SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
SANAT TARİHİ ANABİLİM DALI
MİMAR SİNAN DÖNEMİ YAPILARINDA
TAÇKAPILAR
DOKTORA TEZİ
Murat KARADEMİR
DANIŞMAN
Prof. Dr. Osman ERAVŞAR
Bu çalışma BAP Koordinatörlüğü tarafından 09103024 nolu Doktora tez projesi olarak desteklenmiştir.
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
BİLİMSEL ETİK SAYFASI
Ö
ğrencinin
Adı Soyadı Murat KARADEMİR
Numarası 074104001001
Ana Bilim / Bilim
Dalı SANAT TARİHİ / SANAT TARİHİ
Programı Doktora
Tezin Adı Mimar Sinan Dönemi Yapılarında Taçkapılar
Bu tezin proje safhasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm.
16. yüzyılda Osmanlı Devleti siyasi ve ekonomik kudret açısından tarihindeki en yüksek seviyeye ulaşırken dil, edebiyat, kültür ve sanat alanlarında da önemli gelişmeler göstermiştir. Dönemin sanat alanındaki en önemli faktörü Mimar Koca Sinan’ın tarih sahnesine çıkması olmuştur. Sinan, mimar olarak yola çıkmamış bir takım rastlantılar sonucu mimarlığa yönelip kendini bu sanat dalına hazırlayan ve yeteneği, çalışkanlığı ve irade gücüyle bu mimarbaşılık makamına erişmiştir. Kanuni Sultan Süleyman’dan itibaren üç padişah döneminde baş mimar olarak görev yapan Sinan sadece inşa ettiği sayısız eserlerle değil Osmanlı Sanatına getirdiği tasarım ve yeniliklerle de ön plana çıkmıştır.
Mimar Sinan’ın yarım yüz yıllık mimarbaşılık serüveninde farklı yapı türlerine ait inşa ettiği eserler araştırmacılar için zengin bir saha oluştururken eserlerin Osmanlı Devleti’nin geniş coğrafyasında gösterdiği dağılım bütüncül değerlendirmelere imkân tanımaktadır. Başta camiler olmak üzere pek çok yapı türündeki malzeme, tasarım, yapı elemanları ve süsleme özellikleri üzerine yapılan çalışmalar olmakla birlikte yapılardaki farklı öğeler üzerinde hala yapılmamış çalışmalar bulunmaktadır. Bu bağlamda başta camiler olmak üzere yapılara girişleri sağlayan ana giriş kapıları veya taçkapılar Sinan’ın yapı kültüründe incelenmeye değer önemli konulardan birisini oluşturmaktadır. Söz konusu taçkapılar bulundukları yapılarda olduğu kadar otoritenin gücünü yansıtmaları sebebiyle de gösterişli ve oldukça anıtsal olarak inşa edilmişlerdir.
Lisans ve Yüksek Lisans Tez konumda olduğu gibi Doktora tez konumun belirlenmesinde de beni bu alana yönlendiren, fikir ve önerileriyle her zaman yanımda olan değerli hocam Prof. Dr. Osman Eravşar’dır. Kendisine teşekkür etmeyi bir görev sayıyorum.
Tez izleme komitesinde yer alan farklı bakış açıları ile önemli katkılar sağlayan Selçuk Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyeleri Prof. Dr. Ali Baş ile Prof. Dr. Remzi Duran’a sonsuz teşekkür ediyorum.
Süsleme kompozisyonlarının çözümlenmesinde yardımlarını esirgemeyen Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyelerinden Yrd. Doç. Dr. Gülay Apa Kurtişoğlu’na, kitabeler konusunda okuyamadığım yerlerin okunmasında yardımını esirgemeyen Selçuk Üniversitesi Öğr. Gör. İhsan Doğru’ya ve burada isimlerini sayamadığım tüm arkadaşlarıma fikir alışverişleri için sonsuz teşekkürler.
iii Edirne arazi çalışmalarına okulundan izin alarak bizzat katılan kardeşim Uğur Karademir’e ayrıca teşekkür ederim. Arazi çalışmalarım esnasında beni yalnız bırakmayan Mimar Abdullah Ünal’a, Yine Hatay arazi çalışmalarına bizzat katılan Sanat Tarihçi Hasan Hüseyin Özdeniz’e, bazı çizimleri yaparak bana yardımcı olan Sanat Tarihçi Elif Büyükadam’a ayrıca teşekkür etmek isterim.
Sanat Tarihçi Necdet Özkan, Mimar Abdullah Ünsal, Mimar Alper Gürer ve Semra Emek bazı yapı çizimlerini temin ederek işlerimi kolaylaştırmıştır. Kendilerine ayrı ayrı teşekkür ediyorum.
İstanbul Vakıflar 1. Bölge ve Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğü çalışanlarına da ilgi ve yardımlarından dolayı teşekkür etmek boynumuzun borcudur.
Tez konumuz kapsamında İstanbul, Edirne, Kırklareli, Manisa, Tekirdağ, Konya, Hatay, Kayseri, Diyarbakır ve Kocaeli’de yer alan Sinan dönemi yapılarında incelemelerin yapılabilmesi için gerekli araştırma izinlerinin temini konusunda başta İl Valilikleri olmak üzere il ve ilçe müftülüklerine ve ilgili tüm kurum yetkililerine ayrıca çalışmalarımız esnasında bize yardımcı olan cami yetkililerine teşekkür ediyorum.
2009 yılında başlayan ve beş yıllık bir süreci kapsayan bu çalışma esnasında yardımları ve yol göstericilikleri ile hayatımı kolaylaştıran ve her zaman yanımda olan Anne ve Babama, kendisiyle birlikte geçirmem gereken vakti tez çalışmalarım için kullanmama izin vererek büyük özveride bulunan sevgili eşime teşekkürü bir borç bilirim.
Bu çalışma Selçuk Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri ( BAP) Koordinatörlüğü tarafından desteklenmiştir. Desteğinden ötürü BAP Koordinatörlüğüne teşekkür ederim.
Murat KARADEMİR Konya, 2014
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Ö
ğrencinin
Adı Soyadı Murat KARADEMİR
Numarası 074104001001
Ana Bilim / Bilim Dalı SANAT TARİHİ/ SANAT TARİHİ
Programı Doktora
Tez Danışmanı Prof. Dr. Osman ERAVŞAR
Tezin Adı Mimar Sinan Dönemi Yapılarında Taçkapılar
ÖZET
Osmanlı Devletinin 16. yüzyılında, yarım asır kadar süren Baş mimarlık görevinde bulunan Koca Sinan, geniş Osmanlı coğrafyasına bıraktığı sayısız eserlerle ve bu eserlerinde görülen tasarım anlayışıyla Türk Mimarisinin gelmiş geçmiş en büyük mimarı olarak ünlenmiştir. Bu eserlerinde avludan veya sokaktan kapalı mekâna geçişi saplayan önemli mimari unsurların başında şüphesiz ki taçkapılar gelmektedir. Kütle biçimlenişinin en önemli öğesi konumundaki taçkapılar dikdörtgen kitleleri, tasarım özellikleri ve bezeme öğeleriyle geleneğin izlerini sürdürmüşlerdir.
Mimar Sinan Dönemi Yapılarındaki Taçkapıları konu alan bu çalışma “giriş”, “katalog”, “değerlendirme” ve “sonuç”tan oluşan dört ana bölümden meydana gelmektedir.
Birinci bölümde konunun tanımı, sınırları ve önemi, konu hakkında yapılan yayın ve araştırmalar, metot ve düzen ve taçkapı elemanları tanıtılarak taçkapı terimi üzerinde durulmuş, Türk-İslam mimarisinde taçkapı gelişimi ile Sinan dönemi öncesi taçkapıların malzeme-teknik ve tasarım özellikleri üzerinde durulmuştur.
İkinci bölüm tezin katalog örneklerini oluşturmaktadır. Burada 38 adet cami, 8 adet medrese, 2 adet hamam, 3 adet imaret, 2 adet tabhane, 2 adet darüşşifa olmak üzere toplam 55 adet taçkapı incelenmiştir. Her katalog örneği tanıtılırken başta
v taçkapıların bulunduğu yapının inşa tarihi, yaptıranı ve mimari tanımı hakkında genel bilgiler verilmektedir. Ayrıca taçkapının yapıdaki yeri, korunma durumu, malzeme ve teknik elemanları hakkında da bilgi verilmiştir.
Üçüncü bölüm mevcut örneklerin genel özelliklerinin belirlendiği bölümdür. Değerlendirmede Mimar Sinan dönemi yapılarındaki taçkapıların konumları, malzeme ve teknik tasarımları, inşa unsurları, oran ve modülasyon özellikleri ve süsleme kompozisyonları ele alınarak tipolojik gruplara ayrılmıştır. Burada Mimar Sinan’ın yapı türlerine ve banilerin siyasi kimliklerine göre taçkapıların biçimsel gelişimi ve tasarımı ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Dördüncü bölümde çalışma sonunda Mimar Sinan dönemi yapılarındaki taçkapıların tasarım ve süsleme özellikleri üzerine tespit edilen bulgulardan bahsedilerek taçkapıların Türk Sanatı içindeki yeri ve önemi belirtilmiştir.
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
SUMMARY
Koca Sinan, who served as a head architect for half a century in the 16th century Otoman Empire, was renowned as the greatest architect ever in Turkish architecture with his many works in wide Ottoman land and and his concept of design seen in these works. Among the important architectural elements that allow pass from yard or street to enclosed space in these works are undoubtedly portals. Portals, the most important elements of shaping mass, continued the traces of tradition with their rectangular body, design features and decoration elements.
This study which is about portals in Mimar Sinan’s works consists of four main parts: introduction, catalogue, evaluation and conclusion.
In the first part, the definition, borders and importance of the subject, publications and studies about the subject, method, order and portal elements were introduced; and the term of portal, the progress of portals in Turkish- Islamic architecture and material- technical and design features of portals before the time of Sinan were emphasized.
The second part comprises catalogue examples of the thesis. Here 38 mosques, 8 madrasas, 2 bath houses, 3 poorhouses, 2 tabhane, 2 hospitals; thus a total number of 55 portals were studied. While introducing each catalogue example, general information about the year, builder and architectural definition of
Ö
ğrencinin
Adı Soyadı Murat KARADEMİR
Numarası 074104001001
Ana Bilim / Bilim Dalı SANAT TARİHİ/ SANAT TARİHİ
Programı Doktora
Tez Danışmanı Prof. Dr. Osman ERAVŞAR
vii construction was presented. Besides, information about place of the portal in the construction, its protection state and its material and technical elements was also given.
