Yaratıcı Bireylerin Sahip Olduğu Kişisel Özellikler

Bu konudaki literatür taramasında, yazarların birçoğunun yaratıcılık özelliği fazla olan bireylerin sahip olduğu kişilik özellikleri konusunda hemfikir olduğu görülmektedir. Bunların başında Sungur’un kişilik özelliklerinin yaratıcılık üzerindeki etkisine ilişkin çalışması gelmektedir (Sungur, 1997: 31). Buna göre yaratıcılığa sahip bireyin sahip olduğu genel özellikler aşağıdadır:

 Duygular; yaratıcı bireyin sahip olduğu en temel duyguların başında, başarı isteği, saygınlık ve icat etme aşkı gelmektedir.

75

 Bağımsız davranma; tüm engellerden bağımsız olma isteğidir.

 Yalnızlık; yaratıcı kişiler genellikle kendine yetebilen ve çok fazla başkaları ile bir araya gelmeye istekli olmayan kişilerdir.

 Merak; bu kavram günümüzde özellikle yaratıcığın ortaya çıkmasında oldukça önemlidir. Bireyi yeni arayışlara ve araştırmaya iten bu kavram içerisinde aslında hırs, belirsizlik ve heyecan gibi kavramlar yer almaktadır (Gümüşsuyu, 2004: 20).

 Çaba; karşılaşılan güçlüklere karşı durabilme isteği ve becerisidir.

 Oyun kurgusu; yaratıcı birey etrafındaki nesne ve düşüncelerle sürekli oynama eğilimindedir. Onları kurgular ve oynar. Bu kişilik özelliği yaratıcılık için son derece önemlidir. Bu kurgu yeteneği kişinin olaylara ve nesnelere ilişkin fikir dağarcığını genişletir.

 Doğal olma; bireyin bir anlamda kendisiyle yüzleşmesi ve olaylar karşısında doğal davranmasıdır.

 Güçlü sezgiler; alınacak önemli kararlarda ve bu kararları almak konusunda kararsızlık yaşandığı durumlarda güçlü sezgileri olan kişiler farklı yol ve yöntemler ya da değişik doğru kararlar alabilmektedirler.

 Karmaşa ve çelişkiye yatkınlık; yaratıcılık yeteneği yüksek olan bireylerin özellikle karmaşaya ve düzensizliğe hoşgörü ile baktığı bilinmektedir.

 Empati kurabilme; empati en basit tanımıyla kişinin kendisini karşısındaki kişinin yerine kendisini koymasıdır. Özellikle yaratıcılık yeteneği yüksek olan bireylerde empati kurabilme yeteneğinin de yüksek olduğu söylenebilir. Empati kurmak sadece bireyin karşısındaki kişinin duygu ve düşüncelerini anlamasıyla bitmez. Karşısındakinin duygu ve düşüncelerini anlayan birey oluşturacağı davranış şeklini de buna göre belirlemelidir. Onun için empati kuran kişi karşısındakinin duygu ve düşüncelerini tam olarak anlayacak ve buna uygun davranış şekli ortaya koyacaktır. Bu özellik, yaratıcılık yeteneği yüksek olan bireylerde diğerlerine göre daha fazladır.

Yaratıcı kişilik özelliğinin oluşumunda kişinin çocukluğundan mevcut zamana kadar olan gelişim süreci oldukça önemlidir. Bireyin meraklı olması, yeni şeyleri ve

76 farklılıkları deneme isteği bireyin yaratıcılığında en önemli olan değişkenlerdir. Yaratıcı bireyler nesneler arasındaki mevcut ilişkilerden tatmin olmayan ve farklı alternatifleri denemekten çekinmeyen insanlardır. Esnek düşünebilme ve iç görüye sahip olabilmede yaratıcı bireylerin temel özellikleri arasında yer almaktadır.

