Ziynet ve Takı Eşyaları

Tereke kayıtlarında yer alan bir diğer eşya türü ise değerli ziynet ve takı eşyalarıdır. Geçmişten günümüze revaçta olan değerli eşyalar daha çok zengin kesime ait olduğu

256 Vatansever, 67 A 90 Numaralı (On Dokuzuncu Cilt) 1083-1087 (1672-1676) Tarihli Kadıasker

94

kayıtlarda denk gelinmiştir. Takılar genellikle inci, gümüş ve altın gibi maddelerde yapılarak kullanılmıştır. Gümüş takı ürünlerinin genellikle erkeklere ait olduğu, altının ise kadınların daha çok kullandığı düşünülmektedir.

İncelenen kayıtlarda ziynet ve takı eşya çeşitleri arasında bilezik, baş bağı, zincir, yüzük, zülüf, kuşak, düğme ve iğne gibi eşyalar vardır. Erkeklerin gümüş düğme ve gümüş yüzük kullandığı kayıtlarda görülmüştür. Altın bilezik, altın zülüf, altın yüzük, altın zincir, altın hatem ve altın baş bağı da kayıtlarda fark edilmiştir.

İncinin de birçok eşyada kullanıldığı görülmüştür. Yüzük inci, büyük boy inci, orta boy inci ve küçük boy incinin tereke kayıtlarında yer aldığı görülmüştür.

Her hanede bu ve benzeri takı ürünlerinin olduğunu söylemek zordur. İncelenen tereke kayıtlarının çok azında bu ürünlere denk gelinmiştir. Bir kilim, bir kazan gibi neredeyse her tereke kaydında olduğunu söyleyemeyiz.

95

SONUÇ

17 numaralı Kırım şer’iyye sicili (H. 1084-1085/M. 1673-1674) transkripsiyonu ve değerlendirilmesi yapılan çalışmada öncelikle Şer’iyye sicillerinin tanıtımı yapılarak, sosyal, ekonomik, hukuki, etnik ve folklorik değeri belirtilmiştir. Kırım Şer’iyye sicillerinin tarihi süreci aydınlatılmış, kaynaklar üzerinde çalışan araştırmacılara yer verilmiş ve kaynakların içerisinde bulunan konular belirtilmiştir. Daha sonra çalışmanın ana kaynağı olan 17 numaralı Kırım şer’iyye sicili tanıtılmış, konularına göre kayıtlar tasnif edilmiştir. Çalışmanın ilk bölümünde Kırım Hanlığı’nın siyasi tarihine yer verilmiştir. Hanlık kurulduğu dönemden itibaren Karadeniz Devletleri arasındaki en önemli simalarından birisi olduğu ve var olduğu süre boyunca bölgeye siyasi, kültürel, ekonomik ve etnik özelliklerini yansıttığı belirtilmiştir. Rusya, Lehistan, Osmanlı Devleti, Altın Ordu Devleti ve Ceneviz gibi güçlerle siyasi ilişkiler kurduğu aktarılmıştır. İncelenen 17 numaralı Kırım şer’iyye sicilinde, hanlığa bağlı kazalar tespit edilmiştir. Özellikle Bahçesaray, Nehr-i Kaçi, Nehr-i Alma ve Nehr-i Kabartay defterde sık sık geçen kazalar olarak yer almaktadır. Kırım Hanlığı’nın başkenti olan Bahçesaray, defterde yer alan çoğu davanın mekânı olarak tespit edilmiştir. Nehr-i Kaçi, Nehr-i Alma ve Nehr-i Kabartay kazaları ise genellikle bağ, bahçe ve tarla gibi alanlara sahip bölgeler olarak dikkat çekmektedir. Ticari önemi büyük olan Kefe, Gözleve ve Karasu gibi şehirler ise defterde birkaç kayıttan ibarettir. Kasabalar ise kayıtlarda yok denilecek kadar azdır. İncelenen 17 numaralı Kırım şer’iyye sicillerinde kazalardan daha küçük yapıda olan köyler ise kayıtlarda fazlaca yer almaktadır. Değerlendirme kısmında Bahçesaray’a bağlı köyler ve diğer kazalara bağlı köyler olarak ikiye ayrılmıştır. Mahallelere bakıldığında ise özellikle Bahçesaray’a bağlı mahallelerin isimleri tespit edilmiştir. İncelenen defterde yer alan sokaklar, dağlar, nehirler vadiler ve ovalar ayrı başlık altında açıklanmıştır. Defterde yer alan kayıtlardan bölgedeki etnik yapı ve dini gruplar aydınlatılmaya çalışılmıştır. Tatar nüfusu bölgenin hâkimi konumunda yer aldığı tespit edilmiştir. Giray, Emeldeş, Atalık ve Çerkes gibi etnik gruplar ve kabileler kayıtlarda bulunmaktadır. Bunun yanında bölgede Yahudi, Ermeni ve Rum toplulukları yaşamlarını idame ettirmiştirler. Çingene olarak bilinen Kıptiler de Kırım coğrafyasında yaşamışlardır. İncelenen 17 numaralı Kırım şer’iyye sicillerinde Müslümanlar ve Gayr-i Müslimler birbirlerinden ayrı mahalle ve köylerde yaşadığı fark edilmiş fakat üretimin ve tüketimin yapıldığı şehir merkezlerinde iletişimin ise birbirleriyle sürekli devam ettiği tespit