The third part is where general attributes of the examples are determined. By assessing the places of portals in Mimar Sinan’s works, their material and technical designs, their construction elements, proportion and modulation features and ornamentation compositions, they were divided into typological groups. Here, it was attempted to show stylistic developments and designs of portals according to construction types and political identities of the commanding builders.
In the fouth part, by mentioning the findings on design and ornamantation features of the portals in Mimar Sinan’s works at the end of the study, the place and importance of the portals in Turkish art was specified.
BİLİMSEL ETİK SAYFASI ... i ÖNSÖZ ... ii ÖZET ... iv SUMMARY ... vi İÇİNDEKİLER ... viii ŞEKİLLER LİSTESİ ... xi
ÇİZİMLER LİSTESİ ... xiii
RESİMLER LİSTESİ ... xv
1. GİRİŞ ... 1
1.1.Konunu Tanımı, Sınırları ve Önemi... 1
1.2. Konu Hakkında Yapılmış Yayın ve Araştırmalar ... 5
1.3. Metot ve Düzen ... 11
1.4. Taçkapı Elemanları ... 16
1.5. Taçkapı ve Türk-İslam Mimarisinde Taçkapıların Gelişimi ... 17
1.5.1. Taçkapı ... 17
1.5.2. Türk-İslam Mimarisinde Taçkapıların Gelişimi ... 21
2. MİMAR SİNAN DÖNEM YAPILARINDA TAÇKAPILAR ... 62
2.1. Cami Taçkapıları ... 62
2.1.1. İstanbul Haseki Cami Taçkapısı... 62
2.1.2. İstanbul Bali Paşa Cami Taçkapısı ... 68
2.1.3. Halep Hüsreviyye Cami Taçkapısı ... 75
2.1.4. İstanbul Üsküdar Mihrimah Sultan Cami Taçkapısı ... 81
2.1.5. İstanbul Şehzade Cami Avlu Taçkapısı ... 88
2.1.6. İstanbul Şehzade Cami Avlu (doğu) Taçkapısı ... 97
2.1.7. İstanbul Şehzade Cami Harim Taçkapısı ... 100
2.1.8. İstanbul-Silivrikapı Hadım İbrahim Paşa Cami Taçkapısı ... 108
2.1.9. Tekirdağ Rüstem Paşa Cami Taçkapısı... 115
2.1.10. İstanbul Süleymaniye Cami Avlu Taçkapısı ... 122
2.1.11. İstanbul Süleymaniye Cami Avlu (batı) Taçkapısı ... 130
2.1.12. İstanbul Süleymaniye Cami Harim Taçkapısı... 133
2.1.13. Şam Süleymaniye Cami Taçkapısı ... 141
2.1.14. İstanbul Rüstem Paşa Cami Taçkapısı ... 148
2.1.15. Kırklareli-Babaeski Semiz Ali Paşa Cami Taçkapısı ... 153
2.1.16. Isparta Firdevs Bey Cami Taçkapısı ... 160
2.1.17. İstanbul Edirnekapı Mihrimah Sultan Cami Taçkapısı ... 164
2.1.18. Ankara Cenabı Ahmet Paşa Cami Taçkapısı ... 169
2.1.19. Kırklareli-Lüleburgaz Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı ... 176
2.1.20. Diyarbakır Behram Paşa Cami Taçkapısı ... 183
2.1.21. Edirne Selimiye Cami Avlu Taçkapısı ... 191
2.1.22. Edirne Selimiye Cami Avlu (doğu) Taçkapısı ... 197
2.1.23. Edirne Selimiye Cami Harim Taçkapısı ... 200
2.1.24. Havsa Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı ... 206
2.1.25. Konya Ilgın Lala Mustafa Paşa Cami Taçkapısı ... 212
2.1.26. İzmit Pertev Paşa Cami Taçkapısı ... 217
2.1.27. İstanbul Kılıç Ali Paşa Cami Taçkapısı ... 223
ix
2.1.29. İstanbul Mesih Mehmed Paşa Cami Taçkapısı ... 236
2.1.30. Kayseri Kurşunlu Cami Taçkapısı ... 242
2.1.31. Manisa Muradiye Cami Taçkapısı ... 249
2.1.32. İstanbul Nişancı Mehmed Paşa Cami Taçkapısı ... 257
2.1.33. Diyarbakır Melek Ahmed Paşa Cami Taçkapısı ... 264
2.1.34. Edirne Defterdar Mustafa Paşa Cami Taçkapısı ... 271
2.1.35. İstanbul Topkapı Kara Ahmet Paşa Cami Taçkapısı ... 276
2.1.36. İstanbul Eyüp Zal Mahmud Paşa Cami Taçkapısı ... 281
2.1.37. Konya (Sultan Selim) Selimiye Cami Taçkapısı ... 288
2.1.38. Hatay-Payas Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı ... 297
2.2. Medrese Taçkapıları ... 304
2.2.1. İstanbul - Haseki Sultan Medresesi Taçkapısı ... 304
2.2.2. İstanbul Şehzade Mehmet Medresesi Taçkapısı ... 308
2.2.3. İstanbul-Üsküdar Mihrimah Sultan Medresesi Taçkapısı ... 313
2.2.4. İstanbul Rüstem Paşa Medresesi Taçkapısı ... 318
2.2.5. İstanbul Süleymaniye Rabi Medresesi Taçkapısı ... 322
2.2.6. İstanbul Edirnekapı Mihrimah Sultan Medresesi Taçkapısı ... 326
2.2.7. Edirne Selimiye Darülhadis Medresesi Taçkapısı ... 330
2.2.8. İstanbul Üsküdar Atik Valide Medresesi Taçkapısı... 335
2.3. Hamam Taçkapıları ... 338
2.3.1. İstanbul Haseki Sultan Hamamı Taçkapısı ... 338
2.3.2. Edirne Sokullu Mehmet Paşa Hamamı Taçkapısı ... 342
2.4. İmaret Taçkapıları ... 348
2.4.1. İstanbul Şehzade Mehmet İmareti Taçkapısı ... 348
2.4.2. İstanbul Haseki Sultan İmareti Taçkapısı ... 352
2.4.3. İstanbul Süleymaniye İmareti (Darüzziyafe) Taçkapısı ... 356
2.5. Darüşşifa Taçkapıları ... 360
2.5.1. İstanbul Haseki Sultan Darüşşifası Taçkapısı ... 360
2.5.2. İstanbul Süleymaniye Darüşşifası Taçkapısı ... 364
2.6. Tabhane Taçkapıları ... 368
2.6.1. İstanbul Şehzade Mehmet Tabhanesi Taçkapısı ... 368
2.6.2. İstanbul Süleymaniye Tabhanesi Taçkapısı ... 371
3- DEĞERLENDİRME ... 376
3.1. Taçkapıların Konumları ... 377
3.1.1. Camiler ... 377
3.1.2. Revaklı-Şadırvan Avlu Kuzey Duvarındaki Düzenlemeler ... 383
3.1.3. Diğer Düzenlemeler ... 384 3.2. Malzeme ... 394 3.2.1. Taş ... 394 3.2.2. Çini ... 404 3.3. Taçkapı Elemanları ... 405 3.3.1. Tepelikler ... 405 3.3.2. Saçaklar ... 408 3.3.3. Silmeler ... 409 3.3.4. Kavsaralar ... 414
3.3.5. Kavsara Kuşatma Kemerleri ... 425
3.3.6. Kavsara Köşelikleri ... 426
3.3.7. Köşe Sütunceleri ... 428
3.3.8. Yan nişler ... 434
3.4.2. Bitkisel Süsleme ... 454
3.4.3. Mukarnas ... 463
3.4.4. Yazı ... 469
3.5. Kitabeler ... 472
3.6. Taçkapılarda Boyut ve Oranlar ... 475
3.7. Taçkapılarda Altın Oran ... 478
3.8. Taçkapılarda Belirlenen Yapım İlkeleri ... 482
4. SONUÇ ... 488
KAYNAKÇA………....492 ŞEKİLLER
ÇİZİMLER RESİMLER
Şekil 1: İstanbul Haseki Cami Planı Şekil 2: İstanbul Bali Paşa Cami Planı Şekil 3: Halep Hüsreviyye Cami Planı
Şekil 4: İstanbul Üsküdar Mihrimah Sultan Cami Planı Şekil 5: İstanbul Şehzade Cami Planı
Şekil 6: İstanbul Silivrikapı Hadım İbrahim Paşa Cami Planı Şekil 7: Tekirdağ Rüstem Paşa Cami Planı
Şekil 8: İstanbul Süleymaniye Cami Planı Şekil 9: Şam Süleymaniye Cami Planı Şekil 10: İstanbul Rüstem Paşa Cami Planı
Şekil 11: Kırklareli-Babaeski Semiz Ali Paşa Cami Planı Şekil 12: Isparta Firdevs Bey Cami Planı
Şekil 13: İstanbul Edirnekapı Mihrimah Sultan Cami Planı Şekil 14: Ankara Cenabı Ahmet Paşa Cami Planı
Şekil 15: Kırklareli- Lüleburgaz Sokullu Mehmet Paşa Cami Planı Şekil 16: Diyarbakır Behram Paşa Cami Planı
Şekil 17: Edirne Selimiye Cami Planı
Şekil 18: Edirne- Havsa Sokullu Mehmet Paşa Cami Planı Şekil 19: Konya- Ilgın Lala Mustafa Paşa Cami Planı Şekil 20: İzmit Pertev Paşa Cami Planı
Şekil 21: İstanbul Kılıç Ali Paşa Cami Planı
Şekil 22: İstanbul Atik Valide ( Nubanu) Sultan Cami Planı Şekil 23: İstanbul Mesih Mehmed Paşa Cami Planı
Şekil 24: Kayseri Kurşunlu Cami Planı Şekil 25: Manisa Muradiye Cami Planı
Şekil 26: İstanbul Nişancı Mehmed Paşa Cami Planı Şekil 27: Diyarbakır Melek Ahmet Paşa Cami Planı Şekil 28: Edirne Defterdar Mustafa Paşa Cami Planı Şekil 29: İstanbul Topkapı Kara Ahmet Paşa Cami Planı Şekil 30: İstanbul Eyüp Zal Mahmut Paşa Cami Planı Şekil 31: Konya Selimiye Cami Planı
xii Şekil 33: İstanbul Haseki Sultan Medresesi Planı
Şekil 34: İstanbul Şehzade Mehmet Medresesi Planı
Şekil 35: İstanbul Üsküdar Mihrimah Sultan Medresesi Planı Şekil 36: İstanbul Rüstem Paşa Medresesi Planı
Şekil 37: İstanbul Süleymaniye Rabi Medresesi Planı
Şekil 38: İstanbul Edirnekapı Mihrimah Sultan Medresesi Planı Şekil 39: Edirne Selimiye Darülhadis Medresesi Planı
Şekil 40: İstanbul Haseki Sultan Hamamı Planı Şekil 41: Edirne Sokullu Mehmet Paşa Hamamı Planı Şekil 42: İstanbul Şehzade İmareti Planı
Şekil 43: İstanbul Haseki Sultan İmareti
Şekil 44: İstanbul Süleymaniye İmareti ( Darüzziyafe) Planı Şekil 45: İstanbul Haseki Sultan Darüşşifası Planı
Şekil 46: İstanbul Süleymaniye Darüşşifası Planı Şekil 47: İstanbul Şehzade Mehmet Tabhanesi Planı
Çizim 1: İstanbul Haseki Sultan Cami Taçkapısı Çizim 2: İstanbul Bali Paşa Cami Taçkapısı Çizim 3: Halep Hüsreviyye Cami Taçkapısı
Çizim 4: İstanbul Üsküdar Mihrimah Sultan Cami Taçkapısı Çizim 5: İstanbul Şehzade Cami Avlu Taçkapısı
Çizim 6: İstanbul Şehzade Cami Harim Taçkapısı
Çizim 7: İstanbul Silivrikapı Hadım İbrahim Paşa Cami Taçkapısı Çizim 8: Tekirdağ Rüstem Paşa Cami Taçkapısı
