Eğitim Kurumu

Toplumlar geliştikçe, toplumdaki ekonomik ve sosyal faaliyetler değişerek farklılaşmaya başlamış, kültürel birikim hızlanmıştır. Değişen ekonomik, politik ve sosyal koşullara uygun zanaatkar, tüccar, bürokrat vb. gibi yeni statü ve roller ortaya çıkmıştır. Bu gelişmeler sonucunda, çocuk ve gençlerin günlük yaşantılarında çevrelerindeki kişilerle etkileşim kurarak kendilerine bir meslek edinmeleri ve toplumun kültürünü kazanmaları çok güçleşmiştir. Çocuğun eğitim ihtiyacını karşılamak üzere belli başlı yerleşim merkezlerinde okul adı verilen mekanlarda çocuklara kazandırılmak istenen bilgi ve becerilere sahip yetişkinlerin rehberliğinde eğitim verilmeye başlanmıştır. Bu okul aracılığı ile eğitim yaygınlaşmış;

öğretmenler, öğrenciler, dersler ve programlar arasındaki ilişkilerin düzenlenmesinde sorunlar ortaya çıkmıştır. Eğitim faaliyetlerinin karmaşıklaşması sonucu yöneticiye ihtiyaç duyulmuştur.⁴⁵

Tarih boyunca hep büyük bir öneme sahip olan eğitim, bilgi ve becerilerin kuşaktan kuşağa aktarılması ve bireyde istendik davranışların yaratılmasıdır. Bir diğer ifade ile eğitim bir tür sosyalleşme sürecidir. Aynı zamanda toplumsal tabakalaşmayı etkileyen bir araçtır; toplumdaki eşitsizlikleri artırabileceği gibi azaltabilir de.⁴⁶ Eğitim, kültürün kuşaktan kuşağa aktarılmasını sağlayan, bireye bir dünya görüşü, çevreye, topluma bakış asçısı kazandıran, bireyin yeteneklerini geliştiren, ekonominin gereksinim duyduğu nitelikli insan gücünü yetiştirmede oldukça önemli olan toplumsal bir kurumdur. Eğitim ekonomik kalkınmayı da

44 Türkkahraman, a.g.e., s.22.

45 Nurettin Fidan, Münire Erden, Eğitime Giriş, Meteksan, Ankara, 1993, s. 55 - 56.

46 Veysel Bozkurt, Değişen Dünyada Sosyoloji, Temeller, Kavramlar, Kuramlar, Alfa Yayınları, İstanbul, 2004, s. 284.

beraberinde getirir. Hatta eğitim, ekonomik kalkınmanın hem nedeni hem sonucudur, diyebiliriz.

Eğitim kurumu içinde, toplumun değerlerinin ve toplumsal kuralların öğretilmesi, toplumsal mirasın birikiminin ve sürdürülmesinin sağlanması ve yenileştirilmesi görevleri vardır.

Yetişkin nesiller tarafından sosyal hayata hazır olmayan nesiller üzerinde uygulanan bir işlem olarak ifade edilen eğitim, kültür naklini ve sosyal hayatın sürekliliğini sağlamaktadır. Eğitim, eğitimden faydalananların sosyal tabakalaşma piramidine yukarı doğru hareketlilik kazanmalarıyla elde edecekleri sosyal statü sayesinde meslek sahibi olmalarına da zemin hazırlamaktadır. Eğitim, bilgi, davranış ve kabiliyetlerin de geliştirilmesi ve kazandırılması için uygulanan sürekli faaliyetler dizisidir.⁴⁷

2.3.6.1 Eğitim Kurumunun İşlevleri

Eğitimin temel fonksiyonu bütün toplumlarda aynıdır. Bu fonksiyon genç kuşakları sosyal hayata hazırlamaktır. Bu yönüyle eğitim, insanlar arasındaki ortak ve benzer özellikleri yansıtan bir kurumdur.⁴⁸Eğitim kurumunun bir çok işlevi vardır.

