Yaratıcılık Sürecinin Aşamaları

Bir süreç olarak yaratıcılık, sorunlara karşı duyarlı olmayı, bilgi açısından eksikliklerin ve yetersizliklerin farkında olarak zorlukları açıklayıp, tahminler ortaya koymayı, çözüm için yollar bulmayı, hipotezler formüle ederek test etmeyi ve sonuçların iletişimini içermektedir. Meydana gelen süreçte olaylarla ve olgularla ilişkilerin etkisi altında olmadan farklı ilişkiler oluşur. Sezgisel davranma, esneklik, yenilik ve risk almayı kapsayan yaratıcılık, sorunların tanımlanması ve çözümlerin bulunmasına yönelik bir yaratıcı düşünme süreci içermektedir. Yaratıcılık sürecinin faydaları aşağıdaki sonuçları sağlar. Bunlar (Yıldırım, 2007: 113);

Değişkenlerin bilimsel olarak yüksek anlama düzeyinde belirtememesi, Yeni eğilimlerin ortaya çıkması gibi analitik verilerin çok az kullanılabildiği haller,

İşletmenin iç ve dış çevresinde oluşan üst düzey belirsizlik, Çok sayıda güçlü kanıtlara sahip çözüm yollarının var olması, Zamanın sınırlı ve karar verme hakkında baskıların var olması,

Olguların, hareket yönünü açıkça belirlemeye olanak vermediği durumdur.

Yaratıcılık konusunda işgörenlerin çoğu, özellikle sürecin başlangıç aşamalarında düşüncenin disiplin altına alınması gerektiğinin üzerinde önemle dururlar. Bazılarına göre bilinç, hayal gücünü sınırlayıcı ve frenleyici etkiler yapabilmektedir; bunu önleyebilmek amacıyla alkol, ilaç gibi bilinçaltını harekete geçiren ve özgür bırakan tetikleyicilere bile başvurulabilmektedir. Yaratma eyleminde bir kendiliğindenlik bulunmaktadır. Normal mesleki faaliyetlerin aksine zorlayıcı olmayan bir kararla yaratma eylemine girişilir. Yaratma eylemi sırasında araştırmacının zaman zaman melankolik tepkiler verir gibi durgunlaştığına rastlanır. Elde edilmiş bilgilere göre; her insan günde en az bir kez açık ve net bir bilince sahip olur ve birey bu zaman zarfında durgun, karamsar ve üzgündür. İşte yaratma zamanı bu andır. Aydınlanma aşamasına bu anlarda ulaşılabilir. Durgunluk sürecinde araştırmacı acı çeker ama sonuca bu aşama sayesinde ulaşılır (Mengili, 2007: 64).

Yaratıcılık bireysel bir süreç olmasına rağmen, yaratıcı grup etkinlikleri kolaylaştırıcı/hızlandırıcı etkinlikler olarak kullanılabilir. Her bireyin yaratıcı olduğu ve bunu geliştirebileceği kabul edilmektedir. Bilgi toplama, kuluçka, fikir veya keşif, değerlendirme ve gerçekleştirme aşamaları yaratma sürecinin kolaylaştırılmasını ve hızlanmasını etkileyebilecek işlemler olarak önerilmektedir (Özben ve Argun, 2005: 18).

Süreç ve süreç sonunda ortaya özgün bir ürün koyma olarak ele alınan yaratıcılık, çalışılacak sorunun yapısına göre yaratıcı düşünmede işlem basamakları değişebilir. İşlem süreci, sorunu fark etmek ve hipotezlerin çözüm için kurulması,

sınama ve sonuca ulaşma ve onay, onarma veya ret olabilir (Aktamış ve Ergin, 2006: 79).

3.2.1. Bilgi Toplama Aşaması

Sorunun ne olduğunun öğrenilerek, sorunun unsurları ve bu unsurların birbirleriyle olan ilişkileri tespit edilmeye çalışılmaktadır. Soruna değişik açılardan bakılmaya ve sorun hakkında değişik fikirler elde edilmeye çalışılmaktadır (Mengili, 2007).

