Zarar

TBK’nın 49.maddesinin birinci fıkrasına göre hukuka aykırı fiilinden kişinin sorumlu

tutulabilmesi için söz konusu hukuka aykırı fiilin bir zarar meydana getirmiş olması gerekir. Eğer hukuka aykırı fiil mevcut bulunsa bile bu hukuka aykırı fiil, bir zarar sonucunu doğurmamışsa bu taktirde fiili gerçekleştiren kişinin haksız fiil sorumluluğu söz konusu olmayacaktır84_.

Zarar; genel olarak kişinin malvarlığı değerlerinde iradesi dışında meydana gelen azalmalar olarak tanımlanmıştır. Ancak bu sadece maddi zararı bünyesinde barındıran bir tanımlama olarak karşımıza çıkmaktadır85 86_{. Oysa haksız fiil sorumluluğunda kişinin şahıs varlığı} değerlerinde de bir azalma meydana gelebilir87_{. Bu noktada da manevi zarar söz konusu} olacaktır. O halde zarar kavramı ile ilgili hem maddi hem de manevi zararı kapsayacak şekilde genel bir tanım yapacak olursak; kişinin malvarlığı değerlerinde ya da şahıs varlığı değerlerinde88 _{sahibinin iradesi dışında meydana gelen eksilme ya da azalmaya zarar} denilmektedir89_.

Maddi zarar ile bağlantılı olan fiili zarar- yoksun kalınan kar ve doğrudan-dolaylı-yansıma zarar türlerini de incelemek faydalı olacaktır.

Fiili zararın söz konusu olabilmesi için haksız fiil sonucunda kişinin malvarlığı değerlerinin aktifinde azalmanın ve pasifinde artmanın meydana gelmiş olması gerekmektedir. Örneğin,

84  _{Seda  İrem  Çakırca,  (2011),  “Türk  Sorumluluk  Hukukunda  Yansıma  Zarar  Kuramı”,  Doktora  Tezi,  İstanbul} 

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, s. 1; Akıncı, s. 137; Aybay, s. 78; Reisoğlu, s. 170; Özbek, s. 14;  Antalya, s. 81. 

85 _{Eren, s. 521; Çakırca, s. 1; Akıncı, s. 137; Nomer, s. 148; Kaplan, s. 130; Gülerci, s. 184.} 

86  _{Tanımdan  da  anlaşıldığı  üzere  maddi  bir  zararın  meydana  gelmesi  için;  öncelikle  ortada  bir  malvarlığının} 

bulunması gerekir. Daha sonra bu malvarlığı üzerinde eksilme ya da azalmanın meydana gelmiş olması gerekir ve  bu eksilme ya da azalma, malın malikinin iradesi dışında meydana gelmiş olması gerekir. Malın malikinin tüketim,  devir, bağışlama gibi kendi iradesiyle yapmış olduğu eksiltmeler ya da azaltmalar zarar olarak nitelendirilmez.  Detaylı bilgi için bkz. Eren, s. 521‐525; Antalya, s. 88.  87 _{Akıncı, s. 137; Çakırca, s. 1; Antalya, s. 48.}  88 _{Kişilik hakkının ihlal edilmesi ve vücut bütünlüğünün ihlal edilmesinin yanında kişinin şerefi, ismi, hayatı, sırları,}  mahremiyeti, ticari itibarı, sağlığı, haysiyeti ya da onurunun çiğnenmesinden dolayı duygu elem ve acı manevi  zararı meydana getirmekle birlikte saydığımız bu hususlar şahıs varlığında meydana gelen azalmanın örneklerini  teşkil etmektedir. Detaylı bilgiler için bkz. Ağacıkoğlu, Nejat: “Manevi Zararların Tazmini”, Ankara Barosu, Ankara  1974, s. 928; Remzi/ Aydın, s. 432; Aybay, s. 88; Naimi, s. 8; Bilgili/ Demirkapı, s. 87; Kaplan, s. 130; Kılıçoğlu, s.  305; Akıntürk/ Ateş Karaman, s. 91; Gülerci, s. 184; Eren, s. 531‐532.  89 _{Bilgili/ Demirkapı, s. 86.} 