Çizim 9: İstanbul Süleymaniye Cami Avlu Taçkapısı Çizim 10: İstanbul Süleymaniye Cami HarimTaçkapısı Çizim 11: Şam Süleymaniye Cami Taçkapısı
Çizim 12: İstanbul Rüstem Paşa Cami Taçkapısı
Çizim 13: Kırklareli-Babaeski Semiz Ali Paşa Cami Taçkapısı Çizim 14: Isparta Firdevs Bey Cami Taçkapısı
Çizim 15: İstanbul Edirnekapı Mihrimah Sultan Cami Taçkapısı Çizim 16: Ankara Cenabı Ahmet Paşa Cami Taçkapısı
Çizim 17: Kırklareli- Lüleburgaz Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı Çizim 18: Diyarbakır Behram Paşa Cami Taçkapısı
Çizim 19: Edirne Selimiye Cami Avlu Taçkapısı Çizim 20: Edirne Selimiye Cami Harim Taçkapısı
Çizim 21: Edirne- Havsa Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı Çizim 22: Konya- Ilgın Lala Mustafa Paşa Cami Taçkapısı Çizim 23: İzmit Pertev Paşa Cami Taçkapısı
Çizim 24: İstanbul Kılıç Ali Paşa Cami Taçkapısı
Çizim 25: İstanbul Atik Valide ( Nubanu) Sultan Cami Taçkapısı Çizim 26: İstanbul Mesih Mehmet Paşa Cami Taçkapısı
Çizim 27: Kayseri Kurşunlu Cami Taçkapısı Çizim 28: Manisa Muradiye Cami Taçkapısı
Çizim 29: İstanbul Nişancı Mehmet Paşa Cami Taçkapısı Çizim 30: Diyarbakır Melek Ahmet Paşa Cami Taçkapısı Çizim 31: Edirne Defterdar Mustafa Paşa Cami Taçkapısı Çizim 32: İstanbul Topkapı Kara Ahmet Paşa Cami Taçkapısı
xiv Çizim 33: İstanbul Eyüp Zal Mahmut Paşa Cami Taçkapısı
Çizim 34: Konya Selimiye Cami Taçkapısı
Çizim 35: Hatay-Payas Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı Çizim 36: İstanbul Haseki Sultan Medresesi Taçkapısı
Çizim 37: İstanbul Şehzade Mehmet Medresesi Taçkapısı Çizim 38: İstanbul Rüstem Paşa Medresesi Taçkapısı Çizim 39: İstanbul Süleymaniye Rabi Medresesi Taçkapısı
Çizim 40: İstanbul Edirnekapı Mihrimah Sultan Medresesi Taçkapısı Çizim 41: Edirne Selimiye Darülhadis Medresesi Taçkapısı
Çizim 42: İstanbul Üsküdar Atik Valide Sultan Medresesi Taçkapısı Çizim 43: İstanbul Haseki Sultan Hamamı Taçkapısı
Çizim 44: Edirne Sokullu Mehmet Paşa Hamamı Taçkapısı Çizim 45: İstanbul Şehzade Mehmet İmareti Taçkapısı
Çizim 46: İstanbul Süleymaniye İmareti ( Darüzziyafe) Taçkapısı Çizim 47: İstanbul Haseki Sultan Darüşşifası Taçkapısı
Çizim 48: İstanbul Süleymaniye Darüşşifası Taçkapısı Çizim 49: İstanbul Şehzade Mehmet Tabhanesi Taçkapısı Çizim 50: İstanbul Süleymaniye Tabhanesi Taçkapısı
Resim 1: İstanbul Haseki Sultan Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 2: İstanbul Haseki Sultan Cami Taçkapısı, genel görünüşü Resim 3: İstanbul Haseki Sultan Cami Taçkapısı, kavsara
Resim 4: İstanbul Haseki Sultan Cami Taçkapısı, kitabe
Resim 5: İstanbul Haseki Sultan Cami Taçkapısı, köşe sütuncesi Resim 6: İstanbul Haseki Sultan Cami Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 7: İstanbul Haseki Sultan Cami Taçkapısı, sütunce kaidesi Resim 8: İstanbul Haseki Sultan Cami Taçkapısı, yan niş
Resim 9: İstanbul Haseki Sultan Cami Taçkapısı, yan niş kavsarası Resim 10: İstanbul Haseki Sultan Cami Taçkapısı, giriş açıklığı Resim 11: İstanbul Haseki Sultan Cami Taçkapısı, yazı panosu Resim 12: İstanbul Bali Paşa Cami Taçkapısı, genel görünüşü Resim 13: İstanbul Bali Paşa Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 14: İstanbul Bali Paşa Cami Taçkapısı, kavsara Resim 15: İstanbul Bali Paşa Cami Taçkapısı, sarkıt Resim 16: İstanbul Bali Paşa Cami Taçkapısı, kitabe
Resim 17: İstanbul Bali Paşa Cami Taçkapısı, köşe sütuncesi Resim 18: İstanbul Bali Paşa Cami Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 19: İstanbul Bali Paşa Cami Taçkapısı, sütunce kaidesi Resim 20: İstanbul Bali Paşa Cami Taçkapısı, yan niş
Resim 21: İstanbul Bali Paşa Cami Taçkapısı, yan niş kavsarası Resim 22: İstanbul Bali Paşa Cami Taçkapısı, konsol
Resim 23: Halep Hüsreviyye Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 24: Halep Hüsreviyye Cami Taçkapısı, kavsara
Resim 25: Halep Hüsreviyye Cami Taçkapısı, kavsara alttan görünüş Resim 26: Halep Hüsreviyye Cami Taçkapısı, kitabe
Resim 27: Halep Hüsreviyye Cami Taçkapısı, köşe sütuncesi
Resim 28: Halep Hüsreviyye Cami Taçkapısı, köşe sütuncesinden detay Resim 29: Halep Hüsreviyye Cami Taçkapısı, sütunce kaidesi
Resim 30: Halep Hüsreviyye Cami Taçkapısı, yan niş genel görünüşü Resim 31: Halep Hüsreviyye Cami Taçkapısı, giriş açıklığı
xvi Resim 33: İstanbul Üsküdar Mihrimah Sultan Cami Taçkapısı, kavsara
Resim 34: İstanbul Üsküdar Mihrimah Sultan Cami Taçkapısı, kavsara alttan görünüş
Resim 35: İstanbul Üsküdar Mihrimah Sultan Cami Taçkapısı, kitabe Resim 36: İstanbul Üsküdar Mihrimah Sultan Cami Taçkapısı, sarkıt
Resim 37: İstanbul Üsküdar Mihrimah Sultan Cami Taçkapısı, köşe sütunceleri Resim 38: İstanbul Üsküdar Mihrimah Sultan Cami Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 39: İstanbul Üsküdar Mihrimah Sultan Cami Taçkapısı, sütunce kaidesi Resim 40: İstanbul Üsküdar Mihrimah Sultan Cami Taçkapısı, yan niş
Resim 41: İstanbul Üsküdar Mihrimah Sultan Cami Taçkapısı, yan niş kavsarası Resim 42: İstanbul Üsküdar Mihrimah Sultan Cami Taçkapısı, silmeler
Resim 43: İstanbul Şehzade Cami Avlu Taçkapısı, genel görünüş Resim 44: İstanbul Şehzade Cami Avlu Taçkapısı, kavsara
Resim 45: İstanbul Şehzade Cami Avlu Taçkapısı, kavsaradan detay Resim 46: İstanbul Şehzade Cami Avlu Taçkapısı, kavsara alttan görünüş Resim 47: İstanbul Şehzade Cami Avlu Taçkapısı, tepelik
Resim 48: İstanbul Şehzade Cami Avlu Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 49: İstanbul Şehzade Cami Avlu Taçkapısı, sütunce kaidesi
Resim 50: İstanbul Şehzade Cami Avlu Taçkapısı, köşe sütuncesi ve yan niş Resim 51: İstanbul Şehzade Cami Avlu Taçkapısı, yan niş kavsarası
Resim 52: İstanbul Şehzade Cami Avlu Taçkapısı, dış sütunce kaidesi Resim 53: İstanbul Şehzade Cami Avlu Taçkapısı, giriş açıklığı kemeri Resim 54: İstanbul Şehzade Cami Avlu Taçkapısı, konsol
Resim 55: İstanbul Şehzade Cami Avlu Taçkapısı, sütunce kaideleri ve silmeler Resim 56: İstanbul Şehzade Cami Avlu ( Doğu)Taçkapısı, genel görünüş Resim 57: İstanbul Şehzade Cami Avlu ( Doğu)Taçkapısı, kavsaradan detay Resim 58: İstanbul Şehzade Cami Avlu ( Doğu)Taçkapısı, Kitabelik panosu Resim 59: İstanbul Şehzade Cami Avlu ( Doğu)Taçkapısı, silmeler ve kaide Resim 60: İstanbul Şehzade Cami Harim Taçkapısı, genel görünüş
Resim 61: İstanbul Şehzade Cami Harim Taçkapısı, kavsaradan detay Resim 62: İstanbul Şehzade Cami Harim Taçkapısı, kavsara ve kitabe Resim 63: İstanbul Şehzade Cami Harim Taçkapısı, kavsara alttan görünüşü Resim 64: İstanbul Şehzade Cami Harim Taçkapısı, kitabe
Resim 68: İstanbul Şehzade Cami Harim Taçkapısı, sütunce kaidesi Resim 69: İstanbul Şehzade Cami Harim Taçkapısı, yan niş
Resim 70: İstanbul Şehzade Cami Harim Taçkapısı, yan niş kavsarası Resim 71: İstanbul Şehzade Cami Harim Taçkapısı, konsol
Resim 72: İstanbul Hadım İbrahim Paşa Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 73: İstanbul Hadım İbrahim Paşa Cami Taçkapısı, kavsara
Resim 74: İstanbul Hadım İbrahim Paşa Cami Taçkapısı, kavsara alttan görünüş Resim 75: İstanbul Hadım İbrahim Paşa Cami Taçkapısı, kitabelik
Resim 76: İstanbul Hadım İbrahim Paşa Cami Taçkapısı, sarkıtlar Resim 77: İstanbul Hadım İbrahim Paşa Cami Taçkapısı, sarkıt
Resim 78: İstanbul Hadım İbrahim Paşa Cami Taçkapısı, yarım gülbezek Resim 79: İstanbul Hadım İbrahim Paşa Cami Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 80: İstanbul Hadım İbrahim Paşa Cami Taçkapısı, sütunce kaidesi
Resim 81: İstanbul Hadım İbrahim Paşa Cami Taçkapısı, köşe sütuncesi ve yan niş Resim 82: İstanbul Hadım İbrahim Paşa Cami Taçkapısı, yan niş kavsarası
Resim 83: İstanbul Hadım İbrahim Paşa Cami Taçkapısı, konsol
Resim 84: İstanbul Hadım İbrahim Paşa Cami Taçkapısı, giriş açıklığı kemerinden detay
Resim 85: İstanbul Hadım İbrahim Paşa Cami Taçkapısı, silmeler Resim 86: Tekirdağ Rüstem Paşa Cami Taçkapısı, genel görünüş
Resim 87: Tekirdağ Rüstem Paşa Cami Taçkapısı, kavsara alttan görünüş Resim 88: Tekirdağ Rüstem Paşa Cami Taçkapısı, kitabe
Resim 89: Tekirdağ Rüstem Paşa Cami Taçkapısı, köşe kitabesi Resim 90: Tekirdağ Rüstem Paşa Cami Taçkapısı, sarkıt
Resim 91: Tekirdağ Rüstem Paşa Cami Taçkapısı, yan niş
