Yaratıcı Kişilik ve Grup Özellikleri

Yaratıcılık özelliğine sahip olan kişiler, yeni fikirlere ve var olan düşüncenin değişimine açıktırlar. Yaratıcılık özelliğine sahip bireylerin bulunduğu bir grup ise yeni fikirlerin diğer grup üyeleri ile pekiştirilmesi ile gelişime ve değişime açıktır.

3.5.1. Yaratıcı Kişilik Özellikleri

Birçok araştırmacı tarafından farklı şekillerde tanımlanan yaratıcılık; bağımsızlığı ve göreceli özgünlüğü (relative originality) içerir; esnek düşünme yeteneğinin geliştirilmesidir; biri mantıksal; (tek boyutlu, dil ağırlıklı konuya) diğeri de görsel (çok-boyutlu ve sezgisel) görüşe sahip olan iki düşüncenin birbirini tamamlayan bir modelidir. Yaratıcılığın ne bir listenin yaratıcı fikirleri tanımlamaya veya geliştirmeye yardımcı olabildiğine ne de birbirinden ayrı tutulmuş maddelerden oluşan bir listesiyle tanımlanabildiğine dair kesin bir veri yoktur (Meissner, 2006: 66).

Bireyler herhangi bir alanda yaratıcı olabilir ya da yaratıcı olamayabilirler. Genellikle her alanda yaratıcı olma ya da olmama söz konusu değildir (Gardner, 2009: 36). Yaratıcı olan bir bireyin kişilik özellikleri aşağıdaki gibidir. Bunlar (Yurtseven, 2001: 46);

Vazgeçmezler ve motivasyonlarını korumayı bilirler,

Yaratıcı bireyler diğer bireylerle konuşmaktan ve beraber olmaktan zevk alırlar,

Başarı için belli bir alanda uzun ve zorlu bir yol katederler, Son derece iyi bir mizah anlayışları vardır,

Geçmişteki deneyimlere araştırma ve deney yapma konusunda büyük bir serbestlik ile doludur.

İnsanların yaratıcılık özellikleri sayesinde yeni fikirlerin üretilmesi, ortaya çıkan bazı problemlere anlamlı çözümler yaratılmaktadır (Eren ve Kılıç, 2013: 224). Yaratıcı özelliğe sahip bireyler yanlış yapmaktan çekinirler ve akıllarına gelen düşünceyi sınamaktan kaçınmamaktadırlar (Özben ve Argun, 2005: 17).

3.5.2. Yaratıcı Grup Özellikleri

Birçok sosyal dalda ilgi çekmeye başlayan organizasyonel yaratıcılık konusu; kompleks bir ortamda birlikte çalışan insanların ortak bir şekilde oluşturdukları ve bir değeri olan fikir, mamul, hizmet ve süreçleri olarak ifade edilmektedir. Organizasyonel yaratıcılık, sosyal sermayenin ve organizasyonel performansı arttıran bilgi dönüşüm modları yardımı ile artış göstermektedir. Bilgi kaynaklarının sosyal kaynaklarla birleşmesi sonucu organizasyonların rekabet avantajı ortaya çıktığı için bu dönüşüm süreçlerinin anlaşılması önem taşımaktadır (Zamantılı Nayır ve Durmuşoğlu, 2012: 311).

Örgüt hiyerarşisinin üst düzeylerinden başlayarak alt katmanlarına doğru gözükmeye başlayan ve geniş bir alanı içine alan özellikler yaratıcılık ile ilgilidir (Tuncer, Ayhan ve Varoğlu, 2007: 166).

Yaratıcı özelliğe sahip bir örgütün değişimi yaşaması ile birlikte bu değişimi geliştirmesi veya yeni fiillere bağlı ileri düzeyde kurallar ve düzenlemeler sağlamalıdır. Özetle örgüte yarar sağlayacak yeni kazanımlar sağlaması gerekmektedir (Akdemir ve Çukacı, 2005: 1179).

