KAR ZARAR ORTAKLIĞI BELGELERİ (KZOB)

Kar zarar ortaklığı belgeleri hukukumuzda son olarak Sermaye Piyasası Kurulu’nun Seri: III, No: 27 Tebliği276 ile düzenlenmiştir. Anonim şirketler, kar ve zarara ortak olmak üzere tüm faaliyetlerinin gerektirdiği finansman ihtiyaçlarını karşılamak için yurt içinde satılmak üzere Türk lirası üzerinden veya yabancı paraya endeksli, yurt dışında satılmak üzere ise Türk lirası veya yabancı para üzerinden yada yabancı paraya endeksli kar zarar ortaklığı belgesi adı altında menkul kıymet ihraç edebilirler (tebliğ m. 4). Tanımdan da anlaşıldığı üzere KZOB sahipleri sadece kara iştirak etmemekte aynı zamanda zarara da katılmaktadırlar. Yapısı itibariyle KZOB hisse senetlerine benzemekte ancak ortaklık hakkı bahşedememektedir. Anonim şirketler KZOBni Türk lirası üzerinden ihraç edebilecekleri gibi özellikle yurt dışında satılacak olanları yabancı para üzerinden de ihraç edebilmektedirler.

Tanımdan yola çıkarak çok kısaca açıklamaya çalıştığımız KZOBni her anonim şirket ihraç edememektedir. Öyle ki tebliğin 4. maddesi iştigal konusu menkul kıymet alım satımı olan anonim şirketlerin KZOB ihraç edemeyeceklerini hükme bağlamıştır.

b. İhraç Yetkisi Limiti ve Esasları

Tebliğin 5. maddesine göre KZOB ihraç etme yetkisi genel kurula aittir. Ancak özellikle Sermaye Piyasası Kanunu’nun 13. maddesi hükmü de dikkate alınırsa bu yetkinin yönetim kuruluna, esas sözleşmeye hüküm koymak suretiyle, devri mümkündür.

Anonim şirketler, 93/3983 sayılı Bakanlar Kurulu kararında277a belirlenen limitler dahilinde KZOB ihraç edebilirler. Buna göre ihraç limiti, genel kurulca onaylanmış son bilânçodaki ödenmiş sermaye, kanuni yedek akçe ve yeniden değerleme değer artış fonu değerleri toplamından varsa zararlar indirildikten sonra bulunan miktar Sermaye

276 _{“Kar Zarar Ortaklığı Belgelerinin Kurul Kaydına Alınmasına İlişkin Esaslar Tebliği” Seri: III, No: 27} R. G. Tarih 20.03.2003 sayı: 25054.

Piyasası Kurulu’nca belirlenen rakamla çarpılır, ulaşılan değer kadar KZOB ihraç edilebilir.

KZOB ihracına ilişkin esaslar ise tebliğin 6. maddesinde düzenlenmiştir. Bunlar; 1) Kurul kaydına alınmaksızın KZOB ihraç edilemez. Bilindiği üzere tüm menkul kıymetler ihraç edilmeden önce, özellikle Sermaye Piyasası Kanunu’nun bu belge ihraçlarını denetleyebilmesi ve yatırımcıların haklarını koruyabilmesi için, kurul kaydına alınmak zorundadırlar. KZOB de menkul kıymet türleri arasında yer aldığı için ihracından önce kurul kaydına alınmak zorundadır.

2) İhraççı bir yıl içinde ihraç edeceği KZOBlerini bir defada ihraç edebileceği gibi seriler halinde de satışa sunabilir. Ancak bir tertibe ilişkin KZOBlerinin tümünün satışının ihraççının uyguladığı ilk hesap dönemi içinde bitirilmesi gerekir. Her seri için o seriye ait ihraç tarihinin Sermaye Piyasası Kurulu’na en az 2 iş günü önceden bildirilmesi şarttır.

3) KZOBlerinin satış süresi her seri için en çok 30 gündür.

4) İhraççıların, ihraç edecekleri KZOBlerinin üzerine, sahiplerinin kar ve zarara katılacaklarını ve bu belgelere kar garantisi verilemeyeceğini açıkça yazmaları gerekir. KZOBleri hiçbir şekilde kar garantisi taşıyamazlar. Tıpkı hisse senedi sahibi ortak gibi KZOB sahibi şirketin hem karına hem zararına katılmayı, belgeyi alırken, kabul etmektedir.

