Ülkemizde 1933 yılında Sümerbank’ın kuruluşu ile maliyet muhasebesi uygulaması başlamıştır. 1976 yılında maliyet muhasebesi uygulaması tüm kamu iktisadi teşekküllerine yayılmıştır. 1981 yılında sermaye piyasasının yasal düzene kavuşturulmasıyla kurula tabii işletmelerde Tekdüzen Maliyet Muhasebesi Sistemi getirilmiştir. 26 Aralık 1992 yılnda Resmi Gazetede yayınlanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği 1 Ocak 1994 tarihinden itibaren yasal olarak yürürlüğe girmiştir. Ancak bu sistem ülkemizdeki üretim yapan KOBİ’lerde çeşitli nedenlerden dolayı yeterince uygulanamamaktadır. “ Kırklareli Yöresinde Faaliyet Gösteren Küçük ve Orta Ölçekli Üretim İşletmelerinde Tekdüzen Maliyet Muhasebesi Sisteminin Uygulanma Düzeyi” konulu tez çalışmasının amacı yöredeki üretim KOBİ’lerinde bu sistemin ne ölçüde uygulandığını görmek, yeterince uygulanmamasının nedenlerini tartışmak ve uygulanabilmesi için önerilerde bulunmaktır.
Tekdüzen Maliyet Muhasebesi Sistemi İşletmelerde üretilen mamülün birim maliyetinin doğru hesaplanması, işletmelerin faaliyetlerinin kontrol edilmesi, kısa ve uzun dönem planlama faaliyetleri için gerekli maliyet bilgilerinin sağlanması, işletmelerde yönetimin alacağı kararların isabetli olması için gereklidir. Maliyet muhasebesi, maliyet unsurlarını uygulanan hesaplama şekline göre gösterdikleri eğilimlere, ilgili bulundukları faaliyet ve işlemlere, ait bulundukları mamüller itibariyle ve diğer bakımlardan sınıflara ayırır. Maliyet unsurları hesap, iş, safha, mamül ve diğer iş bölümlerine göre sınıflara ayrılmak suretiyle toplanabilir. Maliyet muhasebesi bu verilere dayanarak, safha işlemleri, mamül işlenmesi ve yüklenilen özel projeler gibi çeşitli fonksiyonların başarılmasının maliyetini hesaplar, rapora bağlar ve tahlil eder. Aynı zamanda, yöneticilere plan hazırlamada çeşitli altarnetifler arasında seçim yapmada yardımcı olacak veriler sağlar.
Üretim işletmelerinin önemli gereksinimlerinden biri de maliyetlerinin etkin bir biçimde izlenmesi ve kontrolünün sağlanabilmesidir. Bunun için sağlam ve duyarlı bir maliyet muhasebesi sistemine sahip olunması gerekmektedir. İşletme büyüklüklerinin artması, ürün çeşitliliğine gidilmesi ve dış pazarlara yönelinmesi ile birim üretim maliyetlerinin bir sistem çerçevesinde izlenmesi ve kontrolü çok yönlü sorumluluklar açısından daha da önem kazanmaktadır. Bu nedenle, maliyet muhasebesi, özellikle üretim işletmelerinin muhasebe organizasyonlarında vazgeçilmez bir olgu durumundadır.
Tekdüzen Maliyet Muhasebesi Sistemi uygulamayan işletmeler, genellikle dönem sonu stoklarının değerini, satış tutarlarını tahmini bir gayrisafi kar örneği uygulamak suretiyle tahmin etmektedirler. Mamül ve yarı mamül malların maliyetini hesaplamak için tahmini gayrisafi kar oranının kullanılması, öngörülen karın doğruluğunu ciddi bir şekilde bozan kaba bir tekniktir. Fiili kar, satış fiyatı ve maliyetlerdeki dalgalanmalar, satışların bünyesindeki değişmeler vb. sebebiyle tahminlere göre büyük sapmalar gösterebilir. Bunun sonucu olarak malların kar oranları işletmenin ortalamasının altında ve üstünde olabilir. Bu nedenle işletmelerin geleceğe ait kararlarını sağlıklı verebilmeleri için ve kar oranlarını en az sapmayla hesaplayabilmeleri için Tekdüzen Maliyet Muhasebesi Sistemini kullanmaları gerekir.