Resim 92: Tekirdağ Rüstem Paşa Cami Taçkapısı, yan niş kavsarası Resim 93: Tekirdağ Rüstem Paşa Cami Taçkapısı, giriş açıklığı kemeri Resim 94: Tekirdağ Rüstem Paşa Cami Taçkapısı, söve ve yan niş Resim 95: İstanbul Süleymaniye Cami Avlu Taçkapısı, genel görünüş Resim 96: İstanbul Süleymaniye Cami Avlu Taçkapısı, genel görünüşü Resim 97: İstanbul Süleymaniye Cami Avlu Taçkapısı, kavsara
xviii Resim 98: İstanbul Süleymaniye Cami Avlu Taçkapısı, kavsara ve kitabelik alttan görünüş
Resim 99: İstanbul Süleymaniye Cami Avlu Taçkapısı, kavsara alttan görünüş Resim 100: İstanbul Süleymaniye Cami Avlu Taçkapısı, yenilenen sarkıtlar Resim 101: İstanbul Süleymaniye Cami Avlu Taçkapısı, tepelik
Resim 102: İstanbul Süleymaniye Cami Avlu Taçkapısı, tepelikten detay Resim 103: İstanbul Süleymaniye Cami Avlu Taçkapısı, kitabelik bölümü Resim 104: İstanbul Süleymaniye Cami Avlu Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 105: İstanbul Süleymaniye Cami Avlu Taçkapısı, sütunce kaidesi Resim 106: İstanbul Süleymaniye Cami Avlu Taçkapısı, dış sütunce başlığı Resim 107: İstanbul Süleymaniye Cami Avlu Taçkapısı, dış sütunce kaidesi Resim 108: İstanbul Süleymaniye Cami Avlu Taçkapısı, yan niş
Resim 109: İstanbul Süleymaniye Cami Avlu Taçkapısı, yan niş kavsarası Resim 110: İstanbul Süleymaniye Cami Avlu Taçkapısı, giriş açıklığı kemeri Resim 111: İstanbul Süleymaniye Cami Avlu Taçkapısı, konsol
Resim 112: İstanbul Süleymaniye Cami Avlu Taçkapısı, silmeler
Resim 113: İstanbul Süleymaniye Cami Avlu (Batı) Taçkapısı, genel görünüş Resim 114: İstanbul Süleymaniye Cami Avlu (Batı) Taçkapısı, kavsaradan detay Resim 115: İstanbul Süleymaniye Cami Avlu (Batı) Taçkapısı, kitabelik
Resim 116: İstanbul Süleymaniye Cami Avlu (Batı) Taçkapısı, silmeler Resim 117: İstanbul Süleymaniye Cami Harim Taçkapısı, genel görünüş Resim 118: İstanbul Süleymaniye Cami Harim Taçkapısı, kavsara
Resim 119: İstanbul Süleymaniye Cami Harim Taçkapısı, kavsara alttan görünüş Resim 120: İstanbul Süleymaniye Cami Harim Taçkapısı, kitabe
Resim 121: İstanbul Süleymaniye Cami Harim Taçkapısı, kitabe( sol) Resim 122: İstanbul Süleymaniye Cami Harim Taçkapısı, kitabe ( sağ) Resim 123: İstanbul Süleymaniye Cami Harim Taçkapısı, sarkıtlar Resim 124: İstanbul Süleymaniye Cami Harim Taçkapısı, kabara
Resim 125: İstanbul Süleymaniye Cami Harim Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 126: İstanbul Süleymaniye Cami Harim Taçkapısı, sütunce kaidesi Resim 127: İstanbul Süleymaniye Cami Harim Taçkapısı, yan niş
Resim 128: İstanbul Süleymaniye Cami Harim Taçkapısı, yan niş kavsarası
Resim 129: İstanbul Süleymaniye Cami Harim Taçkapısı, giriş açıklığı kemerinden detay
Resim 130: İstanbul Süleymaniye Cami Harim Taçkapısı, konsol Resim 131: İstanbul Süleymaniye Cami Harim Taçkapısı, silmeler Resim 132: Şam Süleymaniye Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 133: Şam Süleymaniye Cami Taçkapısı, kavsara
Resim 134: Şam Süleymaniye Cami Taçkapısı, kavsara alttan görünüş Resim 135: Şam Süleymaniye Cami Taçkapısı, köşe sütuncesi ve yan niş Resim 136: Şam Süleymaniye Cami Taçkapısı, yan niş kavsarası
Resim 137: Şam Süleymaniye Cami Taçkapısı, giriş açıklığı Resim 138: İstanbul Rüstem Paşa Cami Taçkapısı, genel görünüşü Resim 139: İstanbul Rüstem Paşa Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 140: İstanbul Rüstem Paşa Cami Taçkapısı, kitabe
Resim 141: İstanbul Rüstem Paşa Cami Taçkapısı, köşe çinileri Resim 142: İstanbul Rüstem Paşa Cami Taçkapısı, çinilerden detay
Resim 143: İstanbul Rüstem Paşa Cami Taçkapısı, köşe çinilerinden detay Resim 144: İstanbul Rüstem Paşa Cami Taçkapısı, üstteki çinilerden ayrıntı Resim 145: İstanbul Rüstem Paşa Cami Taçkapısı, giriş açıklığı kemerinden detay Resim 146: İstanbul Rüstem Paşa Cami Taçkapısı, konsol
Resim 147: Babaeski Semiz Ali Paşa Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 148: Babaeski Semiz Ali Paşa Cami Taçkapısı, kavsaradan detay Resim 149: Babaeski Semiz Ali Paşa Cami Taçkapısı, kavsara alttan görünüş Resim 150: Babaeski Semiz Ali Paşa Cami Taçkapısı, sarkıt
Resim 151: Babaeski Semiz Ali Paşa Cami Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 152: Babaeski Semiz Ali Paşa Cami Taçkapısı, sütunce kaidesi
Resim 153: Babaeski Semiz Ali Paşa Cami Taçkapısı, yan niş genel görünüşü Resim 154: Babaeski Semiz Ali Paşa Cami Taçkapısı, yan niş kavsarası
Resim 155: Babaeski Semiz Ali Paşa Cami Taçkapısı, giriş açıklığı genel görünüşü Resim 156: Babaeski Semiz Ali Paşa Cami Taçkapısı, konsoldan ayrıntı
Resim 157: Isparta Firdevs Bey Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 158: Isparta Firdevs Bey Cami Taçkapısı, kavsara
Resim 159: Isparta Firdevs Bey Cami Taçkapısı, giriş açıklığı kemeri Resim 160: Isparta Firdevs Bey Cami Taçkapısı, söveden görünüş Resim 161: Isparta Firdevs Bey Cami Taçkapısı, konsol
Resim 162: Isparta Firdevs Bey Cami Taçkapısı, silmelerden detay
xx Resim 164: İstanbul Edirnekapı Mihrimah Sultan Cami Taçkapısı, giriş açıklığı ve silmeler
Resim 165: İstanbul Edirnekapı Mihrimah Sultan Cami Taçkapısı, tepelik
Resim 166: İstanbul Edirnekapı Mihrimah Sultan Cami Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 167: İstanbul Edirnekapı Mihrimah Sultan Cami Taçkapısı, sütunce kaidesi Resim 168: İstanbul Edirnekapı Mihrimah Sultan Cami Taçkapısı, yan niş
Resim 169: İstanbul Edirnekapı Mihrimah Sultan Cami Taçkapısı, yan niş kavsarası Resim 170: İstanbul Edirnekapı Mihrimah Sultan Cami Taçkapısı, yan niş üzerindeki pano
Resim 171: İstanbul Edirnekapı Mihrimah Sultan Cami Taçkapısı, giriş açıklığı kemeri
Resim 172: İstanbul Edirnekapı Mihrimah Sultan Cami Taçkapısı, konsol Resim 173: Ankara Cenabı Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 174: Ankara Cenabı Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, kavsara
Resim 175: Ankara Cenabı Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, sarkıttan detay
Resim 176: Ankara Cenabı Ahmet Paşa CamiTaçkapısı, tepelik bölümünden ayrıntı Resim 177: Ankara Cenabı Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, kitabelik
Resim 178: Ankara Cenabı Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 179: Ankara Cenabı Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, sütunce kaidesi
Resim 180: Ankara Cenabı Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, yan niş genel görünüşü Resim 181: Ankara Cenabı Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, yan niş kavsarası
Resim 182: Ankara Cenabı Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, giriş açıklığı kemerinden ayrıntı
Resim 183: Ankara Cenabı Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, çerçeve bordürlerinden görünüş
Resim 184: Lüleburgaz Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 185: Lüleburgaz Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, kavsara Resim 186: Lüleburgaz Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, kavsara alttan görünüş
Resim 187: Lüleburgaz Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, püskül Resim 188: Lüleburgaz Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, kitabe
Resim 189: Lüleburgaz Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, köşe sütuncesi Resim 190: Lüleburgaz Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 191: Lüleburgaz Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, sütunce kaidesi
Resim 194: Lüleburgaz Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, konsol Resim 195: Lüleburgaz Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, silmeler Resim 196: Diyarbakır Behram Paşa Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 197: Diyarbakır Behram Paşa Cami Taçkapısı, kavsara
Resim 198: Diyarbakır Behram Paşa Cami Taçkapısı, kavsara alttan görünüş Resim 199: Diyarbakır Behram Paşa Cami Taçkapısı, sarkıtlardan detay Resim 200: Diyarbakır Behram Paşa Cami Taçkapısı, sarkıt
Resim 201: Diyarbakır Behram Paşa Cami Taçkapısı, kavsaradan detay Resim 202: Diyarbakır Behram Paşa Cami Taçkapısı, kitabe
Resim 203: Diyarbakır Behram Paşa Cami Taçkapısı, köşe sütuncesi Resim 204: Diyarbakır Behram Paşa Cami Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 205: Diyarbakır Behram Paşa Cami Taçkapısı, sütunce kaidesi Resim 206: Diyarbakır Behram Paşa Cami Taçkapısı, yan niş