Aynı amaca farklı şekilde ulaşmaya işgören birey, yaratıcı düşünceye sahiptir. Farklı kültürleri deneyime gönüllü olarak hazır olan, rahatlıkla diğer insanlarla birlikte ekip halinde çalışabilen, yakındaki ve uzaktaki düşmanları derhal tanıyabilen bir birey yaratıcıdır. Açık fikirliliğin göstergesi olan yaratıcılık da bireyler alışılmamış durumları ve görevleri araştırmaya motive olmuşlardır. Bilgi sahibi olan yaratıcı bireylerin eğitimi kendi ellerindedir ve bilgilerinin zenginliği, yoğunluğu ve seçimi üst seviyededir. Yaratıcı bireyler karşılaşılan olumsuzluklar karşısında olumlu yönde etkilenirler ve bu olumsuzluğu kendilerini geliştirme fırsatı olarak görürler (Cengiz, Acuner ve Baki, 2007: 101).

Örgütün yaratıcılığının ilerlemesi için örgütün yapı ve iklimi önem arz etmektedir. Yaratıcılık düşüncesi ancak özgür bir ortamda özgür bir insan tarafından ortaya konabilir. Sıkı bir hiyerarşik yapıya sahip sürekli talimatlarla hareket edilen gerekli olmayan kontrollerin gerçekleştiği organizasyonlarda işgörenlerin yaratıcı olması beklenilmemektedir. İşgörenler üstlerinden gelen komutlara odaklandıkça yaratıcılık ortaya çıkmayacaktır. Bunun sonucunda hem işletmenin başarısı olumsuz etkilenecek hem de nitelikli işgücü kaybına neden olacaktır (Samen, 2008: 377).

Yaratıcı örgüt ile yaratıcı birey karşılaştırılarak şu sonuçlara ulaşılmıştır (Mengili, 2007: 64):

Yaratıcı birey yüksek kavrama yeteneğine, yaratıcı örgüt de fikir adamlarına sahiptir. Yaratıcı bir örgütte açık iletişim kanalları, teklif sistemleri ve danışmanlık görevi gerçekleştiren kuruluşlar vasıtasıyla yaratıcılığa ulaşılmaya çalışılmaktadır.

Yaratıcı bir birey orijinaldir ve ilginç fikirlere sahiptir. Yaratıcı örgüt ise çok değişik özellikleri olan kişilerden yararlanmakta ve sorunların

çözümüne ihtisasa dönük olmayan takım personelinden de yararlanmaktadır.

Yaratıcı bireyler farklı görüşleri kaynakları bakımından ele almamakta sorunun kendisiyle ilgilenerek soruna çözüm buluncaya kadar uğraşmaktadırlar. Yaratıcı örgütler ise görüşleri liyakata göre değerlendirmekte ve statüyle ve görüşlerin nasıl oluştuğuyla ilgilenmemektedirler. İşgörenlerini de liyakat esasına göre terfi ettirmektedirler.

Yaratıcı bireyler yargılar ve sorunları değerlendirirken erken kararlardan kaçınarak analiz ve açıklamalar için çok zaman harcamaktadırlar. Yaratıcı örgütler ise mevcut ürünlerin geliştirilmesi gerektiğine inanmakta ve temel araştırmalara yatırım yapmaktadır. Bu örgütler uzun vadeli planlar çerçevesinde yeni fikirlerle uğraşmakta ve önyargıdan kaçınarak her düşünceye bir şans tanımaktadırlar.

Yaratıcı bireyler daha esnek ve daha az otoriter bireylerdir. Onlar içgüdüleri doğrultusunda yaşayan insanlardır. Buluşları da düzensizdir. Yaratıcı örgütler ise yanlışları düzeltmek için zaman ve emek harcamakta ve toleranslı davranmaktadırlar. Öte yandan risk yüklenmeyi amaç edinirler. İşgörenlerinden gelen değişik görüş ve düşünceleri heyecanla karşılar ve serbestçe tartışırlar.

Yaratıcı bireyler yargılamalarında bağımsızdırlar; her fikre katılmazlar, genel kabul gören şeylerden de uzaklaşmayı bilirler. Kendilerinin diğer işgörenlerden farklı niteliklere sahip olduğunun bilincindedirler. Zengin bir fantezi dünyasına sahip olduklarından dolayı da gerçekleri yakından gözlemleyebilmektedirler. Yaratıcı örgütler de bağımsızdırlar. Kendi önderlerini izlemeye çalışmayarak orijinal ve değişik amaçlar edinirler. Günlük işlerinde yeterli güvenlik tedbirlerini alarak yaratıcılık için fırsatlar yaratmaktadırlar.

Bu karşılaştırma sonucunda bireysel ve örgütsel yaratıcılık arasındaki farklar ve benzerlikler daha açık şekilde görülmektedir.