Türkiye Türkçesi öğreniminde Kırgız öğrencilerin yaptığı hataların tespiti ve çözüm önerileri (Manas Üniversitesi örneği, A1-A2 seviyesi)

TÜRK DĠLĠ VE EDEBĠYATI ANA BĠLĠM DALI

TÜRK DĠLĠ BĠLĠM DALI

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

TÜRKĠYE TÜRKÇESĠ ÖĞRENĠMĠNDE

KIRGIZ ÖĞRENCĠLERĠN YAPTIĞI

HATALARIN TESPĠTĠ VE ÇÖZÜM

ÖNERĠLERĠ

(MANAS ÜNĠVERSĠTESĠ ÖRNEĞĠ, A1-A2

SEVĠYESĠ)

ALĠ ÜNAL

Dr. Öğr. Üyesi NURSEL DĠNLER

Tezin Adı:Türkiye Türkçesi Öğreniminde Kırgız Öğrencilerin Yaptığı Hataların

Tespiti ve Çözüm Önerileri (Manas Üniversitesi Örneği, A1-A2 Seviyesi)

Hazırlayan: Ali ÜNAL

ÖZET

Yabancı dil olarak Türkiye Türkçesi öğretimi günden güne geliĢmekte olan bir çalıĢma alanıdır. Bu alanda yapılan çalıĢmalara her gün yenisi eklenmektedir. Türkiye Türkçesinin, ana dili tamamen baĢka bir dil ailesine mensup olan yabancılara öğretimiyle, ana dili Türk lehçelerinden olanlara öğretimi arasında farklı güçlükler ortaya çıktığı bilinmektedir. Bu bağlamda, araĢtırma konusu Kırgızistan’da Türkiye Türkçesi öğrenen Kırgız öğrencilerin yaĢadıkları zorluklar ve yaptıkları hataların tespitiyle ilgili seçilmiĢtir.

AraĢtırma, yapılan hataları ayrıntılı Ģekilde sebepleriyle birlikte ortaya koyabilmek ve bu hataların en kısa sürede giderilebilmesine yönelik öneriler sunabilmek amacıyla A1-A2 seviyesinde iĢlenen konularla sınırlı tutulmuĢtur.

AraĢtırmanın planı, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yabancı Diller Yüksek Okulu Türkçe ders kitabı olan Altın Köprü’nün konu içeriğine göre düzenlenmiĢtir. A1-A2 kitaplarındaki her bir konuyla ilgili, KTMÜ Yabancı Diller Yüksek Okulu Hazırlık sınıflarından toplanan materyallerden tespit edilen hatalar ayrı baĢlıklar altında incelenerek ayrıntılı bir çalıĢma yapılmıĢtır.

AraĢtırmada, yapılan hataların birçoğunun ana dilden kaynaklı olumsuz aktarım nedeniyle gerçekleĢtiği görülmüĢtür. Bunun yanında Türkiye Türkçesinin kendi yapısal zorluklarından kaynaklanan hataların da meydana geldiği tespit edilmiĢtir.

Anahtar Kelimeler: Türkçe Öğretimi, Kırgız Öğrenciler,

Name of Thesis: Determination of the Mistakes Made by Kyrgyz Students in

Turkish Language Education and Solution Proposals (Manas University example, Al-A2 Level)

Prepared by: Ali ÜNAL

ABSTRACT

Teaching Turkish as a foreign language is a field which is developing day by day. New studies in this field are added every day. It is known that different difficulties arise between teaching Turkish to foreigners whose mother tongue is entirely belonging to another language family and teaching Turkish to those who are native speakers. In this context, the subject of the research was selected on the difficulties experienced by Kyrgyz students who has been learning Turkish in Kyrgyzstan and on the determination of their mistakes.

The research is limited to A1-A2 level subjects in order to present the errors in detail and to provide suggestions for the Elimination of these errors as soon as possible.

The plan of this study was edited according to the content of the Altın Köprü, which is the Turkish textbook of the Kyrgyz-Turkish Manas University School of Foreign Languages. And each error in the A1-A2, which was detected from the materials collected from the preparatory classes of the KTMU School of Foreign Languages was examined under different headings. Thereby, detailed examination was made.

In the study, many of the errors were observed due to negative transfer from mother tongue. In addition, it has been determined that errors in Turkish caused by its own structural difficulties have also occurred.

Keywords: Teaching Turkish Language, Kyrgyz Students, Kyrgyz-Turkish Manas

ÖN SÖZ

Türkiye Türkçesinin yabancılara ve Türk soylulara öğretimi geliĢmekte olan bir çalıĢma alanı olmakla birlikte üzerinde titizlikle durulması gereken bir alandır. Bu bağlamda, çalıĢmamız Türkiye Türkçesi öğrenen Kırgız öğrencilerin hatalarının tespiti olarak belirlenmiĢtir. ÇalıĢma için örneklem grubu, Türkiye Cumhuriyeti ve Kırgızistan Cumhuriyeti’nin özel statülü ortak devlet üniversitesi olan Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesinin hazırlık sınıflarında Kırgızistan-Türkiye Türkçesi öğrenmekte olan öğrencilerden seçilmiĢtir.

KTMÜ hazırlık sınıflarında Afganistan, Tacikistan, Moğolistan, Türkmenistan, Doğu Türkistan gibi komĢu ülke ve bölgelerden de öğrenciler bulunmaktadır. Bu çalıĢmada örneklem, yalnızca Kırgızistanlı Kırgız öğrencilerden oluĢturulmuĢ olup Kırgız gençlerinin Türkiye Türkçesini öğrenirken yapmıĢ oldukları hatalar ve zorlandıkları hususlar tespit edilmeye çalıĢılmıĢtır. Tespitler yapılırken daha ayrıntılı bilgiler sunabilmek amacıyla 5 yıllık tecrübemiz de incelemelerimizde yansıtılmaya çalıĢılmıĢtır.

TaĢtekin, “Türk Dillilere Türkiye Türkçesi Öğretimi Nasıl Olmalıdır” baĢlıklı çalıĢmasında; Türkçenin, soydaĢ topluluklara yabancı olmadığını, bu bağlamda “yabancı dil” ifadesinin soydaĢ topluluklara Türkçe öğretimi alanında kullanılmasının sakıncalı olduğunu ve olumsuz etki edebileceğini dile getirmektedir. Bu düĢünceyi desteklemek amacıyla farklı ülkelerde alan adlandırması içinde “yabancı dil” ifadesinin kullanılmadığını örnekleriyle sunmaktadır.

ÇalıĢmamızda bu düĢünceler dikkate alınarak tezimizin baĢlığı “Türkiye

Türkçesi Öğreniminde Kırgız Öğrencilerin Yaptığı Hataların Tespiti ve Çözüm Önerileri (Manas Üniversitesi Örneği, A1-A2 Seviyesi)” olarak belirlendi. Ancak,

alanyazında “Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi” adlandırması genel kabul gördüğü için ve kavram karmaĢası olmaması amacıyla bu adlandırmayı genel anlamda ve Türk soylu olmayanlara yönelik kullandık.

Tezimizin Giriş kısmında, araĢtırmanın konusu, amacı, yöntemi, evren ve örneklemi ile sınırlılıklar sunulmuĢtur. I.Bölüm’de Türkiye Türkçesi ve Kırgız Türkçesi hakkında genel bilgi verilmiĢ ve alan tanıtımı yapılmıĢtır. II. Bölüm’de elde edilen bulgular, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesinin Türkçe ders kitabı olan Altın Köprü’nün A1-A2 seviyesinin içerik planına göre tasnif edilmiĢ ve hatalar tespit edilip sebepleriyle açıklanmıĢtır. III. Bölüm’de ise sonuç ve önerilere yer verilmiĢtir.

ÇalıĢmamız için, nesnel ve ayrıntılı tespitler yapabilmek amacıyla hazırlık sınıflarındaki 10 farklı sınıftan yazılı materyaller toplanmıĢtır. A1 seviyesinde 227, A2 seviyesinde 323 olmak üzere toplam 550 yazılı materyal taranmıĢ ve hatalar çıkarılmıĢtır. Ardından tespit edilen hatalar konu baĢlıklarına göre tasnif edilmiĢ ve sebepleriyle birlikte açıklanmaya çalıĢılmıĢtır.

ÇalıĢmamızın, ana dili Türkçe olmayanlara Türkiye Türkçesi öğretiminde görev yapmakta olan akademisyen ve öğretim görevlilerine, özellikle de Türk soylu diğer topluluklara yönelik çalıĢma yürütenlere faydalı olacağı kanaatindeyiz.

Bu çalıĢmada, bana rehberlik eden danıĢman hocam Dr. Öğr. Üyesi Nursel DĠNLER baĢta olmak üzere, görev yapmakta olduğum KTMÜ Yabancı Diller Yüksekokulu Müdürlüğüne ve benden yardımlarını esirgemeyen mesai arkadaĢlarıma teĢekkürü borç bilirim…

Ali ÜNAL BiĢkek-2018

ĠÇĠNDEKĠLER

1. TÜRKĠYE TÜRKÇESĠ VE KIRGIZ TÜRKÇESĠ HAKKINDA GENEL BĠLGĠ . 4 1.1. Türkiye Türkçesi ... 4

1.2. Kırgız Türkçesi ... 7

2. ALAN TANITIMI ... 9

2.1. Yabancılara Türkçe Öğretiminin Tarihçesi ... 9

2.2. Alanyazın Taraması ... 11

2.3. Dil Öğretim Yöntemleri ... 13

II. BÖLÜM ... 15

A1-A2 (TEMEL TÜRKÇE) SEVĠYESĠNDE TOPLANAN MATERYALĠN ĠNCELENMESĠ VE HATALARIN TESPĠTĠ ... 15

1. ALFABE ... 15

1.1. Günümüz Türk Alfabesi ve Kırgız Alfabesi ... 15

1.2. Alfabe ile Ġlgili Yapılan Hatalar ... 15

1.2.1. Ünlülerle Ġlgili Hatalar ... 15

1.2.1.1. Ünlülerde Nokta Sorunu: ... 16

1.2.1.3. “y” Harfi Yerine “i” Harfinin Yazılması ... 17

1.2.1.4. “u” Harfi Yerine “y” Harfinin Yazılması... 18

1.2.1.5. “u” Harfinin “i” Harfi Yerine Yazılması ... 18

1.2.2. Ünsüzlerle Ġlgili Hatalar... 19

1.2.2.1. “b” Harfi ve “d” Harfinin KarıĢtırılması ... 19

1.2.2.2. “b” ve “v” Harflerinin KarıĢtırılması ... 19

1.2.2.3. “c-ç” ile “g” Harfinin KarıĢtırılması ... 20

1.2.2.4. “d” Harfi ve “g” Harfinin KarıĢtırılması ... 21

1.2.2.5. “f” ve “v” Harflerinin KarıĢtırılması ... 22

1.2.2.6. “g” Harfi Yerine “k” Harfinin Kullanılması ... 23

1.2.2.7. “ğ” Harfinin Ters ġapkasının Unutulması ve Yerine “y” Harfinin Yazılması... 24