Resim 207: Diyarbakır Behram Paşa Cami Taçkapısı, yan niş kavsarası Resim 208: Diyarbakır Behram Paşa Cami Taçkapısı, giriş açıklığı kemeri Resim 209: Diyarbakır Behram Paşa Cami Taçkapısı, giriş açıklığı kemeri Resim 210: Edirne Selimiye Cami Avlu Taçkapısı, genel görünüşü
Resim 211: Edirne Selimiye Cami Avlu Taçkapısı, genel görünüş Resim 212: Edirne Selimiye Cami Avlu Taçkapısı, tepelik
Resim 213: Edirne Selimiye Cami Avlu Taçkapısı, kavsara alttan görünüş Resim 214: Edirne Selimiye Cami Avlu Taçkapısı, kavsaradan detay Resim 215: Edirne Selimiye Cami Avlu Taçkapısı, kitabe
Resim 216: Edirne Selimiye Cami Avlu Taçkapısı, köşe sütuncesi Resim 217: Edirne Selimiye Cami Avlu Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 218: Edirne Selimiye Cami Avlu Taçkapısı, sütunce kaidesi
Resim 219: Edirne Selimiye Cami Avlu Taçkapısı, sütunce kaidesindeki süsleme Resim 220: Edirne Selimiye Cami Avlu Taçkapısı, giriş açıklığı kemeri
Resim 221: Edirne Selimiye Cami Avlu Taçkapısı, söveden genel görünüş Resim 222: Edirne Selimiye Cami Avlu Taçkapısı, konsol
Resim 223: Edirne Selimiye Cami Avlu Taçkapısı, silmelerden detay Resim 224: Edirne Selimiye Cami Avlu ( Doğu) Taçkapısı, genel görünüş Resim 225: Edirne Selimiye Cami Avlu ( Doğu) Taçkapısı, kavsaradan detay
xxii Resim 226: Edirne Selimiye Cami Avlu ( Doğu) Taçkapısı, söve ve giriş açıklığı Resim 227: Edirne Selimiye Cami Avlu ( Doğu) Taçkapısı, silmeler
Resim 228: Edirne Selimiye Cami Harim Taçkapısı, genel görünüş Resim 229: Edirne Selimiye Cami Harim Taçkapısı, kavsara
Resim 230: Edirne Selimiye Cami Harim Taçkapısı, kavsara alttan görünüş Resim 231: Edirne Selimiye Cami Harim Taçkapısı, mukarnaslar
Resim 232: Edirne Selimiye Cami Harim Taçkapısı, sarkıt
Resim 233: Edirne Selimiye Cami Harim Taçkapısı, köşe sütuncesi Resim 234: Edirne Selimiye Cami Harim Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 235: Edirne Selimiye Cami Harim Taçkapısı, sütunce kaidesi Resim 236: Edirne Selimiye Cami Harim Taçkapısı, yan niş
Resim 237: Edirne Selimiye Cami Harim Taçkapısı, yan niş kavsarası
Resim 238: Edirne Selimiye Cami Harim Taçkapısı, yan nişlerin üzerindeki bölüm Resim 239: Edirne Selimiye Cami Harim Taçkapısı, konsol
Resim 240: Edirne Selimiye Cami Harim Taçkapısı, silmelerden detay Resim 241: Havsa Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 242: Havsa Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, genel görünüşü Resim 243: Havsa Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, kavsaradan detay Resim 244: Havsa Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, sarkıt
Resim 245: Havsa Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, kavsara alttan görünüş Resim 246: Havsa Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, yan niş genel görünüş Resim 247: Havsa Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, yan niş kavsarası Resim 248: Havsa Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, giriş açıklığı kemeri Resim 249: Havsa Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, konsol
Resim 250: Havsa Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, konsol altındaki süsleme panosu
Resim 251: Havsa Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, silmelerden detay Resim 252: Konya Ilgın Lala Mustafa Paşa Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 253: Konya Ilgın Lala Mustafa Paşa Cami Taçkapısı, kitabe ve bitkisel süsleme
Resim 254: Konya Ilgın Lala Mustafa Paşa Cami Taçkapısı, kavsara Resim 255: Konya Ilgın Lala Mustafa Paşa Cami Taçkapısı, köşe sütuncesi Resim 256: Konya Ilgın Lala Mustafa Paşa Cami Taçkapısı, sütunce kaidesi Resim 257: Konya Ilgın Lala Mustafa Paşa Cami Taçkapısı, yan niş
Resim 260: İzmit Pertev Paşa Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 261: İzmit Pertev Paşa Cami Taçkapısı, çerçeve üst bölüm Resim 262: İzmit Pertev Paşa Cami Taçkapısı, çerçeve alttan görünüş Resim 263: İzmit Pertev Paşa Cami Taçkapısı, köşe sütuncesi
Resim 264: İzmit Pertev Paşa Cami Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 265: İzmit Pertev Paşa Cami Taçkapısı, sütunce kaidesi
Resim 266: İzmit Pertev Paşa Cami Taçkapısı, giriş açıklığı kemerinden detay Resim 267: İzmit Pertev Paşa Cami Taçkapısı, konsol
Resim 268: İzmit Pertev Paşa Cami Taçkapısı, silmeler
Resim 269: İstanbul Kılıç Ali Paşa Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 270: İstanbul Kılıç Ali Paşa Cami Taçkapısı, mukarnas bezeme Resim 271: İstanbul Kılıç Ali Paşa Cami Taçkapısı, kitabeler
Resim 272: İstanbul Kılıç Ali Paşa Cami Taçkapısı, köşe sütuncesi Resim 273: İstanbul Kılıç Ali Paşa Cami Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 274: İstanbul Kılıç Ali Paşa Cami Taçkapısı, sütunce kaidesi Resim 275: İstanbul Kılıç Ali Paşa Cami Taçkapısı, söve
Resim 276: İstanbul Kılıç Ali Paşa Cami Taçkapısı, konsol Resim 277: İstanbul Kılıç Ali Paşa Cami Taçkapısı, silmeler
Resim 278: İstanbul Atik Valide ( Nurbanu) Sultan Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 279: İstanbul Atik Valide ( Nurbanu) Sultan Cami Taçkapısı, kavsarası Resim 280: İstanbul Atik Valide ( Nurbanu) Sultan Cami Taçkapısı, kavsara Resim 281: İstanbul Atik Valide ( Nurbanu) Sultan Cami Taçkapısı, kavsara alttan görünüş
Resim 282: İstanbul Atik Valide ( Nurbanu) Sultan Cami Taçkapısı, sarkıt
Resim 283: İstanbul Atik Valide ( Nurbanu) Sultan Cami Taçkapısı, köşe sütuncesi ve yan niş
Resim 284: İstanbul Atik Valide ( Nurbanu) Sultan Cami Taçkapısı, yan niş kavsarası
Resim 285: İstanbul Atik Valide ( Nurbanu) Sultan Cami Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 286: İstanbul Atik Valide ( Nurbanu) Sultan Cami Taçkapısı, sütunce kaidesi Resim 287: İstanbul Atik Valide ( Nurbanu) Sultan Cami Taçkapısı, giriş açıklığı kemerinden detay
xxiv Resim 288: İstanbul Atik Valide ( Nurbanu) Sultan Cami Taçkapısı, konsol
Resim 289: İstanbul Mesih Ali Paşa Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 290: İstanbul Mesih Ali Paşa Cami Taçkapısı, kavsara
Resim 391: İstanbul Mesih Ali Paşa Cami Taçkapısı, kavsara alttan görünüşü Resim 292: İstanbul Mesih Ali Paşa Cami Taçkapısı, kitabe
Resim 293: İstanbul Mesih Ali Paşa Cami Taçkapısı, köşe kitabesi Resim 294: İstanbul Mesih Ali Paşa Cami Taçkapısı, köşe sütuncesi Resim 295: İstanbul Mesih Ali Paşa Cami Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 296: İstanbul Mesih Ali Paşa Cami Taçkapısı, sütunce kaidesi Resim 297: İstanbul Mesih Ali Paşa Cami Taçkapısı, yan niş
Resim 298: İstanbul Mesih Ali Paşa Cami Taçkapısı, yan niş kavsarası Resim 299: İstanbul Mesih Ali Paşa Cami Taçkapısı, silmeler
Resim 300: Kayseri Kurşunlu Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 301: Kayseri Kurşunlu Cami Taçkapısı, genel görünüşü
Resim 302: Kayseri Kurşunlu Cami Taçkapısı, kavsara alttan görünüş Resim 303: Kayseri Kurşunlu Cami Taçkapısı, sarkıt
Resim 304: Kayseri Kurşunlu Cami Taçkapısı, kitabe Resim 305: Kayseri Kurşunlu Cami Taçkapısı, tepelik
Resim 306: Kayseri Kurşunlu Cami Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 307: Kayseri Kurşunlu Cami Taçkapısı, sütunce kaidesi Resim 308: Kayseri Kurşunlu Cami Taçkapısı, yan niş
Resim 309: Kayseri Kurşunlu Cami Taçkapısı, yan niş kavsarası Resim 310: Kayseri Kurşunlu Cami Taçkapısı, giriş açıklığı
Resim 311: Kayseri Kurşunlu Cami Taçkapısı, giriş açıklığı kemeri Resim 312: Kayseri Kurşunlu Cami Taçkapısı, söve
Resim 313: Kayseri Kurşunlu Cami Taçkapısı, konsol
Resim 314: Manisa Muradiye Cami Taçkapısı, genel görünüşü Resim 315: Manisa Muradiye Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 316: Manisa Muradiye Cami Taçkapısı, kavsara
Resim 317: Manisa Muradiye Cami Taçkapısı, kavsara alttan görünüş Resim 318: Manisa Muradiye Cami Taçkapısı, sarkıt
Resim 319: Manisa Muradiye Cami Taçkapısı, köşe sütuncesi Resim 320: Manisa Muradiye Cami Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 321: Manisa Muradiye Cami Taçkapısı, sütunce kaidesi