96

edilmiştir. Kayıtlarda Müslüman ve Gayr-i Müslimlerin birbirlerine borç verdiği, mal-mülk sattığı ve şahit olduğu incelenmiştir. Hem Müslüman hem de Gayr-i Müslimlerin benzer isimleri taşıdığı kayıtlardan anlaşılmıştır.

17 numaralı Kırım şer’iyye sicillerinde toplumda işlenen suç ve suçlular keşfedilmiştir. Darp ve şiddet olayları görüldüğü kayıtlarda herhangi bir kişinin ölümüne dair bilgi bulunmamaktadır. Genellikle kişilere ve kişilerin sahip olduğu hayvanlara karşı yapılmış olan darp kayıtları bulunmaktadır. Suç örneklerinden bir diğeri ise toplumda işlenen hırsızlık vakaları olmuştur. Genellikle at ve inek gibi hayvanlar, değerli eşyalar ve günlük yaşamda kullanılan balta ve kazma gibi aletler çalınmıştır. Kayıtlarda bunların dışında şetm yani kötü söz söylediğinden dolayı mahkemeye getirilen insanlar bulunmaktadır. Değerlendirme kısmında şetm çeşitleri belirtilerek açıklanmıştır. Sicillerin yardımıyla mal-mülk zapt etme davaları tespit edilmiştir. Son olarak yalnızca bir tane kayıtta yer alan dolandırıcılık davası suç bölümünde yer verilmek suretiyle değerlendirilmiştir.

Defterden elde edilen kayıtlar sonucunda Kırım Hanlığı’ndaki aile yapısı incelenmiştir. Genellikle çekirdek ailelerin varlığı gözlemlenmiştir. Hanlık içerisinde yapılan evlilik ve mehir gibi konular açıklanmıştır. Kırım Hanlığında erkek tarafının mehir için önemli miktarda para veya mal vermeyi taahhüt etmiştir. Ayrıca boşanma ve nafaka durumları belirtilmiş 17 numaralı Kırım şer’iyye sicilleri ile örneklendirilmiştir. Çeşitli boşanma türleri kayıtlarda görülmüştür. Erkek tarafı kadar kadınlarında boşanmada öncülük ettikleri fark edilmiştir. Bu konuların dışında Aile içerisinde uzun yıllar boyunca sorun olan miras konusu açıklanmış tereke kayıtları ve dava kayıtlarından belirtilmiştir. Son olarak aile yakınlarına bırakılan vekâlet kayıtları açıklanmıştır.