Eğitimini toplumsal işlevi:

Toplumun sürekliliğini, gelişimini sağlayacak toplumla uyumlu bireyler yetiştirmektir. Eğitiminin kurumları bu işlevlerini yerine getirmek için; ⁴⁹

a) Öğrencilerine toplumun kültürel mirasını aktarır,

Kültürün çeşitli tanımları olmasına karşın kısaca “kültür, bir toplumun üyesi olarak, insanoğlunun öğrendiği, bilgi, sanat, görenek, beceri ve alışkanlıkları içine alan karmaşık bir bütündür”. (Taylor’ dan aktaran Fidan-Erden)⁵⁰. Eğitim kurumları, bir kültürleşme işlevini de üstlenirler. Kültürleşme, insanın içinde yaşadığı kültürel

47 Mustafa Erkal E., Sosyoloji, Der Yayınları, İstanbul, 1991, s. 90.

48 Türkkahraman, a.g.e., s. 208.

49 Fidan-Erden, a.g.e., s. 56.

50 Aynı eser, s. 57.

değerleri benimseyecek ve bu kültürel değerlerin gerektirdiği davranışları yapabilecek biçimde eğitilmesidir. ⁵¹

b) Öğrencilerin toplumsallaşmasını sağlar,

Bireyin, toplumun bir üyesi haline gelme sürecine toplumsallaşma denir.

Toplumsallaştırma, insanın toplumca geliştirilmiş davranış kalıplarını benimseyecek ve bu kalıplara uygun davranacak biçimde eğitilmesidir. Eğitim, bir toplumsallaşma ve toplumsallaştırma sürecidir.

Kültürel birikimin sınırlı olduğu ilkel ya da ilkele yakın toplumlarda bireyin toplumsallaştırmasında aile ve toplumdaki diğer üyelerin çabaları yeterlidir. Ancak kültürel birikim hızlandıkça, bireyin toplumsallaştırılması işlevi değişik toplumsal kurumlar tarafından sağlanmaya başlamıştır.⁵²

c) Yenilikçi ve toplumun kültürünü geliştirecek bireyler yetiştirir.

Toplumlar sürekli gelişim ve değişim içindedirler. Kültürde toplumsal kurumlar ve şartlardaki değişimlerle birlikte sürekli değişir. Bu nedenle toplumların yaşamını sürdürmesi ve gelişmesi için yalnız kültürün yeni nesillere aktarılması yeterli değildir. Ayrıca bireylerin toplumdaki değişmelere uyum gösterebilecek ve değişmeye katkıda bulunacak bir biçimde yetiştirilmeleri gerekmektedir. Bu da eğitim kurumları ile sağlanır.⁵³

Okullar, egemen değer yargıları, töreler ve inanç sistemini kurumsallaştırma aracı olarak, kişinin toplumla bütünleşmesini sağlamaktadır.

Piaget’e göre;

“Eğitimin temel amacı yeni şeyler yapabilen, yalnız diğer kuşakların yaptıklarını yinelemeyen; yaratıcı, yenilikçi ve buluşçu erkekler ve kadınlar

51 İbrahim Ethem Başaran, Eğitime Giriş, Sevinç Matbaası, Ankara, 1987, s. 55.

52 Fidan-Erden, a.g.e., s. 58.

53 Aynı eser, s. 59.

yaratmaktır. Eğitimin ikinci amacı ise kendilerine sunulan her şeyi doğrulamadan körü körüne kabul etmeyen eleştirici beyinler oluşturmaktır.”