Resim 324: Manisa Muradiye Cami Taçkapısı, yan niş üzerindeki kitabeler Resim 325: Manisa Muradiye Cami Taçkapısı, giriş açıklığı
Resim 326: Manisa Muradiye Cami Taçkapısı, konsol Resim 327: Manisa Muradiye Cami Taçkapısı, silmeler
Resim 328: İstanbul Nişancı Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 329: İstanbul Nişancı Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, kavsara
Resim 330: İstanbul Nişancı Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, kavsara alttan görünüş Resim 331: İstanbul Nişancı Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, sarkıt
Resim 332: İstanbul Nişancı Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, tepelik
Resim 333: İstanbul Nişancı Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, sütunceler ve mukarnas bezeme
Resim 334: İstanbul Nişancı Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, gülbezek Resim 335: İstanbul Nişancı Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, kitabe
Resim 336: İstanbul Nişancı Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 337: İstanbul Nişancı Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, sütunce kaidesi
Resim 338: İstanbul Nişancı Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, giriş açıklığı kemerinden detay
Resim 339: İstanbul Nişancı Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, konsol Resim 340: İstanbul Nişancı Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, silmeler
Resim 341: Diyarbakır Melek Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, genel görünüşü Resim 342: Diyarbakır Melek Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 343: Diyarbakır Melek Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, çerçeve üst bölüm Resim 344: Diyarbakır Melek Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, kavsara
Resim 345: Diyarbakır Melek Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, kavsaradan detay Resim 346: Diyarbakır Melek Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, kavsara alttan görünüş Resim 347: Diyarbakır Melek Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, üst bölüm
Resim 348: Diyarbakır Melek Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, köşe sütuncesi
Resim 349: Diyarbakır Melek Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, köşe sütuncesinden detay Resim 350: Diyarbakır Melek Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, yan niş
Resim 351: Diyarbakır Melek Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, yan niş kavsarası Resim 352: Diyarbakır Melek Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, yan niş süslemeleri Resim 353: Diyarbakır Melek Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, giriş açıklığı
xxvi Resim 354: Diyarbakır Melek Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, giriş açıklığı
süslemelerinden detay
Resim 355: Edirne Defterdar Mustafa Paşa Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 356: Edirne Defterdar Mustafa Paşa Cami Taçkapısı, kavsara Resim 357: Edirne Defterdar Mustafa Paşa Cami Taçkapısı, tepelik Resim 358: Edirne Defterdar Mustafa Paşa Cami Taçkapısı, giriş açıklığı
Resim 359: Edirne Defterdar Mustafa Paşa Cami Taçkapısı, giriş açıklığı kemerinden ayrıntı
Resim 360: Edirne Defterdar Mustafa Paşa Cami Taçkapısı, konsoldan ayrıntı Resim 361: Edirne Defterdar Mustafa Paşa Cami Taçkapısı, silmelerden ayrıntı Resim 362: İstanbul Topkapı Kara Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 363: İstanbul Topkapı Kara Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, panolar
Resim 364: İstanbul Topkapı Kara Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, köşe sütunceleri Resim 365: İstanbul Topkapı Kara Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 366: İstanbul Topkapı Kara Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, sütunce kaidesi Resim 367: İstanbul Topkapı Kara Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, giriş açıklığı Resim 368: İstanbul Topkapı Kara Ahmet Paşa Cami Taçkapısı, konsol Resim 369: İstanbul Zal Mahmut Paşa Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 370 İstanbul Zal Mahmut Paşa Cami Taçkapısı, kavsara
Resim 371: İstanbul Zal Mahmut Paşa Cami Taçkapısı, kavsara alttan görünüş Resim 372: İstanbul Zal Mahmut Paşa Cami Taçkapısı, sarkıt
Resim 373: İstanbul Zal Mahmut Paşa Cami Taçkapısı, gülbezek ve Mühr-ü Süleyman
Resim 374: İstanbul Zal Mahmut Paşa Cami Taçkapısı, rozet
Resim 375: İstanbul Zal Mahmut Paşa Cami Taçkapısı, köşe sütuncesi Resim 376: İstanbul Zal Mahmut Paşa Cami Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 377: İstanbul Zal Mahmut Paşa Cami Taçkapısı, sütunce kaidesi Resim 378: İstanbul Zal Mahmut Paşa Cami Taçkapısı, giriş açıklığı kemeri
Resim 379: İstanbul Zal Mahmut Paşa Cami Taçkapısı, giriş açıklığı kemer köşeliği Resim 380: İstanbul Zal Mahmut Paşa Cami Taçkapısı, söve
Resim 381: İstanbul Zal Mahmut Paşa Cami Taçkapısı, konsol Resim 382:Konya Selimiye Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 383: Konya Selimiye Cami Taçkapısı, kavsara
Resim 387: Konya Selimiye Cami Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 388: Konya Selimiye Cami Taçkapısı, sütunce kaidesi Resim 389: Konya Selimiye Cami Taçkapısı, yan niş
Resim 390: Konya Selimiye Cami Taçkapısı, yan niş kavsarası Resim 391: Konya Selimiye Cami Taçkapısı, söve
Resim 392: Konya Selimiye Cami Taçkapısı, konsol
Resim 393: Hatay- Payas Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, genel görünüş Resim 394: Hatay- Payas Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, kavsara Resim 395: Hatay- Payas Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, kavsara alttan görünüş
Resim 396: Hatay- Payas Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 397: Hatay- Payas Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, sütunce kaidesi Resim 398: Hatay- Payas Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, köşe sütuncesi ve yan niş
Resim 399: Hatay- Payas Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, yan niş kavsarası Resim 400: Hatay- Payas Sokullu Mehmet Paşa Cami Taçkapısı, giriş açıklığı kemeri
Resim 401: İstanbul Haseki Sultan Medresesi Taçkapısı, genel görünüş Resim 402: İstanbul Haseki Sultan Medresesi Taçkapısı, onarım öncesi genel görünüş
Resim 403: İstanbul Haseki Sultan Medresesi Taçkapısı, tepelik Resim 404: İstanbul Haseki Sultan Medresesi Taçkapısı, rozet Resim 405: İstanbul Haseki Sultan Medresesi Taçkapısı, söve Resim 406: İstanbul Haseki Sultan Medresesi Taçkapısı, konsol Resim 407: İstanbul Haseki Sultan Medresesi Taçkapısı, giriş açıklığı Resim 408: İstanbul Haseki Sultan Medresesi Taçkapısı, silmeler
Resim 409: İstanbul Şehzade Mehmet Medresesi Taçkapısı, genel görünüş Resim 410: İstanbul Şehzade Mehmet Medresesi Taçkapısı, kavsara Resim 411: İstanbul Şehzade Mehmet Medresesi Taçkapısı, tepelik Resim 412: İstanbul Şehzade Mehmet Medresesi Taçkapısı, kitabe
Resim 413: İstanbul Şehzade Mehmet Medresesi Taçkapısı, köşelik süslemesi Resim 414: İstanbul Şehzade Mehmet Medresesi Taçkapısı, söve
xxviii Resim 415: İstanbul Şehzade Mehmet Medresesi Taçkapısı, konsol
Resim 416: İstanbul Şehzade Mehmet Medresesi Taçkapısı, giriş açıklığı Resim 417: İstanbul Şehzade Mehmet Medresesi Taçkapısı, silmeler
Resim 418:İstanbul Üsküdar Mihrimah Sultan Medresesi Taçkapısı, genel görünüş Resim 419: İstanbul Üsküdar Mihrimah Sultan Medresesi Taçkapısı, kavsara Resim 420: İstanbul Üsküdar Mihrimah Sultan Medresesi Taçkapısı, kavsara alttan görünüş
Resim 421: İstanbul Üsküdar Mihrimah Sultan Medresesi Taçkapısı, sarkıt Resim 422: İstanbul Üsküdar Mihrimah Sultan Medresesi Taçkapısı, yan niş Resim 423: İstanbul Üsküdar Mihrimah Sultan Medresesi Taçkapısı, yan niş kavsarası
Resim 424: İstanbul Üsküdar Mihrimah Sultan Medresesi Taçkapısı, söve
Resim 425: İstanbul Üsküdar Mihrimah Sultan Medresesi Taçkapısı, giriş açıklığı kemeri
Resim 426: İstanbul Rüstem Paşa Medresesi Taçkapısı, genel görünüşü Resim 427: İstanbul Rüstem Paşa Medresesi Taçkapısı, genel görünüş Resim 428: İstanbul Rüstem Paşa Medresesi Taçkapısı, kavsara Resim 429: İstanbul Rüstem Paşa Medresesi Taçkapısı, kitabe Resim 430: İstanbul Rüstem Paşa Medresesi Taçkapısı, söve Resim 431: İstanbul Rüstem Paşa Medresesi Taçkapısı, konsol