Soruna odaklanılır ve bütün bilgiler toplanmaya başlanır. Bu aşamada sorun, ihtiyaç ya da gerçekleştirilmek istenen şey belirlenir ve tanımlanır. Ardından ihtiyaçlar veya çözüm için malzeme ve bilgi toplanır (Çavuş, 2006: 85).

Sorunun öğrenildiği bu aşamada, sorunun unsurları ve bunların birbirleri ile ilişkisi belirlenmeye çalışılmaktadır. Soruna değişik açılardan bakılır ve diğer insanların sorun hakkında ne bildiği ya da ne düşündüğü öğrenilir (Yurtseven, 2001: 42).

3.2.2. Kuluçka Aşaması

Dolaylı ya da doğrudan karar verebilmek amacıyla değişik seçenekleri araştırma ve toplama aşamasıdır (Arslan ve Karasoy, 2002: 478). İnsanların yaratıcı düşüncelerinin gelişebilmesi; onların özgür ve demokrat birer birey oldukları ve kendilerini ifade edebilecekleri, hür bir şekilde düşüncelerini söyleyebilecekleri bir ortamda sağlanabilir. Yöneticilerin ve diğer personelin üretken ve yaratıcı yönlerinin gelişebilmesi amacıyla bazı önlemler almak gerekir. Bu önlemleri şöyle sıralayabiliriz (Kara, 2010: 48);

Otoriter ve baskıcı bir yönetim tarzının olmaması,

Personelin en çok başarılı olacağı konunun tespit edilerek, kişilerin en çok başarılı olabilecekleri görevlere getirilmesi,

Personele ve yöneticilere sorunların çözümünde yetki ve sorumluluk vermek, yanlış yapabilirler düşüncesine kapılarak onları pasifize etmemek, gerektiğinde iyi bir eğitim ve denetimle yapabilecekleri hataları minimize etmek,

Personelin kendisini geliştirmesine yardımcı olmak, Personelin düşüncelerini söylemesine olanak vermek,

Personeli, tek düze olan yöntemin dışında farklı yöntemleri de düşünebileceğine ve uygulayabileceğine inandırmak,

Yaratıcılığı destekleyen ortam sağlamak ve bu özellikte bir şirket kültürü oluşturmak,

Yaratıcı fikirleri söyleyenleri çeşitli yöntemlerle ödüllendirmek, teşvik etmek.

3.2.3. Aydınlanma Aşaması

Bu aşama, kullanılacak yöntemin sorunun çözümüne katkı sağlayacağının aniden farkına varmaktır. Sorunun çözümünü meydana getirecek parçaların bir araya toplandığı ve bütünleşerek aniden parladığı ve dikkatli bir araştırma sonucunda çalışmanın ışık verdiği aşamadır (Yurtseven, 2001: 43).

Bu aşamada belirlenen soruna ilişkin çözümlerin bir bütün olarak toplandığı ve toplanan bir bütünün sorunun çözümünde parlayan bir ışık olarak çözüm getirdiği düşünülmektedir.

3.2.4. Değerlendirme ve Uygulama Aşaması

Bu aşama pazara yeni hizmetin ya da ürünün sunulduğu, örgütsel sorunlara çözüm yollarının uygulandığı bir süreçtir. Örgütsel birimler arasında bütünlüğün sağlanması ile yenilikçilik başarıya ulaşacaktır. Eğer örgütsel birim katı bir yapılanmaya sahip ise örgütsel çözümlerin uygulanması ve yeni ürün hizmetlerinde

sorunlar yaşanmasına sebep olacaktır. İnformal iletişim yoluna sahip olunması yenilikçilik üzerinde olumlu etki yaratır (Yıldırım, 2007: 118).

3.2.5. Doğrulama Aşaması

Son aşamada herhangi bir düşüncenin onaylanılabilir ve uygulanabilir olması da yeterli değildir çünkü düşüncenin toplumdan onay görmesi, benimsenmesi gerekmektedir. Yaratıcısından bağımsız olarak da fikir yeryüzünde varlığını sürdürebilmelidir (Çavuş, 2006: 86).