YETKİ UYUŞMAZLIĞI SORUNU

ATAD ile ATİDM önünde açılmış, konusu aynı olan bir dava hakkında hem ATAD’ın ve hem de ATİDM’nin kendilerini aynı anda yetkili veya yetkisiz

117 _{ACAR; a.g.e., s.20} 118 _{ACAR; a.g.e., s.20}

görmeleri halinde, iki Mahkeme arasında yetki uyuşmazlığı çıkar. Birinci durumda olumlu yetki uyuşmazlığı, ikinci durumda ise Olumsuz yetki uyuşmazlığı söz konusudur120.

1. Olumlu Yetki Uyuşmazlığı

Konsey kararları ile ATİDM'nin yetki alanına dâhil edilen bazı dava kategorilerinde davayı açabilecek kişiler bakımından bir yetki sınırlaması yapıldığı, daha açık bir ifadeyle gerçek veya tüzel kişiler tarafından ATİDM'nde açılabilecek bazı dava türlerine, bu davaları üye devletlerin veya Topluluk kurumlarının açması halinde, ATAD’nda bakabileceği şeklinde bir düzenleme getirildiği için, ATİDM ile ATAD önünde konusu aynı olan davaların açılması mümkündür. Bunun gibi, aynı yorum meselesini içeren veya aynı tasarrufun iptalinin talep edildiği davalar hem ATİDM'nde, hem de ATAD’da aynı anda açılabilir. Bu gibi durumlarda iki Mahkeme arasında olumlu yetki uyuşmazlığı çıkmış olur121.

Olumlu yetki uyuşmazlığı, ATİDM YUT'nün 77.maddesinin (a) bendinde122 benimsendiği gibi, ATAD Statüsü ile ilgili Protokol’ün 54.maddesinin 3.bendine göre çözümlenebilmektedir. Anılan bende göre, aynı konuyu içeren, aynı tasarrufun geçerliğini söz konusu eden veya benzer yorum meselesini içeren davalar, ATAD ve ATİDM nezdinde açıldığında, ATİDM, davanın taraflarını dinledikten sonra, ATAD bu davalara ilişkin kararını verinceye kadar, yargılamayı durdurabilir. Ayrıca, aynı tasarrufun iptali için açılan davalar söz konusu olduğunda, ATAD'nın bu davalara ilişkin karar verebilmesi için, ATİDM, bu davalara bakmayı reddedebilir. Bu bentte belirtilen durumlarda, ATAD’da aynı şekilde baktığı davalarda yargılamayı askıya alabilir; bu durumda yargılama ATİDM önünde devam eder123.

Olumlu yetki uyuşmazlığının giderilmesi konusunda benimsenen yöntem, içtihat birliğinin sağlanmasına ve benzer nitelikteki davalara ilişkin yargılamanın aynı anda iki mercii tarafından görülmesinin engellenmesine, yani usul ekonomisine

120 _{SAMANTIR; a.g.e., s.25-26; REÇBER; Avrupa Toplulukları İlk Derece Mahkemesi, s.53} 121 _{SAMANTIR; a.g.e., s.26; REÇBER; Avrupa Toplulukları İlk Derece Mahkemesi, s.53-54} 122 _{21.05.2003 tarihinde değiştirilmiştir. Bkz. JO L 147, 14.06.2003, s.22 vd.}

olanak sağlamaktadır124. Ayrıca, ATAD Statüsü ile ilgili Protokol’ün 54.maddesinin 3.bendindeki düzenlemenin biçiminde, ATİDM'nde yargılamanın durdurulması halinde, taraflardan birinin savunma hakkından yoksun bırakılmasına meydan vermemek düşüncesi de etkili olmuştur125.