Resim 432: İstanbul Rüstem Paşa Medresesi Taçkapısı, giriş açıklığı ve kavsara Resim 433: İstanbul Rüstem Paşa Medresesi Taçkapısı, silme
Resim 434: İstanbul Süleymaniye Rabi Medresesi Taçkapısı, genel görünüş Resim 435: İstanbul Süleymaniye Rabi Medresesi Taçkapısı, söve
Resim 436: İstanbul Süleymaniye Rabi Medresesi Taçkapısı, giriş açıklığı Resim 437: İstanbul Süleymaniye Rabi Medresesi Taçkapısı, giriş açıklığı kemerinden detay
Resim 438: İstanbul Süleymaniye Rabi Medresesi Taçkapısı, silmeler
Resim 439: İstanbul Edirnekapı Mihrimah Sultan Medresesi Taçkapısı, genel görünüş
Resim 440: İstanbul Edirnekapı Mihrimah Sultan Medresesi Taçkapısı, genel görünüşü
Resim 441: İstanbul Edirnekapı Mihrimah Sultan Medresesi Taçkapısı, sütunce başlığı
Resim 443: İstanbul Edirnekapı Mihrimah Sultan Medresesi Taçkapısı, söve
Resim 444: İstanbul Edirnekapı Mihrimah Sultan Medresesi Taçkapısı, giriş açıklığı Resim 445: İstanbul Edirnekapı Mihrimah Sultan Medresesi Taçkapısı, giriş açıklığı kemeri
Resim 446: İstanbul Edirnekapı Mihrimah Sultan Medresesi Taçkapısı, silmeler Resim 447: Edirne Selimiye Darülhadis Medresesi Taçkapısı, genel görünüş
Resim 448: Edirne Selimiye Darülhadis Medresesi Taçkapısı, yandan genel görünüşü Resim 449: Edirne Selimiye Darülhadis Medresesi Taçkapısı, kavsara
Resim 450: Edirne Selimiye Darülhadis Medresesi Taçkapısı, sarkıt
Resim 451: Edirne Selimiye Darülhadis Medresesi Taçkapısı, köşe süslemeleri Resim 452: Edirne Selimiye Darülhadis Medresesi Taçkapısı, giriş açıklığı Resim 453: Edirne Selimiye Darülhadis Medresesi Taçkapısı, konsol
Resim 454: İstanbul Üsküdar Atik Valide Medresesi Taçkapısı, genel görünüş Resim 455: İstanbul Üsküdar Atik Valide Medresesi Taçkapısı, silmeler Resim 456: İstanbul Üsküdar Atik Valide Medresesi Taçkapısı, giriş açıklığı Resim 457: İstanbul Üsküdar Atik Valide Medresesi Taçkapısı, giriş açıklığı kemer kilit taşından detay
Resim 458: İstanbul Haseki Sultan Hamamı Taçkapısı, genel görünüş Resim 459: İstanbul Haseki Sultan Hamamı Taçkapısı, kitabe
Resim 460: İstanbul Haseki Sultan Hamamı Taçkapısı, söve
Resim 461: İstanbul Haseki Sultan Hamamı Taçkapısı, giriş açıklığı kemeri Resim 462: İstanbul Haseki Sultan Hamamı Taçkapısı, silmelerden detay Resim 463: Edirne Sokullu Mehmet Paşa Hamamı Taçkapısı, genel görünüş Resim 464: Edirne Sokullu Mehmet Paşa Hamamı Taçkapısı, kavsara Resim 465: Edirne Sokullu Mehmet Paşa Hamamı Taçkapısı, sarkıt Resim 466: Edirne Sokullu Mehmet Paşa Hamamı Taçkapısı, yan niş
Resim 467: Edirne Sokullu Mehmet Paşa Hamamı Taçkapısı, yan niş kavsarası Resim 468: Edirne Sokullu Mehmet Paşa Hamamı Taçkapısı, giriş açıklığı Resim 469: Edirne Sokullu Mehmet Paşa Hamamı Taçkapısı, giriş açıklığı kemerinden detay
Resim 470: Edirne Sokullu Mehmet Paşa Hamamı Taçkapısı, konsol Resim 471: Edirne Sokullu Mehmet Paşa Hamamı Taçkapısı, silmeler
xxx Resim 472: İstanbul Şehzade Mehmet İmareti Taçkapısı, genel görünüş
Resim 473: İstanbul Şehzade Mehmet İmareti Taçkapısı, kavsara Resim 474: İstanbul Şehzade Mehmet İmareti Taçkapısı, söve
Resim 475: İstanbul Şehzade Mehmet İmareti Taçkapısı, giriş açıklığı kemeri Resim 476: İstanbul Şehzade Mehmet İmareti Taçkapısı, silmeler
Resim 477: İstanbul Haseki Sultan İmareti Taçkapısı, genel görünüş Resim 478: İstanbul Haseki Sultan İmareti Taçkapısı, genel görünüşü Resim 479: İstanbul Haseki Sultan İmareti Taçkapısı, kavsara
Resim 480: İstanbul Haseki Sultan İmareti Taçkapısı, kitabe Resim 481: İstanbul Haseki Sultan İmareti Taçkapısı, söve Resim 482: İstanbul Haseki Sultan İmareti Taçkapısı, konsol Resim 483: İstanbul Haseki Sultan İmareti Taçkapısı, giriş açıklığı Resim 484: İstanbul Haseki Sultan İmareti Taçkapısı, silmeler
Resim 485: İstanbul Süleymaniye İmareti (Darüzziyafe) Taçkapısı, genel görünüş Resim 486: İstanbul Süleymaniye İmareti (Darüzziyafe) Taçkapısı, kavsara Resim 487: İstanbul Süleymaniye İmareti (Darüzziyafe) Taçkapısı, kavsara Resim 488: İstanbul Süleymaniye İmareti (Darüzziyafe) Taçkapısı, kitabe
Resim 489: İstanbul Süleymaniye İmareti (Darüzziyafe) Taçkapısı, köşe bademleri Resim 490: İstanbul Süleymaniye İmareti (Darüzziyafe) Taçkapısı, söve
Resim 491: İstanbul Süleymaniye İmareti (Darüzziyafe) Taçkapısı, silmelerden detay Resim 492: İstanbul Haseki Sultan Darüşşifası Taçkapısı, genel görünüş
Resim 493: İstanbul Haseki Sultan Darüşşifası Taçkapısı, çerçeve Resim 494: İstanbul Haseki Sultan Darüşşifası Taçkapısı, söve Resim 495: İstanbul Haseki Sultan Darüşşifası Taçkapısı, konsol
Resim 496: İstanbul Haseki Sultan Darüşşifası Taçkapısı, giriş açıklığı kemeri Resim 497: İstanbul Haseki Sultan Darüşşifası Taçkapısı, silmeler
Resim 498: İstanbul Süleymaniye Darüşşifası Taçkapısı, genel görünüş Resim 499: İstanbul Süleymaniye Darüşşifası Taçkapısı, kavsara Resim 500: İstanbul Süleymaniye Darüşşifası Taçkapısı, kitabe Resim 501: İstanbul Süleymaniye Darüşşifası Taçkapısı, söve Resim 502: İstanbul Süleymaniye Darüşşifası Taçkapısı, konsol Resim 503: İstanbul Süleymaniye Darüşşifası, giriş açıklığı Resim 504: İstanbul Süleymaniye Darüşşifası Taçkapısı, silme
Resim 508: İstanbul Şehzade Mehmet Tabhanesi Taçkapısı, bitkisel süslemeleri Resim 509: İstanbul Şehzade Mehmet Tabhanesi Taçkapısı, söve
Resim 510: İstanbul Şehzade Mehmet Tabhanesi Taçkapısı, giriş açıklığı
Resim 511: İstanbul Şehzade Mehmet Tabhanesi Taçkapısı, giriş açıklığı kemeri Resim 512: İstanbul Şehzade Mehmet Tabhanesi Taçkapısı, silmeler
Resim 513: İstanbul Süleymaniye Tabhanesi Taçkapısı, genel görünüş Resim 514: İstanbul Süleymaniye Tabhanesi Taçkapısı, genel görünüş Resim 515: İstanbul Süleymaniye Tabhanesi Taçkapısı, kavsara
Resim 516: İstanbul Süleymaniye Tabhanesi Taçkapısı, kavsara alttan görünüş Resim 517: İstanbul Süleymaniye Tabhanesi Taçkapısı, tepelik
Resim 518: İstanbul Süleymaniye Tabhanesi Taçkapısı, ay-yıldız süslemesi Resim 519: İstanbul Süleymaniye Tabhanesi Taçkapısı, sütunce başlığı Resim 520: İstanbul Süleymaniye Tabhanesi Taçkapısı, sütunce kaidesi Resim 521: İstanbul Süleymaniye Tabhanesi Taçkapısı, söve
Resim 522: İstanbul Süleymaniye Tabhanesi Taçkapısı, konsol
1. GİRİŞ
1.1.Konunu Tanımı, Sınırları ve Önemi
Osmanlı Devleti 16. yüzyılda her alanda olduğu gibi mimarlık konusunda da önemli gelişmeler yaşadı. Bu gelişmeler, Mimar Koca Sinan gibi ustaların ve mimarların katkısıyla oldu. Sinan, Osmanlı mimarisine geniş Osmanlı coğrafyası içinde yaptığı çok sayıdaki eserlerle yenilikler kazandırmıştır. Kazandırdığı bu yenilikler bir yanda yapıların tasarım boyutuyla ilişkiliyken, diğer yandan yapı elemanlarıyla ilgiliydi. Sinan ele aldığı yapılarda kendince yeni çözümler ve ilkeler geliştirdi. Bu durum ülkenin önemli merkezlerinde başta külliyeler olmak üzere pek çok anıtsal eserlerin inşa edilmesine olanak sağlamış ve bu sayede devrin büyük mimarı hünerini gösterme fırsatı yakalamıştır.
16. yüzyıl Osmanlı Devleti içinde siyasi çekişmelerinde olduğu bir dönemdir. Saltanat mücadeleleri, devlet adamlarının iktidar mücadeleleri gibi çekişmeler dönemin mimarisine de kısmen yansımıştır. Bu çekişmelere bağlı olarak mimari faaliyetler bazen yapıların tasarımında, bazen de küçük bir noktasındaki detay ile ortaya çıkmaktadır. Osmanlı mimarisinde yapıların en belirgin noktalarından biri olan taçkapılar, bu siyasi gücünün ve çekişmelerinin bir anlamda yapılarda gösterildiği yer olmuştur.
Yarım asır gibi kısa bir zaman dilimine sığdırdığı yapıların sayısı yüzlerle ifade edilen Koca Sinan, sadece belirli bir yapı türü üzerinde durmamış farklı işlevlere sahip çeşitli yapılar tasarlamış ve inşa etmiştir. Şüphesiz ki Sinan’ın yaptığı yapıların sayısı bakımından çokluğu dikkate alındığında, aynı anda pek çok farklı yerde bulunmasının imkânsızlığı sorununu, yetiştirdiği kalfa ve yardımcılarının bu yapı faaliyetlerini idare etmek suretiyle çözümlenmiştir. Kendisi de bu çalışmaları yakından takip etmiş, yapıların mimarisini kendi tasarım anlayışını uygulayarak biçimlendirmiştir.