1.2.2.8. Küçük “k” Harfinin Her Yerde Kiril Alfabesindeki Gibi Yazılması 25 1.2.2.9. “l” Harfiyle Ġlgili Hatalar ... 25

1.2.2.10. “m” Harfinin “t” Harfi Yerine Yazılması ... 26

1.2.2.11. “p” ve “r” Harflerinin KarıĢtırılması ... 26

1.2.2.12. “y” ve “c” Harflerinin KarıĢtırılması ... 26

1.2.2.13. “s” ve “c” Harflerinin KarıĢtırılması ... 28

1.2.2.14. “s” ve “z” Harflerinin KarıĢtırılması ... 28

2. SAYILARIN YAZIMINDA YAPILAN HATALAR ... 29

3. SAAT VE TARĠHLERĠN YAZIMINDA YAPILAN HATALAR ... 30

4. ÇOKLUK EKĠNDE YAPILAN HATALAR... 32

5. ZAMĠRLERLE ĠLGĠLĠ HATALAR... 35

5.1. ġahıs Zamirlerinde Yapılan Hatalar ... 35

5.2. ĠĢaret Zamirlerinde Yapılan Hatalar ... 37

5.3. Belirsiz Zamirlerde Yapılan Hatalar ... 38

5.5. ġahıs Zamirlerinin Edatlarla Kullanımında Yapılan Hatalar ... 43

5.6. “–Ki” Ekinde Yapılan Hatalar ... 44

6. ĠSĠM CÜMLELERĠNDE YAPILAN HATALAR (ġahıs Ekleri) ... 47

7. HÂL EKLERĠNDE YAPILAN HATALAR ... 55

7.1. Bulunma Hâli ... 56

7.1.1. Bulunma Hâli ile Ġlgili Morfolojik ve Fonetik Hatalar ... 57

7.1.2. Bulunma Hâli Yerine Çıkma Hâlinin Kullanılması ... 58

7.1.3. Bulunma Hâli Yerine Yönelme Hâlinin Kullanılması ... 59

7.1.4. Bulunma Hâlinin Gereksiz Kullanılması ... 60

7.2. Çıkma Hâli ... 61

7.2.1. Çıkma Hâlinde Morfolojik ve Fonetik Hatalar ... 63

7.2.2. Çıkma Hâlinin Unutulması ... 64

7.2.3. Çıkma Hâlinin Gereksiz Kullanılması ... 65

7.2.4. Çıkma Hâli Yerine Belirtme Hâlinin Kullanılması ... 65

7.2.5. Çıkma Hâli Yerine Ġlgi Hâlinin Kullanılması ... 66

7.3. Yönelme Hâli ... 67

7.3.1. Yönelme Hâliye Ġlgili Morfolojik ve Fonetik Hatalar ... 67

7.3.2. Yönelme Hâlinin Ad Tamlamalarında YanlıĢ Kullanımı ... 68

7.3.3. TT’de Yönelme Hâli Alan ve Sık Kullanılan Bazı Fiillerde Görülen Hatalar ... 69

7.4. Ġlgi Hâli ... 74

7.4.1. Ġlgi Hâliyle Ġlgili Morfolojik ve Fonetik Hatalar ... 74

7.4.2. Ünlüyle Biten Kelimelerden Sonra Ġlgi Hâlinin ―-yIn‖ ġeklinde Yazılması ... 75

7.4.3. Ġlgi Hâli Ekinin Ġki Kez Yazılması ... 76

7.5. Belirtme Hâli ... 77

7.5.1. Belirtme Hâliyle Ġlgili Morfolojik ve Fonetik Hatalar ... 78

7.5.2. Belirtme Hâlinin Gereksiz Kullanımı ... 82

7.5.3. TT’de Belirtme Hâli Alan ve Sık Kullanılan Bazı Fiillerde Görülen Hatalar ... 83

7.6. Vâsıta Hâli ... 86

7.6.2. TT’de Vâsıta Hâli Alan ve Sık Kullanılan Bazı Fiillerde Görülen Hatalar

... 87

7.7. Hâl Eklerine Bağlı Ses DeğiĢimlerinde Yapılan Hatalar ... 89

8. AD TAMLAMALARINDA YAPILAN HATALAR ... 91

8.1. Tamlayan Ekinin Unutulması ... 92

8.2. Tamlanan Ekinin Unutulması ... 94

8.3. Tamlanan Ekinden Sonra Zamir N’sinin Unutulması ... 96

8.4. Tamlanan Ekinin Gereksiz / YanlıĢ Kullanımı ... 96

8.5. “Gün, Yıl” Kelimeleriyle Kurulan Zaman Zarflarının Tamlanan Ekiyle Kullanılması ... 97

9. HÂL EKLERĠNDE VE TAMLAMALARDA ĠSTĠSNA OLAN KELĠMELER .. 98

10. SIFATLARLA ĠLGĠLĠ HATALAR ... 99

11. ZARFLARLA ĠLGĠLĠ HATALAR ... 100

11.1. daha / en Miktar Zarflarında Yapılan Hatalar ... 100

11.2. “Daha / Henüz / Hâlâ‖ Zaman Zarflarında Yapılan Hatalar ... 101

11.3. –mAdAn önce / -dIktAn sonra Zarf-Fiillerinde Yapılan Hatalar ... 102

11.4. –ken Zarf-Fiilinde Yapılan Hatalar ... 104

11.5. –(y)Ip / -(y)Up Zarf-Fiili Ġle Ġlgili Hatalar ... 107

11.6. –mAdAn Zarf-Fiili Ġle Ġlgili Hatalar ... 109

11.7. –mAyIp Zarf-Fiili Ġle Ġlgili Hatalar ... 111

11.8. –(y)ArAk Zarf-Fiili Ġle Ġlgili Hatalar ... 111

11.9. -DIr ve -DAn beri Zarfıyla Ġlgili Hatalar ... 113

12. EDATLARLA ĠLGĠLĠ HATALAR ... 115

12.1. –DAn Önce / -DAn Sonra Ġle Ġlgili Hatalar ... 115

12.2. –(y)A Kadar Edatıyla Ġlgili Hatalar ... 115

12.3. -(y)A Göre Edatı ve –CA EĢitlik Ekiyle Ġlgili Hatalar ... 116

12.4. Gibi / Kadar Edatlarıyla Ġlgili Hatalar ... 117

13. BAĞLAÇLARLA ĠLGĠLĠ HATALAR ... 117

13.1. ve / ile Bağlaçlarıyla Ġlgili Hatalar... 117

13.2. Sebep Bildiren Bağlaçlarla Ġlgili Hatalar ... 118

13.3. ya da / veya / yoksa Bağlaçlarıyla Ġlgili Hatalar ... 118

13.5. Hem… Hem… / Ne… Ne… / Ya…Ya…/ belki…belki…/ Bazen… Bazen…

Bağlaçlarıyla Ġlgili Hatalar ... 121

14. FĠĠL ÇEKĠMLERĠNDE YAPILAN HATALAR ... 123

14.1. Haber Kipleri ... 124

14.1.1. ġimdiki Zamanla Ġlgili Hatalar ... 125

14.1.2. Belirli GeçmiĢ Zamanla Ġlgili Hatalar ... 128

14.1.3. Gelecek Zamanla Ġlgili Hatalar ... 129

14.1.4. Belirsiz GeçmiĢ Zamanla Ġlgili Hatalar ... 131

14.1.5. GeniĢ Zamanla Ġlgili Hatalar... 132

14.1.6. Hikâye ve Rivayet Kiplerinin YanlıĢ Kurgulanması ... 136

14.2. Yeterlik Fiilleriyle Ġlgili Hatalar ... 140

14.3. Tasarlama Kipleri ... 144

14.3.1. Emir ve Ġstek Kipinde Yapılan Hatalar... 144

14.3.2. Gereklilik Kipinde Yapılan Hatalar ... 147

15. ADLAġTIRMADA YAPILAN HATALAR ... 147

16. SÖZ DĠZĠMĠYLE ĠLGĠLĠ HATALAR ... 149

17. ÖZNE-YÜKLEM UYUġMAZLIĞI ... 150

18. YANLIġ KELĠME KULLANIMI VE YALANCI EġDEĞERLĠKLERLE ĠLGĠLĠ HATALAR ... 152

19. RUSÇADAN KAYNAKLANAN HATALAR ... 164

III. BÖLÜM ... 168

SONUÇ ve ÖNERĠLER ... 168

KAYNAKÇA ... 180

KISALTMALAR

çev. : çeviren

dü. : Düzenleyen

KT : Kırgız Türkçesi

KTMÜ : Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi

nez. : Nezaket

Örn. : Örnek

s. : sayfa numarası Ģah. : ġahıs

ġZH. : ġimdiki Zamanın Hikâyesi

TDK : Türk Dil Kurumu

TÖMER : Türkçe Öğretim Merkezi

TT : Türkiye Türkçesi

vb. : ve benzeri

GĠRĠġ

1. Tezin Konusu

Tezin konusu “Türkiye Türkçesi Öğreniminde Kırgız Öğrencilerin Yaptığı Hataların Tespiti ve Çözüm Önerileri (Manas Üniversitesi Örneği, A1-A2 Seviyesi)” olarak belirlenmiĢtir.

