Yapısal Eşitlik Modeli Analizleri - BULGULAR VE TARTIŞMA

3. BULGULAR VE TARTIŞMA

3.1.4. Yapısal Eşitlik Modeli Analizleri

Risk Algısı Ölçeği Yapısal Eşitlik Modeli Analizi

Yapısal eşitlik modeli kapsamında H1 hipotezinin “Düzce kentinde yaşayan insanların kente duydukları bağlılık arttıkça risk algıları da artmaktadır.” test edilebilmesi için risk algısı maddelerine doğrulayıcı faktör analizi uygulanmıştır. Bunun için deprem, heyelan, sel/taşkın, orman ve kuraklık risk algısı ölçekleri için yapılan açımlayıcı faktör analizlerinden yararlanılmıştır (Çizelge 3.8, Çizelge 3.9, Çizelge 3.10, Çizelge 3.11, Çizelge 3.12). Risk algısını açıklayan toplamda 35 adet maddenin anket formundaki madde karşılıkları Çizelge 3.21’de sıralanmıştır.

Çizelge 3.21. Risk algısı ölçeği maddeleri.

Risk Algısına İlişkin Maddeler

V1 Deprem, benim veya ailemin can güvenliğini tehdit eder.

V2 Deprem, benim veya ailemin günlük yaşantısını önemli ölçüde aksatır (iş, okul, eğlence).

V3 Deprem, mal varlığımıza önemli ölçüde zarar verir.

V4 Düzce’de depreme maruz kalabilirim.

V5 Düzce’de meydana gelen depremde diğer şehirlere göre sosyal anlamda daha fazla zarar _görürüm.

V6 Düzce’de meydana gelen depremde diğer şehirlere göre ekonomik anlamda daha fazla zarar _görürüm.

Çizelge 3.21 (devam). Risk algısı ölçeği maddeleri.

LAN

V8 Heyelan, benim veya ailemin can güvenliğini tehdit eder.

V9 Heyelan, benim veya ailemin günlük yaşantısını önemli ölçüde aksatır (iş, okul, eğlence).

V10 Heyelan, mal varlığımıza önemli ölçüde zarar verir. V11 Düzce’de heyelana maruz kalabilirim.

V12 Düzce’de meydana gelen heyelanda diğer şehirlere göre sosyal anlamda daha fazla zarar _görürüm. V13 Düzce’de meydana gelen heyelanda diğer şehirlere göre ekonomik anlamda daha fazla zarar _görürüm. V14 Düzce’de meydana gelen heyelanda diğer şehirlere göre fiziksel anlamda daha fazla zarar _görürüm.

ŞK

V15 Sel/Taşkın, benim veya ailemin can güvenliğini tehdit eder.

V16 Sel/Taşkın, benim veya ailemin günlük yaşantısını önemli ölçüde aksatır (iş, okul, eğlence). V17 Sel/Taşkın, mal varlığımıza önemli ölçüde zarar verir.

V18 Düzce’de sel/taşkına maruz kalabilirim.

V19 Düzce’de meydana gelen sel/taşkında diğer şehirlere göre sosyal anlamda daha fazla zarar _görürüm. V20 Düzce’de meydana gelen sel/taşkında diğer şehirlere göre ekonomik anlamda daha fazla zarar _görürüm. V21 Düzce’de meydana gelen sel/taşkında diğer şehirlere göre fiziksel anlamda daha fazla zarar _görürüm.

YANGI

V22 Orman yangını, benim veya ailemin can güvenliğini tehdit eder.

V23 Orman yangını, benim veya ailemin günlük yaşantısını önemli ölçüde aksatır (iş, okul, eğlence). V24 Orman yangını, mal varlığımıza önemli ölçüde zarar verir.

V25 Düzce’de orman yangınına maruz kalabilirim.

V26 Düzce’de meydana gelen orman yangınında diğer şehirlere göre sosyal anlamda daha fazla zarar _görürüm. V27 Düzce’de meydana gelen orman yangınında diğer şehirlere göre ekonomik anlamda daha fazla _{zarar görürüm.} V28 Düzce’de meydana gelen orman yangını diğer şehirlere göre fiziksel anlamda daha fazla zarar _görürüm.