17 numaralı Kırım şer’iyye sicilinde köle kayıtları da bulunmaktadır. Değerlendirme kısmında kölelerin tasvirleri belirtilmiş ve tasvir kısmında cinsiyeti, fiziki ve milleti gibi bilgileri barındırdığı tespit edilmiştir. Kölelerin Kırım Hanlığı’nda sosyal ve ekonomik değerleri belirtilmiş ve diğer ürünlere göre fiyatları kıyaslanmıştır. Fiyatlar diğer ürünlere göre oldukça pahalı olduğu kayıtlardaki örneklerden faydalanmak suretiyle açıklanmıştır. Kölelerin sahiplerinden kaçma eğilimleri değerlendirilmiş ve genellikle sahiplerinin kötü davranışları ve zor yaşam şartları neden olduğu belirtilmiştir. Son olarak kölelerin sahipleri tarafından azat edilmeleri açıklanmıştır. Tıpkı Osmanlı toplumunda olduğu gibi Kırım Hanlığı’nda da çeşitli azat etme yöntemleri tespit edilmiştir.

97

Ana kaynak vasıtasıyla Kırım toplumunda kullanılan lakaplar ve unvanlar tespit edilmiştir. Ağa, Hacı, Efendi, Çelebi, Hafız, Şeyh, Sarı, Arap ve Köse gibi lakapların varlıklarına dair bilgiler elimizde mevcuttur. Ayrıca Kırım Hanlığı’nda insanların yaşamlarını idame etmek için yapmış oldukları meslekleri de kaynaktan yararlanmak suretiyle elde edilmiştir. Kırım Hanlığı’nın en önemli meslek kolları hayvancılık ve tarımcılık olduğu düşünülmektedir. Kırım Hanlığında hayvancılık mesleği değerlendirilirken hayvanların toplum içerisindeki önemi vurgulanmış, hayvanların birden fazla alanda kullanımı belirtilmiş ve fiyatları değerlendirilmiştir. Tarımcılık bölümünde ise tarım alanlarının fiyatları belirtilmiştir. i Kaçi, i Alma ve Nehr-i Kabartay kazalarının tarım Nehr-içNehr-in önemNehr-i Nehr-ifade edNehr-ilmNehr-iştNehr-ir. Kayıtlarda yer alan bazı tarım ürünleri tablo halinde belirtilmiştir. Bunun yanında diğer meslek kollarından bazıları olan yorgancı, kuyumcu, kasap, mumcu, helvacı, demirci, dellal, bakkal, kahveci, nakkaş, pabuççu, saatci, kadıasker, hoca, imam, müderris ve müezzin gibi meslekler yer verilmiştir.

Çalışmanın incelediği diğer bir alan ise bölgede kullanılan para birimleri ve ölçü birimleri üzerine olmuştur. Kırım Hanlığı’nda kullanılan en önemli para birimleri kuruş, akçe, esedi, sim, hasene ve arslanlı olduğu tespit edilmiştir. Kullanılan ölçü birimlerinden bazıları ise şunlardır arşın, batman, dirhem, beşşeri, kıt’a, miskal, pare ve vukkiyedir. Kullanılan ana kaynağın desteğiyle Kırım Hanlığı’nda satışı gerçekleştirilen malları ve mülkleri tespit etmek mümkündür. Özellikle bağ, bahçe ve tarla arazileri satışları revaçtadır. Bunun dışında bölgede ev ve dükkânın da mülk olarak satıldığı rahatlıkla ifade edilebilir. Mal satışlarında ise köle, hayvan ve diğer eşyaların satışları gerçekleştirildiği kayıtlarda fark edilmiştir. Gerçekleşen bu satışlardan Müslüman ve Gayr-i Müslim arasında olduğu gibi bazen de Gayr-i Müslimlerin kendi arasında da vuku bulduğu tespit edilmiştir. Defterin önemli bölümünde mal ve mülk satışı yer almaktadır. Kadının noter görevi görerek bu satışları kayıt altına aldığı incelenmiştir. Mal ve mülk satışının dışında 17 numaralı Kırım Şer’iyye sicillerinde muhtevası bolca bulunan borç alma ile borç verme kayıtları bulunmaktadır. Kayıtlardan elde edilen bilgilerde Müslümanların kendi aralarında birbirlerine borçlanabildiği gibi Kırım Hanlığı’nın diğer üyeleri olan Gayr-i Müslim topluluklara karşı da borçlanabilmektedir. Ayrıca Gayr-i Müslimlerin tıpkı mal ve mülk satışlarında olduğu gibi kendi aralarındaki borç davalarında doğrudan kadı huzuruna geldikleri tespit edilmiştir. Borç almak için bazı durumlarda Kırım Hanlığı’nın