5) KZOBleri hamiline veya nama yazılı şekilde ihraç edilebilir. Tebliğ KZOBlerinin halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin satılabileceğini 11. maddesinde hükme bağlamıştır. Söz konusu madde hükmüne göre, halka arz edilerek satılmak üzere ihraç edilen KZOBleri hamiline, halka arz edilmeksizin satılacak olan KZOBleri ise nama yazılı düzenlenmek zorundadır.

6) KZOBlerinde kar ve zarar payı ile vade ihraççının uyguladığı yıllık hesap döneminin son gününe gelecek şekilde belirlenir.

c. Vade

KZOBlerinde en kısa vade 1 ay en uzun vade 7 yıldır. Vadeler ortaklık faaliyetinin özelliklerine göre muhtelif dönemlerde birer aylık ve katları şeklinde

düzenlenir. Vade sonlarında KZOBlerinin bedelleri defaten ödenir. Serilerin ödeme tarihleri ait oldukları tertibin ödeme tarihidir. Tertip içindeki serilerin farklı olan vadelerinin başlangıç tarihleri her birine ait satış sürelerinin bitişini izleyen gündür.

d. KZOBlerinin Halka Arzı

Tebliğin 8. maddesine göre KZOB ihraç edecek olan anonim şirketler, genel kurul kararının alındığı tarihten itibaren bir yıl, yetki verilmesi halinde yönetim kurulu kararından itibaren bir ay içinde Sermaye Piyasası Kurulu’na kayıt için başvurmak zorundadırlar. Kayıt başvurusunda Sermaye Piyasası Kurulu’na sunulacak belgeler ise ek: 1’de belirtilmiştir.

Diğer hususlarda genel esaslar geçerlidir.

e. Hisse Senedi İle Değiştirilebilir Kar Zarar Ortaklığı Belgeleri

Tebliğin 24 ve devamı maddelerinde hisse senetleri ile değiştirilebilir

KZOBleri’ne yer verilmiştir. Anonim şirketler, vade sonunda, KZOB sahiplerine ödenmesi gereken tutar karşılığında, vade öncesinde belirlenerek izahname ve sirkülerle kamuya duyurulan esaslar dahilinde, KZOBlerini ihraççı şirketin artırılan sermayesini temsil eden hisse senetleri ile değiştirme imkanı verebilirler (tebliğ m. 24). Hisse senedi ile değiştirilebilme imkanı ancak halka arz suretiyle satılan KZOBlerine tanınmıştır ve bu değişim işlemi ancak vade sonunda yapılabilir (tebliğ m. 24/III). İlgili anonim şirketin genel kurulunun veya yetki verilmesi halinde yönetim kurulunun KZOB sahiplerinin bu haklarını kullanmalarını engelleyici bir karar alması tebliğin 24. maddesinin 4. fıkrası ile yasaklanmıştır.

İlgili anonim şirketin hisse senetlerinin borsada işlem görmesi halinde değiştirme fiyatının ki bu KZOBlerinin hisse senetleri ile değiştirilmesi halinde hisse senetlerine uygulanacak fiyatı gösterir, belirlenmesinde borsa fiyatı referans olarak alınabilir. İhraççı anonim şirketin hisse senetleri borsada işlem görmüyorsa değiştirme fiyatının hangi esaslara göre belirleneceği tasarruf sahipleri sirkülerinin ilanına ilişkin hükümlere göre halka duyurulur. Ayrıca ön talep toplama işlemlerinin yapıldığı merkezlerde KZOB sahiplerine verilmek üzere hazır bulundurulur (tebliğ m. 25/I).

Değiştirme oranının küsuratlı çıkması halinde, ihraççı anonim şirket, küsurata isabet eden ve karşılığında hisse senedi verilemeyecek olan kısmı KZOB sahiplerine nakden ve peşinen öder (tebliğ m. 25/II).