KUR

AKL

V29 Kuraklık, benim veya ailemin can güvenliğini tehdit eder.

V30 Kuraklık, benim veya ailemin günlük yaşantısını önemli ölçüde aksatır (iş, okul, eğlence). V31 Kuraklık, mal varlığımıza önemli ölçüde zarar verir.

V32 Düzce’de kuraklığa maruz kalabilirim.

V33 Düzce’de meydana gelen kuraklıkta diğer şehirlere göre sosyal anlamda daha fazla zarar _görürüm. V34 Düzce’de meydana gelen kuralıkta diğer şehirlere göre ekonomik anlamda daha fazla zarar _görürüm. V35 Düzce’de meydana gelen kuraklıkta diğer şehirlere göre fiziksel anlamda daha fazla zarar _görürüm.

Önerilecek model doğrultusunda yapılan analize göre modifikasyon önerilerine bakıldığında, sırasıyla V29 (Kuraklık, benim veya ailemin can güvenliğini tehdit eder) ile V30 (Kuraklık, benim veya ailemin günlük yaşantısını önemli ölçüde aksatır); V15 (Sel/Taşkın, benim veya ailemin can güvenliğini tehdit eder) ile V22 (Orman yangını, benim veya ailemin can güvenliğini tehdit eder); V6 (Düzce’de meydana gelen depremde diğer şehirlere göre ekonomik anlamda daha fazla zarar görürüm) ve V7 (Düzce’de meydana gelen depremde diğer şehirlere göre fiziksel anlamda daha fazla zarar görürüm) maddeleri arasında yapılacak modifikasyonların χ2 değerine katkı sağlayacakları belirlenmiş ve Şekil 3.1’te görülen yol şeması elde edilmiştir. Modelin uyumuna ilişkin

analiz sonuçları ise Çizelge 3.22 ’de verilmiştir. Önerilen modelin uyum ölçütleri sonuçları ile standart değerler karşılaştırıldığında, modelin sonuçlarının genel olarak kabul edilebilir uyum değerleri içinde olduğu belirlenmiştir.

Çizelge 3.22. Risk algısına ilişkin modelin uyum değerleri.

Uyum

Ölçütleri İyi Uyum Kabul Edilebilir Uyum Önerilen Model

χ2/sd χ2/sd ≤3 χ2/sd ≤5 2610,55/552=4,72

RMSEA 0<RMSEA<0,05 0,05≤RMSEA≤0,10 0,137

RMR 0≤RMR≤0,05 0,05<RMR≤0,10 0,12

SRMR 0≤SRMR≤0,05 0,05<SRMR≤0,10 0,088

NFI 0,95≤NFI≤1 0,90≤NFI≤0,95 0,90

NNFI 0,97≤NNFI≤1 0,95≤NNFI≤0,97 0,93

CFI 0,97≤CFI≤1 0,95≤CFI≤0,97 0,93

GFI 0,95≤GFI≤1 0,90≤GFI≤0,95 0,63

AGFI 0,90≤AGFI≤1 0,85≤AGFI≤0,90 0,57

Şekil 3.1‘de görüldüğü gibi risk algısı değişkenine ait 5 adet deprem, heyelan, sel/taşkın, orman yangını ve kuraklık bağımlı gizil değişkenleri bulunmaktadır. Deprem bağımlı gizil değişkenine ait 7 adet madde yer almaktadır. Bu maddelerin pozitif katsayılara sahip olduğu görülmektedir. Bu katsayıların en büyüğü V3 ve V4’e aittir (0,82). Bunun anlamı, deprem risk algısının artışı üzerinde insanların depremde mal varlığı açısından zarar görme ve depreme maruz kalma düşüncesi oldukça etkili olmaktadır.

Heyelan bağımlı gizil değişkenine ait 7 adet madde bulunmaktadır ve maddeler pozitif katsayılardan oluşmaktadır. Bu katsayıların en büyüğü V13 ’e aittir (0,87). Bu sonuca göre, heyelan risk algısının artışında insanların Düzce’de olabilecek bir heyelanda diğer şehirlere göre ekonomik anlamda daha fazla zarar görebilme düşüncesinin etkili olmasıdır.