Yaratıcılığı engelleyen kişilik özellikleri ise, içsel özgürlükten yoksun olma, alanında bilgili ve ilgili olmama, kuşkularının ve korkularının hayatını yönlendirmesi, yanlış yapmaktan korkması, alay edilmesinden korkması, çok fazla mükemmeliyetçi olma, otoriteye ciddi anlamda bağımlı olmadır (San, 10-17: 1985; Dökmen, 1997: 232).

Bu özelliklerin yanında yaratıcılık yeteneği yüksek bir birey için ayrıntı olarak aşağıdaki özelliklerde söylenebilir (Csıkszentmihalyı, 2002: 58-73):

 Enerji yüklüdür,

 Sessiz ve oldukça rahattır,

 Sorumluluk ve sorumsuzluğu bir arada bulundurur,

 Hayal kurar,

 Alçakgönüllüdür,

 Gururludur,

 Duyarlı ve açık görüşlüdür,

 İşinde hırslıdır.

Bunlara ek olarak yüksek yaratıcılık özelliğine sahip bireylerin aşağıdaki özelliklere de sahip olduğu söylenebilir (Üstündağ, 2009: 38).

 Bu insanlar başarılıdır,

 Önderdirler ve kendi kendilerine yetebilirler,

 Geleneklere bağlı değildirler,

 Duygu ve yeni heyecanlara açıktırlar,

 Kolay kolay insanlarla yakınlık kurmazlar,

 Kendilerinin yaratıcılık yeteneğine sahip olduklarını bilirler.

Yaratıcılık yeteneği fazla olan bireyler genellikle asi ve düzensiz kişilerdir.

Bunlar dünyaya ve olaylara kesinlikle önyargıyla bakmazlar. Düzen ve kurallar onlara göre çok önemli değildir. Aynı zamanda bu kişiler dayanıklı ve ısrarcıdır (Andreasen, 2009: 39).

Yaratıcı bireyler birçok farklı özelliklere sahip olabilirler ancak genel olarak bu kişilerde ortak görülen tutum ve davranışlar(Başkalarına- iş yaşamında ve kendilerine

77 ait) aşağıdaki gibidir (Sungur, 1992: 34-37; Akat, Budak, 1994: 383; Arslan, Karasoy, 2002: 478; Mengili, 2007: 39-43).

1. Başkalarına İlişkin Tutumları;

 Son derece iyi bir mizah anlayışına sahiptirler,

 Güzelliğe duyarlıdırlar,

 Sade ve duyguludurlar,

 Karşı fikirler ileri sürmede oldukça yeteneklidirler,

 Kolay ikna edilemezler,

 Başlatıcıdırlar,

 Yaratıcı bireyler diğer insanlarla iletişim kurmaktan hoşlanırlar,

 Bazı zamanlarda ise kendi dünyalarına çekilirler, sessiz ve sakindirler.

 Değişken mizaçlıdırlar,

 Sosyal hayatlarında uyumlu bir kişilik yapısına sahiptirler,

 Etrafındakilere karşı taze bir duyarlılık içerisindedirler ve güçlü bir sevecenlik duygusuna sahiptirler,

 Dış dünyaya karşı çekingendirler,

 Katılımcı değillerdir,

 Eleştirilere açıktırlar,

 Çok az dostu olan ve ailelerinden de bağımsız bireylerdir,

 Başkalarına ilişkin tutumlarında bağımsız, girişken, cesur ve klasik değer sistemine sahip kişilerdir,

 Az konuşurlar.