Yaptığımız anket çalışması göstermektedir ki, Kırklareli yöresinde faaliyet gösteren üretim KOBİ’lerinde maliyet muhasebesi etkili ve verimli bir şekilde uygulanmamaktadır. Bunun nedenlerinden biri Kırklareli yöresinde faaliyet gösteren üretim KOBİ’lerinin profesyonel yönetici istihdam etme oranlarının çok düşük olması, maliyet muhasebesini genel muhasebenin içinde değerlendirmeleri, ayrı bir sistem olarak görmemeleri, bu konuda uzman kişileri bünyelerinde istihdam etmemeleridir. Bu nedenle Kırklareli yöresinde faaliyet gösteren üretim KOBİ’lerin çok büyük bir kısmının muhasebe kayıtlarını işletme dışında serbest muhasebeci ve mali müşavirlere tutturmaları ve serbest muhasebeci ve mali müşavirlerin maliyet muhasebesi konusunda uzman olmamaları, ayrıca işletme içi faaliyetlere hakim olamamaları işletmelerin Tekdüzen Maliyet Muhasebesi Sistemini uygulayamamalarının en önemli nedenidir.
Kırklareli yöresinde faaliyet gösteren üretim KOBİ’lerinin yöneticilerinin Tekdüzen Maliyet Muhasebesi Sistemini çok karmaşık ve uygulanması zor bir sistem olarak görmeleri, bu konuda yetişmiş uzman kişi sayısının azlığı ve Tekdüzen Maliyet Muhasebesi Sisteminin yeterli düzeyde tanınmaması, sistemin uygulanmasına engel oluşturmaktadır.
Kırklareli yöresinde faaliyet gösteren üretim KOBİ’lerinde Tekdüzen Maliyet Muhasebesi Sisteminin etkili ve verimli bir şekilde uygulanabilmesi için neler yapılabilir? Kırklareli yöresinde faaliyet gösteren Ticaret Odaları, Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavir Odaları, bu işletmeleri Tekdüzen Maliyet Muhasebesini kullanmanın avantajları ve uygulama yöntemleri konusunda bilinçlendirmelidir. Ayrıca Trakya Üniversitesinin ilgili bölümleri tarafından bu işletmelere ve serbest muhasebeci ve mali müşavirlere yönelik sempozyumlar
düzenlenerek Tekdüzen Maliyet Muhasebesi Sisteminin önemi ve uygulanabilirliği açıklanmalıdır.
Kırklareli yöresinde faaliyet gösteren üretim KOBİ’lerinden araştırmaya katılan 40 KOBİ’nin % 50’si hiçbir kademede profesyonel yönetici istihdam etmemekte, geriye kalan %50’sinde de profesyonel yöneticilerin çoğu muhasebe değil de teknik kadrolarda istihdam edilmektedir. Ayrıca bu işletmelerin % 70’i muhasebe kayıtlarını işletme dışında serbest muhasebeci ve mali müşavirlere tutturmaktadırlar. Bu işletmelerin Tekdüzen Maliyet Muhasebesi Sistemini uygulayabilmesi için maliyet muhasebesini genel muhasebeden ayrı bir sistem olarak değerlendirip, işletme içinde maliyet muhasebesi sistemi kurmaları ve bu konuda uzman personelleri kadrolarında istihdam etmeleri gerekmektedir.
Sonuç olarak, Kırklareli yöresinde faaliyet gösteren Küçük ve Orta Ölçekli üretim işletmelerinde Tekdüzen Maliyet Muhasebesi Sisteminin yeterince tanınmıyor ve uygulanmıyor oluşu bu işletmeler için önemli bir eksikliktir. İşletmelerin birim satış fiyatını, birim maliyetleri hesaplamadan tahmini olarak belirlemesi istikrar sağlayamamasına ve diğer işletmelerle etkili, bilinçli ve planlı rekabet edememesine sebep olmaktadır.