yolda alkol alan kişinin, bir başkasının arabasına çarpması sonucunda arabada hasar oluşması halinde kişinin malvarlığı değerinin aktifinde azalma meydana gelirken arabadaki hasarı onarmak için bir başkasından borç alan kişinin malvarlığında ise pasifin artması söz konusu olur90_{. Yoksun kalınan kâr ise kişinin malvarlığının aktifinde bir artışın olması beklenirken söz} konusu zarar ile birlikte kişinin bu artıştan mahrum kalmasını ifade eder. Yani burada elde edilmesi gereken kazancın kaybı söz konusu olur. Kaza sonucu taksisi hasara uğrayan taksici, arabasını tamir edene kadar çalışamayacağı için bu süre zarfında kazanacağı miktardan mahrum kalması, yoksun kalınan kârın örneğini teşkil eder9192_.

Doğrudan-dolaylı zarar- yansıma zarar türlerine değinecek olursak doğrudan zarar, kişinin haksız fiilden araya başka bir sebep girmeden etkilenmesi sonucu uğradığı zarardır. Dolaylı zararda ise haksız fiilden doğrudan etkilenme söz konusu değildir. Yani araya başka bir sebep girerek kişinin etkilenmesi sonucu uğramış olduğu zarar olarak tanımlanmaktadır dolaylı zarar93_{. Örneğin (A) şahsının (B) şahsını haksız fiili sonucunda yaralaması halinde (B)’nin} ödeyeceği tedavi masrafları maddi zarar, vücut bütünlüğünün eski haline gelebilmesi için gireceği ameliyatlar sonucunda duyduğu elem ve acı sonucunda oluşan zarar, manevi zarar ve her ikisi de doğrudan zararın örneğini teşkil etmektedir. Ancak haksız fiil sonucunda yaralanan (B), tedavi süresince işe gidememişse, elde edemediği kazanç yüzünden uğradığı zarar, dolaylı zarardır94_.

Haksız fiilin uygulandığı kişinin dışında bir başka kişinin de söz konusu fiilden zarar görmesi haline yansıma zarar adı verilmektedir. Örneğin, A’nın B’yi öldürmesi halinde B’nin eşi ve çocukları B’nin maddi ve manevi desteğinden yoksun kalacakları için bu kişilerin de zarara uğradıklarından bahsedebiliriz. Dolayısıyla A’nın bu kişilerin uğramış olduğu zararları da

       90 _{Oğuzman/ Öz, s. 40; Nomer, s. 150; Naimi, s. 8; Remzi/ Aydın, Genel Hükümler, s. 432; Akıncı, s. 137; Kılıçoğlu,}  s. 311.  91 _{Ayan, s. 229; Aybay, s. 88; Kılıçoğlu, s. 311; Naimi, s. 8; Reisoğlu, s. 170; Kaplan, s. 130; Akıncı, s. 137; Nomer,}  s. 150; Oğuzman/ Öz, s. 40.  92 _{Burada müspet‐ menfi zarar ayırımıyla fiili zarar‐yoksun kalınan kâr ayırımını birbiriyle karıştırmamak gerekir.}  Müspet‐ menfi zarar ayırımı sözleşmenin geçersiz olması halinde meydana gelebilecek zarar türleridir. Fiili zarar  ile  yoksun  kalınan  kâr  ise  haksız  fiil  sorumluluğunda  meydana  gelebilecek  zarar  türleri  arasında  yer  alır.  Bkz.  Remzi/ Aydın, s. 432. Müspet zarar, sözleşmenin ifa edilmemiş olmasından kaynaklanan zararı, menfi zarar ise  sözleşmenin yok hükmünde olmasından ya da geçersiz olmasından kaynaklanan zararı ifade eder. Bkz. Eren, s.  530. 

93 _{Ayan, s. 230; Remzi/ Aydın, s. 433; Oğuzman/ Öz, s. 42.}  94 _{Kılıçoğlu, s. 307‐308; Ayan, s. 230; Bilgili/ Demirkapı, s. 87.} 

tazmin etmesi gerekecektir. Ancak burada yansıma zararın mevcut olabilmesi için daha sonra bahsedeceğimiz üzere zarar ile haksız fiil arasında illiyet bağının kurulmuş olması gerekir. Diğer bir deyişle haksız fiil neticesinde bu zararın meydana gelmiş olması gerekir. Örneğimizde B’nin eşi ve çocukları A’nın haksız fiilinden dolayı zarara uğradıkları için uygun illiyet bağının kurulduğunu söyleyebiliriz95_.