2. Tezin Amacı

Türkiye Türkçesinin, yabancılara ve Türk soylulara öğretiminde hedef kitlelere yönelik özel çalıĢmaların artması gerektiğini düĢünmekteyiz. Bu amaçla çalıĢmamızda, sadece Kırgız öğrencilerin hatalarının tespiti yapılarak belli bir gruba yönelik daha detaylı sonuçların elde edilmesi amaçlanmıĢtır. Aynı Ģekilde hedef kitlelere yönelik yapılacak araĢtırmalarla elde edilen bulguların ıĢığında, bu alanda hazırlanacak ders kitapları ve alıĢtırma kitaplarıyla daha etkin uygulamalar gerçekleĢtirilebileceği kanaatindeyiz.

Bu bağlamda çalıĢma, Türkiye Türkçesinin yabancılara ve özellikle Türk soylulara öğretimine katkı sağlamayı hedeflemektedir.

3. Problem Durumu

Tamamen baĢka yapıdaki yeni bir dili öğrenmekte olan herkes hata yapar. Ancak aynı dilin bir baĢka lehçesini öğrenmekte olan akraba topluluklar da ciddi hatalar yapabilmektedirler. Buna bağlı olarak tezimizde cevap aranan temel sorular Ģunlardır:

1. Kırgızistan’da Türkiye Türkçesi öğrenmekte olan Kırgız öğrencilerin yaptıkları hatalar, gramer yapılarının benzerliğinden mi yoksa farklılığından mı kaynaklanmaktadır?

2. Yapılan hatalarda Türkiye Türkçesine özgü fonetik, morfolojik, semantik ve sentaktik özelliklerin etkisi var mıdır, varsa bunlar nelerdir?

3. Yapılan hataların çözümü için ne gibi önlemler alınabilir ve nelere dikkat edilmelidir?

4. Tezin Yöntemi

ÇalıĢmamız nitel bir araĢtırmadır ve temel olarak iki araĢtırma yöntemi uygulanmıĢtır:

a) Karşıtsal Dilbilim (karşıtsal çözümleme)

b) Yanlış Çözümlemesi (hata analizi)

“Karşıtsal dilbilim (contrastive lingusitcs) genel iki dilin dizgelerinin, örn.

sesbilim ve dilbilgisi dizgelerinin, eşzamanlı yaklaşımla karşılaştırılması yoluyla aradaki ayrımları, aykırılıkları ortaya çıkarmaya çalışan dilbilim; özellikle 1950-60 yıllarında gözde olan bu yöntem yoluyla yabancı dil öğretiminde güçlük çıkarması olası alanlar ortaya çıkarıldı ve bunları ortadan kaldırmak için etkin yöntemler geliştirilmeye çalışıldı. Karşıtsal dilbilim çeviriye de gereç sağlayan bir uygulamalı dilbilim alanıdır.” (Ġmer & vd., 2011, s. 170-171).

KarĢıtsal dilbilim (karĢıtsal çözümleme) yöntemiyle, yapılan hataların hedef kitlenin ana dilinden kaynaklanıp kaynaklanmadığı ortaya konulmaya çalıĢılmıĢtır.

YanlıĢ çözümlemesi (Hata Analizi) ise çalıĢmamızda kullanılan ikincil yöntemdir. Khansir, son yıllarda ikinci dil edinimiyle ilgili çalıĢmalarda öğrencilerin karĢılaĢtıkları zorluklara odaklanma eğiliminin olduğunu ifade etmektedir. Böylece öğretmenlerin, öğrencilerin karĢılaĢabileceği güçlüklerin farkında olabileceğini ve bunlara özel dikkat gösterip vurgu yapabileceğini belirtmektedir. Hata analizi,

öğrencilerin yaptıkları hatalara odaklanan dilbilimsel bir analiz türüdür. Hedef dilde yapılan hatalar ile hedef dilin kendisi arasında bir karĢılaĢtırma yapılır. (Khansir, 2012, s. 1029).

5. Evren ve Örneklem

Tezin evreni “Kırgızistan’da Türkiye Türkçesi öğrenen Kırgızlar”dır.

Seçilen örneklem ise “KTMÜ Yabancı Diller Yüksek Okulu Hazırlık Sınıflarındaki Kırgız öğrenciler”dir.

6. Sınırlılıklar

Tezimizde sadece Kırgız öğrencilerden elde edilen materyaller incelenmiĢtir. Öğrencilerden özellikle yazılı anlatım ödevleri ve diğer yazılı ödevler toplanmıĢtır. Bu bakımdan elde edilen bulgular daha çok yazılı olarak yapılan hatalardan oluĢmaktadır. Fonetik olarak söylemde yapılan hataların tespiti için ses kaydı alınması ve bunların deĢifresi ayrı bir çalıĢma gerektirmektedir. ġunu belirtmeliyiz ki; konuĢmada yapılan hatalarla yazılı anlatımda yapılan hataların bambaĢka olduğunu söylemek de yanlıĢ olur. Ġki farklı yetenek alanında yapılan hatalar birbirine benzerlik göstermektedir. Bu bakımdan yazılı anlatımda yapılan hatalar öğrencilerin konuĢmadaki hatalarına da ayna tutacaktır. Yapılan hataların konuĢmada meydana gelip gelmediğine dair bilgiler tecrübelerimizden istifade edilerek verilmeye çalıĢılmıĢtır.

Bir diğer sınırlılık ise öğrencilerin yazılı materyallerde öğrendikleri her gramer yapısını aynı oranda kullanmamalarıdır. Bazı gramer yapıları çok kullanılırken bazıları neredeyse yok denecek kadar az kullanılmaktadır. Dolayısıyla tespit edilen hata oranları konudan konuya farklılık göstermektedir.

I. BÖLÜM

1. TÜRKĠYE TÜRKÇESĠ VE KIRGIZ TÜRKÇESĠ HAKKINDA

GENEL BĠLGĠ

1.1. Türkiye Türkçesi

Diller yapı bakımından üç baĢlık altında toplanmaktadır. Bunlar: Tek Heceli Diller, Eklemeli Diller ve Çekimli Diller’dir.

Türkçe, ikinci grup olan “Eklemeli Diller” grubunda yer almaktadır. Korkmaz, Türkçenin bu grubun en belirgin örneği olduğunu ve Türkçenin sondan eklemeli bir dil olduğunu belirtmektedir. Bu grupta Türkçeden baĢka Moğolca, Mançu-Tunguzca, Korece gibi Altay dilleri ile Fince, Macarca ve Samoyetçe gibi Ural dillerinin yer aldığını ayrıca küçük bazı ayrıntılarla Japonca ve bazı Afrika, Asya dillerinin de bu grupta sayıldığını ifade etmektedir (Korkmaz, 2009, s. LXIII).

Türkçe, dil ailelerinden Ural – Altay dil ailesinin Altay kolu içinde yer almaktadır. Türkçe yeryüzündeki en eski yazılı kaynaklara sahip dillerden bir tanesidir. Ergin, Türk yazı dilinin ele geçen en eski metinlerinin Orhun Abidelerinin metinleri olduğunu fakat bu metinlerdeki yazı dilinin de oldukça iĢlenmiĢ bir dil olduğunu ifade ederek Türkçenin çok daha eskilere dayanan bir dil olduğunu vurgulamaktadır. (Ergin, 2009, s.13).

“Türkçe, Türk kelimesinin kavram alanı içinde yer alan bütün boy, soy, oymak ve aşiretlerin konuştukları dilin ortak adıdır. Aradaki farklılıklar lehçe / uzak lehçe, şive, / yakın lehçe ve ağız terimleriyle ifade edilir. Bunlar bir dilin çeşitli sebeplerle oluşmuş alt kollarıdır. Türk dilinin bugün üç uzak lehçesi vardır. Bunlar Yakutça, Çuvaşça ve Türkçedir.

1. Kıpçak/Kuzey grubu: Kırgız, Kazak, Tatar, Başkurt, Nogay, Kumuk, Karaçay-Balkar, Karaim Türkçeleri.

2. Karluk/Doğu grubu: Özbek ve Uygur Türkçeleri.

3. Oğuz/Batı grubu: Türkiye, Azerbaycan, Türkmen ve Gagavuz Türkçeleri.” (Buran & Alkaya, 2011, s. 4).

Türkiye Türkçesi, “…Türkiye‘nin eski başkenti olan İstanbul ağzıdır ki, Fransa‘da Paris ne ise, Türkiye‘de de İstanbul o şekilde hâlen memleket diline öncülük etmektedir. Burada, ortalama bir ağız, İstanbul dışında, ülkenin herhangi bir yerinde yaşayan fakat İstanbul ağzını örnek alan kültürlü insanların ağzı söz konusudur.

Bu dil, Anadolu‘da kullanılan dil gibi, çeşitli alt lehçeleri ile birlikte, diğer uzak ve yakın bölgelerdeki Türk diliyle aynı çeşittendir. Bu bölgeler: İran ve Rus olmak üzere her iki AZerbaycan, Türkmenistan (Hazar Denizi‘nin ötesinde kalan kısım) Kafkasya, Kırım ve Balkanlar‘ın bazı ağızları.

Bu dil türüne, büyük bir boy olan Oğuz adı verilmiştir.” (Deny, 1995, s. 3). “Türkiye Türkçesi geniş anlamıyla 13. yüzyıldan itibaren Anadolu ve diğer Osmanlı topraklarında kullanılan ve Batı Türkçesi de denen dönem; dar anlamıyla da Batı Türkçesinin Eski Anadolu (Oğuz) Türkçesi ve Osmanlı Türkçesinden sonra gelen üçüncü devresidir. Batı Türkçesi genellikle aşağıdaki dönemlere ayrılır:

1. Eski Anadolu Türkçesi (13. yüzyıl – 15. yüzyılın sonu) 2. Osmanlı Türkçesi (15. yüzyılın sonu ile – 20. yüzyılın başı)

3. Bugünkü Türkiye Türkçesi (20. Yüzyılın başından günümüze kadar süren dönem)” (Kartallıoğlu & Yıldırım, 2007, s. 33).

“Türkiye Türkçesi Batı Türkçesinin üçüncü devresidir. Bugün de devam etmekte olan bu devre, 1908 meşrutiyetinden sonra başlar.” (Ergin, 2009, s. 25).