98

sakinleri günümüzdeki gibi kefil ve rehin uygulamalarını kullanmıştır. Bu uygulamalar doğrultusunda borcu verecek kişiye güvence sağlanmıştır. Son olarak ise borçlu olan kişi bazı durumlarda borcu vade etme gereği duymuştur.

Çalışmanın son kısmında ise tereke kayıtlarından faydalanmak suretiyle Kırım Hanlığı’nın maddi kültürü aydınlatılması hedeflenmiştir. Bu bölümde toplumdaki insanların günlük yaşamda giymiş oldukları kürk, kaftan, gömlek, börk, kavuk ve kuşak gibi ürünler cinslerine göre tespit edilerek değerlendirilmiştir. Toplumdaki insanların kullanmış oldukları alet ve edevatlar belirtilerek değerlendirilmiştir. En çok kullanılan alet ve edevatın kazma, kürek ve balta olduğu tespit edilmiştir. Kırım Hanlığı’nın evlerinde yer alan eşyaları tereke kayıtlarından elde edilerek odalarına göre paragraflar ile ayrılmıştır. Mutfak bölümünde kazan, sahan, tencere, tava, bıçak, tabak ve bardak gibi ürünlerin isimleri ön plandadır. Yatak odasında ise yorgan, döşek, yastık, çarşaf, beşik, perde ve sandık gibi ürünler bulunmaktadır. Evin içerisinde kullanılan diğer eşyalar ise mum, minder, halı, kilim, ayna, bohça, makrame ve kebe gibi ürünlerdir. Son olarak tereke kayıtlarından ziynet ve takı eşyaları tespit edilmiştir. Bilezik, yüzük ve zincir gibi ürünler bulunmaktadır. Genellikle bu ürünler altın, gümüş ve incilerden elde edildiği tespit edilmiştir.

99

KAYNAKÇA

ARŞİV KAYNAKLARI

67 A 90 Numaralı (On Yedinci Cilt), 1084-1085 (1673-1674) Tarihli Kırım Kadıasker Defteri

KİTAPLAR

CİN, Halil (1974), İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.

ÇETİN, Cemal (2013), Osmanlılarda Mesafe Ölçümü ve Tarihi Süreci, Tarihçiliğe Adanmış Bir Ömür, Ed. Hasan Bahar, Mustafa Toker, M. Ali Hacıgökmen, H. Gül Küçükbezci, Selçuk Üniversitesi Matbaası, Konya.

ÇELEBİ, Evliya (2011), Seyahatname, Haz. Seyit Ali Kahraman, 7. Kitap, C. 2, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.

DERMAN, Giray Saynur (2016), Kırım Hanlığı, Avrasya’nın Sekiz Asrı Çengizoğulları, Haz. Hayrunisa Alan, İlyas Kemaloğlu, Ötüken Yayınları, İstanbul.

EMECEN, Feridun Mustafa (2013), XVI. Asırda Manisa Kazası, TTK Yayınları, 2. Baskı, Ankara.

FİSHER, Alan (1978), The Crimean Tatars, Hoover Instıtutıon Press, California.

