Genel cerrahi vizitlerinin elektronik ortamda kayıt edilmesi ve takibinin konvansiyonel yöntemle karşılaştırılmas

T.C.

TRAKYA ÜNĠVERSĠTESĠ

TIP FAKÜLTESĠ

GENEL CERRAHĠ

ANABĠLĠM DALI

GENEL CERRAHĠ VĠZĠTLERĠNĠN ELEKTRONĠK

ORTAMDA KAYIT EDĠLMESĠ VE TAKĠBĠNĠN

KONVANSĠYONEL YÖNTEMLE

KARġILAġTIRILMASI

(Uzmanlık Tezi)

Dr. Ġlhan AYDIN

TEġEKKÜR

Genel Cerrahi Uzmanlık eğitimim boyunca desteklerini esirgemeyen değerli hocalarım, Prof. Dr. Aydın ALTAN, Prof. Dr. Zeki HOġCOġKUN, Prof. Dr. Ġrfan COġKUN, Prof. Dr. Cengiz ERENOĞLU, Doç. Dr. A. Rahmi HATĠPOĞLU, Yrd. Doç. Dr. Serhat OĞUZ, Yrd. Doç. Dr. Doğan ALBAYRAK, Yrd. Doç. Dr. Tamer SAĞIROĞLU‟na, teorik ve pratik eğitimimde beni destekleyen Doç. Dr. Cem ĠBĠġ‟e, beraber çalıĢtığım doktor arkadaĢlarıma, Yrd. Doç. Dr. Altan MESUT‟a saygı ve teĢekkürlerimi sunuyorum.

0

ĠÇĠNDEKĠLER

GĠRĠġ VE AMAÇ

GENEL BĠLGĠLER

BĠLGĠ SĠSTEMLERĠ VE UNSURLARI

VERĠTABANI VE ÖZELLĠKLERĠ

HASTANE BĠLGĠ SĠSTEMLERĠ

ELEKTRONĠK TIBBĠ KAYIT SĠSTEMĠ

CERRAHĠ SERVĠS VĠZĠTLERĠ

GEREÇ VE YÖNTEMLER

BULGULAR

TARTIġMA

SONUÇLAR

ÖZET

SUMMARY

KAYNAKLAR

EKLER

1

GĠRĠġ VE AMAÇ

Teknoloji günümüz dünyasında tüm sektörlerde önemli çözümler sunmaktadır. Modern sağlık sisteminde de teknolojinin sağlık personeline iĢ akıĢında birçok yararı olduğu Ģüphe götürmez bir gerçektir. Sağlık sektörünün değiĢik kollarında teknolojinin iĢ gücü ve zaman yönetimi açısından birçok kazanım sağladığı verimlilik değerlendirmelerinde ortaya çıkmaktadır.

Sağlık sektöründe teknolojinin bu kadar etkin kullanılmasının nedeni tıp alanındaki hızlı geliĢmelerin ve sağlık hizmetlerindeki çok yönlü zorluklarının artmasıdır. Tıpta teknolojinin yaygın kullanılmasının amacı gerekli iĢ gücünü azaltmak ve süreçleri kolaylaĢtırmak, düzenli bilgi alımını ve aktarımını sağlamak, bu bilgilerin güvenilir Ģekilde depolanmasını sağlamaktır (1). Teknolojinin sağladığı faydalarının yanında bazı zorluklar da getirebileceği göz ardı edilmemelidir. Önemli olan teknolojinin bize nasıl fayda sağlayacağı hangi konuda geliĢtirilmesi gerektiğinin saptanmasıdır. Bu çıkarımlar doğrultusunda günlük hastane sağlık hizmeti içindeki bilgi kayıdı, akıĢı ve aktarımı süreçlerine, kendimiz tarafından kurgulanan bir bilgisayar yazılımını yeni taĢınabilir cihazlar üzerinden kullanarak hasta döngüsü çok yoğun olan, hataya ve eksikliğe toleransı olmayan Genel Cerrahi servis ortamında kurarak bu yeni ve tamamen dijital bilgi iletim teknolojisini geleneksel yöntemle karĢılaĢtırmayı hedefledik. ÇalıĢmamızda kullanılmak üzere yazılan programın kullanım sırasındaki eksikliklerini belirlenmesi ve bir sonraki aĢamada bunların göz önüne alınarak geliĢtirilmesi ikincil amacımız olarak belirledik. Sonuç olarak kullandığımız cihazlar ve programla uygulanan yöntemin konvansiyonel yöntemle karĢılaĢtırıldığında hangi açılardan bize faydalı olduğunu hangi yönlerden uygulanabilirliğinin zor olduğunu belirlemeyi amaçladık. ÇalıĢmamızın ana

2

hedefini teknoloji kullanımının getireceği artıların ve eksilerin belirlenmesi ve bu bilgiler ıĢığında klinisyenlerin beklentilerinin belirlenmesi olarak belirledik. Diğer bir noktada elde edilen kazanımların kiĢi bazlı oluĢudur (2). Mevcut olan programı kullanan kiĢinin kullanılan cihaz ya da programa ne kadar hakim olduğu önemli ve gözardı edilemeyecek bir husustur. Bu noktada teknolojiden elde edilmek istenen kazanımlarda belirleyici temel faktörlerden biridir.

Bizimde ele aldığımız konu teknolojinin cerrahi servis vizitlerinde kullanımı açısından uygunluğunun belirlenmesi ve bu aĢamada bize sağlayacağı faydaların saptanması ya da çıkabilecek sorunların belirlenmesidir. Sonuç olarak kullandığımız cihaz ve programla uygulanan yöntemin konvansiyonel yöntemle karĢılaĢtırıldığında hangi açılardan bize faydalı olduğunu, hangi açılardan bizim için uygulanabilirliğinin zor olduğunu belirlemeyi amaçladık.

3

GENEL BĠLGĠLER

BĠLGĠ SĠSTEMLERĠ VE UNSURLARI

Bilgi, iĢlenmiĢ, anlamlandırılmıĢ ve yararlı bir hale getirilmiĢ veridir. Bilgi sistemleri, teknik olarak, bir örgütlenmede bilgiyi karar vermeye destek ve denetim amacı ile toplayan, iĢleyen, depolayan ve dağıtan iliĢkili bölümler topluluğu olarak tanımlanır. Karar verme, iĢbirliği ve denetimin yanı sıra, çalıĢan ve yöneticilere sorunları çözme, karmaĢık soruları görselleme ve yeni sonuçlar üretme durumunda da yardımcı olabilir. Bilgisayara dayalı bilgi sistemleri, bilginin iĢlem ve dağıtımının bilgisayar donanım ve yazılımına dayanmasıdır. Bilgisayar sistemlerinde bilgi, veri, girdi, çıktı, iĢlem ve geri besleme kavramları önemlidir ve aralarındaki iliĢki ġekil 1‟de gösterilmiĢtir. ĠĢlenip yararlı hale getirilmiĢ bilgiye veri denir; veri ise örgüt ve fiziksel çevresinde olan olayları temsil eden, iĢlenmiĢ gerçeklerin akıĢıdır. Veriler henüz anlamlandırılmamıĢ ve düzenlenmemiĢtir. Bilgi sistemlerinde ise üç etkinlik vardır ve bunlar girdi, çıktı, süreçtir. Girdi, veriye karĢılık gelir. ĠĢlem, iĢlenmemiĢ verinin anlamlandırılmasıdır. Çıktı ise iĢlenmiĢ bilginin aktarımıdır. Bilgi sistemlerinde ayrıca geri beslemede gerekir. Bu da çıktının girdi evresini değerlendirip geliĢtirebilecek üyelere döndürülmesidir (3).

4 ġekil 1. Sistem elemanları ve iliĢkileri

VERĠTABANI VE ÖZELLĠKLERĠ

Veritabanı, belli bir alanda birbiriyle iliĢkili olarak düzenlenmiĢ tablolardan oluĢan veriler topluluğudur (3). Aynı zamanda genel amacı bilgi saklama, depolama ve isteğe göre kullanıcıların bilgiyi yeniden düzenleme ve güncelleĢtirmesine yarar. Bilgi, birey veya organizasyon için önemli olan herhangi bir Ģey olabilir. Ġyi bir veritabanının özellikleri:

1. Verileri hızlı ve kolay girilebilme olanağı sağlamalı 2. Güvenli Ģekilde saklanma özelliği olmalı

3. Ġstenildiği Ģekilde ve kolayca sorgulanmalı (4).