2. Olumsuz Yetki Uyuşmazlığı

ATAD Statüsü ile ilgili Protokol’ün 54.maddesinin 2.bendine göre, ATİDM’ne açılan bir davada, ATİDM, kendini yetkili görmez ve davanın ATAD'da görülmesi gerektiği kanaatine varırsa yetkisizlik kararı vererek davayı ATAD’na gönderir. ATAD’da söz konusu davada ATİDM'nin yetkili olduğu kanaatinde ise karşı yetkisizlik kararıyla davayı tekrar ATİDM'ne gönderir. Bu durumda, ATAD'nın kararı nihai ve kesin olduğundan, ATİDM davaya bakmak zorundadır. Diğer bir ifadeyle, ATİDM'nin davanın kendi yetkisinde olmadığına yönelik ikinci bir karar tesis etmesi veya davayı tekrar ATAD'na göndermesi mümkün değildir126.

ATAD ile ATİDM arasındaki olumsuz yetki uyuşmazlığını, iki Avrupa Toplulukları kurumu arasındaki doğrudan yetkiye yönelik bir uyuşmazlık olarak düşünmemek gerekir. Zira unutulmamalıdır ki, ATİDM, Toplulukların bir ana organı olmadığı gibi, ATAD'na yardımcı bir organ olarak kurulmuştur. Ayrıca, Avrupa Toplulukları kurumsal sisteminde, ATAD'nın üzerinde veya olumsuz yetki uyuşmazlığını çözmekle yetkili bir mercii bulunmamaktadır. ATAD'nın bu konuda aldığı kararlar nihai ve kesindir127.

III. YARGILAMA USULÜ

Bilindiği üzere ATİDM, AB Bakanlar Konseyi’nin 24.10.1988 tarih ve 88/591 sayılı kararı ile kurulmuş ve bu karar, ATRG’nde, 25.11.1989 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. ATİDM ise 01.11.1989 tarihiden itibaren Konsey Kararının 3.maddesinde belirtilen dava türleri bakımından yetkili hale gelmiştir.

124 _{SAMANTIR; a.g.e., s.26; REÇBER; Avrupa Toplulukları İlk Derece Mahkemesi, s.54} 125 _{SAMANTIR; a.g.e., s.26;}

126 _{SAMANTIR; a.g.e., s.27; REÇBER; Avrupa Toplulukları İlk Derece Mahkemesi, s.54-55} 127 _{REÇBER; Avrupa Toplulukları İlk Derece Mahkemesi, s.55}

Ancak, ATİDM Yargılama Usul Tüzüğü’nün(YUT) yürürlüğe girdiği tarih olan 01. 07.1991’e kadar ATİDM, yargılama faaliyetini, işin mahiyetine uygun düştüğü ölçüde(Mutatis mutandis) ATAD Statüsü ile ilgili Protokol hükümleri ve Kurucu antlaşmalarda yer alan hükümlere göre yürütmüştür128.

ATİDM'ni kuran Bakanlar Konseyi Kararı’nın 11.maddesinin 2.fıkrası uyarınca, Mahkeme faaliyete geçmesini izleyen birkaç ay içerisinde Yargılama Usul Kuralları’na ilişkin bir taslak hazırlamış ve ATAD tarafından da uygun bulunan bu metin AB Bakanlar Konseyi’nin onayının ardından 30 Mayıs 1991’de ATRG’de yayınlanmış ve 1 Temmuz 1991 tarihinde yürürlüğe girmiştir129.

Nice Antlaşması düzenlemeleri ile birlikte kabul edilen ATAD Statüsü İle İlgili Protokol’ün 53.maddesinin 1.paragrafı, ATİDM'ndeki yargılama usulünün, Statü’nün, ATAD’ın Yargılama Usulünü düzenleyen Başlık-III hükümleri ile düzenleneceğini belirtmiştir. Böylece ATAD’nın Yargılama Usulünü düzenleyen maddelerin yer aldığı Başlık-III kısmındaki hükümlerin, ATİDM Yargılama Usul Kuralları için kaynak teşkil ettiği sonucuna varılabilir. Dolayısıyla ATİDM'nin yargılama faaliyetini yürütürken ATİDM YUT’nde hüküm bulunmayan hallerde işin mahiyetine uygun düştüğü ölçüde ATAD Statüsü İle İlgili Protokol’ün Yargılama Usulü’ne ilişkin hükümleri uygulanacaktır.