Sel/Taşkın bağımlı gizil değişkeni 7 adet madde içermektedir. Maddeler pozitif katsayılara sahiptir ve V19 maddesi en büyük katsayıya sahiptir (0,90). V19 maddesine göre, sel/taşkın risk algısının artışı üzerinde insanların diğer şehirlere göre sosyal anlamda daha fazla zarar görme düşüncesidir.

Orman yangını bağımlı gizil değişkeni 7 adet maddeden oluşmaktadır ve pozitif katsayılara sahiptir. Maddeler içerisinde en büyük katsayılar V23 ve V27’e aittir (0,83). Orman yangını risk algısının artışında, insanların orman yangınında kendilerinin veya ailelerinin günlük yaşantısını önemli ölçüde aksatması ve diğer şehirlere göre ekonomik anlamda daha fazla zarar görebilme düşüncesi öne çıkmaktadır.

Kuraklık bağımlı gizil değişkenine ait pozitif katsayılara sahip olan 7 adet madde belirlenmiştir. Maddelerden katsayısı en büyük olan V33 maddesidir (0,88). Sel/taşkın risk algısına benzer şekilde, kuraklık risk algısı artışı üzerinde de insanların kuraklıkta diğer şehirlere göre sosyal anlamda daha fazla zarar görme düşüncesi etkili olmaktadır. Risk algısı değişkenindeki 1 birimlik bir artış, deprem bağımlı gizil değişkenini 0,38’lık bir artışla, heyelan bağımlı gizil değişkenini 0,86’lık bir artışla, sel/taşkın bağımlı gizil değişkenini 0,83’lük bir artışla, orman yangını bağımlı gizil değişkenini 0,82’lık bir artışla ve kuraklık bağımlı gizil değişkenini 0,69’luk bir artışla etkilemektedir. Bu katsayılar pozitif ve %5 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlıdır. Bu katsayılardan hareketle bireylerde risk algısının, afete maruz kalma ile afet sonucunda yaşanacak sosyal ve ekonomik anlamda zarar görme düşünceleri göz önüne alındığında artacağı yorumu yapılabilir.

Yer Bağlılığı Ölçeği Yapısal Eşitlik Modeli Analizi

Yapısal eşitlik modeli oluşturarak H1 hipotezin “ Düzce kentinde yaşayan insanların kente duydukları bağlılık arttıkça risk algıları da artmaktadır.” test edilebilmesi için yer bağlılığı maddelerine doğrulayıcı faktör analizi uygulanmıştır. Bu kapsamda yer bağlılığı ölçeği için yapılan açımlayıcı faktör analizinden yararlanılmıştır (Çizelge 3.17). H1 hipotezinde, yer bağlılığı bağımsız gizil değişken olarak yer almaktadır. Yer bağlılığını açıklayan 16 adet madde bulunmuştur. Bu maddelerin anket formundaki madde karşılıkları Çizelge 3.23’de sıralanmıştır.

Çizelge 3.23. Yer bağlılığı ölçeği maddeleri.

Yer Bağlılığına İlişkin Maddeler

V1 Düzce’yi bir parçam gibi hissederim.

V2 Düzce benim için çok özeldir.

V3 Düzce’yi çok iyi bilirim.

V4 Düzce’ye çok bağlıyım.

V5 Bu kentin yaşam tarzını beğenirim.

V6 Bu kent, diğer kentlerde yaşayanların imrendiği, özendiği özelliklere sahiptir.

V7 Düzce benim gelecekteki planlarımda çok önemli bir yer tutar.

V8 Düzce benim için çok şey ifade etmektedir.

V9 Bir şeyleri Düzce’de yapmak herhangi bir kentte yapmaktan daha önemlidir.

V10 Bu kentte yapılan işlere katılmak isterim. V11 Düzce’yi memleketim olarak görürüm.

V12 Düzce’nin gelecekte nasıl bir yer olacağını görmek isterim. V13 Düzce’den hoşlanırım.

V14 Bu kent benim için yaşanacak en iyi yerdir. V15 Düzce ile ilgili konular beni ilgilendirir. V16 Düzce’de olmadığımda Düzce’yi özlerim.