Veritabanının bilgisayar üzerindeki avantajlarından birtanesi ortak kullanıma açık olmasıdır. ArĢivdeki bir dosyaya aynı anda iki kiĢinin yerlerinden kalkmadan bakabilmeleri adeta imkansızdır. Ayrıca yoğun çalıĢan kiĢilerden bazıları iĢyerindeki dosyaların yüklenerek ellerinde taĢırlar. Bilgisayar ortamında birden fazla kiĢi farklı terminallerden aynı veriyi eriĢebildiği gibi evde çalıĢabilmesi gereken kiĢinin dosyalarının eve taĢımasına gerek duyulmamaktadır (5).

Avantajlarından bir diğeri kapladığı alan açısından tasarruftur. Kağıt, dosya, klasör gibi çok yer tutan veri depolama ortamlarını büyük ölçüde ortadan kaldırarak iĢ sahası bakımından tasarruf edilir (3). Bir diğeri kolay güncelleĢtirme yapabilmektir. Örneğin gerçekleĢen bir kayıt değiĢikliğinin verilerini anında ve otomatik olarak kullanıcıya aktarmak mümkündür. Kolay eriĢim ve emniyet gibi avantajlarıda mevcuttur. Dosyalarda aranan bilgiye ulaĢılabilmek için harcanan zaman ile veritabanı kullanılarak yapılan aramalardaki süre tartıĢılamaz düzeyde farklıdır. Emniyet konusunda ise belli program ve teknikler kullanılarak istenmeyen kiĢilerin ulaĢımında kısıtlama sağlanabilir (6).

5 HASTANE BĠLGĠ SĠSTEMLERĠ

Hastane bilgi sistemleri, hasta bakımı ve iĢletme yönetimi ile ilgili tüm bilgilerin, hastaneye iliĢkin tüm etkinliklerle ilgili bütün görevlilerin gereksinimlerini giderecek Ģekilde toplanması, iĢlenmesi, tekrar kullanılabilmesi, iliĢkilendirilmesi amacıyla kullanılan bilgi sistemleridir. Bu bilgi sistemi, klinisyenlerin profesyonel etkinliklerinin yanı sıra, tanı ve tedavi, kabul ve hemĢirelik hizmetleri, tıbbi etkinliklerin kaydı, personel iĢleri, teknik konular ve yönetim gibi çok çeĢitli iĢlevleri içerir (7). Hastane bilgi sistemlerinin kapsamı ve yayılım alanı çok faklı olabilir.

Ġlk bilgi kaydı ve değerlendirme sistemleri 1960‟larda hazırlanan HELP, MEDLARS (Medical Literature Analysis and Retrieval System), TMIS (Transaction on Management Information System) gibi programlar geliĢtirildi. 1970‟lerde bu sistemler bir basamak daha ileri giderek MYCIN gibi sistemler geliĢtirildi. 1990‟lara gelindiğinde HELTHNET, OPADE (Optimization Of Drug Prescribing Using Advanced Informatics) gibi bilgi kayıt sistemleri geliĢtirildi. Günümüzde teknoloji o kadar tıp bilimi içine entegre olmuĢtur ki kıtalar arası uzaklıktan ameliyatlar yapılabilmektedir. Bu sistemler geliĢtirilirken dikkat edilmesi gereken bir diğer noktada hastaların gizlilik ve mahremiyet durumudur. 2008‟de geliĢtirilen Bulut BiliĢim adlı program bu konuda birçok sorunu çözmüĢtür (3).

Çağımızda sağlık alanındaki gereksinimler gün geçtikçe artmaktadır. Nüfus dağılımı değiĢmiĢ, daha dikkatli ve fazla bakım gerektiren yaĢlı nüfus oranı artmıĢtır. Ayrıca, sunulan hizmetler konusunda beklenti düzeyi yükselmiĢ; sağlık hizmetlerinin kapsamının geniĢlemesi, yaĢam kurtarıcı ya da kalitesini artırıcı hizmetlerin sağlanabilmesi ve sunulan bakım kalitesinin geliĢmesi gibi talepler ortaya çıkmıĢtır. Bir yandan da yönetimler, sağlık giderlerini kısıtlamaya çalıĢmaktadır. Bu arada sağlık personeli oranı, geliĢmiĢ ülkelerde azalmaktadır. Hem kalite yüksek tutulmalı hem de maliyeti düĢük tutma amacı güdülmektedir. Bu da ancak bilgi sistemleri ile gerçekleĢebilir (8). Hastane bilgi sistemleri bu zorunlulukların bir sonucudur. Hastane bilgi sistemleri geliĢtirilirken idari iĢlemlerin değil, hasta bakımı üzerinde yoğunlaĢılmalı ve sağlık hizmetlerinin verimliliğinin ve kalitesinin artırılması temel unsur olmalıdır (3).

Hastane bilgi sistemlerinin iki boyutu vardır. Bir tanesi idari boyutu diğeri ise klinik boyutudur. Ġdari boyutu içerisine malzeme, finans, personel, eğitim, teknik konular ve hastanenin genel iĢlevleri girer. Klinik bilgi sistemleri ise hasta merkezli bilgi sistemleridir. Bu sistemlerin içinde gerek ayaktan gerekse yatarak tedavi edilen hastalara iliĢkin veriler bulunur ve kullanılır. Klinik bilgi sisteminin bir boyutu klinik dallar sistemi, diğer boyutuda

6

klinik destek sistemleridir. Klinik bilgi sistemlerinin kapsamında Kardioloji, Nöroloji, Ġç Hastalıkları, Kadın Doğum, Çocuk Hastalıkları, Genel Cerrahi, Psikiyatri, Yoğun Bakım, Acil ve benzeri klinik dalları ile ilgili bilgi sistemleri bulunur. Klinik destek sistemleri ise Radyoloji, Biyokimya, Patoloji, Hematoloji ve benzeri laboratuvar bilgi sistemlerini içerir (9).

ELEKTRONĠK TIBBĠ KAYIT SĠSTEMĠ

Tıbbi kayıtların sağlık hizmetlerindeki önemi, uzun bir süredir bilinmektedir. Ġdeal olarak tıbbi kayıt, hastayla ve tedavisi ile ilgili tüm kayıtların yanı sıra, karar verme sürecinde yardımcı olacak bilgiler için depo iĢlevi görmeli, ayrıca yönetim, sigorta, araĢtırma gibi sağlık hizmetlerini desteklemenin ve sürdürebilmenin de bir aracı olmalıdır. Hasta kayıtları, hastanın kurum içerisindeki bakımı, hastane yönetimi, tıbbi süreçler üzerine hukuksal kayıt, klinik araĢtırma ve eğitim gibi konularda da bilginin temel kaynağıdır (10).

ġu anki tıbbi kayıt sistemi, ağırlıklı olarak, radyoloji sonuçları ya da laboratuvar kaynaklı sonuçlar gibi elektronik veri türleriyle birlikte ya da bunlar olmadan kağıt kullanımına dayanmaktadır. Kağıt üzerindeki tıbbi kayıt sistemlerinde ise birçok problem yaĢanmaktadır. Bu sistemde karĢılaĢılan sorunları Ģöyle sıralayabiliriz:

1. Kaynak ve zaman israfına yol açar.

2. Sistemde güvenlik ve mahremiyeti sağlamak daha zordur.

3. Hasta dosyası farklı kurumlarda, hatta aynı kurumda birden fazla olabilir.

4. El yazısının okunma güçlüğünden kaynaklanan eksik bilgi edinilmesi büyük bir sorundur. Kayıtların bu nedenle okunaksız, eksik ve tam doğru olmaması klinik duyarlılığı azaltacağı için, karar verme sürecinde de olumsuz yönde etkilemektedir. 5. Bu sistemde kayıtlara tek bir yerden ulaĢılabildiği ve bir kayıt aynı anda tek bir

kiĢide bulunabileceği için, istenildiği zaman bu kayıtlara ulaĢma güçlüğü yaĢanabilir. 6. Bu kayıtlar bilgisayar ortamında doğrudan kullanılmadığı için, bu verilerin saklanması, tekrar elde edilmesi ve bulunması daha zordur. Ayrıca, veriler kötü bir biçimde düzenlendiyse, bilgiyi bulmak daha da güçleĢir. Bu durum, bilgilere hasta takibi, karar verme ya da araĢtırma gibi amaçlarla ulaĢılmak istendiğinde daha da önemli bir hale gelir (11).