KAYNAKÇA
AGTHE, Klaus, (1963) : Kostenplanung und Kostenkontrolle, im Industribetrieb, Baden
AKBULUT, E. (2000), KOBİ’lerin Sermaye Piyasası’na Katılımı , İMKB Eğitim ve Yayın Müdürlüğü , İstanbul
AKDOĞAN, Nalan, (1994) : Maliyet Muhasebesi, Ankara, İSMMMO Yayınları
AKDOĞAN, Nalan, (1998) : Maliyet Muhasebesi Uygulamaları, Ankara, 4.Basım
ALTUĞ, Osman, (1985): Maliyet Muhasebesi, İstanbul, İTİA Yayınları
ALTUĞ, Osman, (1999) : Maliyet Muhasebesi, İstanbul, Türkmen Kitabevi
ALTUĞ, Osman, (2001) : Maliyet Muhasebesi, İstanbul, M.Ü. Nihad Sayar Yayın ve Yardım Yayınları
ARZOVA, Burak,(2001): The Need For Activity Based Approach In Managerial Accounting Applications, USA, Vol.4, S.15,22
ATRILL, P.,MCLANEY, E.(1994): Management Accounting, Blackwell Business, Great Britain
BABAD, Y.M; BALACHANDRAN, B.V, (1993) : Cost Driver Optimization in Activity- Based Costing, The Accounting Review, Cilt:68, Sayı:3
BERNHART, Deutscher, (1976) : Buchhaltung, Bilanz- und Steuerlehre, Wien
BROCK, Horace, (1971) : Cost Accounting, Mc Graw Hill, ABD
BURSAL, Nasuhi, (1963) : Maliyet Hesaplamalarında Masraf Yerleri Ayrımı ve Faaliyet Ölçüsü Seçimi, İstanbul, İkbal Kitabevi
BURSAL, Nasuhi, (1963) : Temel Maliyet Hesaplamaları, İstanbul, Der Yayınları
BURSAL, Nasuhi., ERCAN, Yücel, (1986) : Maliyet Muhasebesi, İstanbul, İkbal Kitabevi
BURSAL, Nasuhi., ERCAN, Yücel, (1994): Maliyet Muhasebesi, İstanbul, Der Yayınları
BÜYÜKMİRZA, Kamil, (1995): Maliyet ve Yönetim Muhasebesi,Ankara, İTİA Yayınları
CANOĞLU, Mehmet Ali, (1978) : Maliyet Muhasebesinde Endirekt Yüklerin Dağıtımı, İstanbul, İTİA Yayınları
CEMALCILAR, İ.,BAYAR, D., (1975) : İşletmecilik Bilgisi, Eskişehir, İTİA Yayınları
ÇAKICI, Cemal, (1994): Tekdüzen Hesap Planı'nda Standart Maliyet Yöntemi Uygulaması İSMMMO. Yayın Organı, Sayı:28, s.58-63
ÇELİK Adnan, FETTAHLIOĞLU Ömer, (1997): Yeni Stratejiler Karşısında KOBİ’ler, Kahramanmaraş, Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası, Yayın No:1997,s.3-20.
ÇETIN, Canan,(1996): Yeniden Yapılanma Girisimcilik Küçük ve Orta Boy İşletmeler ve Bunların Özendirilmesi, İstanbul, , Der Yayınları
ÇETİNER, Ertuğrul, (1995) : İşletmelerde Mali Analiz, Ankara, Tutibay Yayınları
ÇONKAR, Kemalettin, (1992), Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerde Yatırım Kararı ve Yatırım Teşvikleri, BİAR-Konrad Adenauer Stiftung Yayını, Ankara
DEMİR, N.,(1998): “Pazarlama Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar ve Küçük ve Orta Boy İşletmeler”; MPM Yayınları No:633, Ankara
DRURY, Colin, (1992): Management and Cost Accounting, Third Edition, Chapman&Hall, London
EKİN, Nusret, (1993):Gelişen Ülkelerde ve Türkiye’de Bir İstihdam Politikası Olarak Küçük Ölçekli İşyerlerinin Teşviki, İTO Yayınları, Yayın No:1993-s.34-13.