HALAÇOĞLU, Yusuf (1991), Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, TTK Yayınları, Ankara.

İNALCIK, Halil (2017), Kırım Hanlığı Tarihi Üzerine Araştırmalar 1441-1700, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.

KAVAK, Nuri (2015), Kırım Tatarlarında Gündelik Hayat (XVII-XVIII Asır), Doğu

Avrupa Türk Mirasının Son Kalesi Kırım, Ed. Yücel Öztürk, Çamlıca Yayınları,

İstanbul.

KEMALOĞLU, İlyas (2016), Altın Orda Devleti, Avrasya’nın Sekiz Asrı Çengizoğulları, Haz. Hayrunisa Alan, İlyas Kemaloğlu, Ötüken Yayınları, İstanbul.

KOLODZIEJCZYK, Darıusz (2011), The Crimean Khanate and Poland-Lithuania İnternatıonal Diplomacy on the European Perıphery (15-18’th Century) A Study Of Peace Treaties Followed By Annotated Documents, Brill, Boston.

KURAT, Akdes Nimet (1972), IV-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, TTK Yayınları, Ankara.

100

KURAT, Akdes Nimet (1987), Rusya Tarihi Başlangıçtan 1917’ye Kadar, TTK Yayınları, Ankara.

KURAT, Akdes Nimet (2011), Türkiye ve İdil Boyu, Ankara.

MAGOCSI, Paul Robert (2017), Şu Mübarek Topraklar Kırım ve Kırım Tatarları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.

ÖZTÜRK, Yücel (2014), Osmanlı Hakimiyetinde Kefe (1475-1600), Bilge Kültür Sanat Yayınevi, İstanbul.

ÖZTÜRK, Yücel (2015), Doğu Avrupa Türk Mirasının Son Kalesi Kırım, Doğu Avrupa

Türk Mirasının Son Kalesi Kırım, Ed. Yücel Öztürk, Çamlıca Basım Evi, İstanbul.

PAMUK, Şevket (2018), Osmanlı İmpratorluğu’nda Paranın Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.

SAMİ, Şemsettin (2013), Kâmûs-ı Türkî, Haz. Ömer Faruk Akgün, Kapı Yayınları, 7. Baskı, İstanbul.

SMİRNOV, V.D (2016), Osmanlı Dönemi Kırım Hanlığı, Selenge Yayınları, İstanbul. UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (2016), Osmanlı Tarihi II. Cilt İstanbul’un Fethinden

Kanunî Sultan Süleyman’ın Ölümüne Kadar, TTK Yayınları, Ankara.

UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (1988), Osmanlı Tarihi III. Cilt II. Selim’in Tahta Çıkışından 1699 Karlofça Andlaşmasına Kadar, TTK Yayınları, Ankara.

UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (1987), Osmanlı Tarihi 6. Cilt, TTK Yayınları, Ankara. ÜREKLİ, Muzaffer (1989), Kırım Hanlığının Kuruluşu ve Osmanlı Himayesinde

Yükselişi, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.

TOTT, Baron De (1970), Türkler ve Tatarlara Dair Hatıralar, Tercüman 1001 Temel Eser Yayınları, İstanbul.

SÜRELİ YAYINLAR

AKBEL, Mustafa (2017), ”Osmanlı Başkentinde Kölelerin Durumu ve Azatları: Galata Örneği (1718-1730)“ , Tarih ve Gelecek Dergisi, C. 3, S. 1, s. 212-238.

AKKAYA, Mustafa (2018), “Osmanlı’da 16. Ve 17. Yüzyıllar Arasında Nafaka Uygulamaları ile Satın Alma Gücü Arasındaki İlişki”, International Journal of

History C. 10, S. 7, s. 295-319.

ARIK, Durmuş (2005), “Türk Yahudiler: Kırım Karâiler”, Dini Araştırmalar Dergisi, C. 7 S. 21, s. 27-50.