Elektronik kayıt sistemleri bu sorunların çoğunu çözebilir. Bir hastanın yaĢamı boyunca sahip olduğu verilerin çokluğunu göz önüne alırsak bu bilgilerin depolanmasında teknolojinin ne kadar önemli olduğu kaçınılmaz bir gerçektir. Hasta hakkında karar verme aĢamasında ise bu bilgilerin zamanında birleĢtirilmesi gerekmektedir (3).

7

Elektronik tıbbi kayıt, sağlık hizmetleriyle ilgili tüm elektronik verilerin ve bilgilerin, ilgili bilgi iĢleme ve bilgi destek araçlarıyla birlikte depolanmasıdır. Elektronik sağlık kayıtları, sağlık bilgi sistemleri ve tıp biliĢiminin diğer uygulamaları (karar destek sistemleri, uzman sistemler vb.) için de bir temel oluĢturur. Bir elektronik tıbbi kayıtta hastanın bilgilerinin detaylı ve eksiksiz olması gerekmektedir. Eksiksiz kayıt yapabilmek için aĢağıdaki ana baĢlıklar mutlaka kayıt edilmelidir.

1. Demografik bilgiler 2. Hikaye

3. Fizik muayene

4. Laboratuvar sonuçları 5. Tedavi sonuçları

6. Görüntüleme tetkik sonuçları 7. Günlük hasta takibi

Bizim kullandığımız elektronik kayıt sisteminin ana sayfa örneği aĢağıda ġekil 2‟de gösterilmektedir.

8

Sağlık hizmetlerinde elektronik sağlık sistemlerinin kullanılmasının yararlarını ise birkaç baĢlık altında sıralamak istersek:

1. Veriler, gereksinime göre, çok yönlü olarak ve çok çeĢitli biçimde sunulabilir.

2. Kayıtlar bilgisayara girildiğinden, okunma güçlüğü ve bundan kaynaklanan eksik bilgi sonucu eksik ya da yanlıĢ tedavi söz konusu değildir.

3. Veriler daha iyi ve belirli bir mantığa göre düzenlenmiĢtir.

4. Bilgiler tamdır. Özellikle karar desteği veri analizi ya da raporlama amacıyla kullanılmak istenildiğinde tam bilgi elde edilebilir.

5. Verilere daha hızlı bir Ģekilde eriĢilebilir.

6. Kayıtlara aynı anda farklı yerlerden ulaĢılabilir ve bu bilgiler aynı anda birden çok kiĢi tarafından kullanılabilir.

7. Kurumsal, bölgesel ya da ulusal kaynaklar için raporlama yapılmak istendiğinde elektronik hasta dosyaları kolaylıkla kullanılabilir.

8. BaĢka bir bölüm ya da kurumdan konsültasyon istendiğinde, hastanın durumu kolaylıkla raporlanabilir ya da hastanın gönderildiği bölüm hasta dosyasına eriĢebilir. 9. Hastalar, kendi kayıtlarına kolaylıkla eriĢebilir.

10. Bu sistemlerde iĢlemler hızlı bir biçimde gerçekleĢtirilebildiğinden, zaman daha verimli bir Ģekilde kullanılabilir ve diğer alanlara daha fazla zaman ayırımı yapılabilir (3).

Bu sistemlerin sağlık çalıĢanlarına faydaları daha fazla geniĢletilebilir. Birçok ülkede bu yönde çalıĢmalar devam etmekte ve geliĢtirilmektedir.

Elektronik tıbbi kayıt sistemlerinin mevcut yararları olmakla birlikte, günümüzde fazla yaygınlaĢmamasının nedenleri olarak, uygulamaya geçirilmesinin önündeki engelleri düĢünebiliriz. Bu engeller teknik ve kurumsal olmak üzere ikiye ayrılır. Teknik engellerden birkaçı Ģunlardır:

1. Tıbbi kayıtların değiĢimi için örnek bir altyapının olmaması.

2. Hastane kayıtlarının tüm kurumlarca hastayı tanımlayan tek bir numara üzerine kayıt yapmaması.

3. Standart bir belgelendirmenin olmaması.

4. Yapı ve içerik olarak diğer standartların eksikliği. 5. Güvenlik sorunu (3,12).

9 CERRAHĠ SERVĠS VĠZĠTLERĠ

Hastanelerde mevcut olan cerrahi kliniklerin birçoğunda hasta vizitleri benzer bir Ģekilde el yardımı ile alınmaktadır. Elde edilen veriler el yazısı ile kağıda dökülür. Sonuçta elde edinilen bilgiler toplanır ve tek bir kaynak haline getirilerek oradan sağlık personeline aktarılır. Sabah vizitleri yapılırken ele alınan belli baĢlı noktalar mevcuttur. Bunlar Ģu baĢlıklar altında toplanabilir:

1. Hastanın tanısı

2. Ameliyat olmuĢ ise operasyonun adı 3. Ameliyat sonrası kaçıncı günde olduğu 4. AteĢ, nabız, tansiyon, santral venöz basınç 5. Solunum sesleri

6. Gaz gaita deĢarjının olup olmadığı

7. Son 24 saatte verilmiĢ olan sıvılar ve miktarları

8. Nazogastrik tüpten ve drenlerden gelenin miktarı ve karakteri 9. Günlük idrar miktarı

10. Ġnsizyonun durumu

11. En son laboratuvar ve radyolojik tetkik sonuçları 12. Cerrahi konsey sonuçları

13. ġu an mevcut olan problemi

14. O gün hangi tetkik ve konsültasyonların yapılacağı 15. Tedavisinde neler olduğu

16. Tedavisi hakkındaki görüĢleriniz

17. O gün ameliyat olacak hastaların profilaksisi ve premedikasyonu

Yukarıda belirtilen noktaların hepsi sabah hasta baĢına gelindiğinde not edilmeleri hastanın hakkında karar verme aĢamasında hata yapmamak için eksiksiz olarak doldurulmalıdır. Diğer bir nokta ise vizite hazırlanırken aĢağıdaki noktalar göz önüne alınmalıdır:

1. Damar yolu ile verdiğim ilaçları ağızdan verebilir miyim? 2. Kesebileceğim ilaç var mı?

3. Ġnsizyon dikiĢ almaya uygun mu? 4. Hastadan alınabilecek dren var mı?

5. Solunum egzersizi yapılıyormu ve mobilizasyon yeterli mi? 6. Taburculuk için engel teĢkil eden durum var mı?

10

7. Uzun süre yatan hastalarda dekübit ülseri mevcut mu? 8. Vital bulguların hemĢire takiplerini azaltabilir miyiz? (14)

AnlaĢılabileceği gibi basit gibi görünen günlük cerrahi hasta vizitinde dikkat edilmesi gereken birçok önemli nokta vardır. Bu kadar çok detayın olduğu bir durumda da hata yapma, eksik bilgi alma ve bunun sonucunda da yanlıĢ karar verme ya da eksik tedavi uygulama olasılığı her zaman mevcuttur.

ġekil 3. Konvansiyonel yöntem ile alınan vizit sayfaları; A-Hekim gözlem sayfası, B- Hekim ilaç istem sayfası

11

GEREÇ VE YÖNTEMLER

Bu çalıĢma, Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi 2010/091 sayılı Etik Kurulu onayı alındıktan sonra Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Servisi‟nde yapılmıĢtır (Ek 1). Bu çalıĢma Trakya Üniversitesi Bilimsel AraĢtırma Projeleri Komisyonu BaĢkanlığı‟nca (Proje No: 2010/94) desteklenmiĢtir (Ek 2).

ÇalıĢmamız, Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Servisi‟nde 30 hasta verileri kullanılarak gerçekleĢtirilmiĢtir. ÇalıĢmada kullanılmak üzere tarafımızdan kurgulanarak talep edilen bilgisayar programı, Trakya Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Bilgisayar Mühendisliği Anabilim Dalı‟ndan bir araĢtırma grubu tarafından özgün bir yazılım olarak hazırlanmıĢtır.