Mimar Sinan’ın Osmanlı mimarisine kendi kimliğini kazandıran başlıca özellikleri büyük ölçekli yapı tasarımlarının yanı sıra eserlerinde yeni plan formları ve süsleme elemanları kullanma çabasıdır. Mihrap, minber, geçiş elemanları, payeler gibi yapı elemanları dışında, taçkapılar özellikle Sinan döneminde mimariye kimlik kazandırmıştır.
2 Taçkapı İslam öncesi dönemden başlayarak mimaride en önemli yapı elemanı olarak kullanılır. Bu sebepledir ki, hemen her kültür taçkapı formu ve biçiminin niteliğine kendi kültürel birikimine göre yön vermiştir. Türk-İslam Sanatı’nda yapı türlerine göre değişen farklı coğrafyalarda farklı tasarımların etkili olduğu taç kapılar ortaya çıkmıştır. Bu çerçeve içinde, Osmanlı Mimarisi’nin adeta kilit taşı konumundaki Sinan dönemi taçkapıları bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır.
Türk Dünyasının en büyük mimarlarından birisi olan Sinan ile ilgili yalnızca ülkemizde değil tüm dünyada pek çok çalışma yapılmış, gerek hayatı ve gerekse eserleri sayısız makale ve kitaba konu olmuştur. Bu açıdan Mimar Sinan değişik yönleriyle araştırılmıştır. Yapılan bu çalışmalara rağmen Sinan’ın eserlerinin bazı yönlerine yönelik yapılan çalışmalar yetersizdir. Bunlardan birisi de Sinan tarafından inşa edilen yapıların taçkapılarıdır. Bu dönem taçkapılarına ilişkin araştırmaların yetersiz olması, mevcut yayınlarda da taçkapıların detaylı bir şekilde tanımlanmaması, taçkapı elemanlarının ayrıştırılmaması gibi nedenlerden dolayı Mimar Sinan dönemi taçkapıları hakkında nitelikli bir yorum ve değerlendirme yapılmasını zorlaştırmaktadır. Koca Sinan’ın eserlerine ayrı bir özellik kazandıran taçkapıların kendi kültürel geçmişiğyle bir ilişki içinde ortaya konulmamış olması da bir eksiklik olarak değerlendirilir.
“Taçkapı” genel anlamıyla Sanat Tarihi terminolojisinde oldukça sık kullanılmasının yanında yeterince incelenmemiş, nitelikleri tam olarak ortaya konulmamış yapı elemanlarından birisidir. Bu nedenle tez çalışmamda taçkapıların ortaya çıkışı ve gelişimi incelenmiş, Klasik dönem öncesinde özellikle Osmanlı mimarisinin erken dönemindeki önemli uygulamaları üzerinde durulmuştur.
Bu bağlamda çalışmanın konusu, Sinan tarafından Osmanlı coğrafyasında inşa edilen yapılara ait taçkapılarda görülen gelişim çizgisinin, tasarım ve süsleme özellikleriyle birlikte yapı türlerine göre benzer ve farklı açılardan değerlendirilmesi şeklinde belirlenmiştir. Bilindiği gibi Sinan farklı türde birçok yapı inşa etmiştir. Bu yapılar içinde başta camiler olmakla birlikte medrese, hamam, imaret, darüşşifa vb. yapıların neredeyse tamamında taçkapı görülür. Tez konusu içinde bu yapıların genel özellikleri çerçevesinde tartışmalı bazı taç kapıların taç kapı olarak tanımlanabilecek niteliklerinin olup olmadıkları da değerlendirilecektir.
Sinan dönemi yapılarında geleneksel Türk mimarisinin yapı elemanlarının bazen olduğu gibi kullanıldığı, bazı durumlarda ise teknik yeniliklerle geliştirildiği ve değişime tabi olduğu görülmektedir. Bu çerçevede taç kapılar geleneksel
çizgilerin hakim olduğu ancak teknik yenilikleri ve gelişmeleri üzerinde taşıyan elemanlar olarak Sinan mimari tarzında varlıklarını sürdürmüşlerdir.
Türk mimarisinde yapıları şekillendiren veya bir yapının algılanmasında belirleyici olan mimari elemanlardan birisi de taçkapılardır. Sinan öncesi dönemde (Anadolu Selçuklu ve Erken Osmanlı Dönemleri) taçkapıların, yapıların kimliklerini ve algılarını belirleyen yapı elemanları şeklinde detaylandırıldıkları ve yapılaırn en özel bölümlerini oluşturudukları görülür.
Erken Osmanlı ve Klasik dönemle birlikte yapı algısının kapıdan bütüne doğru yönelmesi taçkapıların şekillenmesini etkileyecektir. Bu bağlamda bu tez çalışmasıyla Sinan dönemine ait yapıların taçkapılarının şekillenmesinde etkili olan faktörler belirlenmeye çalışılacaktır.
“Mimar Sinan Dönemi Yapılarında Taçkapılar” isimli bu tez çalışmasında, 16. yüzyılda Sinan tarafından yapılmış olan yapılara ait taçkapıları belirlemek ve bu taçkapıları malzeme, teknik-tasarım, mimari ve süsleme özellikleri ile ele alıp genel bir değerlendirmesini yapmak ilk hedef olarak seçilmiştir. Buradaki amaç Sinan tarafından inşa edilen yapılara ait tüm giriş açıklıklarını ele almak değildir. Sadece taçkapı hüviyetine sahip anıtsal giriş kapıları değerlendirilecektir. Bu şekilde Sinan’ın tasarladığı kapı ve taçkapılar arasındaki ayrımı belirlemek de gerekmektedir. Taçkapılar genellikle giriş cephelerinin merkezine yerleştirilmiş yapı elemanlarıdır. Taçkapılara nitelik kazandıran en belirgin özellikleri ise bulundukları cephe duvarından öne doğru çıkıntı yapmalarıdır. Bu özellikleri ile yapıların giriş cephelerinin en dikkat çekici yapı elemanı konumundadır. Niş derinliği arttıkça taçkapının anıtsallığı ve görselliği de artmaktadır. Fakat bir kapının taçkapı olabilmesi için sadece cepheden çıkıntı yapması yeterli değildir. Taçkapıyı oluşturan belirli öğelerinde taçkapı üzerinde de yer alması gerekmektedir. Örneğin kemerli veya mukarnaslı kavsara, tepelik, saçak, köşe sütunceleri, yan nişler ve mukarnaslı kavsaralarda sıklıkla görülen püskül ve sarkıtlar bu öğelerin başında gelmektedir. Bununla birlikte, bir kapıya taçkapı denilebilmesi için bu öğelerinin hepsinin bir arada bulunması da gerekmemektedir. Belirli bir takım öğelerde tekil olarak kapının, taçkapı hüviyetine sahip olduğunu gösterebilir. Bu sebeple ele aldığım katalog örnekleri içinde öncelikle cepheden taşkın taçkapıları ve devamında da yukarıda saydığım bazı öğelerin olduğu taçkapıları kataloga dâhil ettim. Bunun yanında cepheden herhangi bir taşıntısı olmayan fakat gerek ölçüleri ve gerekse cephesindeki - özellikle çini- süsleme özellikleriyle dikkat çeken anıtsal kapıları da taçkapı olarak
4 katalog içine aldım. Bunlar dışında kalan cepheden çıkıntı yapmayan, herhangi bir süsleme özelliğine sahip bulunmayan, taçkapı öğelerine sahip olmayan kapıları ise taçkapı çerçevesi içine girmediğinden kataloğa alınmamıştır. Aynı şekilde tasarım ve form özellikleri itibariyle taçkapı niteliğine sahip olmakla birlikte, konum olarak kapalı mekân içinde kalan bazı kapılarda kataloğa alınmamıştır. Sinan tarafından taçkapı olarak tasarlanmış olmasına karşın sonraki yıllarda yapılan restorasyon ve tamir çalışmaları neticesinde kısmen veya tamamen değişikliğe uğramış haklarında yeterli bilgi olmayan taçkapılarda kataloga dahil edilmemiştir 1. Yine özellikle cami ve diğer yapı türlerinin bulunduğu alanı çevreleyen avluların giriş açıklıkları belirli bir yapıya ait olmadığı için kataloğa dahil edilmemiştir.
Örneklerin büyük bir bölümünü İstanbul’da bulunan yapılar oluşturur. Ayrıca Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Kocaeli, Manisa, Konya, Hatay, Ankara, Diyarbakır ve Isparta gibi ülkemizin dört bir yanındaki merkezler de çalışmamızın mekânsal sınırlarını belirlemektedir. Ülkemiz sınırları dışında kalan Halep ve Şam gibi merkezlerde bulunan Sinan yapıları çalışma konusu içine dâhil edilmiştir. Özgün tasarım özelliklerini koruyan taçkapılar yerlerinde incelenmiştir.
Bu çalışmanın amacı, tasarım ve süsleme özellikleriyle Mimar Sinan dönemi yapılarındaki taçkapıların kendi dönemleri içindeki gelişim ve üslup özelliklerinin belirlenmesidir. Osmanlı mimarisinde erken dönemden itibaren olgunlaşan ve Klasik dönemle birlikte mimariye hâkim olan taçkapı anlayışının yapı türü bazında çözümlenmesine katkıda bulunacağı düşünülmektedir. Konu örneklerinin çeşitli olmasının yanında banilerinde başta Sultanlar olmak üzere hanım sultanlar, paşalar, vezirler gibi önemli şahsiyetlerin güç ve hâkimiyet göstermek amaçlı inşa ettirdikleri yapılar olması bu çalışmaya ayrı bir önem katmaktadır. Çalışmanın amaçlarından bir diğeri de Klasik dönemde Mimar Sinan’ın tasarlayıp inşa ettiği bu taçkapıların geçmişin izlerini ne derece devam ettirip ettirmediğidir. Geçmişten kasıt sadece Anadolu Selçuklu ile Erken dönem olmayıp Bizans dönemi örneklerinden etkilenip etkilenmediği olarak da düşünülebilir. Bu etkileşimlerin varsa hangi ölçülerde kaldığının belirlenmesi de bu çalışmanın bir diğer amacıdır. Yine Sinan’ın geniş Anadolu coğrafyasında inşa ettiği yapılarda taçkapı ölçeğinde mahalli unsurlara yer verip vermemesi, bu çalışmanın öncelikli amaçlarından birisi olmuştur. Özellikle
1 Bu örnekler içinde Karapınar Sultan Selim Cami taçkapısı ile Erzurum Lala Mustafa Paşa Cami