KZOBlerinin vadelerinin sona ermesinden ve bağımsız denetimden geçerek Sermaye Piyasası Kurulu’nun mali tablo ve raporlara ilişkin düzenlemelerinde ön görülen süreler belirlendikten sonra KZOBlerini hisse senetleri ile değiştirme hakkını kullanmak isteyen KZOB sahiplerinin talepleri toplanmaya başlanır (tebliğ m. 26/I-c.1). Asgari 15 gün sürecek olan talep toplama işlemlerinin başladığı sirkülerin yayımlandığı gazetelerde ikişer kez yapılacak ilanlarla halka duyurulur. İlanlar talep toplama işlemlerinin başlangıç tarihinden en az iki iş günü önce yayımlanmaya başlanır. Tebliğin 26. maddesinin 2. fıkrasında söz konusu ilanlarda hangi hususların yer alacağı belirtilmiştir. Bunlar: değiştirme fiyatı ve tespitinde kullanılan yöntemler, her bir KZOB karşılığında kaç adet hisse senedi verileceği, talep toplama işlemlerinin gerçekleştirileceği adresler, talep toplama süresinin başlangıç ve bitiş tarihleri ve talep toplamaya ilişkin Sermaye Piyasası Kurulu’nca uygun görülecek diğer hususlardır. İlana başlamadan en az 15 iş günü önce Sermaye Piyasası Kurulu’na ilan metinlerinin onayı için başvurulur. İlanların yayımlanması için Kurulun onayı şarttır; onaylanmayan metinler yayımlanamaz.

Talep toplama işlemleri tamamlandıktan sonra, hisse senetleri, talepte bulunan KZOB sahiplerine tahsisli olmak üzere, ihraççı anonim şirketin tabi olduğu hukuki düzenlemeye göre, sermaye artırımı yapılır. Esas sermaye sistemine tabi anonim şirketlerde, sermaye artırımı kararının, KZOBlerine ödenecek kar payının karara bağlandığı genel kurul toplantısında alınması şarttır.

KZOBleri ile değiştirilmek üzere, sermaye artırımı sonucu ihraç edilen hisse senetleri rüçhan hakkı da dahil olmak üzere bütün önceliklerden öne alınarak KZOB sahiplerine tahsisli olarak çıkarılır (tebliğ m. 26/IV).

Hisse senedi ile değiştirme işlemlerine talepte bulunmayan KZOB sahiplerine belgelerinin bedellerinin ödenmeye başlandığı tarihte başlanır ve ödeme işlemleri ile değiştirme işlemlerinin aynı yerde yapılması zorunludur (tebliğ m. 26/V).

Talepte bulunduğu halde KZOBlerini hisse senetleri ile değiştirmeyenlerin belgelerine karşılık gelen hisse senetleri, hisse senetlerinin kurul kaydına alınmasına ilişkin esaslar dahilinde satılır veya iştirak taahhütnamesi verenler tarafından değiştirme işlemlerinin bitiminden itibaren üç iş günü içinde satın alınır (tebliğ m. 26/VI).

Yukarıda kısaca niteliklerine değindiğim bu belgeler, söz konusu holdinglere para yatırarak kar payı almak düşüncesinde olan yatırımcılar için oldukça ideal düzenlemeler olduğu kanaatindeyiz. Yalnız OYHS için kanunda ve tebliğde sadece kar payında imtiyaz zorunlu kılınmış, buna karşın tasfiye payında imtiyaz isteğe bağlı tutulmuştur. Söz konusu holdingler için OYHS ihraç etmeleri halinde tasfiye payına da imtiyaz tanımaları sağlanabilir. Böylece temelini yatırımcıların yatırdıkları paraların oluşturduğu holdinglerin tasfiyesi gerektiğinde, holdinge sonradan katılan ortaklara göre daha avantajlı konuma gelebilirler.

Yapılabilecek ikinci düzenleme ise, genel kurullarda vekaleten oy kullanma sisteminin kabul edilmesidir. Bu holdingler açısından genel kurul düzenlerken vekaleten oy kullanma sisteminin zorunlu hale getirilmesi sağlanır ve yurt dışındaki vatandaşlarımızın vekaletlerini konsolosluklarda onaylatma şansı verilir ve işlemlerde kolaylaştırılırsa yatırımcılar açısından avantajlı bir durum yaratılmış olur.