CĠHAZLAR VE KURULUMU

Proje baĢlangıcında yapılan ön değerlendirme sonucunda, elektronik kayıt sistemi aĢağıdaki cihazlar yardımıyla Genel Cerrahi servisi içine kurulmuĢtur ve bu kurulum ġekil 4‟te gösterilmiĢtir. Bu cihazlar:

1. Ġki adet Casper Nirvana NFH.3220-4L35V Intel Core Ġ3-3220 iĢlemci marka masaüstü bilgisayar (1 tanesi ana bilgisayar sunucu, 1 tanesi iĢlem yapılan bilgisayar) 2. Bir adet Xerox Phaser 3160/N marka yazıcı (Yapılacak olan veri giriĢlerinin

çıktılarını almak amaçlı)

3. Üç adet Casio IT-800 marka el terminali

4. Ġki adet “Access Point” (eriĢim noktası) (el terminalleri ile ana bilgisayar arasında bağlantı kurabilmek amaçlı)

12

5. Bir adet kesintisiz güç kaynağı (oluĢacak kesintiler esnasında iletiĢimi ve sürekliliği sağlamak amaçlı)

ġekil 4. Cihazların toplu görünüĢü

Servisin merkezine tahsis edilen odaya sunucu bilgisayar, iĢlem bilgisayarı, yazıcı, kesintisiz güç kaynağı yerleĢtirildi. Program web temelli olarak yazıldığından el terminalleri ile ana bilgisayar arasında bağlantı sağlamak amaçlı gerekli yerlere eriĢim noktaları yerleĢtirildi ve ana bilgisayarlar hastanenin mevcut intranet sistemi üzerinden ağ oluĢturularak servis içinde el cihazlarına bağlantı olanağı sağlanmıĢ oldu. Servis 3 kısıma bölünerek her el terminali bir kısımda kullanılmak üzere ġekil 5‟te görüldüğü gibi tahsis edildi.

13

ġekil 5. Genel Cerrahi servisinde sistemin kurulum Ģeması

PROGRAMIN YAZILIMI

Projede kullanılmak üzere Trakya Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Bilgisayar Mühendisliği ile yaptığımız ortak çalıĢmalar sonucunda bizim dizayn ettiğimiz sistem Ģeması üzerinden tamamen özgün bir yazılım oluĢturuldu. Böylece programın çalıĢır hale getirildikten sonra servis içindeki iĢleyiĢ kağıt ve kalem kullanılmadan tamamen sayısal olarak sağlanmıĢtır. Yazılı çıktılar ise hukuki olarak Ģu an geçerli olan kanunlar doğrultusunda hasta bilgilerinin ve tedavi ayrıntılarının yazılı belge olarak tutulma zorunluluğu nedeniyle günlük olarak alınmıĢtır.

Ana Form

Ana form ekranımız aĢağıdaki ġekil 6‟da görüldüğü gibidir. Bu form üzerinde hasta giriĢ, hasta arama, yatan hastalar, order form (HemĢirelerin uygulaması gereken ilaç tedavisi ve iĢ listesi için kullanılan genel bir tanımlamadır), progress (Hastaların günlük olarak takiplerini içeren hastanın günlük geliĢme iyileĢme raporu için kullanılan genel bir tanımlamadır), ana form, hasta yatıĢ, çıkıĢ iĢlemleri, çıktı alma ve hakkında menüleri bulunmaktadır. Yapılacak tüm iĢlemler için bu sayfadan ulaĢım yapılmaktadır.

14 ġekil 6. Programdaki ana sayfa görüntüsü

Hasta Kayıt

Hasta Kayıt menüsüne tıklandığı zaman aĢağıdaki ekran karĢımıza gelecektir. Hasta Kayıt ekranında hasta bilgileri, muayene sonuçları ve görüntüleme sonuçları alt menüleri bulunmaktadır ve ġekil 7‟de gösterilmiĢtir. Bu alt menülere ister menü isminin olduğu kutucuğa, ister Hasta Bilgilerini Kaydet yazan butona tıklanılarak bir sonraki iĢleme geçilebilir. Bu kısım hastanın ilk geliĢinde anamnez safhasında doldurulan kısımdır.

15

Bu kısım doldurulduktan sonra hastanın muayene aĢaması baĢlamaktadır. Muayene sonuçlarına tıklandığında ġekil 8‟de verilen ekran görülecektir.

ġekil 8. Hasta kayıt formu ikinci sayfa

Hastanın muayene verileri girildikten sonra Görüntüleme Sonuçları butonuna tıklandığında ġekil 9‟da verilen ekran ekran görünür. Bu kısımda hastanın mevcut olan görüntüleme tetkikleri hastanemizde yapıldı ise direk sistemden ekrana aktarılabilir. Eğer dıĢ merkezli tetkikleri mevcut ise tarafımızca giriĢi yapılmak zorundadır.

16 Hasta Arama

Ana form ekranı altındaki bir baĢka menü de hasta arama menüsüdür. Bu menüye tıklandığı zaman ġekil 10 üzerindeki ekran karĢımıza gelecektir.

ġekil 10. Hasta arama sayfası

Bu ekranın amacı bilgilerini görmek istediğimiz hastanın bilgilerini görebilmektir. Bunun için ise hastayı ayırt edecek bilgileri ekrandaki alanlara girmemiz gerekmektedir. Bunlar protokol no, ad ve soyad bilgileridir. Bu bilgilerden yalnız birini, ikisini veya biliyorsanız hepsini girerek arama iĢlemi yapabilirsiniz.

Hasta YatıĢ

Bu menüde hastanın hastaneye yatıĢ iĢlemi gerçekleĢtirilmektedir. Hasta YatıĢ ekranımızda protokol no, yatak seçimi ve yatıĢ tarihi yer almaktadır. Bu ekranımız ilk açıldığı zaman ekranda da görüldüğü gibi pasif durumdadır. ġekil 11‟de görüldüğü gibi yeni butonuna tıklanarak alanların aktif olması sağlanabilir. Yeni butonunun diğer bir iĢlevi ise ekrandaki alanların temizlenmesi sağlamaktır.

17 Yatan Hastalar

Ana form ekranımızın bir baĢka menüsü Yatan Hastalar menüsüdür. Bu menüye tıklandığı takdirde hastanede yatan hastaların listesi gösterilecektir. Bu bilgiler bir tablo Ģeklinde gösterilecektir. Bu tabloda hastanın protokol no, oda, ad, soyad, kimlik no, yatıĢ tarih, çıkıĢ tarih, öğretim üyesi bilgileri yer almaktadır. Bu tablo herhangi bir iĢlem yapmak için değildir sadece yatan hastaları rahat bir Ģekilde görebilmek için tasarlanmıĢtır.

Order Form

Order form sayesinde hastanın kullanmakta olduğu ilaçlar hakkında kayıt yapılabilmektedir. Order form alt menüsüne tıklandığı takdirde ġekil 12‟deki gibi bir ekran görüntülenecektir. Bu ekranda hastaya verilecek olan parenteral sıvılar, antibiyotik, ağrı kesici, kullandığı ek gibi ilaç listeleri yer aldığı gibi bu ilaçların hangi ölçekte, ne kadar alındığı, alım Ģekilleri de açılır listelerde sıralanmıĢtır. HerĢeyden önce hasta adı seçilmedir. Hasta adı seçildikten sonra aĢağıdaki protokol no alanına seçilen hastanın protokol numarası otomatik olarak gelecektir. Yukarıda belirttiğimiz gibi alanlar doldurulduktan sonra kaydet butonuna tıklanmalıdır. Burada zorunlu alanlar protokol no ve tarih alanlarıdır. Eğer bu alanlardan birini veya ikisini boĢ bırakırsanız uyarı mesajı alacaksınız. Aksi takdirde herhangi bir hata oluĢmadığı sürece kaydet mesajı görüntülenecektir.