101

AYBEY, Salih (2016), “Osmanlıdan Günümüze Türk Toplumunun Aile Kurumuna Bakışı ve Aile yapısındaki Değişimin Değerlendirilmesi”, Tarih Okul Dergisi, Yıl 9, Sayı, 27, s.203-217.

BALA, Mirza (1988), “Kırım”, İslam Ansiklopedisi, C.6 Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, s. 741-761.

BAYKARA, Tuncer (2001), “Kasaba”, DİA, C. 24, İstanbul, s.525-526. BİLGE, Sadık Müfit (2016), “Çerkezler”, DİA, C. Ek-1, İstanbul, s. 289-292. BOYNUKALIN, Mehmet (2009), “Sövme”, DİA, C.37, İstanbul, s.397-398.

BOZKURT, Fatih (2013), “Osmanlı Dönemi Tereke Defterleri ve Tereke Çalışmaları”,

Türkiye Araştırma Literatür Dergisi, C. 11, S. 22, s. 193-229.

ÇAVUŞ, Mehmet Caner (2019), “67 A 90 Numaralı H.1077-1080 (M.1666-1670) Tarihli Kırım Kadıasker Defterine Göre Yahudilerin Sosyo-Kültürel Hayatı”, Vakanüvis-

Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Yıl.4 S.1, s. 117-141.

DİA (2001), “Kasaba”, DİA, C.24, İstanbul, s. 525-526. DİA, (2002), “Kırım”, DİA, C.25. s. 447-450.

EKİN, Ümit (2010), “17. Yüzyılın Sonlarında Rodosçuk Kazasında Kölelerin Toplumsal Statüsü”, Tarih Araştırmaları Dergisi, S. 47, s. 23-37.

ERBAY, Celal (2006), “Nafaka”, DİA, C.32, s. 282-285.

GÜLLÜDAĞ, Nesrin, BAŞ Halil (2019), “ 1452 Numaralı İzmit Şeriye Sicilinde Yer Alan Unvan ve Lakaplar Üzerine Bir İnceleme” Anasay Dergisi, S.7.

İNALCIK, Halil (2002), “Kırım Hanlığı”, DİA, C.25, Ankara, s.450-458.

İNALCIK, Halil (1996), “Kırım Kadı Sicilleri Bulundu”, Belleten, C. LX, S. 227 (Nisan), Ankara, s. 165-190.

İNALCIK, Halil (1948), “Osmanlı-Rus Rekabetinin Menşei ve Don Volga Kanalı Teşebbüsü”, Belleten, C. 12, S. 46, s.349-402.

İNALCIK, Halil (1944), “Yeni Vesikalara Göre Kırım Hanlığı’nın Osmanlı Tabiliğine Girmesi ve Ahidname Meselesi”, Belleten, C. 8, S.30, s. 185-229.

KAFALI, Mustafa (2002), “Altın-Orda Hanlığı”, Türkler Ansiklopedisi, Ed. Hasan Celal Güzel, Prof. Dr. Kemal Çiçek, Prof. Dr. Salim Koca, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 678-704.

102

KAVAK, Nuri, “Kırım Hanlığı Şer’iyye Sicilleri ve Muhtevası Üzerine”, Süleyman

Demirel Üniversitesi, S. 7, s. 13-27.

KAVAK, Nuri (2010), “Kırım Tatarların’da Mahalle Kültürü”, Bilig - Türk Dünyası

Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:55, s. 93-100.

KIVRIM, İsmail (2011), “17. Yüzyılda Osmanlı Toplumunda Boşanma Hadiseleri ( Ayıntâb Örneği; Talâk, Muhalâ’a ve Tefrîk)”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal

Bilimler Dergisi, Sayı. 10.

MAYDAER, Saadet (2007), “Klâsik Dönem Osmanlı Toplumunda Boşanma ( Bursa Şer’iyye Sicillerine Göre)”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 16, S. 1, s. 299-320.