“Türk Dili/Türkçe terimi ile ifade edilen anlamları, en dar olanından en geniş olanına doğru şöyle sıralayabiliriz:

1. Türkçe, Türkiye‘de yaşayan Türklerin ana dilidir.

2. Türkçe, Türkiye Cumhuriyeti devletinin resmi dili olması nedeniyle, Türk kökenli olan ve olmayan bütün Türkiye Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının ortak dilidir.

3. Türkçe, Anadolu ve civar sahalarda; Irak, İran, Suriye, Kıbrıs, Yunanistan, Bulgaristan, Makedonya, Bosna-Hersek, Kosova, Sırbistan, Hırvatistan ve ayrıca Almanya başta olmak üzere, çeşitli Avrupa ülkelerinde yaşayan Türklerin konuştuğu dildir.

4. Türkçe, Çuvaşça ile Yakutça (Kimilerine göre Halaçça) dışında kalan Türk lehçelerinin ortak adıdır.

5. Türkçe, Çuvaşça ve Yakutça da dahil, 20‘si yazı dili toplam 50 civarında, tarihî ve çağdaş Türk lehçesinin ortak adıdır.” (Buran & Alkaya, 2011, s. 4-5).

“Bugünkü Türkiye Türkçesi bir yandan Türklerin Anadolu‘ya gelmeden önce yaşadıkları topraklardaki kültür birikiminin, bir yandan Anadolu‘da gelişip aşağı yukarı 800 yılı geride bırakan bir yazı dilinin kavramlarını içeren, bir yandan da geniş örgütlü, üç kıtaya yerleşmiş bir imparatorluk olarak değişik kültürlerle ilişki kurmuş bir toplumun dilini yansıtan çok zengin bir kavramlar dünyasına sahiptir.” (Aksan, 2006, s. 57-58).

1.2. Kırgız Türkçesi

“Kırgızlar, kendi adlarını taşıyan Kırgızistan Cumhuriyeti‘nin en büyük etnik grubunu oluşturmaktadırlar… 1999 yılında yapılan ilk nüfus sayımı verilerine göre, toplam nüfusun (4.822 938) %65‘ini Kırgızlar oluşturmaktadır… Dini inançları açısından Kırgızlar, Sünni Müslüman geleneğini temsil etmektedirler…

XIX. yüzyılın ortalarından XX. yüzyılın başlarına kadar Rusya İmparatorluğu‘nun bir parçası olan Kırgızistan, daha sonra Rusya‘nın önderliğinde kurulan SSCB‘ye dâhil edilerek bir SSCB cumhuriyeti kimliği almıştır. Diğer SSCB cumhuriyetleriyle birlikte acı bir sosyalizm deneyimi yaşayan Kırgızistan, SSCB‘nin dağılmasıyla 31 Ağustos 1991‘de bağımsızlığını ilan etmiştir” (Koçkunov, 2002, s. 887).

Kırgız Türkçesi, Türkçenin Kıpçak grubu içinde sayılmaktadır:

“Türk lehçelerinin önemli bir grubunu teşkil eden Kıpçak (Kuzeybatı) Türk yazı dilleri, tarih içinde geniş bir alana yayılmış olan Kıpçakların adını taşır. ―Kuzeybatı‖ ise bu grubun coğrafî adını oluşturur. Tatar, Başkurt, Kazak, Kırgız, Nogay, Karakalpak, Karaçay-Balkar, Kumuk, Karay Türkçelerini kapsayan Kıpçak Türkçesi, bugün doğuda Çin Halk Cumhuriyeti içinde yer alan Doğu Türkistan‘dan batıda Litvanya ve Polonya‘ya, Karadeniz‘in kuzeyinden Güney Sibirya‘ya ve Tanrı Dağlarına kadar yayılan geniş bir coğrafyada konuşulmakta ve yazı dili olarak kullanılmaktadır.” (Kasapoğlu Çengel, 2005, s. 21).

Yudahin, Kırgız Türkçesinde Kuzey ve Güney olmak üzere iki ana diyalektin olduğunu ifade etmekte ve bugünkü Kırgız Türkçesinin esaslarının Kuzey diyalektine dayandığını belirtmektedir (Yudahin, 1998, s. IX-X).

“XVI. asırdan itibaren başladığı sanılan Kırgızcanın son dönemi, Kırgız tarihinin Tanrı Dağlarındaki dönemini kapsar. Kırgızların Tanrı Dağlarına göçüne dair Arap, Fars, Çin kaynaklarından birbirinden bağımsız şekilde birçok bilgiler

edinilmiştir. Bu dönemde Kırgız ulusunun ve Kırgız edebi dilinin oluşumu tamamlanır. Kırgız ağızlarının gelişmesini de yansıtan bu dönem, üç ayrı dönem içinde değerlendirilebilir. a) Moğolistan-Cungar (XVI-XVIII) b) XVIII-Sovyet dönemine kadar c) Sovyet döneminden sonrası…

…Kırgız Özerk Cumhuriyeti‘nin 1927 yılında yapılan I. Kurultay‘ında 1927‘den itibaren Latin alfabesine geçme kararı alınır ve 1929 yılın sonunda yeni yazıya geçme işi tamamlanmış olur…

…1940 yılında Sovyetler Birliği genelinde Kiril alfabesi esaslı yeni alfabelere geçme kararının alınması ile Latin harfleri yerini şu an yürürlükte olan alfabeye bıraktı…” (Cumakunova, 2002, s. 957).

Sovyetler Birliği’nin son zamanlarında, uzun uğraĢlar neticesinde “Kırgız Türkçesinin resmî dil olma meselesi açıkça ele alınmaya başlandı. Devlet otoritelerinin de desteğiyle, Kırgız aydınları ve dil bilimcileri tarafından, kullanım alanları yeterince daralan Kırgız Türkçesinin sorunlarının çözümlenmesi için yoğun çalışmalar başlatıldı. Özel bir komisyonun neticesinde taslaklar hazırlandı. Nihayet 23 Eylül 1989 tarihinde Kırgız parlamentosunda KSSC‘nin Kırgız Dil Kanunu kabul edildi…

Kırgızca günümüzde pek çok problemle karşı karşıyadır. Bunlardan en önemlisi, Kırgız Türkçesinin sembolik bir resmî dil durumunda olması ve son araştırmalarda kaybolmaya yüz tutmuş dillerin listesinde gösterilmesidir.” (Kamçıbekova, s. 38-39).

Kırgızistan’da anayasanın 10. maddesine göre, Kırgız Dili Kırgızistan’ın resmî dilidir, ancak yine aynı maddeye göre resmî yazıĢmalarda Rusça kullanılır, denilmektedir. (BaĢkapan, 2017, s. 27).

Kırgızistan’daki ortaöğretim kurumlarının (mektep) eğitim dillerine göre dağılımı 2012 yılı verilerine göre Ģu Ģekildedir:

Kırgız Türkçesiyle eğitim veren mektepler: 1410 tane (bu mektepler daha çok kırsal kesimlerde ve OĢ, Celal Abad Ģehirlerinde bulunmaktadır). Rusça eğitim veren mektepler 201 tane (bu mektepler her bölgede olmakla birlikte yoğunlukla BiĢkek ve Çüy eyaletindedirler). Özbek Türkçesiyle eğitim veren 121 mektep, Tacikçe eğitim veren 3 mektep, birkaç dille eğitim veren 461 mektep vardır. 2005 yılından beri Rusça eğitim veren mektepleri seçen öğrenci sayısı yılda 5-6 bin artmaktadır. Rusça eğitim veren mekteplerden mezun olan öğrencilerin daha baĢarılı oldukları da gözlemlenmektedir. (BaĢkapan, 2017, s. 27-28).

Bir haber sitesinde yer alan yazıda, Kırgızistan Milli Eğitim Bakan Yardımcısı olan Kudayberdi Kocobekov’un, Rusça eğitim verilen okulların matematik gibi derslerde iyi derecede eğitim verdiğinden dolayı Kırgızistanlıların çocuklarını bu okullara vermek istediğini ifade ettiği aktarılmaktadır. (www.sputnik.kg, 2018).

Kırgız Türkçesinin etkinliğinin ve kullanım alanlarının artması noktasında çalıĢmamız için örneklem grubunun seçildiği KTMÜ Yabancı Diller Yüksekokulu önemli bir yer tutmaktadır. “Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi'nde eğitim dilinin Kırgızca ve Türkiye Türkçesi olması çok büyük önem taşımaktadır. Yüksek Okulumuz Dil Hazırlık Bölümü ve Modern Diller Bölümü bünyesinde yürüttüğü hizmetlerle büyük bir görev ve misyon yüklenmiştir.” (www.manas.edu.kg, 2018).

2. ALAN TANITIMI

2.1. Yabancılara

Türkçe Öğretiminin Tarihçesi

Türkçenin baĢka dil konuĢurlarına öğretiminin tarihi aslında oldukça eskilere dayanmaktadır.

Orhun anıtlarından sonra Türkçenin tarihi hakkında en önemli belge olan ve 1074 yılında KâĢgarlı Mahmut tarafından kaleme alınan Divanü Lugati’t-Türk

(Hengirmen, 1995, s. 26), Türkçeyi yabancılara, baĢta Araplara öğretmek amacıyla ortaya çıkmıĢ bir Ģaheserdir. Türkçe öğretiminin tarihinde önemli bir baslangıç noktasıdır. (GümüĢ, 2010, s. 11).

Ali ġir Nevâi’nin Farsça ile Türkçeyi karĢılaĢtırdığı eseri Muhâkemetü’l Lûgateyn adlı eseri de Türkçenin yabancılara öğretimi alanında yazılan ilk eserlerimizdendir. (Barın, 2004, s. 21).

Toparlı, Memlûk devletinde Türk sultanlarının baĢta bulunmaları ve hâkimiyetin Türklerin elinde olması sebebiyle Türkçeye ilginin arttığını, böylece Araplara Türkçeyi öğretmek amacıyla kitaplar yazıldığını aktarmaktadır. Bu amaçla yazılan eserleri Ģöyle sıralamaktadır: Kitâbü’l-Ġdrâk li Lisâni’l Etrâk, Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî, Et-Tuhfetü’z-Zekiyye fi’l Lügati’t-Türkiyye, Kitâbü Bülgatü’l-MüĢtak fî Lügati’t-Türk ve’l-Kıfçak, El-Kavâninü’l-Külliye Li-Zabtı’l-Lügati’t-Türkiyye, Ed-Dürretü’l-Mudiyye fi’l-Lügati’t-Türkiyye. (Toparlı, 2002, s. 1559-1562).