18 Progress Form

Bu alanda hastanın günlük vital bulguları, hastanın muayene bulguları, mevcut olan dren ve nazogastrik vs. gibi sondalardan gelen sıvı miktarı, gelen sıvının karakteri ve gün içinde hastaya yapılması gereken iĢler gibi verilerin kaydı yapılmaktadır. Ekran karĢımıza ilk geldiğinde alanlarımız pasif Ģekildedir. ĠĢte bu alanları aktif hale getirmek amacıyla yeni butonu tıklanması gerekmektedir. Ayrıca yeni butonu dolu olan alanları temizlenmesi amacıyla da kullanılabilmektedir. Bu alan hastanın sadece ilk yatıĢ anında kullanılmaktadır ve ġekil 13‟te gösterilmiĢtir. Sonraki günlerde hastanın “progress” kayıtları el terminalleri aracılığı ile alındığı için gerek duyulmamaktadır.

ġekil 13. Hasta vizit alımı için hazırlanmıĢ bölüm

Çıktı Alma

Hasta kayıt, “Order” ve “Progress” bilgileri veri tabanında saklanmaktadır. Ancak bunları belge olarak da saklanması istenebilir. Bu yüzden çıktı alma ekranı tasarlanmıĢtır. Bu ekran vasıtasıyla istendiği zaman hastanın protokol veya ismi kullanılarak mevcut olan anamnez verilerinin, “progress” kayıtlarının ve “order” formunun çıktısı alınmaktadır.

19

Özellikle “order” form çıktısı yardımcı sağlık personeli için çıktı alınması zorunlu bir bölümdür.

MOBĠL CĠHAZIN KULLANIMI

Hasta Arama

Mobil cihaz kullanımda gerekli Ģifre ve kullanıcı isimleri girildikten sonra ilk olarak ġekil 14‟teki ekran önümüze gelecektir.

ġekil 14. El terminalindeki giriĢ sayfası

Ekranda görüldüğü gibi tüm Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı öğretim üyeleri karĢımıza gelmektedir. Her hangi bir isim üzerine tıklandığında o isim adına serviste yatmakta olan hastaların listesi karĢımıza gelmektedir. Hasta hakkında veri girilmesi gerektiğinde hastanın isminin üzerine tıklanması yeterlidir.

Order ĠĢlemleri

Bir önceki ekran aracılığı ile iĢlem yapılacak hasta seçilip “order” butonu tıklandığında ġekil 15‟teki ekran ile karĢılaĢılır. Bu ekrandan ise çeĢitli kategorilerden ilaç yazma iĢlemleri yapılır. Bu ekrandaki ilaçlar dört baĢlık altında toplanmaktadır. Bu baĢlıklar

20

antibiyotik, ağrı kesici, sıvılar ve ek ilaçlar olarak belirlenmiĢtir. Programda eczaneden elde edilen ilaç listesi sisteme yüklenmiĢtir. Ġlaç yazmak için öncelikle ilaç ismi seçilir, daha sonra ölçek bilgileri seçilir ve “al” butonuna tıklanır. Bunun ardından seçilen ilaçlar aĢağıdaki ilaç listesine atılır ve bu sayade bir hastaya aynı anda birden fazla ilaç yazabilme özelliği kazanılmıĢ olur. Ayrıca gün içinde ilaç yazıldıktan sonra bu ekran tekrar açılırsa hastaya o gün yazılan tüm ilaçlar otomatik olarak ilaç kullanım listesinde çıkar. Eğer gün içinde ilaçlarda bir yanlıĢlık oldu ise ve değiĢtirilmek istenirse yazılan ilaç listesinde ilgili ilaca tıklanır ve daha sonra istenilen özellikleri değiĢtirilebilir.

ġekil 15. El terminalinde order yazılımı: A- Sıvı tedavisi, B- Antibiyotik tedavisi

Progress ĠĢlemleri

Bu alan hastanın günlük verilerinin girildiği bölümdür. Bu ekrandan hastanın genel durumuna ait bir takım veriler girilir. “Order” iĢlemlerinde olduğu gibi bu verilere ait geçmiĢ bilgileri de görüntülenebilir. Ayrıca yukarıdaki resimlere bakıldığında bazı veri giriĢleri açılır liste ile değil kaydırmalı liste yapılmıĢtır. Dokunmatik ekran mobil cihazlar için bu büyük bir veri giriĢi kolaylığı sağlayacaktır. ġekil 16‟da “progress” iĢlemlerinin görüldüğü birkaç ekran mevcuttur.

21

ġekil 16. Hasta vizit alımı: A- Vital bulgular; B- Günlük muayene verileri; C- Hastaya ait drenaj sistemleri; D- Hastanın günlük yapılması gereken iĢlerinin kayıt sayfası

22 Öykü Alma

ÇalıĢmaya dahil edilen 30 hastanın servise yatıĢ öncesi öncelikle tarafımızca kullanılan konvansiyonel yöntemle anamnezi alındı. Hastaların alınan öykülerinin süreleri kronometre ile tek tek kaydedildi. Sonrasında aynı veriler tarafımızca kullanılan program aracılığı ile kaydedildi ve bu iĢlem sırasındada tüm hastaların verilerinin girdi süreleri tek tek kaydedildi.

Vizit Alma

ÇalıĢmadaki 30 hastanın her sabah viziti konvansiyonel ve el terminali yardımı ile yattığı süre boyunca alındı. Hastaların alınan vizitlerinin günlük süreleri iki yöntemde de ayrı ayrı aynı kiĢi tarafından kaydedildi. Hastaların günlük medikal tedavilerinde kullanılan ilaç ve sıvı listesi de konvansiyonel ve el terminalinde kullanılan program aracılığı ile listelendi ve süreler kaydedildi fakat bu süreler alınan vizit sürelerine eklenerek tek bir süre olarak kullanıldı.

ĠSTATĠSTĠKSEL DEĞERLENDĠRME

Elde edilen veriler 9900424 seri numaralı SPSS 15.0 istatistik paket programı ile değerlendirilmiĢ ve bulunan sonuçlar yorumlanmıĢtır. Hastaların yaĢ ve cinsiyetlerine ait frekans tablosu ve tanımlayıcı istatistikler düzenlenmiĢtir. Verilerin normal dağılımını test etmek amacıyla Kolmogorov-Smirnov testi uygulanmıĢtır. Test sonucunda verilerin normal dağılıma uygun olduğu görülmüĢtür (p<0,05 anlamlılık düzeyinde) ve parametrik testlerden EĢleĢtirilmiĢ t-testi (Paired-Samples t-test) kullanılmıĢtır. Bulunan sonuçlar p<0,05 anlamlılık düzeyinde değerlendirilmiĢtir.

23

BULGULAR

ÇalıĢmamız Genel Cerrahi servisinde çalıĢmanın yapılacağı zaman diliminde yatmakta olan 30 hasta ve verileri üzerinde yapılmıĢtır. Bu hastaların demografik özellikleri Tablo 1‟de gösterilmiĢtir.

24

ÇalıĢmaya 14‟ü (%46,7) kadın, 16‟sı (%53,3) erkek olmak üzere toplam 30 hasta katılmıĢtır ve hastaların cinsiyet dağılımı Tablo 2‟de gösterilmiĢtir.

Tablo 2. Hastaların cinsiyet değiĢkenine ait frekans değerleri.

Cinsiyet Yüzde

Kadın 14 46,7

Erkek 16 53,3

Toplam 30 100,0

ÇalıĢmaya katılan 30 hastanın yaĢ ortalaması Tablo 3‟te görüldüğü gibi 49,73‟tür.

Tablo 3. YaĢ değiĢkenine ait tanımlayıcı istatistikler

N Minimum Maximum Ortalama Standart Sapma

YaĢ 30 21 86 49,73 17,881

ÇalıĢmada yer alan hastaların en kısa yatıĢ süresi 2, en uzun yatıĢ süresi 10 gün olup, hastaların ortalama yatıĢ süresi 4,3 gündür.