ÖZTÜRK, Yücel, İKİEL, CERCİS (2003), “Kırım’da Nüfus ve Yerleşmeye Genel Bir Bakış (16-19. Yüzyıl)” , Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi

Sosyal Bilimler Dergisi, S.9.

ÖZTÜRK, Yücel (2002), “Kırım Hanlığı”, Türkler Ansiklopedisi, Ed. Hasan Celal Güzel, Prof. Dr. Kemal Çiçek, Prof. Dr. Salim Koca, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 827- 892.

SAĞLAM, Hadi (2016), “İslam hukukunda Mehir Evlilik Sigortası Mıdır, Universal

Journal of Theology, S.1, s. 1-19.

SARAY, Mehmet (1989), “Altın Orda Hanlığı”, DİA, C.2, s. 538 -540.

TURAN, Ahmet Nezihi (2003), “Kırım Hanlığı Kadı Sicilleri Hakkında Notlar”, Türk

Kültürü İncelemeleri Dergisi, S.9, İstanbul, s. 1-16.

TURAN, Ahmet Nezihi (2003), “Kırım Halkının Gündelik Hayatından Çizgiler (17-18 Yüzyıllar)”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 3, s. 77-85.

UĞUR, Yunus ( 2010 ), “Şer’iyye Sicilleri”, DİA, C. 39, s. 8-11.

UĞUR, Yunus (2003), “Mahkeme Kayıtları (Şer’iye Sicilleri): Literatür Değerlendirilmesi ve Bibliyografya”, Türkiye Araştırmaları Dergisi, C. 1, S. 1, s. 305- 344.

YAŞA, Fırat (2014), “Köleliğin Sosyal ve Mali Boyutları”, Gaziantep University Journal

Of Social Science, s. 13, s. 657-669.

YAŞA, Fırat (2018), “Mahalle ve Konut Tipolojisi Açısından Bahçesaray (1650-1675)”,

103

YAĞCI, Zübeyde Güneş (2011), “İstanbul Gümrük Defterine Göre Karadeniz Köle Ticareti (1606-1607)”, History Studies, S.3/2, s. 371-384.

YÜKSEK LİSANS ve DOKTORA TEZLERİ

AKTAŞ SARI, Sema (2016), 3a-3b Numaralı 1648-1679 Tarihli Kırım Kadıasker Defterlerine Göre Kırım’da Sosyal ve Ekonomik Hayat, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya.

AYGÜN, Erşahin Ahmet (2008), Kırım Hanlığı ve Çöküş Sebepleri, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul. BIYIK, Ömer (2007), Osmanlı Yönetiminde Kırım (1600 -1774), Ege Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü Yeni Çağ Tarihi Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir.

BİLAL, Metin (2016), 45 Nolu Kırım Kadı Sicili’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon.

ÇAVUŞ, Mehmet Caner (2019), 67 A 90 Numaralı (Onuncu Cilt), 1077-1080 (1666-1670) Tarihli Kadıasker Defteri’ne Göre Kırım’da Sosyal ve Ekonomik Hayat (1-70 Varak), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeniçağ Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya.

ÇELİK, Dilek (2011), 67 A 90 Nolu 1017-1022 (1608-1613) Tarihli Kırım Hanlığı Kadıasker Defteri (Tahlil ve Transkripsiyon), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya.

DERİN, Derya (2003), Abdülgaffar Kırımî’nin Umdet’ül-Ahbarına (Umdet’ül-Tevarih) Göre Kırım Tarihi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Bölümü-Genel Türk Tarihi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. KAVAK, Nuri (2008), Kırım’ın Karasu Kazası 1683-1744 (Şer’iyye Sicillerine Göre),

Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.

ÖZDEM, Zeynep (2006), Kırım Karasubazar’da Sosyo-Ekonomik Hayat (17. Yüzyılın Sonlarından 18. Yüzyılın Ortalarına Kadar), Kırıkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkale.

104

ÖZDEM, Zeynep (2017), Kırım Hanlığı’nda Kölelik (1648-1699), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Soysal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kahramanmaraş.