Günümüze yaklaĢacak olursak; “Yabancılara Türkçenin öğretimi 1960‘lı yıllarda tekrar önem kazanmıştır. Kenan Akyüz‘ün Yabancılar İçin Türkçe Dersleri Konuşma, Okuma adlı kitabı (A.Ü. 1965) Hüseyin Aytaç-M. Agâh Önen‘in Yabancılar İçin Açıklamalı Uygulamalı Türkçe adlı kitabı (Ankara, 1969), Sermet Sami Uysal‘ın Yabancılara Türkçe Dersleri kitapları (İstanbul, 1979), Kaya Can‘ın Yabancılar İçin Açıklamalı Türkçe Dersleri kitabı (ODTÜ, 1981), M. Hengirmen - N. Koç‘un Türkçe Öğreniyoruz adlı kitapları (Ank., 1982), Tahir Nejat Gencan‘ın Yabancı Uyruklu Öğrenciler İçin- Türkçe Öğreniyorum adlı kitabı (İst., 1985) bize bu konuda önemli adımlar atılmaya başlandığını göstermektedir” (Barın, 2004, s. 21).

Kurumsal anlamda Türkçenin öğretilmesine önderlik eden, 7 Mart 1984’te kurulan Ankara Üniversitesi Türkçe Öğretim Merkezi olmuĢtur (TÖMER). 1992 yılında Türkiye’nin çeĢitli Ģehirlerinde TÖMER Ģubeleri açıldı. 2000 yılından itibaren devlet üniversitelerinin yanında özel sektörün de yabancılara Türkçe

öğretimine yöneldiği görülmüĢtür. Ġstanbul’da bulunun Özel Taksim DĠLMER bunlardan biridir. 1993’te Kazakistan’da Hoca Ahmet Yesevi Üniversitesi, 1995 yılında da Kırgızistan’da Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesinin kurulması yurt dıĢındaki üniversitelerde eğitim dili olarak Türkçenin öğretilmesini gündeme getirmiĢtir. (GümüĢ, 2010, s. 14-16).

2.2. Alanyazın Taraması

Türkçenin öğretimiyle ilgili olarak birçok ders kitabı, alıĢtırma kitabı, tez, makale hazırlanmıĢtır. Akademik anlamda yapılan incelemeleri genel olarak tasnif edecek olursak; ders kitaplarındaki gramer ve metin içeriğine (kültürel aktarım bağlamında), sözlüklere, öğretim yöntem ve tekniklerine, TÖMER ve benzeri kurslarda öğrenim gören yabancıların ve Türk soyluların yaptıkları hatalara, öğretmen yeterliliklerine yönelik olduklarını söylemek mümkündür.

Türkçenin öğretimiyle ilgili yapılan çalıĢmalar için “Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi Kaynakçası” adlı makaleye bakılabilir. (Göçer & vd., 2012).

ÇalıĢmamızın hedef kitlesini oluĢturan Kırgız öğrencilere yönelik daha önce yapılmıĢ bazı çalıĢmalar Ģunlardır:

Erol Barın tarafından hazırlanmıĢ olan “Grameri Türkçe Olan Topluluklara Türkiye Türkçesinin Öğretimi” baĢlıklı doktora tezi. Bu çalıĢmasında Barın, Türkiye’ye öğrenim görmek üzere gelen Azeri, Kazak, Kırgız, Özbek ve Türkmen öğrencilerden toplanan materyali incelemiĢ ve karĢıtsal dilbilim yöntemiyle hataları ele almıĢtır. (Barın, 1998).

Muhittin GümüĢ tarafından “Türkçe ile Kırgızca Dil Yapılarının Dil Öğretimi Amaçlı KarĢılaĢtırması” baĢlıklı yüksek lisans tezi. GümüĢ, çalıĢmasında iki lehçenin dil yapılarını karĢılaĢtırmıĢ ve öğretimine dair öneriler sunmuĢtur. (GümüĢ, 2010).

Makaleler:

Acar KeneĢbekova tarafından yazılan “Kırgız Öğrencilerine Türkçe Öğretiminde Atasözü ve Deyim Öğretiminin Önemi” baĢlıklı makale. ÇalıĢmada, ders kitaplarında atasözü ve deyimlere yeterli ağırlığın verilmesi gerektiği vurgulanmaktadır. (KeneĢbekova).

Ali DaĢman tarafından yazılan “Kırgızistan’da Türkçe Öğretimi ve KTMÜ Örneği” adlı bildiri. Kırgızistan’daki Türkiye Türkçesi öğretimine dair çeĢitli istatistikler verilmektedir. (DaĢman, 2009).

Asiye Duman tarafından yazılan “Türk Soylulara Türkiye Türkçesi Öğretiminde Metin Seçimi” baĢlıklı makale. Duman, çalıĢmasında hedef kitlelerin Türkiye Türkçesini severek öğrenmesini sağlayacak metinlerin seçilmesi gerektiği üzerinde durmaktadır. (Duman A. , 2003).

Erdal AydoğmuĢ tarafından yazılan “Kırgız Öğrencilerin Türkiye Türkçesi Öğreniminde Yaptıkları YanlıĢlar ve Yapılan YanlıĢlar Üzerine Öneriler” adlı makale. Makalede, Kırgız öğrencilerin yaptıkları hatalar genel hatlarıyla örneklendirilerek verilmekte ve çözüm önerileri sunulmaktadır. (AydoğmuĢ, 2018).

Gül Banu Duman tarafından yazılan “Kırgızların Türkiye Türkçesi Öğrenirken Ad Durum Biçimbirimleriyle Ġlgili Yaptıkları Hatalar ve Çözüm Önerileri” baĢlıklı makale. ÇalıĢmada, lise düzeyinde Türkiye Türkçesi eğitimi alan öğrencilerden yazılı materyaller toplanmıĢ ve konuyla ilgili hatalar incelenmiĢtir. Ayrıca Duman, Türk soylulara yönelik Türkiye Türkçesi öğretimi gereçlerinin yetersizliğini belirtmektedir. (Duman G. B., 2013).

Semra Alyılmaz, NurĢat Biçer, Ġsmail Çoban tarafından hazırlanan “Atatürk Üniversitesinde Öğrenim Gören Kırgız Öğrencilerin Türkçe ve Türkiye’ye Yönelik GörüĢleri” baĢlıklı makale. Türkiye Türkçesi öğrenme sürecinde öğrencilerin dili kolay bir dil olarak gördükleri ifade edilmektedir. (Alyılmaz & vd., 2015).

Halit Karatay ve Nurettin Kartallıoğlu tarafından yazılan “Kırgız Öğrencilerin Türkiye Türkçesi Öğrenmeye ĠliĢkin Tutumları” baĢlıklı makale. (Karatay & Kartallıoğlu, 2012).

Kadir Tuğ tarafından yazılan “Kırgızistan’da Türkçe Öğrenen Öğrencilerin Bu Dili Öğrenme Nedenleri ve Türklük Bilincine KarĢı Farkındalıkları” baĢlıklı makale. Tuğ, yapılan anketler sonucunda kültürel yakınlaĢma, dil bilmenin gerekliliği ile Türklük bilinci arasında, rasyonel beklentilerle (Türkiye’ye gitme, iĢ bulma, akademik çalıĢma vb.) Türkçe öğrenme arasında istatistiksel olarak anlamlı korelasyonlar elde edildiğini ifade etmektedir. (Tuğ, 2015).

Rasim Özyürek’in yazdığı “Türk Devlet ve Topluluklarından Türkiye Üniversitelerine Gelen Türk Soylu Yabancı Uyruklu Öğrencilerin Türkçe Öğrenimlerinde KarĢılaĢtıkları Sorunlar” baĢlıklı makale. Özyürek, değerlendirmesinde Türk soylulara yönelik çalıĢmaların yeterli olmadığını dile getirmektedir. (Özyürek, 2009).

2.3. Dil Öğretim Yöntemleri

“Yabancı dil öğretiminde (YDÖ) kullanılagelen yöntemler, genel itibariyle, kullanılmakta olan bir yöntemin eksikliklerini veya yetersiz kaldığı noktaları kapatmak amacıyla ortaya çıkmış, bu çabalar yabancı dilin daha iyi öğretimine katkı sağladığı gibi, bu alana alternatif yöntemler kazandırmıştır. Avrupa Konseyi Modern Diller Bölümü‘nce kabul edilen ve yaygın bir biçimde kullanılan yabancı dil öğretim yöntemleri sırasıyla şunlardır:

Dilbilgisi-Çeviri Yöntemi (Grammar-Translation Method) Direkt Yöntem/Dolaysız Yöntem (Direct Method)

Doğal Yöntem (Natural Method)

Bilişsel Yöntem (Cognative-Code Method) İletişimsel Yöntem (Communicative Method) Seçmeli Yöntem (Eclectic Method)

Bu yöntemlerin dışında yabancı dil öğretiminde daha az yaygınlık kazanmış ve alternatif olarak kullanılan başlıca diğer yöntemler ise şöyledir:

Telkin Yöntemi (Suggestopedia) Danışmanlı (Grupla)

Dil Öğretim Yöntemi (Community Language Learning) Sessizlik Yöntemi (The Silent Way)

Tüm Fiziksel Tepki Yöntemi (Total Physical Response) İşitsel-Görsel Yöntem (Audiovisual Method)

Görev Temelli Yöntem (Task-Based Method)

İçerik Merkezli Yöntem (Content-Based Method)” (MemiĢ & Erdem, 2013, s. 299-300).

KTMÜ Yabancı Diller Yüksek Okulu Hazırlık Sınıflarında öğretim görevlileri tarafından uygulanan yöntemin seçmeci yöntem olduğu ifade edilebilir.

Seçmeci yöntem, diğer yöntemlerin iyi ve etkili yönlerini öğretilecek olan içeriğe göre seçme ve kullanma olanağı sağlayan yöntemdir. (Barın, 2004, s. 27).