Tablo 4. Hastaların yatıĢ sürelerine ait tanımlayıcı istatistikler

N Minimum Maximum Ortalama Standart Sapma

Hasta yatıĢ süresi 30 hasta 2 10 4,30 2,466 (gün)

ÇalıĢmaya dahil edilen 30 kiĢilik hasta grubunun öykü alınması sırasındaki tüm hasta sayısı ve elde edilen süre verileri kullanılarak iki yöntem arasındaki süre farkı açısından değerlendirildi. Öykü alma iĢlemi iki yöntem içinde bire bir hasta ile yüzyüze görüĢme aracılığı ile yapılmıĢtır. Önce el yardımı ile hastalardan elde edilen bilgiler kaydedildi ve süreler kronometre aracılığı ile ölçüldü. 1 gün sonra elektronik ortamda hasta ile tekrar görüĢülerek aynı sorular tekrarlanarak elde edinilen bilgiler kaydedildi ve süreler kronometre

25

aracılığı ile ölçüldü. El yardımı ile yapılan öykü ve el terminali ile yapılan öykü sürelerine ait puanlar üzerindeki eĢleĢtirilmiĢ örneklem t-testi sonuçları Tablo 5‟te gösterilmiĢtir.

Tablo 5. Hasta öyküsü alınırken kullanılan 2 yöntemin süre verileri N Ortalama Standart Sapma Sd

T P

Elle

öykü(dakika) hasta30 16,3350 5,32213 29 2,570 0,016

El terminali

öykü(dakika) hasta30 15,4733 4,37453

Sd: Serbestlik derecesi, p: Olasılık, t:t-test

Tablodaki sonuçlara bakıldığında el yardımı ile yapılan öyküdeki ortalama süreler ile el terminali ile yapılan öyküdeki ortalama sürelerde anlamlı bir farklılık olduğu görülmektedir (t29=2,570, p<0,05). Elle yapılan öykü ortalama süreleri (16,3350 dakika), el terminali ile

yapılan öykü ortalama sürelerinden (15,4733 dakika) daha yüksektir. Bu bulgular el terminali ile yapılan öykü iĢleminin elle yapılan öykü iĢlemine göre daha kısa sürdüğünü göstermektedir

ÇalıĢmaya dahil edilen 30 kiĢilik hasta grubunun vizit alınması sırasındaki tüm hasta sayısı ve elde edilen süre verileri kullanılarak iki yöntem arasındaki süre farkı açısından değerlendirildi. Elle yapılan vizit ve el terminali ile yapılan vizit sürelerine ait puanlar üzerindeki eĢleĢtirilmiĢ örneklem t-testi sonuçları Tablo 6‟da gösterimiĢtir.

Tablo 6. Hasta viziti alınırken kullanılan 2 yöntemin süre verileri

N Ortalama Standart Sapma Sd _{t p} Elle vizit(dakika) 30 hasta 1,3853 ,55827 29 6,607 0,000 El terminali vizit(dakika) 30 hasta 1,2250 ,47425

26

Tablodaki sonuçlara bakıldığında elle yapılan vizit puanları ile el terminali ile yapılan vizit puanları arasında anlamlı bir farklılık olduğu görülmektedir. (t29=6,607, p<0,05). Elle

yapılan vizit puanları (1,3853 dakika), el terminali ile yapılan vizit puanlarından (1,2250 dakika) daha yüksektir. Bu bulgular el terminali ile yapılan vizitin elle yapılan vizite göre daha kısa sürdüğünü göstermektedir.

27

TARTIġMA

Teknoloji, büyümekte ve geliĢmekte olan sağlık sektörünün düzenli iĢleyebilmesi için kullanımı zorunlu bir unsur haline gelmiĢtir. Sağlık kuruluĢlarında an itibariyle birçok bölüm ve birçok çalıĢan tarafından teknolojinin belli bölümleri kullanılmaktadır. Hastaların bilgilerinin depolanmasında, kurum içi paylaĢımda ve kurumlar arası aktarımda kullanılmaktadır. Tedavi sürecinde hastaların laboratuvar, Radyoloji, hemĢire, eczane gibi kurum içi bölümlerce de teknolojinin birçok yönünden faydalanılmaktadır.

Cerrahi servislerde hasta takibinin ve tedavisinin mümkün olduğunca sorunsuz sürdürülebilmesi için hasta anamnezi ve günlük alınan vizitlerle hasta takibi vazgeçilmezdir. Halen tüm cerrahi servislerde kullanılan tek yöntem konvansiyonel yöntem olarakta belirttiğimiz el yardımı ile hasta baĢında kağıda yazarak bilgilerin elde edildiği yöntemdir. Herhangi bir elektronik ya da kayıt tutulabilen bir ortama veri giriĢi olmadığı için elde edilen verilerin meslektaĢlarımıza ve diğer yardımcı sağlık personeline aktarımıda aynı yöntemle olmaktadır.

Temel alınan birkaç ana öğe hastalarının vizitlerinin elektronik ortamda alınmasının bize sağlayacağı süre kazanımının belirlenmesi bu sırada oluĢan zorlukların saptanması, hastaların ilk yatıĢındaki anamnez safhasında bize sağlayacağı kolaylıkların belirlenmesidir. Diğer bir açıdan mevcut olan programın içerdiği hasta order yazılımında bize kazandırdığı faydaların neler olduğu ve kullanılan konvansiyonel yöntemde oluĢan belli aksaklıkların hangilerinin önüne geçilebileceğinin anlaĢılmasıdır. Ayrıca elektronik ortama aktarılan verilerin baĢka sağlık personeli tarafından kullanılabilirliğini saptamaktır. Ayrıca bu çalıĢmada kullanılmak üzere yazılan programın kullanım sırasındaki eksikliklerinin

28

belirlenmesi ve bir sonraki aĢamada bunların göz önüne alınarak geliĢtirilmesine yardımcı olmaktır.

Kullanılmakta olan bu konvansiyonel yöntemle birlikte birçok sorun karĢımıza çıkmaktadır. Bu sorunlarınların ne olduğuğunun bilinmesi ile birlikte bunlar için yazılı bir kayıt tutmak genelde mümkün olmamaktadır. Bu sorunlarla cerrahi servislerde çalıĢan tüm sağlık personeli sık sık karĢılaĢmaktadır. Sık karĢılaĢılan sorunlardan biri yazılan bilgilerin bir baĢkası tarafından okunmasındaki yaĢanan zorluklar, bir diğeri bu bilgilerin yardımcı sağlık personeline aktarımında meydana gelen eksikliklerdir (14). Bunun gibi birçok sorun karĢımıza çıkmaktadır. Bu gibi bilgi aktarımındaki sorunların sonrasında hastalara uygulanan tedavilerde yanlıĢlık ya da eksiklikler oluĢmaktadır. Hastalar hakkında elde edilen günlük takip bilgilerinin yanlıĢ yazılması ya da yanlıĢ aktarılması sonucunda hastanın tedavisinde izlenecek yol hakkında yanlıĢ kararlar verilmesine neden olabilmektedir. Örneğin; hastanın dreninden gelenin miktarının veya karakterinin yanlıĢ olarak ifade edilmesi sonucunda drenin çekilmesi yönünde karar alınabilir ve tedavi sürecinde istenmeyen sonuçlar ortaya çıkabilir. Hasta dosyalarına yazılan günlük ilaç tedavilerinde yazının yanlıĢ okunması sonucunda yanlıĢ bir tedavi uygulaması ile maalesef birçok kez karĢılaĢılmıĢtır. ÇalıĢmamızda tüm bilgiler elektronik ortam çıktısı olarak verildiği için yanlıĢ okunma ya da okunamama gibi bir problemin oluĢmasının imkanı yoktur.

Munoz ve arkadaĢları (8) yaptığı çalıĢmada elektronik ortam aracılığı ile yürütülen hasta takip sistemlerinde aktarılan bilgi kalitesinin diğer yöntemlere nazaran çok daha iyi olduğu saptamıĢlardır. ÇalıĢmamızda da el yardımı ile alınan vizitlerde elde edinilen bilgilerin aktarımının ve paylaĢımının zor olduğu ve kalitesiz bilgi edinildiği görüldü. Kullandığımız yeni yöntemde ise bilgilerin elektronik ortama kayıt edilmesinden dolayı bilgi edinimi ve aktarım kalitesi arttı ve böyle sorunların otomatik olarak karĢımıza çıkma ihtimali engellendi. ÇalıĢma sırasında edinilen bilgilerde okunma zorluğu, yardımcı sağlık personeline bilgi aktarımında sıkıntı, meslektaĢlarımıza bilgi aktarımında zorluk ve eksiklik gibi sorunlarla el terminali sayesinde karĢılaĢılmamıĢtır. Ama istatistiksel bir sonuca varılamamaktadır, sadece gözlemsel olarak bunların farkına varılabilmektedir.