Ekonomik Vizyon Dergisi, (2001) KOBİ’lere Yönelik Finansal Destekler ve Yardımlar; İZTO Yayınları, Sayı.47
ERGİN, Hüseyin, (1995): Tavşanlı Meslek Yüksekokulu Yıllığı, Eskişehir, Etam Matbaası
ERKAL Sahtiyancı, (1995): Türkiye’de Küçük ve Orta Ölçekli Sanayiler Durumu ve Sorunları, Ankara, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi,
ERKAN, M. , KULA, V. (2001): “KOBİ’ler için Yatırım Projelerinin Hazırlanmasında Finansal Etüdler ”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt II., Sayı 2
ERKURAL, Kenan, (1974) : Muhasebe Organizasyonu, İstanbul, Gürel Yayınları
ERSOY, Ayten,(1990): Maliyet Muhasebesi Uygulamasına İlişkin Bir Anket Araştırması ve Değerlendirilmesi, Ankara
ERTUNA, Özer, (1977) : Maliyet Muhasebesi, İstanbul, Boğaziçi Ü. Yayını 17
FETTAHOĞLU , A. (1993), Riziko Sermayesi Finansı, KOSGEB Yayını , Ankara
GÖKYOKUŞ, Sezgin, (1994) : Tekdüzen Hesap Planında Maliyet Hesaplarının Düzenleniş Şekli, Vergi Dünyası, Sayı: 149,157
GÜREDİN, E., ÜLKER, M.S.,Burgazlıoğlu, E., (2000) : Uygulamalı Maliyet Muhasebesi, İstanbul, Beta Yayınları
GÜRSOY, C.T., (1999): Yönetim ve Maliyet Muhasebesi, İstanbul, Beta Yayınları
HACIRÜSTEMOĞLU, Rüstem, (2000): Maliyet Muhasebesi, İstanbul, Türkmen Kitabevi
HAFTACI, Vasfi, (1999): Maliyet Muhasebesi, İstanbul, Derya Kitabevi, 3.Baskı
HERMANSON,H.R.,EDWARDS, D.J,(1983): Accounting Principles, Texas
INMAN, M.L. (1993): Cost Accounting, Third Edition, CIMA (Chartered Institute of Management Accountants), Great Britain
İRMİŞ, Ayşe, (1998): KOBİ’lerin Yönetim ve Örgüt Sorunları, Denizli’de Bir Araştırma, Eskişehir, VI.Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, Bildiriler Kitabı
JACOPSEN, Backer, (1964): Yönetim Açısından Maliyet Muhasebesi, İstanbul, Beta Yayınları
KAPLAN, Robert S.(1991): New Systems For Measurement and Control, The Engineering Economist, Cilt:36, Sayı:3
KARABIYIK, L. (1998), Gümrük Birliğinin Türkiye Ekonomisi Üzerine Etkilerinin KOBİ’ler Açısından Araştırılması , AB Ofset, Ankara
KARCIOĞLU, Reşat, (2000) : Stratejik Maliyet Yönetimi, İstanbul, Aktif Yayınevi
KEPEKÇİ, Celal, (1994): Genel Muhasebe ve Maliyet Muhasebesi, Ankara, Siyasal Kitabevi
KIZIL, Ahmet, (1993) : Tekdüzen Muhasebe Sistemi, İstanbul, Der Yayınları
KİLGER, Wolfgang, (1978): Einführung in die Kostenrechnung , Stuttgart
KİSHALI, Yunus.,IŞIKLAR, Sadi, (1999): Maliyet Muhasebesi ve Maliyet Hesaplamaları, İstanbul, Beta Yayınları
KOÇ, Yüksel (1972): Sanayi İşletmelerinde Standart Maliyetler, Ankara ,A.Ü.S.B.F. Yayın No:329
KÜÇÜKÇOLAK, R.Ali (1997), KOBİ’lerin Finansman Sorununun Sermaye Piyasası Yoluyla Çözümü, Karizma Yayıncılık, İstanbul.
KÜÇÜKÇOLAK, R. Ali, (1998): KOBİ’lerin Finansman Sorununun Sermaye Piyasası Yoluyla Çözümü, İstanbul, İMKB Yayınları
KÜÇÜKSAVAŞ, Nihat, (1997) : Genel Muhasebe İlkeleri ve Uygulanması, İstanbul, Beta Yayınları
MORIARITY, S.,ALLEN, C.P.(1991): Cost Accounting, Third Edition, John Wiley&Sons, U.S.A.
Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği (MSUGT.),(1992) Sıra No: 1, R.G. No: 21447
MÜFTÜOĞLU, M. Tamer, (1998):Türkiye’de Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler Sorunlar ve Öneriler, Ankara, Turhan Kitabevi
NUSRET Ekin, (1993): Gelişen Ülkelerde ve Türkiye’de Bir İstihdam Politikası Olarak Küçük Ölçekli İşyerlerinin Teşviki, İTO Yayınları, Yayın No:1993-34
ÖCAL, Fikret, (1985) : Yönetim Muhasebesi, İstanbul, M.Ü. Nihad Sayar Yayın No:401
ÖZGEN, Halil ve S.DOĞAN (1997), Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Uluslararası
Pazarlara Açılmada Karşılaştıkları Yönetim Sorunları ve Çözüm Önerileri,Ankara, Tübitak Y.
PEKER, Alparslan, (1983): Modern Yönetim Muhasebesi, İstanbul, Filiz Kitabevi
RESCHKE, Hasso, (1982): Kostenrechnung, Wirtschaftskeitskontrolle und Vorbereitung unternehmerischer, Stutgart
SAMUELS, J.M., F.M. WILKES ve R.E.BRAYSHAW (1995), Management of Company
SARIASLAN, Halil, (1996) : Türkiye Ekonomisinde Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler, TOBB Yayınları No:Genel 309; Böl.35, Ankara
SARIASLAN Halil,(1994): Orta ve Küçük Ölçekli İşletmelerin Finansal Sorunları, Ankara, TOBB Yayınları
SARIASLAN, H,(2000): Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Geliştirilmesi Semineri, İstanbul, İstanbul Ticaret Gazetesi, 3.3.2000, s.1.
SARIKAYA, Birgül,(1995): KOBİ’lerin Türkiye Ekonomisindeki Yeri, İzmir Tic.Odası Yay.
SCHWEİTZER, Marcell.,HETTİCH, Ulrich, (1998): Systeme Der Kosten-und Leistungsrechnung, Verlag Vahlen, München
SEVGENER, A.S.,HACIRÜSTEMOĞLU, R.(2000): Yönetim Muhasebesi, İstanbul, Alfa Yayınları
SEVİLENGÜL, Orhan, (1994) : Genel Muhasebe, Ankara, Remzi Kitabevi
SÜRMELİ, Fevzi, (1993): Genel Muhasebe, Eskişehir, AÖF Yayınları
SAHTİYANCI, Erkal (1995): Türkiye’de Küçük ve Orta Ölçekli Sanayiler Durumu ve Sorunları, Ankara, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, ŞAMİLOĞLU, Famil, Yavuz DEMIREL;(2001): Küçük Ve Orta Ölçekli İşletmelerin Avrupa Birliğine Uyumlaştırılması, Standart Dergisi, Sayı 471
TOSYALI, Birgül,(1995): KOBİ’lerin Türkiye Ekonomisindeki Yeri, İzmir Ticaret Odası Yayınları
USLU, Selçuk, (1991) : Planlama ve Kontrol Açısından Maliyet Muhasebesi, Ankara, Şafak Yayınevi
ÜSTÜN, Rıfat, (1996): Maliyet Muhasebesi, Eskişehir, Bilimteknik Yayınevi
YILDIRIM, Namık, (1994): Tekdüzen Hesap Planı Çerçevesinde Maliyet Muhasebesine İlişkin Bir Örnek Olay, Vergi Dünyası, Sayı:159-168
YÜCEL Atilla,(1998): Küçük ve Ortaboy İşletmelerin Pazarlama Sorunları , Denizli, PAU, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi sayı:2-14
YÜCEL, H.; (2000) “Uluslararası Pazarlara Açılmada Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Rolü”; İGEME yayınları, Ankara
ZHUANG, L.,BURNS, G. (1992): Activity Based Costing in Non-standard Route Manufacturing, International Journal of Operating Production Management, Cilt:12,Sayı:3-27
ZİMMERMANN, Gebhart, (1982) : Grundzüge der Kostenrechnung, Verlag Kohıhammer, Stutgart