Kayda alma zorunluluğunu yerine getirmeyen ihraççı şirket, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından uyarılarak bu yükümlülüğünü yerine getirmesi istenebilir. Örneğin bir holding anonim şirketi ile böyle bir olay yaşanmış; Sermaye Piyasası Kurulu, tahsisli olarak ihraç edeceği hisse senetlerini kayda aldırmak için gerekli başvuruyu yapmayan söz konusu şirketi bu konuda uyarmıştır104. Bu yükümlülüğe uymayan şirketlerin yönetim kurulu üyeleri de hukuksal ve cezai sorumluluğa katlanırlar.
Bazı hallerde Sermaye Piyasası Kurulu’nun kayda alma zorunluluğunu resen yerine getirdiği de görülmektedir. 1997 yılında verdiği bir kararla, Kurul’a kayıt için başvurmadan halkı şirketlerine ortak olmaya davet edici ilan ve reklâmlar yayınlayan ve mevzuata uygun kayıt ve belgeleri bulunmayan iki şirketin, Kurul kaydına alınmasına karar vermiştir105.
Bir başka kararında Sermaye Piyasası Kurulu, bedelli ve bedelsiz sermaye artırımına karar veren bir şirketin, halka arz edilecek hisse senetlerini kayda almışken,
102 Sermaye Piyasası Kurulu’nun kayda alma yazısına ilişkin bir örnek için bkz. Tanör s. 318-319. 103 Ünal s. 25.
104 Tanör s. 319 dpn. 202. 105 Tanör s. 320 dpn. 204.
gerçek olmayan kar rakamları ışığında hesaplanan ve sermayeye eklenmesi kararlaştırılmış olan; ancak, yapılan mali incelemede asılsız olduğu anlaşılan böyle bir tutarın sermayeye bedelsiz olarak eklenemeyeceği gerekçesi ile kayda alma kararını uygulamayarak, şirkete gerekli belgeyi vermemiştir106.
Hisse senetleri kayda alınan şirketin başvurusu üzerine, Sermaye Piyasası Kurulu vermiş olduğu kayda alma işlemine ilişkin iptal işlemi de yapabilmektedir. Yine herhangi bir başvuru olmadan da kayıttan çıkarma işlemi yapabilmektedir. Bu çerçevede, mevzuata aykırı işlemleri nedeni ile haklarında işlem yasağı bulunan kişi ve kurumlar hakkında aldığı kararlar mevcuttur107.
V- TESCİL VE İLAN
Sermaye Piyasası Kurulu’nca onaylanan izahname ve sirküler, ihraççı şirket ve aracı kuruluşlar tarafından imzalanır. Söz konusu belgelerde yer alan bilgilerin gerçeğe aykırı olmasından doğan hukuksal sorumluluk ihraççı şirkete aittir. Ancak, aracı kuruluşlar da kendilerinden beklenen özeni göstermemişlerse, zararın ihraççı şirketten alınamayan kısmından sorumlu olurlar (SerPK. m.7/II Seri: I, No: 26 Tebliği m.23/II).
Sermaye artırımı işlemlerinin son ayağını oluşturan tescil ve ilan, izahname ve sirküler için de gereklidir. Buna göre, halka arz edilecek hisse senetlerinin, Kurul kaydına alınması kararı ile birlikte onaylanmış izahnamenin, kayıt belgesi tarihinden itibaren 15 gün içerisinde, şirketin kayıtlı bulunduğu eğer, şirket tedrici usul ile kuruluyorsa şirket merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi’nde ilan ettirilir (Seri: I, No: 26 Tebliği m.17). Sermaye artırımında yeni pay alma hakkı kullandırılacaksa, yeni pay alma sirkülerinin, izahnamenin tescilinden itibaren 15 gün içinde ilanı gerekir.
Tasarruf sahipleri sirküleri, yeni pay alma hakkı kullanılmışsa yeni pay alma kullanım süresinin bitiminden itibaren, aksi halde, izahnamenin tecil tarihinden itibaren 15 gün içinde yayınlanır (Seri: I, No: 26 Tebliği m.19/I). Sirkülerin ilan edildiği gazete, halka arzda çok sayıda kişinin, sermaye artırımında çok sayıda ortağın haberdar olacağı şekilde seçilir. Sermaye Piyasası Kurulu’nun gerekli görmesi halinde, birden çok
106 Tanör s. 320 dpn. 205.
gazetede ya da yurt dışında da ilan yapılabilir. Hisse senetleri borsada işlem gören şirketlere ait sirküler, ülke çapında yayın yapan bir gazete ile şirket merkezinin bulunduğu yerde çıkan en yüksek tirajlı iki yerel gazeteden birinde ilan ettirilir (Seri: I, No: 26 Tebliği m.24/I).