Bizim çalıĢmamızın ana amacı iki yöntem arasındaki sürelerin karĢılaĢtırılmasıdır. Bu iki yöntem kullanılarak hastalar tek tek değerlendirildi. Ġki baĢlık altında karĢılaĢtırma yapıldı. Konvansiyonel yöntemde hastaların servise ilk giriĢinde alınan anamnezler sonucunda iki yöntemde de tek tek süreler kaydedildi ve karĢılaĢtırıldı. Bir diğeri ise hastaların günlük vizitleri alınırken iki yöntem içinde süreler ayrı ayrı kaydedildi. Hem öykü almada hem de

29

günlük vizit alma sürelerinde el terminali kullanılan yöntemde harcanan süre daha kısa olarak kaydedildi. Bu süre farkı tarafımızca kullanılan el terminalindeki programın belli özellikleri sayesindedir. Bunlardan bir tanesi hastanın medikal tedavisinin düzenlenmesinde kullanılan bölümdeki “bugüne al” linkidir. Bu link sayesinde bir önceki gün kullanılan medikal tedavi listesi bir dokunuĢ ile direk olarak bugün tarihli medikal tedavi listesi olarak atanır. DeğiĢiklik yapılmak istendiğinde dahi bunun üzerinde baĢtan yazmadan değiĢiklik yapılabilir. Nedenlerden bir diğeri ise konvansiyonel yöntemde tüm bilgiler tek tek yazılmak zorunda fakat el terminali kullandığımızda veri giriĢlerinin birçoğu hazır olarak yer alır ve bu link ya da rakamlara dokunarak seçme yardımı ile giriĢi yapılmaktadır.

El terminali kullanılan yöntemin kullanılmasıyla birlikte süre bakımından ve daha birçok yönden fayda sağlamakla birlikte yöntemin getirdiği belli problemleride mevcuttur. Öncelikle kullanıcıların efektif olarak bu yöntemden faydalanabilmeleri için yeterli derecede öğrenmeleri gerekmektedir ve bunun içinde kısa bir süre pratik olarak eğitim almak gerekmektedir. Farke ve arkadaĢları (13) bu tarz yöntemlerden fayda sağlanabilmesi için kiĢi faktörünün kazanç sağlamada vazgeçilmez unsurlardan biri olduğunu saptamıĢtır.

Ancona ve arkadaĢları (7) yaptığı çalıĢmada kullanılan cihazlar arasında iletiĢim problemleri yaĢanmıĢtır. Bizim çalıĢmamızda da cihazlarla alakalı birkaç sorun karĢımıza çıktı. Cihazların kısa batarya ömrü baĢlı baĢına bir sorun teĢkil etmektedir. Kullanılan el terminalleri ile ana bilgisayar arasında yeterli bağlantının kurulabilmesi için gerekli techizatın eksiksiz kurulumu gerekmektedir. Herhangi bir aksilikte iletiĢim kesilir ve bilgi aktarımında aksilikler yaĢanır. Diğer bir sorun kullanılan el terminallerinin düĢürülmesi sonucunda oluĢabilecek aksaklıklardır.

Mitchell ve arkadaĢları (9) çalıĢmalarında sağlık sektöründe elektronik yöntem ve cihazların kullanılmasının kuruma ek mali yük geticeğine dair sonuçlar elde etmiĢtir. Mali sorunların yanı sıra, mali ve bireylerin eğitimi ile ilgili sorunların da düĢünülmesi gerekmektedir. Bilgisayarlar tek baĢlarına göreceli olarak ucuz olsa da büyük bilgisayar ağlarının bakımı ve devamlılığının sağlanması ve bunları kullanan çok sayıda sağlık çalıĢanının eğitimi için bunu söylemek zordur (13). Elektronik kayıt sistemlerinin gerçekleĢtirilmesinde bireylerle ilgili konuların, teknolojinin yönetiminde daha zor olduğu belirtilmektedir. AraĢtırmalar, bu süreçte bireylerin de olmasının ve onlara yararlı olacak özelliklerin sağlanmasının önemine iĢaret etmektedir. Ayrıca bu sistemlerin uygulamaya geçirilmesinde karmaĢık biliĢim uygulamalarının ve bunların çalıĢtığı bilgisayar ağlarının yönetimi ile ilgili sorunların da göz önünde bulundurulması gerekmektedir (3).

30

ÇalıĢmamızda gözlemlerimize dayanarak bu sonucun ilk bakıĢta doğruluk payının olduğu düĢünülmekle birlikte kesin bir sonuca varmak için geniĢ kapsamlı ve uzun süreli bir çalıĢmaya ihtiyaç vardır ve bunu tam anlamıyla doğru bir Ģekilde saptamak çok zordur. Çünkü ilk bakıldığında sistemin kurulumunda oluĢan mali yük fazla gelebilir fakat yanlıĢ ya da eksik bilgi aktarımı sonrasında uygulanan yanlıĢ tedavilere harcanan miktarlar unutulmamalıdır. Sonrasında da uygulanan bu yanlıĢ tedaviler sonucu hastaların hastanede kalıĢ süresinin uzadığı durumların ya da tedavinin tam sağlanamadığı durumların getirdiği mali yük göz ardı edilmemelidir. Bu olayların saptanması için çok ayrıntılı ve uzun süreli bir çalıĢma yapmak gerekmektedir. Ancak böyle çalıĢmaların sonucunda mali açıdan kıyaslama yapılması, doğru sonuçların oluĢmasını sağlar.

ÇalıĢmamızda kiĢi bazlı sorunlarla karĢılaĢılmamıĢtır. Kullanılan iki yöntemi de tek kiĢi yapmıĢtır o yüzden kiĢiler arası farklılık konusunda yeterli veri elde edilemediği için yeterli sonuca varılamamıĢtır. Fakat bizim amacımız süre bakımından farklılığı saptamak olduğu için kiĢi değiĢkenini ortadan kaldırmanın gerekli olduğunu düĢündük. KiĢi faktörünün ön planda olduğu ve öğrenim eğrisinin anlaĢılmasına yönelik yeterli sonuca oluĢabilmek için kiĢi sayısı arttırılarak farklı çalıĢmalar yapılarak bu sorulara ileride yapılacak çalıĢmalar ile cevap bulunabilir.

Yaptığımız çalıĢmadan çıkan bir diğer sonuçta hastaların ilk yatıĢ anındaki anamnez alımında kaydedilen sürelerin karĢılaĢtırıldığında elektronik ortamda bu iĢlemin daha kısa sürdüğüdür. Ġlk bakıldığında el yardımı ile öykü alınmasında sürelerin daha kısa sürmesi beklenmektedir fakat elle alınan öyküde genelde ilk olarak hastadan edinilen bilgiler bir müsvette kağıda aktarılır sonrasında bilgisayarda yazılarak çıktısı alınır. Ayrıca tüm alınan bilgilerin tamamının yazılması gerekmektedir. Diğer yöntemde ise bu süreç tek aĢamalı olarak ilerlemektedir. Hastadan alınan bilgiler elektronik ortama aktarılır ve çıktı alım aĢamasında tüm bilgileri derleyerek servisimizde kullandığımız Ģablona uygun olarak çıktı verir. Bunun yanında el yardımı ile anamnez alırken tek tek tüm bilgilerin yazılırken elektronik ortamda belli soruların cevapları için hazırlanan kutucuklarda cevabı seçmek aracılığı ile bilgi girdisi oluĢturulur. Örneğin; hastanın özgeçmiĢi sorgulanırken herhangi bir özellik yoktur ve el yardımı ile alınan anamnezde bunun yazılması gerekmektedir fakat elektonik ortama girdisi yapılırken kutucuklarda „özellik yok‟ cevabı hazır olarak bulunmaktadır. Bu bilginin giriĢi için zaman harcamaya gerek kalmamaktadır. Bu gibi nedenlerden dolayı elektronik ortamda alınan anamnezin süresi diğer yönteme göre anlamlı olarak daha kısa bulunmuĢtur.