Sonuç olarak; eğitimin toplumsal ilişkilerin durağanlaştığı toplum biçimlerinde kültür aktarıcı, dönüşüm dönemlerinde ise kültür yaratıcı bir işlevi olduğu ileri sürülebilir.⁵⁴

Bir davranış değişikliği elde etmeyi sağlayan eğitim kurumu aşağıdaki işlevleri sağlamaya çalışır.⁵⁵

Eğitimin Siyasal işlevi :

a) Toplumdaki bireylere milli değerleri kazandırarak millet bilinci oluşturma ve mevcut siyasal düzeni koruma.

b) Lider yetiştirme.

c) Seçmen yetiştirme.

Okullarda çocuk ve gençlere demokratik yaşamın gerektirdiği bilgi, davranış ve tutum kazandırılarak ileride iyi bir seçmen olmaları sağlanır.⁵⁶

Eğitim kurumlarının siyasal işlevleri arasında iyi yurttaş yetiştirmek ve demokrasi eğitimi de vardır.

Eğitimin Ekonomik işlevi:

Eğitimin ekonomik işlevi, üretim ve dağıtım süreçleri için gerekli insan gücünü yetiştirmektir.

Eğitimin Bireyi Geliştirme işlevi:

1) Eğitim, bireyin kendini gerçekleştirmesine yardım eder. Eğitim yoluyla kendini gerçekleştiren birey, öğrenme ve araştırma isteği duyar.

54 Nefise Balamir, Kırsal Türkiye’de Eğitim ve Toplum Yapısı, O.D.T.Ü Yayınları, Ankara, 1982, s. 4 - 5.

55 Sevinç Güçlü, Kurumlara Sosyolojik Bakış, Birey Yayıncılık, İstanbul, 2005, s. 286 - 288.

56 Fidan-Erden, a.g.e.,s.61 - 62.

2) Eğitim bireyin insan ilişkilerini geliştirmesine yardım eder. Bunu geliştiren birey;

a) İnsanlığa saygı duymayı öğrenir.

b) Dostluğa önem verir; samimi ve zengin bir sosyal bir yaşamı vardır.

c) Başkaları ile oyunda ve çalışmada etkin bir iş birliği geliştirir.

d) Sosyal davranışlarında naziktir.

e) Bir sosyal kurum olan aileyi sayar ve ailede kendine düşeni yerine getirir.

3) Eğitim bireyin ekonomik etkinliğini geliştirir.Bunu geliştiren birey:

a) Çalışmaktan haz duyar, iyi bir üreticidir.

b) Çeşitli iş ve meslekler hakkında bilgi edinmiştir.

c) Mesleğini seçmede isabetlidir.

d) Mesleğinde başarılıdır.

e) Yaptığı işin toplumsal değerinin bilincindedir.

f) Kendi gelir ve harcamalarını düzenler g) Harcamalarında akıldır.

h) İyi bir tüketicidir.

4) Eğitim bireyin vatandaşlık sorumluluğunu geliştirir. Bu sorumluluğu geliştiren birey:

a) Sosyal adalet konusunda duyarlıdır.

b) Yetersiz koşulları düzeltecek yönde hareket eder.

c) Sosyal yapı ve sosyal süreçler konusunda anlayış geliştirmiştir.

d) Propagandaya karşı eleştirici düşünme yeteneği geliştirmiştir.

e) Hoşgörülüdür, samimi düşünce ve fikir ayrılıklarına karşı saygılıdır.

f) Ulusal kaynakları korur.

g) Bilimin, insan mutluluğunu sağlaması yönünden gelişmesi gereğini bilir.

h) Dünyadaki gelişmeleri dikkatle izler.

i) Kanunlara karşı saygılıdır.

j) Ekonomik görüşe sahiptir.

k) Vatandaşlık görevlerini bilir ve yapar.

l) Demokratik ideallere bağlıdır.

Toplumdaki eğitimin niteliği, sosyal yapının diğer unsurları olan din, siyaset, ekonomik ve bilimsel gelişim düzeyleriyle de yakından ilişkilidir.Bu değişkenlerin her birinin etki düzeyi zamana ve mekana bağlı olarak değişebilmektedir.⁵⁷