2. İşteki Tutumları

 Herhangi bir sorunla ilgili sürekli kaygılıdırlar, sorunlara karşı diğerlerinden daha duyarlıdırlar,

 Düzensizliğe, belirsizliğe, karışıklığa ve kendi iç çelişkilerine karşı toleranslıdırlar,

 Cevabı alınmamış sorular, çözümlenmemiş farklılıklar onları rahatsız etmez,

 Zihnindeki düzenli ve düzensiz düşüncelerden, mantık ve tutkudan, estetik ve bilimden ve tüm zıt yönlü konulardan aynı anda söz etmek onlara zor gelmez,

78

 Karmaşık fikirleri tercih ederler,

 Çalışkan ve üretkendirler,

 Çeşitliliğe değer verirler,

 Düşüncelerinde esnek olmaları çözüm alternatifleri geliştirebilmelerini sağlar,

 Dik kafalıdırlar,

 Hiçbir şeyi kendilerine sunulduğu gibi kabul etmezler,

 Yapıcı eleştirilerde bulunurlar,

 Yaratma güdüleri ve önsezileri oldukça yüksektir,

 Mükemmelliğe karşı aşırı bir istek içerisindedirler,

 Aşırı düzenlemeden rahatsız olmaktadırlar,

 Hataları kolaylıkla tespit edebilirler,

 Yaratıcı kişilerin kavrama yetenekleri ve hafızaları güçlüdür,

 Uzak amaçlara sahiptirler,

 Kararlı ve azimlidirler,

 Sorunları analiz edip başarıyla da sentezleyebilirler,

 Belirsizlikten korkmadıkları gibi belirsiz durumları tercih ederler,

 Çok az gerileme yaşarlar,

 İş yaşamlarında kuşkucu, açık, eleştirici, dürüst ve dayanıklıdırlar,

 Eski kalıplara boyun eğmemesinin nedeni yeni kalıplar ortaya atmak istemesinden ileri gelmektedir,

 Eyleme yöneliktirler,

 Zihinsel çalışmalara yüksek ilgi duyarlar,

 Ayrıntılı ve rutin çalışmalardan daha az doyum sağlarlar,

 Düşünceleri ve nesneleri bireylere tercih ederler,

 İş güvenliğine daha az önem verirler,

 İş yaşamlarında teorik değerleri ön planda tutarlar,

 Kendilerini tanırlar ve kendilerine güvenirler,

 Hırslı ve isteklidirler,

 Yeni deneyimlere her zaman açıktırlar,

 Düşüncelerinde ve değer yargılarında bağımsızdırlar,

79

 Meraklıdırlar, çocukluklarından itibaren her şeyin nedenini araştırırlar,

 Ayrıntılara takılıp kalmazlar.

3.Kendilerine Karşı Tutumları

 Yaratıcı kişiler duygusal ve çocuksudurlar,

 Düşünmeden hareket ederler,

 İçgüdülerinde kontrolü reddederler,

 Kendilerine karşı da dürüstlerdir,

 Aşırı heyecansal tepkiler ve düşük heyecansal tutarlılık gösterirler,

 Baskın, coşkulu ve enerjik bir karakter yapısına sahiptirler. Coşkulu bir duyarlılık içerisindedirler,

 Genellikle renkli bir çocukluk geçirmişlerdir,

 Kolaylıkla kışkırtılan ve kızdırılabilinen bireylerdir,

 Toplumsal baskılardan kendilerini koruyabilirler,

 Bilinçaltlarıyla yüzleşmede yetenek sahibidirler.

Yaratıcılık yeteneği yüksek olan bireylere ait bu özellikler birçok yazar tarafından vurgulanmıştır. Genel olarak yaratıcılık yeteneği yüksek olan bireylerin davranışsal ve kişilik özellikleri tutarlılık göstermektedir. Yaratıcılık yeteneği yüksek olan bireyler tüm yazarlar tarafından sıra dışı şekilde yani alışılmışın dışında davranan ve tepki veren, geleneklere bağlı olmayan, değişikliğe ve yeniliğe açık, başarılı, hayal gücü yüksek bireyler olarak tanımlanırken, korku ve endişeleri yüzünden davranışlarını kısıtlayan ve düzen yanlısı olan kişiler ise yaratıcılık yeteneği düşük olan bireyler olarak tanımlanmıştır.