31

ÇalıĢmamızda kullanılan yöntemle elde edinilen bilgilere ulaĢım sadece kurum içi elektronik ortam aracılığı ile olmaktadır. Kurum dıĢı yerlerde ulaĢım imkanı bulunmamaktadır. Kullandığımız yöntem IOS (Iphone Operation System) veya android eriĢim bazlı olarak uyarlanırsa akıllı telefonlarla dahi hastaların takibi mümkün olabilecektir. Ancak bu bilgi paylaĢımının güvenliğinin yeterince sağlanması hasta gizliliği açısından gerekmektedir.

Genel olarak bakıldığında el terminali kullanılan yöntemde diğer yönteme bakılarak alınan anamnez ve vizit süreleri anlamlı olarak kısa bulunmuĢtur. Gözlemsel olarakta konvansiyonel yöntemde karĢılaĢtığımız sorunlara el terminalinin kullanıldığı yöntemde karĢılaĢılmamıĢtır.

32

SONUÇLAR

ÇalıĢmamız, Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi‟nin Genel Cerrahi Servisinde Genel Cerrahi Anabilim Dalı, Trakya Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Bilgisayar Mühendisliği‟nin ortak çalıĢması ile gerçekleĢtirildi.

Cerrahi servislerde anamnez ve hasta vizitlerinin alınmasında kullanılan konvansiyonel yöntem ile elektronik ortamda bu bilgilerin kaydedildiği yöntemin süre bazında karĢılaĢtırıldığı çalıĢmamızda, Ģu sonuçlara ulaĢıldı:

1. Servise yatırılan hastaların ilk yatıĢ öncesi alınan anamnezlerinde kullanılan bu iki yöntemden el terminali yardımı ile yapılan yöntem süre bakımından konvansiyonel yönteme göre daha avantajlıdır.

2. Günlük alınan hasta vizitleri için kullanılan iki yöntemden el terminalinin kullanıldığı yöntem diğerine göre süre bakımından daha kısa sürede tamamlanmasına olanak sağladı.

3. Gözleme dayalı olarak konvansiyonel yöntemde karĢılaĢılan birçok sorunun diğer yöntemde görülmediği tespit edildi.

4. Hastanın yatıĢı sırasında önceki günlere ait bilgilere el terminalinin kullanıldığı yöntemde ulaĢımın çok daha kolay olduğu ve bilgilere kısa sürede eriĢim sağlandığı görüldü.

5. Gereklilik halinde el terminalinin kullanılmasıyla hastanın önceki yatıĢlarına dair gerekli bilgilere kısa zamanda eriĢim sağlanabildiği tespit edildi.

33

ÖZET

Cerrahi servislerde devamlılığın eksiksiz ve sağlıklı bir Ģekilde sağlanabilmesi için hasta anamnezi ve hasta vizitleri geçmiĢten bu yana süregelen ve bundan sonrada devam edecek olan iki temel unsurdur. Bizim amacımızda bu süreçte gereksinimlere daha fazla cevap verebilecek, iĢleyiĢi kolaylaĢtıracak ve bunun yanında zamandan tasarruf sağlayabilecek yeni bir yöntem bulmaktı. Kullandığımız bu yöntemin yıllardır kullanılan konvansiyonel yöntem olarakta adlandırdığımız yöntemle karĢılaĢtırılmasını amaçladık.

ÇalıĢmaya 30 hasta dahil edildi. Bu hastaların yatıĢ öncesi anamnezleri iki yöntem kullanılarak alındı ve bu süreler iki yöntem içinde farklı farklı kaydedildi. Sonrasında hastaların yattığı hergün sabahları yine iki yöntemde kullanılarak vizitleri alındı. Bu süreler iki yöntem içinde ayrı ayrı ve günlük olarak kaydedildi. Bu süreler alınan anamnez ve vizitler için ayrı ayrı istatistiksel olarak değerlendirildi. Değerlendirmeler sonucu el terminali kullandığımız yöntemim zaman açısından diğerine göre daha avantajlı olduğunu saptadık. Ayrıca yeni kullandığımız tekniğin bilgi aktarımı, geçmiĢ bilgilere ulaĢım gibi noktalarda daha önce yaĢanan problemleri engellediği görüldü.

Sonuç olarak; el terminali yardımı ile denediğimiz bu yöntem zaman tasarrufu ve doğru bilgi aktarımı açısından konvansiyonel yönteme göre daha avantajlıdır. Üzerinde çalıĢıldığı taktirde daha birçok noktada avantaj sağlayacağı kanaatindeyiz.

Anahtar kelimeler: Cerrahi vizit, el terminali, elektronik hasta viziti, elektronik anamnez

34

DIGITAL RECORDING OF GENERAL SURGERY WARD ROUNDS

AND COMPARISON OF ITS FOLLOW-UP WITH CONVENTIONAL

METHOD

SUMMARY

In order to ensure the continuity completely and healthfully in surgical services, patient anamnesis and patient ward round are two fundamental elements ongoing since the past and it will continue. Our goal also was to find a new method which will meet the requirements much more, make the functioning easier, and besides save time. We aimed the comparison between the method which we use and the method used for years and also called as conventional method.

Thirty patients were included in the study. Medical histories of these patients before hospitalization were taken using two methods and these periods were recorded differently for the two methods. Then, it was taken their visits every morning, again using the two methods. These periods were recorded on a daily basis and separately for two methods. These periods were respectively evaluated for anamnesis and visits as statistically. As a result of evaluations, we determined that the method which we used hand terminal is much more advantageous in terms of time according to another. Furthermore, it was seen that the new technique eliminated the problems encountered previously such as: transfer of knowledge, access to past information.

35

Consequently, this method which we tried with the help of hand terminal is much more advantageous in terms of time saving and transfer of accurate information according to the conventional method. We are considering that it will provide advantageous at many point as long as working on it.

Keywords: Surgical ward round, hand terminal, electronic patient visit, electronic history taking.

36

KAYNAKLAR

1. Baker V, Copping M. A pilot study exploring the clinical benefits when using a Mobile Clinical Assistant, The Motion C5 in medical wards. Stud Health Technol Inform 2009;146:121-5.

2. Baysari MT, Westbrook JI, Richardson KL, Day RO. The influence of computerized decision support on prescribing during ward-rounds: are the decision-makers targeted? J Am Med Inform Assoc 2011;18:754-9.

3. Baykal N. Tıp ve teknoloji, tıp biliĢimi. Sayek Ġ (Editör). Temel cerrahi: GüneĢ tıp

kitabevleri; 2004. s.63-77

4. Gurses AP. A Systematic Review of the Literature on Multidisciplinary Rounds to Design Information Technology. J Am Med Inform Assoc 2006;13:267-76

5. Tang PC, La Rosa MP, Golden SM. Use of computer-based records, completeness of documentation and appropriateness of documented clinical decisions. J Am Med Inform Assoc 1999;6: 254–1.

6. Honeybourne C, Sutton S, Ward L. Knowledge in the palm of your hands: PDA‟s in the clinical setting. Health Info Libr J 2006;23(1):51-9.

7. Ancona M, Dodero G, Giannuzzi V, Minuto F, Guida M. Mobile computing in a hospital: the WARD-IN-HAND project. ACM Symposium. Abstract Book p.554– 6, Arizona, 2000

8. Munoz MA, Rodriguez M, Martinez-Garcia AI, Gonzalez VM. Context- aware mobile communications in hospitals. IEEE Computer 2003;36:38–45. 9. http://dl.acm.org/citation.cfm?id=566730.(23.12.2012)

37

10. Lapinsky SE, Weshler J, Mehta S, Varkul M. Handheld computers in critical care. Crit Care2001;5:227–31.

11. Chaboyer W, Wallen K, Wallis M, McMurray AM. Whiteboards: one tool to improve patient flow. MJA 2009;190 (11):137-40.

12. Farke S, Winkeln BJ, Scherer R, Goegler H, Franke C. Handheld computer for surgeons-helper or handicap. JCCM 2007;6(2):6

13. Young RJ, Horsley SD, McKenna M. The potential role of IT in supporting the work of junior doctors. J R Coll Physicians Lond 2000;34(4):366-70.

14. Ġstanbul Üniversitesi asistan eğitim programı

http://www.itf.istanbul.edu.tr/attachments/021_gogus.cerrahisi.ad.asistan.el.kitabi.p df (25.12.2012)

38

39 Ek 1

40