II. BÖLÜM

A1-A2 (TEMEL TÜRKÇE) SEVĠYESĠNDE TOPLANAN

MATERYALĠN ĠNCELENMESĠ VE HATALARIN TESPĠTĠ

1. ALFABE

1.1. Günümüz Türk Alfabesi ve Kırgız Alfabesi

Türk alfabesi: Aa Bb Cc Çç Dd Ee Ff Gg Ğğ Hh Ġi Iı Jj Kk Ll Mm Nn Oo Öö Pp

Rr Ss ġĢ Tt Uu Üü Vv Yy Zz

Kırgız alfabesi: Аа (Aa) Бб (Bb) Вв (Vv) Гг (Gg) Дд (Dd) Ее (Ye) Ёё (Yo) Жж

(Jj) Зз (Zz) Ии (Ġi) Йй (Yy) Кк (Kk) Лл (Ll) Мм (Mm) Нн (Nn) Ңң (Ŋŋ) Оо (Oo) Өө (Öö) Пп (Pp) Рр (Rr) Сс (Ss) Тт (Tt) Уу (Uu) Ҥҥ (Üü) Фф (Ff) Хх (Ḫḫ) Цц (Ts) Чч (Çç) Шш (ġĢ) Щщ Ъъ(sert okutan iĢaret) Ыы (Iı) Ьь(YumuĢak okutan iĢaret) Ээ (Ee) Юю (Yu) Яя (Ya)

Türk alfabesinde 29 harf bulunurken Kırgız alfabesinde ise 34 harf ve 2 iĢaret bulunmaktadır.

1.2. Alfabe ile Ġlgili Yapılan Hatalar

Öğrencilerden materyallerin toplanmasına 3. ve 4. haftadan itibaren baĢlanmıĢtır. Bunun sebebi bu aĢamaya kadar öğrencilere daha çok diyalog çalıĢmaları yaptırılmasıdır. 3. haftadan itibaren yavaĢ yavaĢ kompozisyon yazma çalıĢmalarına geçilmektedir. Bu yüzden alfabede yapılan hataları irdelerken kendi tecrübelerimizi ve aldığımız notları da burada aktarmamız gerekti.

1.2.1.1. Ünlülerde Nokta Sorunu:

“i, ö, ü” harflerinde, öğretimin ilk aĢamalarında noktaların unutulduğu görülmektedir. Bunun baĢlıca sebebi Kırgız alfabesinde noktalı harfin bulunmaması ve öğrencilerin ünlü harflerin noktalarını, kelimeyi yazdıktan sonra koyma eğiliminde olmalarıdır. KT’de yalnızca Ёё (yo) harfi noktalıdır. Bu harf de ilk baĢlarda öğrencilerin zihnini karıĢtırmakta ve nadiren de olsa ―ö‖ harfini ―ё‖ Ģeklinde yazmalarına sebep olabilmektedir. Ancak ünlülerde en yaygın yapılan hata i, ö ve ü harflerinde noktaların unutulmasıdır. Bunların içinde ise en çok unutulan “i” harfinin noktasıdır.

Örn: “oğretmen, oğrenci, öğrencı, gelıyorum, o benım ıyı arkadaşım, ben babamı

çok sevıyorum, Bir buçukta kutuphaneye gidiyorum.‖ Ģeklinde hatalar yapılmaktadır. Bunun yanı sıra öğrencilerin çoğunluğu Latin alfabesini daha önce Ġngilizce üzerinden öğrendiklerinden, oradaki alıĢkanlıklarını Türkçe yazarken de devam ettirme eğiliminde oldukları görülmektedir.

Bu bağlamda ―i‖ harfiyle ilgili bir baĢka sorun ise ―ı‖ yazılması gereken yerde ―i‖ yazılmasıdır. Bu hata daha önce öğrenilen Ġngilizceden kaynaklanmaktadır. Bilindiği üzere Ġngilizcede ―ı‖ harfi yoktur. Bu hatanın sebebi “Daha önce öğrenmiĢ olduğunuz Ġngilizce mi?” diye sorduğumuz zaman lisede veya kurslarda Ġngilizce dersi almıĢ olan öğrenciler bunu onaylamaktadırlar.

Örn: ―Bizin evimizin kenarında ovtomobiL garaci var.‖ ―Annem ev hanımi…‖

―Ablam emekLi çaliĢiyor…‖

“o” ve “u” harflerinin noktalı yazıldığı hata örneklerine de rastlanmaktadır.

1.2.1.2. “e” Harfinin “ye” Olarak Okunması ve Yazılması

Ünlülerde yapılan bir diğer hata “e” harfiyle ilgilidir. Rusçadaki “E-e” harfi “ye” olarak okunmaktadır. Elbette ki bu durum, Rusçadan KT’ye geçen sözcükler için de geçerli bir durumdur. Bu nedenle öğrenciler bazen kelimelerdeki “ye” hecesini “e” harfiyle yazma eğilimindedirler. Hem sesletimde hem de yazımda “ye” olarak düĢünebilmektedirler. Bu hata, alfabe öğretiminin ilk aĢamalarında gerçekleĢen bir hatadır. Ġlerleyen dönemlerde nadiren olsa da karĢılaĢılabilmektedir.

Örn: ―Emek yiyorum.‖ ( Yemek yiyorum.)

―Etimhanede kalıyordu.‖ (Yetimhanede kalıyordu.)

―Elma edikten sonra kiraz yedim.” (Elma yedikten sonra kiraz yedim.)

―Onlar beni kaybettiler die korkmuşlar.‖ (Onlar beni kaybettiler diye korkmuĢlar.) vb.

1.2.1.3. “y” Harfi Yerine “i” Harfinin Yazılması

Yukarıda da bahsi edildiği üzere, öğrencilerin bazıları daha önce okullarda ya da kurslarda Ġngilizce görmüĢ oldukları için Ġngiliz alfabesini biraz da olsa bilmekteler. Yine bu sebepten kaynaklanan bir diğer hata; öğrencilerin “y” harfi yerine “i” harfini kullanmalarıdır. Özellikle isimlerini yazarken bu hataya düĢtükleri görülmektedir. Ġnternet ortamında kendi ana dillerini Latin alfabesiyle yazarken bu Ģekilde yazmaya alıĢtıkları için ilk haftalarda yaygın olarak bu hatayı yaptıkları gözlemlenmiĢtir.

Örn: Aidana (Aydana), Miraida (Mirayda), Carkınai (Carkınay), Kanıkei

(Kanıkey) vb.

Bu hatanın düzeltilmesi için ödev kontrolleriyle sürekli geri bildirim yapılmaktadır. Ancak bu düzeltme çabalarının da bazı ters etkileri olmaktadır. Öğrenciler bu sefer “Aile”, “havai fiĢek” gibi bazı kelimelerde geriye ket vurarak hata yapmaktadırlar. Yani “i” yerine “y” yazmaktadırlar.

Örn: ―Ben aylemi seviyorum.‖ (Ben ailemi seviyorum.)

―Yılbaşında havayi fişek patlatıyoruz.‖ (YılbaĢında havai fiĢek patlatıyoruz.)

―Aylelerin çoğu büyük aylelerdendir. Küçük aylelerde var.‖ (Ailelerin çoğu büyük ailelerdendir. Küçük aileler de var.) vb.

1.2.1.4. “u” Harfi Yerine “y” Harfinin Yazılması

Ġlk haftalarda “u” harfi yerine “y” harfi yazıldığı görülmektedir. Bu alıĢkanlıktan kaynaklanan bir hatadır. Çünkü Kiril alfabesinde “y” harfi Türkiye Türkçesindeki “u” harfinin karĢılığıdır.

Örn: ―Geliyorym, okuyorym, yapıyorym.‖ ―Kitap okymaya gayret ettim.‖

―Bu oyuny bütün arkadaşlarım bilirdi.‖ vb.

1.2.1.5. “u” Harfinin “i” Harfi Yerine Yazılması

Bu hatanın sebebi ise Kiril alfabesi el yazısında “i” harfinin “u” Ģeklinde olmasıdır.

Örn: ―Geluyorum, bur‖ (geliyorum, bir) vb.

1.2.2. Ünsüzlerle Ġlgili Hatalar

1.2.2.1. “b” Harfi ve “d” Harfinin KarıĢtırılması

Kiril alfabesiyle yazma alıĢkanlığından kaynaklanan hatalardan birisi “b” ve “d” harflerinin karıĢtırılmasıdır. Bunun sebebi; Kiril alfabesi ile el yazısı yazarken “b” harfinin TT’deki “d” harfi gibi yazılmasıdır.

Örn: ―dedek‖ (bebek) ―dadam‖ (babam) ―yıldaşı‖ (yılbaĢı)

―Çevremizdeki dinaların özellikleri…‖(…binaların…) ―Onlar gidi dans etmek istedim.‖ (…gibi…) vb.

1.2.2.2. “b” ve “v” Harflerinin KarıĢtırılması

Kiril alfabesinden kaynaklı olarak “v” harfi yerine “b” harfi yazılarak hata yapılmaktadır. Kiril alfabesindeki “B-b” harfi, TT’deki “V-v” harfine karĢılık gelmektedir.

Örn: ―Ev ödebi yapıyorum.‖ (Ev ödevi yapıyorum.)

―Meybeleri seçmeden yiyorduk.‖ (Meyveleri seçmeden yiyorduk.)

―Padişahın güzel bir kızı barmıĢ.‖ (PadiĢahın güzel bir kızı varmıĢ.) vb.

Son örnekteki hatanın sebebinin sadece alfabe ile ilgili olmadığı, TT’de “v” sesiyle telaffuz edilen bazı sözlerin KT’de “b”li Ģekillerini korumasından kaynaklandığı da anlaĢılmaktadır.

1.2.2.3. “c-ç” ile “g” Harfinin KarıĢtırılması

Büyük “C-Ç” ile büyük “G” harflerinin karıĢtırıldığı tespit edilmiĢtir. Bu harflerin karıĢtırılmasında Ģekil benzerliğinin ve önceden öğrenilmiĢ olan Ġngilizcenin etkisinin olduğu söylenebilir. Daha önce Ġngilizce öğrenmiĢ olan öğrencilerin kelime baĢındaki “C-Ç” harflerini “G” olarak veya kelime baĢındaki “G” harfini “Ç” olarak yazdıkları görülmüĢtür. Ġngilizcede bazı kelimelerde kelime baĢındaki “g” harfi “c” olarak okunmaktadır. Bkz: generous, generally vb.

