Yetişkinlerin Özellikleri

Yetişkin eğitiminde ve gelişiminde olduğu gibi, yetişkin kişiliğinin bir bölümünü oluşturan “Sosyal Özellikleri” ve dolayısıyla “Yetişkin Sosyalleşmesi ( toplumsallaşması )

“ üzerinde yeterince durulmamıştır. Yetişkinin sosyalleşmesi ile ilgili bilgi eksikliğinin sebepleri şu 3 noktada toplanmaktadır.⁷⁴

a) Bireyin “Çocuklukta” oluştuğu yolundaki güçlü inanış.

b) Yetişkinlik dönemiyle bağımsızlık ve bireysel özgürlük döneminin başlaması;

özellikle onların durumu ile ilgilenecek okul yada başka örgütleşmiş kurumların bulunmayışı yada yeterince olmayışı.

c) Bireyin kendisini, başarısız ve yeteneksiz, problemleri olan kişiler ve mesleki yardımcılar olarak görmesi.

73 Kurt, a.g.e., s. 42.

74 Aysel Aziz, Toplumsallaşma ve Kitlesel İletişim, A.Ü. Basın Yayın Yüksek Okulu Yay, No: 2, Ankara, 1982, s. 15.

Kişilik konusunda düşünceleri olan bazı teorisyenler, biyolojik gelişmeler olduğu gibi, belirli yaşlarda, özellikle delikanlılığın son dönemleri ile sosyalleşmenin de tamamlandığını; toplumundaki değerleri, inançların belirli yaşlarda bütün olarak özümsendiğini, bireyin toplumdaki rolleri, görevleri karşılayabileceğini söylemektedirler.

Ancak durumun böyle olmadığı bireyin biyolojik gelişimi durduğu zaman buna paralel olarak psikolojik ve sosyal gelişimi durmamaktadır. Özellikle sosyal gelişimi sürmekte ve yeni durumlara göre yeniden oluşmakta, değişmektedir. Bu durum ise, yetişkinin sosyalleşmesi olgusunu öne çıkarmaktadır.

Yetişkinin Sosyalleşmesi; bir kültür yada alt kültürün yetişkin kişiye aktarılması, iletilmesi olarak tanımlanmaktadır. Bir başka tanımda ise; yetişkin durumuna ve küme üyeliğine yeni değerler ve uygun davranışların öğretilmesi süreci, şeklinde ifade edilmektedir. Bu süreç doğal olarak, inandırma ve öğrenme süreci ile iç içedir. Bu ise, bireyin kendisinde tanımladığı ve diğerlerinin onda görmek istedikleri tasarılar beklentiler, yetenekler ve kurallar gibi değişiklikleri kapsar.⁷⁵

Yetişkinin bir başka özelliği, sosyal çevre oluşturmasıdır. Bu çevre arkadaş grupları, karşılıklı ziyaretler, dini, siyasi, toplumsal ve gönüllü kuruluşlara katılma şeklindedir. Yetişkin, bu şekilde pek çok roller kazanmaktadır. Yetişkinin kişiliğine bağlı olarak çevre ile ilişkileri farklılık gösterebilir. Bazı yetişkinler yakın çevre ile ilişkilerini sürdürür yakın çevre ile ilgilenirler. Bazı yetişkinlerde toplumsal ilişkiyi kabul etmeyebilirler.

Birey, genel olarak içinde yaşadığı toplumun kültürünü ve değerlerini benimser.

Kültür değerleri, gelenek ve görenekler çeşitli vasıtalarla bir kuşaktan diğer kuşağa geçer.

Bazen bu değerler aynı toplumun yörelerine göre, bazen de büyük şehirlerin semtlerine göre farklılıklar gösterebilir. Bu toplumdan yada bir bölgeden diğerine geçen insan, bazen uyum sağlamakta güçlükler çekebilir. Bu güçlükler bireyin yeni girdiği toplum ve çevre ile bütünleşmesinden, yani kültürleşmemesinden ortaya çıkar.