SAK, İzzet (1992), Şer’iye Sicillerine Göre Sosyal ve Ekonomik Hayatta Köleler (17. Ve 18. Yüzyıllar), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yeniçağ Tarih Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya.

ŞAHİN, Aslı (2008), XVI. Ve XVII. Yüzyıllarda Aydın Sancağı’nın Demoğrafik Yapısı (1550 ve 1676 Tarihli Aşiret ve Avarız Defterlerine Göre), Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın.

ŞAHİN, Fatma, (2019), 67 A 90 Numaralı (On Birinci Cilt), 1077-1078 (1667-1667) Tarihli Kadıasker Defteri’ne Göre Kırım’da Sosyal ve Ekonomik Hayat, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeniçağ Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya.

TAŞKIN, Ünal (2005), Osmanlı Devleti’nde Kullanılan Ölçü Ve Tartı Birimleri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.

VATANSEVER, Erim (2018), 67 A 90 Numaralı (On Dokuzuncu Cilt) 1083-1087 (1672-1676) Tarihli Kadıasker Defteri’ne Göre Kırım’da Sosyal ve Ekonomik Hayat, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.

YAŞA, Fırat (2014), 67 A 90 Numaralı (Dördüncü Cilt) 1061-1062 Tarihli Kadıasker Defterine Göre Kırım’da Sosyal ve Ekonomik Hayat, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya,

YAŞA, Fırat (2017), Bahçesaray (1650-1675), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya.

105

EKLER

EK 1: Belgelerin Özetleri ve Transkripsiyonu 17-1a

Şaban Mehmed Beşe Musli Gök Zaç Abdulfani Hüseyin Arslan Umur Abdullah Veli bölük Lahm-i kuzi … 8 Lahm-i Ganem … 6 Lahm-i bakar … 45 Lahm-i Sığır … 45 17-1a-2

Özet: Bahçesaray kazası sakinlerinden Can Mirza ve Can Sol adlı kişiler aynı köydeki Tirek veledi Hakre nam zimmilere mahkeme huzurunda Vadi Balbek’de Temakçı kurbundaki bağlarını iki yüz kuruş bir kabz mikdarı belirli akçeye satmışlardır. Mahkeme ve topluluk huzurunda tasdik edilerek deftere kayıt olunmuştur.

Sebeb-i tahrîr-i küttâb şer’î oldur ki

Bağçesaray kazâsına tabî karye-i … sakînlerinden Can Mirza ve Cansur ebnâ hüve’l? … nâm kimesneler meclis-i şer’a lazımû’t-tevkire ve yine karye-i mezbûre sâkinlerinden Tirek veledi Hakre nâm zimmîyi ihzâr ve mahzarında takrîr-i kelâm ve tabîr’innâl-merâm kılub Vadi-i Balbek’de Temakçı kurbunda bağı hudûd-ı beyân ve ayân olunur kıbleten tarîk ve şarken Beyta mülkîne ve garben mâi cari şimalen Borıl muttasıldır ve müntehîdir iş bu hudûd-ı erbâ’a ile mahdûd olan mezbûrın bağını mezbûr Tirek’e iki yüz guruş bir kâbz mikdar-ı bî’l-malûm-ı akçeye beyi bati ile bey‘ edüb teslîm-i mübeyyi mahdûd ve kâbz-ı semen madûd eylediği bade’l-yevm mülkî müşterâsıdır keyfe-mâ-yeşâ ve tahtar ve tasarruf eder deyicek gıbbe’l-istintâk müşteri mezbûr Tirek beyân-ı mezbûr edecek cem‘an ahvâl-ı şehâdesinde bi’t-tasdîk edecek sıhhati bey‘ ü şirâ’ edâ mukarrer olub

Belgede 17 Numaralı Kırım Şer’iyye sicili(H.1084-1085/M.1673-1674)Transkripsiyonuve değerlendirilmesi (sayfa 104-200)