Örn: ―Gıldız‖ (Cıldız: “Yıldız, kız adı”) “Çidiyorum.‖ (Gidiyorum.)

―Gege namazı kılıyorum.” (Gece namazı kılıyorum.)

―Orada çeşitli yemekler yapıyoruz, resim gekiyoruz.‖ (Orada çeĢitli yemekler yapıyoruz, resim çekiyoruz.) vb.

Bunun yanı sıra “c” ve “ç” harfleri de hem Ģekil benzerliğinden hem de ana dilden kaynaklı olarak birbiriyle karıĢtırılabilmektedir. KT’de isimden isim yapma eki olan “-cI ve -cA” ekinin sadece sert ünsüzlü varyantının olması, bu ekin yazımında ana dilden olumsuz aktarım yapılmasına sebep olmaktadır.

(Yurtta altıncı katta yaĢıyorum.)

―Bizim odamız beĢinçi katta.‖ (Bizim odamız beĢinci katta.)

―Kırgızça dersim sabah başlıyor.‖ (Kırgızca dersim sabah baĢlıyor.)

―Birinçisi biz tencereye su döküyoruz.‖ (Birinçisi biz tencereye su döküyoruz.) vb.

Yukarıda verilen hatalar ana dilden kaynaklanmaktadır. Bunların yanı sıra “ç” harfinin “c” olarak yazıldığı da görülebilmektedir. Bu hatanın ise Ģekil benzerliğinden kaynaklı olduğu ve unutma sebebiyle gerçekleĢtiği söylenebilir:

Örn: ―Cünkü biz dolmuşa biniyoruz.‖ (Çünkü biz dolmuĢa biniyoruz.)

―Sekizi on gece üniversiteye geliyorum.‖ (Sekizi on geçe üniversiteye geliyorum.)

―Geçe on birde yatıyorum.‖ (Gece on birde yatıyorum. ) vb.

1.2.2.4. “d” Harfi ve “g” Harfinin KarıĢtırılması

Kiril alfabesiyle yazma alıĢkanlığından kaynaklanan hatalardan biri, küçük “d” harfinin “g” olarak yazılmasıdır. Kiril alfabesi el yazısında “d” harfi “g” Ģeklinde yazılmaktadır. Bu sebeple olumsuz aktarım yapıldığı görülmektedir.

Örn: ―O benim gostum.‖ (O benim dostum.)

―Ben şimdi gerse gidiyorum.‖ (Ben Ģimdi derse gidiyorum.)

―Ben şimdi derse digiyorum.‖ (Ben Ģimdi derse gidiyorum.)

―Çünkü o vakitte hiçbir şey hakkında güĢünmüyorsun.‖ (Çünkü o vakitte hiçbir Ģey hakkında düĢünmüyorsun.)

―Ben gondurma yiyorum.‖ (Ben dondurma yiyorum.)

―Gelecekte hayallerim gerçekleşecek giye düşünüyorum.‖ (Gelecekte hayallerim gerçekleĢecek diye düĢünüyorum.) vb.

1.2.2.5. “f” ve “v” Harflerinin KarıĢtırılması

―Arapça ve Farsça kelimelerde yer alan /f/ sesi, Kırgızcada /b/ ve /p/ ye

Örn: fabrika, faktı “olay, hâl”, familiya “soyad”, fakultet “fakülte”, fonetika

“fonetik”, front “sınır, cephe”, filologiya “filoloji” (Kasapoğlu Çengel, 2005, s. 56).

KT’de “f” sesinin, Rusça kelimelerde görülmesinden kaynaklanan hatalar meydana gelmektedir. Rusça örnek vererek açıklamaya çalıĢalım: Rusçada “В-в” (V-v) harfi bazı durumlarda “Ф-ф” (F-f) olarak sesletilir. Yanında sert ünsüz varsa kelime baĢında veya ortasında “f” olarak okunmaktadır. Örneğin: второй-(ftaroy) ikinci , вторник-(ftornik) salı, повторение-(paftareniye) tekrarlama vb. Ayrıca kelime sonunda çokluk bildiren ek olarak kullanıldığında, erkek soyadı bildirdiğinde ve kendisinden sonra yumuĢatma eki aldığında yine “f” olarak sesletilir. Örneğin:

кровь-(krof) kan, бровь-(brof) kaş vb.

Örn: ―Genellikle havta sonunda geziye çıkıyorduk.‖ (Genellikle hafta sonunda geziye çıkıyorduk.)

―Çalışkan öğrencilerin sınafa girmesi gerekmiyordu.‖ (ÇalıĢkan öğrencilerin sınava girmesi gerekmiyordu.) vb.

“v-f” harfiyle ilgili olarak genellikle yanlıĢ yazıldığı görülen kelimeler “hafta” ve “sınav” kelimeleridir. “Hafta” kelimesinin yanlıĢ yazılma sebebinin, Rusçanın fonetik özelliği olduğu düĢünülmektedir. Bu hatayı yapanların daha çok ortaöğretimde, Rusça eğitim alan öğrenciler olduğu söylenebilir. Ancak “sınav” kelimesiyle ilgili olarak, hem Rusçanın fonetik özelliğinden kaynaklı olabileceğini hem de “sınıf” kelimesinin yaptığı çağrıĢımın öğrencilerde kafa karıĢıklığına neden olduğunu söylemek mümkündür. Yazımda çok sık yapılan ve yaygın olan bir hata değildir, konuĢmada daha belirgindir.

1.2.2.6. “g” Harfi Yerine “k” Harfinin Kullanılması

Bilindiği üzere dilin geliĢim süreci içinde TT’deki bazı kelimelerde kelime baĢında k > g değiĢimi yaĢanmıĢtır. Bu kelimeler KT’de hâlâ k’li Ģekillerini muhafaza etmektedirler. Bu sebeple ana dilden kaynaklı olarak bu kelimelerde olumsuz aktarım yapıldığı görülebilmektedir. Ancak bu hata örnekleriyle daha çok konuĢmada, telaffuzda karĢılaĢılmaktadır.

Örn: ―Spor insanın küçlü, akıllı olması için çok gerek.‖ (Spor insanın güçlü, akıllı olması için çok gerek.)

―Kitabı sessiz okusan okuman iyileşir ama telaffuz keliĢmez.‖ (Kitabı sessiz okusan okuman iyileĢir ama telaffuz geliĢmez.)

(Geç kaldın, benim evimde yat, sonra gidersin demiĢ.) vb.

Burada “k” sesiyle ilgili bilgiye ek olarak; öğrencilerin KT’deki fonetik özellikten dolayı konuĢmada “h” sesini çıkarmakta güçlük çektiğini ve “hırıltılı h” olarak seslettikleri için ana dili TT olanlar tarafından bu sesin “k” gibi algılanabildiğini de ifade etmek gerekir.

1.2.2.7. “ğ” Harfinin Ters ġapkasının Unutulması ve Yerine “y”

Harfinin Yazılması

“i, ö ve ü” harflerinde noktalar unutulduğu gibi “ğ” harfinin de ters Ģapkası unutulmaktadır.

Örn: ―degıl, kapagı, duraga‖ (değil, kapağı, durağa) ―Ben çalışkan deyilim.‖ (Ben çalıĢkan değilim.) ―Ablamın düyünü vardı.‖ (Ablamın düğünü vardı.) vb.

Ayrıca bazı öğrencilerin “g” harfi yerine “ğ” harfini yazdıkları da tespit edilmiĢtir.

Örn: ―Yenğeme yardım ettim.‖ (Yengeme yardım ettim.)

―Köyde ev işleri ile meĢğul oldum.‖ (Köyde ev iĢleri ile meĢgûl oldum.)

―9 Eylül‘de şehre ğittim.‖ (9 Eylül’de Ģehre gittim.) vb.

Örn: ―Şu an Manas üniversitesinin örencisimin.‖

(ġu an Manas üniversitesinin öğrencisiyim.) ―Japon dilini örenmek benim hayalim.‖ (Japon dilini öğrenmek benim hayalim.)

―Yamur yağıyor.‖

(Yağmur yağıyor.) vb.

1.2.2.8. Küçük “k” Harfinin Her Yerde Kiril Alfabesindeki Gibi

Yazılması

En sık ve yaygın hata yapılan harflerden birisi de küçük “k” harfidir. Bunun sebebi; Kiril alfabesinde küçük “k” harfinin formunun büyük “K” gibi olmasıdır. El yazısındaki formu da aynıdır.

Örn: ―Ben кitap oкuyorum.‖ ―Oкuldan çıкıyorum.‖ vb.

1.2.2.9. “l” Harfiyle Ġlgili Hatalar

Yazımda yapılan diğer bir hata; küçük “l” harfinin büyük “L” gibi yazılmasıdır. Öğrenciler küçük “l” harfine alıĢmakta ilk haftalarda zorlanmaktadırlar. Harfleri ayrı yazmalarına rağmen “l” harfinin alt çizgisini çekmektedirler. Kiril alfabesiyle el yazısında “l” harfinin sonraki harfe bağlanarak yazılmasının da bunda etkisi vardır. Ayrıca, öğretim elemanlarının yazı karakterlerinin etkisi olduğu da söylenebilir.

Örn: ―Otobüs iLe gidiyorum.‖

“l” harfiyle ilgili bir baĢka sorun ise bazı kelimelerde bu harfin ikizleĢtirilmesidir.

Örn: ―Şimdi de yeni bir yıllı bekliyoruz. ‖ (ġimdi de yeni bir yılı bekliyoruz.)

―Herkesin kaderi kendi ellinde.‖ (Herkesin kaderi kendi elinde.) vb.

1.2.2.10. “m” Harfinin “t” Harfi Yerine Yazılması

Kiril alfabesi kaynaklı hatalardan biri de küçük “t” harfinin “m” Ģeklinde yazılmasıdır. “m” harfi Kiril alfabesinde “t” harfinin karĢılığıdır. Çok sık yapılan bir hata olmamakla birlikte karĢılaĢılabilmektedir.

Örn: ―Her insan seyaham etmek ister.‖ (Her insan seyahat etmek ister.) vb.

1.2.2.11. “p” ve “r” Harflerinin KarıĢtırılması

Kiril alfabesinden kaynaklı olarak “p” ve “r” harflerinin karıĢtırılma ihtimali söz konusudur. Kiril alfabesinde “p” formu TT’deki “r” nin karĢılığıdır. Bu daha çok ilk zamanlarda okuma alıĢtırmalarında ortaya çıkabilen bir durumdur, yaygın bir hata değildir.