Yetişkin bir bireyin en önemli ihtiyaçları arasında yaşadığı topluma uyum sağlamak ve toplumda bir yer edinmek sayılır. Bazı psikolojik rahatsızlıklar topluma

75 Kurt, a.g.e., s. 95.

uyumsuzluktan gelebilmektedir. Denilebilir ki, hayat boyunca insanın karşılaştığı problemler esas itibari ile sosyaldir. Genel olarak çabuk kızan, tenkitçi, huysuz, bencil, rekabetçi ve kıskanç tavırlar ortaya koyanlar sosyal ilişkilerin de başarılı olamamaktadırlar.⁷⁶

Çeşitli uyum güçlüklerinin çok önemli bir kısmı, genellikle hayata atılır atılmaz, iki yolda karşılanmak zorundadır. 23 yaşındaki bir erkek yada kız, hala birçok bakımlardan olgun değildir. Yetişkinlik hayatı boyunca hatta ihtiyarlığının çökme devrinde bile devamlı ve çeşitli değişme ve gelişmeler vardır.⁷⁷

Orta yaşlılık (bazen 35 yaş ve üzeri) olgunluk çağları olarak da kabul edilir. Bu sebeple ağır başlı oluş, aklı başında oluş, toplumun bu çağlarındaki yetişkinlerinden beklentilerdir. Böylece giyimleri, davranışları olgun insana yakışır biçimde olması beklenir.

Bireylerde sosyal olgunluk özellikleri olarak; gruba uyma, şefkat ve sempati, ehliyet sahibi olma, dürüstlük, uyum, nezaket ve kibarlık, güvenilir, temiz ve düzenli olmak, orijinal olmak, araştırıcı olmak, liderlik özelliği taşımak ve neşeli olmak gibi özellikler sıralanmaktadır. Allport’ a göre, ise, olgun kişiliğin özellikleri şu şekilde sıralanabilir.⁷⁸

1. Geniş bir benlik duygusuna sahip olmak,

2. Başkalarıyla hem yakın ilişkilerde hem de genel ilişkilerde sıcak bağlar kurmaya yetenekli olmak,

3. Temel bir duygusal güvenliğe sahip olmak ve kendini kabul etmek,

4. Dış gerçekçilikle bağlantı içinde, atılımla algılamak, düşünmek ve eylemde bulunmak,

76 Vedide Baha Pars, H.Cırıtlı, ve Diğerleri, Eğitim Psikolojisi, 17.Baskı, MEB: İstanbul, 1971, s.77.

77 Sindney L Pressey & Francis P. Robinson, Psikoloji ve Yeni Eğitim, Çev.Hasan Tan, M.E.B.

Öğretmen Kitapları Dizisi: 164, İstanbul, s. 69.

78 Onur, a.g.e., s. 30.

5. Kendini gerçekleştirmeye, iç görüye yetenekli olmak, 6. Bütünleşmiş bir hayat felsefesi ile uyum içinde yaşamak.

Thorndike ve arkadaşları, yetişkinlerin sosyal özelliklerini yetişkinlerin sosyal gelişimleri açısından şu gruplarda incelemişlerdir.⁷⁹

15-30 Yaşlarındaki Yetişkinlerin Sosyal Özellikleri:

1. Bu yaştaki yetişkinler cinsi konulara ilgi duyar.

2. Hür olma istekleri yoğundur.

3. Mesleki alanlara yönelme istekleri vardır.

4. Hastalık ve ölüm gibi konulara ilgileri azdır.

5. Hareket yeteneklerinde çabukluk ve dinamiklik vardır.

6. Davranışlarında bütünlük ve ileriye dönüklük vardır.

7. Seçici özelliği vardır. Çeşitli anlarda iyi seçimlerde bulunmayı ister.

8.Spor, gezi, edebiyat, felsefe ve din gibi konulara ilgi duyar.

9.Evlenme isteği vardır.

10.Çeşitli faaliyetler katılma ve bundan tatmin olmayı ister. Bu yaşlardaki yetişkinlerde tatmin olma isteği şu konulara yoğunlaşabilir:

a) Ailenin denetiminden kurtulma.

b) Okul ve meslek hayatında başarılı olma. Başarı ne kadar çoksa tatminde o kadar artar.

c) Toplumda statü kazanmak ister.

79 Kurt ,a.g.e., s. 98.

d) Akranları ve ileri yaştakilerle sosyal ilişkiler kurmak ister.

e) Karşı cinslere uyum sağlamak.

Sosyal ve zihinsel yönden kapanık, yalıtılmış bir hayat sürdüren bireyler, öğrenmeye meraklı ve insanlarla sürekli ilişki içinde bulunan kişilere göre zihnen daha çabuk çökerler.

Bedensel bakımdan hareketli olanlar, okuyan, öğrenen ve diğer insanlarla devamlı ilişki içinde olan bireylerin yaşlanması, onların zihni güçlerinde önemli bir değişiklik oluşturmaz.