Satış süresi tamamlanmadan önce, izahname ve sirkülerde açıklanan bilgilerde bir değişiklik olur ya da yeni bir durum ortaya çıkarsa, şirketçe bunun öğrenildiği anda, en seri haberleşme araçları ile Sermaye Piyasası Kurulu’na durum iletilir ve satış durdurulur (Seri: I, No: 26 Tebliği m.25/II). İzahnamede meydana gelen değişiklikler, Sermaye Piyasası Kurulu’nun onayı alındıktan sonra, ticaret siciline tescil ettirilir ve Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi’nde ilan ettirilir. Sirkülerdeki değişikliklerin ise, sirkülerin yayınlandığı gazetelerde ilanı gerekir (Seri: I, No: 26 Tebliği m.25/III).
VI- YENİ PAY ALMA HAKLARININ KULLANDIRILMASI
Sermaye artırımlarında, ortaklara yeni pay alma hakkı kullandırılıyorsa, izahnamenin tescilinden itibaren 15 gün içinde yeni pay alma sirküleri ilan edilmelidir. Hisse senetleri borsada işlem gören şirketleri yeni pay alma hakkı kullanımı, ortakların kolaylıkla ulaşabileceği en az 3 merkezde ve İMKB Takas Ve Saklama Bankası A.Ş. merkezinde yapılır (Seri: I, No: 26 tebliği m. 18).
Hisse senetleri borsada işlem görmeyen şirketlerin ise, yeni pay alma hakkı kullanım yerleri, ortakların çoğunluğun bu hakkı kullanabileceği şekilde tespit edilir (Seri: I, No: 26 Tebliği m. 18).
Sermaye Piyasası Kurulu, yeni pay alma haklarının aracı kuruluş vasıtasıyla kullandırılmasını, kullanım yerlerinin değiştirilmesini veya sayılarının artırılmasını isteyebilir (Seri: I, No: 26 Tebliği m. 18).
Yeni pay alma hakkı, yeni pay alma konuları karşılığında, 15 günden az 60 günden fazla olmamak üzere yeni pay alma sirkülerinde belirtilen süre ve esaslar dahilinde kullanılır (Seri: I, No: 26 Tebliği m. 18). Ortaklar bu sür içerisinde, pay bedellerinin tamamını bir bankada açılan özel hesaba yatırarak, sermaye artırımına katılabilirler veya yeni pay alma kuponu satabilirler (Seri: I, No: 26 Tebliği m. 18).
VII- REKLAM VE İLANLAR
Reklâm ve ilanların da Sermaye Piyasası Kurulu standartlarına uygun olması gerekir ve Sermaye Piyasası Kurulu tarafından titizlikle denetlenir. Bu bağlamda yayınlanacak reklâm ve ilan metinleri Sermaye Piyasası Kurulu’na sunulur; Kurul bu metinlerde gerekli gördüğü değişikliklerin yapılmasını ister; söz konusu değişiklikler yapılmadan ve metinler Sermaye Piyasası Kurulu’na onaylattırılmadan yayınlanamaz108. İlan, reklâm ve açıklamalarda, izahname ve sirkülerlerde yer alan bilgilerden başka bilgilere yer verilemez. Ön talep toplama duyurusu ya da sirküler yayınlanmadan önce, şirketin faalliye konusu, bağlı bulunduğu sektör ve sektördeki yeri ve ürünleri hakkında Sermaye Piyasası Kurulu’ndan onay almak kaydıyla, ticari ilan ve reklâmlar yayınlanabilir. Basına yapılacak açıklamaların kapsamı da bu konularla sınırlıdır109.
Sirkülerin ilan edildiği tarihte gazete ilanı da yapılmak istenirse, bunların aynı gazete de yapılması gerekir. Söz konusu ilan ve reklâmlara, sirküler ilan edildikten sonra da sirkülerin ilan edildiği gazetelerin tarihlerini belirtmek kaydıyla, istenilen yayın araçlarıyla, devam edilebilir110.
Sermaye artırımına ilişkin ilan, izahname ve sirkülerler ile ticari reklâmların yayınlandığı gazetelerin bir nüshası, ilan tarihinden itibaren 6 iş günü içinde Sermaye Piyasası Kurulu’na gönderilir (Seri: I, No: 26 Tebliği m.26).
VIII- HALKA ARZDA SATIŞ YÖNTEMLERİ
Halka arz edilen sermaye piyasası araçlarının satışı, Sermaye Piyasası Kurulu’nun Seri: VIII, No: 22 “Sermaye Piyasası Araçların Halka Arzında Satış Yöntemlerine İlişkin Esaslar Tebliği” ile düzenlenmiştir. Şirketler, halka arz edecekleri hisse senetlerinin hangi yöntemle satılacağını belirlerken; kendi durumlarını, aracı kuruluşların önerilerini, halka arz aşamasında sermaye ve para piyasalarının durumunu, potansiyel müşteri durumunu, aynı sektörde faaliyet gösteren diğer şirketlerin izledikleri yöntemleri dikkate alarak tespit yaparlar111.
108 Tanör s. 326. 109 Tanör s. 326. 110 Tanör s. 326 111 Yücel s. 4.