1.2.2.12. “y” ve “c” Harflerinin KarıĢtırılması

TT’de kelime baĢındaki “y” sesi, KT’de “c” sesine dönüĢmektedir. Bu durum iki lehçe arasında düzenli bir durumdur. Yakın > Cakın, Yıldız > Cıldız, Yiğit > Cigit, Yut- > Cut- vb (Kasapoğlu Çengel, 2005, s. 92).

Bu dil alıĢkanlığından dolayı öğrencilerin, kelimenin Türkçesini değil ana dillerindeki c harfli varyantını kullanarak hem konuĢmada hem de yazımda hata yapabildikleri görülmektedir.

Bu farklılık, ilk haftalarda yeni kelimeler öğrenme sürecinde öğrencilerin de dikkatini çektikten sonra öğretim elemanları tarafından anlatılmakta, TT ile KT’de bu Ģekilde birçok ortak kelimenin olduğu söylenmektedir. Ancak bu her ne kadar düzenli bir farklılaĢma olsa da her kelime için geçerli değildir. Bu hususta uyarıda bulunulmaktadır. Öğrenciler bu farklılaĢmayı zihinlerinde kodladıktan sonra bazı hatalar ortaya çıkabilmektedir.

Örn: ―O yüzüm yiyor.‖ (O üzüm yiyor.)

―Benim yanım sıkılıyor.‖ (Benim canım sıkılıyor.)

―Yal’a gideceğim.‖ (Cal’a gideceğim.) vb.

Ġlk örnekte görüldüğü üzere üzüm kelimesinin KT’deki karĢılığı ―Cüzüm‖ olduğundan dolayı öğrencilerin ―üzüm‖ kelimesinde ―y‖ harfi olmamasına rağmen ana dillerinde düĢünerek olumsuz aktarım yaptıkları tespit edilmiĢtir. Bazen de ikinci örnekte olduğu gibi TT’de ilk harfi “c” olan kelimelerde dahi y > c değiĢimini düĢünerek hata yaptıkları görülmektedir. Son örnekte ise “Cal” kelimesi, KTMÜ’nün yerleĢkesinin bulunduğu semtin KT’deki adıdır. “Cal” kelimesi özel ad olmasına rağmen, bazen konuĢma esnasında “Yal” olarak söylenebildiği gözlemlenmektedir.

1.2.2.13. “s” ve “c” Harflerinin KarıĢtırılması

Kiril alfabesindeki alıĢkanlıktan dolayı “s” harfi ile “c” harfinin karıĢtırıldığı gözlemlenmiĢtir. Kiril alfabesinde “s” harfi “c” biçimindedir.

Örn: ―Cözlükten‖ (Sözlükten)

―Cinemaya gidelim.‖ (Sinemaya gidelim.) vb.

1.2.2.14. “s” ve “z” Harflerinin KarıĢtırılması

Özellikle “z” yerine “s” harfi kullanıldığı tespit edilmiĢtir. Bu harflerde yapılan hatanın sebebinin kelimeye göre değiĢiklik gösterdiği düĢünülmektedir. Hem biçimsel hem de fonetik sebepli olduğunu söylemek mümkündür. “s” formu ve “z” formu Kiril alfabesinde bulunmayan biçimlerdir. Bu iki harf biçimsel olarak birbirinin zıddı gibidir. Öğrencilerin bu sebeple bu harfleri karıĢtırdıkları düĢünülmektedir.

Örn: ―gidiyorus‖, geliyorus, yapıyorus‖ ―Oturma odasında televisyon var.‖ ― Müsik dinliyorum ve ders çalışıyorum.‖ ―Saat yediyi beş geçe elimi yüsümü yıkıyorum.‖ ―Celalabad‘ın merkesinde meydan var.‖ ―Top oynadık, danz ettik.‖

AĢağıda verilen iki örnekte ise sebebin fonetik kaynaklı olduğu anlaĢılmaktadır. Çünkü bu kelimelerde “s” sesini ana dili TT olanlar da “z” sesine yaklaĢtırmakta hatta tamamen “z” olarak telaffuz etmektedirler. Dolayısıyla bu durum öğrencileri hataya sevk etmekte ve hatalı yazmalarına sebep olmaktadır.

Özellikle “herkes” kelimesinin yazımında ana dili TT olanların dahi sık sık hataya düĢtükleri bilinmektedir. Sosyal medyada paylaĢılan yazılarda bu hataya çok sık rastlanmaktadır. Öğrencilerin, sadece öğretmenlerinden TT’ni öğrenmediklerini, sosyal medya araçlarını kullandıklarını, orada yazılanları da okuduklarını göz ardı etmemek gerekmektedir.

Örn: ―Patatezi koyuyoruz ve su ekliyoruz.‖

―Oraya herkez istediği gibi güzel giysilerini giyip gelirdi. ‖ vb.

2. SAYILARIN YAZIMINDA YAPILAN HATALAR

Türk lehçelerinde sayılar ortaktır. Ancak fonetik ve morfolojik farklılıklar da mevcuttur. Kırgız öğrencilerin yaptıkları hatalar bu farklılıklardan kaynaklanmaktadır. Yazımda bu hatalar genel olarak belli bir süre içinde düzelmektedir. Fakat sayıların sesletiminde, yani konuĢmada bu hatalar çok daha bariz bir Ģekilde görülmektedir. KT’de TT’den farklı sesletilen sayılar Ģunlardır:

Eki (iki), tört (dört), ceti (yedi), segiz (sekiz), toguz (dokuz), cıyırma (yirmi), elüü (elli), altımıĢ (altmıĢ), cetimiĢ (yetmiĢ), tokson (doksan), cüz (yüz), miŋ (bin), million (milyon), milliard (milyar).

Sayılarla ilgili olarak genel bir açıklama yapmak gerekirse; öğrencilerin çoğunlukla ana dillerindeki biçime benzer yazarak hatalar yapmakta oldukları görülmektedir. Farklı olduğunu belirttiğimiz sayıların hepsiyle ilgili hata örnekleriyle karĢılaĢmak mümkündür.

Örn: ―eki, tört, yeti, doguz, segiz, yirma, yırma, altımış, yedimiş, dokson, cüz, elü,

million, milliard‖ Ģeklinde yazdıkları görülmektedir. En sık hata yapılan sayıların iki, yedi, yirmi ve elli olduğunu söylemek mümkündür. Ayrıca milyon ve milyar kelimelerinin de genellikle hatalı yazıldığı ifade edilebilir.

―Her gün yengem sabahleyin saat yetide işe gidiyordu.‖

―Dinleme sınavında eki erkek eki kadın konuşursa birbiriyle karıştırıyorum.‖ vb.

Ayrıca KT’de, bin ve iki bin arasındaki sayılar, bin sayısının önüne “bir” sayı sıfatı eklenerek ―Bir bin iki yüz‖ vb. Ģekilde ifade edilmektedir, bu nedenle bazen öğrencilerin olumsuz aktarım yaptıkları görülmektedir.

Bunlardan baĢka çok sık yapılmamakla birlikte üleĢtirme sayı sıfatlarında da olumsuz aktarım yapıldığı gözlemlenmiĢtir. KT’de üleĢtirme sayı sıfatı eki olarak çıkma hâli eki kullanılmaktadır. Bu hata daha çok konuĢmada meydana gelmektedir.

Örn: ―Pazara gittim, oradan kendime ve anneme birden bilezik aldım.‖ (Pazara gittim, oradan kendime ve anneme birer bilezik aldım.)

―Hocam, kâğıtları birden mi dağıtayım?‖

(Hocam, kâğıtları birer birer mi dağıtayım?) vb.

3. SAAT VE TARĠHLERĠN YAZIMINDA YAPILAN HATALAR

Öğrencilerin, saatlerin söyleniĢinde ve yazılıĢında bazı hatalar yaptıkları gözlemlenmiĢ, ana dilden olumsuz aktarım örnekleriyle karĢılaĢılmıĢtır.

Örn: ―Saat üçten beş geçiyor.‖ (Saat üçü beĢ geçiyor.) vb.

Belirtme hâli eki yerine çıkma hâli eki kullandıkları görülmektedir. Ayrıca “geçe” ve “kala” kullanımlarını bazen birbirine karıĢtırabilmektedirler. KT’de “geçe” yerine “ötköndö / geçtiğinde”, “kala” yerine “kalganda / kaldığında” kelimeleri

kullanılmaktadır. Bu konuda yapılan hatalar kısa süreli olmakla birlikte ana dillerindeki farklı kullanım sebebiyle öğrenciler zorluk yaĢamaktadırlar.

Taranan materyallerde bu konuyla ilgili olarak saatlerden sonra hâl eklerinin unutulduğu örnekler de tespit edilmiĢtir.

Örn: ―Böyle 12 kadar sürüyor.‖ (Böyle 12’ye kadar sürüyor.)

―Sabah saat 7 uyanıyorum.‖ (Sabah saat 7’de uyanıyorum.) vb.

Tarihlerin yazımında yapılan hatalar olumsuz aktarım yoluyla yapılan

hatalardandır. KT’de gün ve yıl adları “-(I)ncI” sıra sayı sıfatı ekiyle söylenmekte ve yazılmaktadır. Bu, sık yapılan ve uzun süreli bir hatadır.

Örn: ―Benim yaz tatilim 25. Haziran‘da başladı.‖ (Benim yaz tatilim 25 Haziran’da baĢladı.)

―31. Aralık’ta küçükler büyükleri ziyaret ederler.‖ (31 Aralık’ta küçükler büyükleri ziyaret ederler.)

―2014. yıl yaz mevsimi…‖ (2014 yılı, yaz mevsimi…) vb.

Ayrıca tarih yazımında ay adlarını küçük harfle yazdıkları görülmektedir.

Örn: ―31. aralık günü her evde yılbaşı hazırlığı olur.‖ (31 Aralık günü her evde yılbaĢı hazırlığı olur.)

―30. aralıkta bütün aile pazara gidip alışveriş yapıyoruz.‖ (30 Aralık’ta bütün aile pazara gidip alıĢveriĢ yapıyoruz.) vb.