Önerilecek model doğrultusunda yapılan analize göre modifikasyon önerilerine bakıldığında, sırasıyla V6 (Bu kent, diğer kentlerde yaşayanların imrendiği, özendiği özelliklere sahiptir) ile V7 (Düzce benim gelecekteki planlarımda çok önemli bir yer tutar); V7 (Düzce benim gelecekteki planlarımda çok önemli bir yer tutar) ile V9 (Bir şeyleri Düzce’de yapmak herhangi bir kentte yapmaktan daha önemlidir) maddeleri arasında yapılacak modifikasyonların χ2 değerine katkı sağlayacakları belirlenmiştir ve Şekil 3.2’te görülen yol şeması elde edilmiştir. Modelin uyumuna ilişkin analiz sonuçları ise Çizelge 3.24’te verilmiştir. Önerilen modelin uyum ölçütleri standart değerler karşılaştırıldığında, modelin sonuçlarının büyük ölçüde kabul edilebilir uyum değerleri içinde olduğu bulunmuştur.

Çizelge 3.24. Yer bağlılığına ilişkin modelin uyum değerleri.

Uyum Ölçütleri İyi Uyum Kabul Edilebilir Uyum Önerilen Model

χ2/sd χ2/sd ≤3 χ2/sd ≤5 458,09/102=4,49

RMSEA 0<RMSEA<0,05 0,05≤RMSEA≤0,10 0,132

RMR 0≤RMR≤0,05 0,05<RMR≤0,10 0,098

SRMR 0≤SRMR≤0,05 0,05<SRMR≤0,10 0,067

NFI 0,95≤NFI≤1 0,90≤NFI≤0,95 0,94

NNFI 0,97≤NNFI≤1 0,95≤NNFI≤0,97 0,94

CFI 0,97≤CFI≤1 0,95≤CFI≤0,97 0,95

GFI 0,95≤GFI≤1 0,90≤GFI≤0,95 0,74

AGFI 0,90≤AGFI≤1 0,85≤AGFI≤0,90 0,66

Şekil 3.2‘de görüldüğü gibi yer bağlılığı bağımsız gizil değişkenine ait 16 adet madde yer almaktadır. Bu maddelerin pozitif katsayılara sahip olduğu görülmektedir. Bu katsayıların en büyüğü V1, V4 ve V13’e aittir (0,87). Bu değerlere göre, yer bağlılığı algısının artışını en çok “Düzce’yi bir parçam gibi hissederim.”, “Düzce’ye çok bağlıyım.” ve “Düzce’den hoşlanırım.” maddeleri ifade etmektedir. Yer bağlılığı maddeleri arasındaki katsayılar pozitif ve %5 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlıdır.

Şekil 3.2. Yer bağlılığı ölçeği doğrulayıcı faktör analizi yol şeması. Risk Algısı ve Yer Bağlılığı İlişkisi Ölçüm Modeli Analizi

Çalışma kapsamında, “Düzce kentinde yaşayan insanların kente duydukları bağlılık arttıkça risk algıları da artmaktadır.” H1 hipotezinin test edilebilmesi için Çizelge 3.8,

Çizelge 3.9, Çizelge 3.10, Çizelge 3.11, Çizelge 3.12 ve Çizelge 3.17’da oluşturulan açımlayıcı faktör analizlerine dayanılarak yapısal eşitlik modeli oluşturulmuştur. H1 hipotezinde, yer bağlılığı bağımsız gizil değişken, risk algısı ise bağımlı gizil değişken olarak yer almaktadır. Çizelge 3.21’de risk algısını açıklayan 35 adet madde, Çizelge 3.23’de ise yer bağlılığını açıklayan 16 adet madde bulunmaktadır. Bu maddelerin anket formundaki madde karşılıkları Çizelge 3.25’te sıralanmıştır.

Çizelge 3.25. Risk algısı ve yer bağlılığı ölçeği maddeleri.

Risk Algısı Ölçeği Maddeleri

V1 Deprem, benim veya ailemin can güvenliğini tehdit eder.

V2 Deprem, benim veya ailemin günlük yaşantısını önemli ölçüde aksatır (iş, okul, eğlence).

V3 Deprem, mal varlığımıza önemli ölçüde zarar verir.

V4 Düzce’de depreme maruz kalabilirim.

V5 Düzce’de meydana gelen depremde diğer şehirlere göre sosyal anlamda daha fazla zarar _görürüm.

V6 Düzce’de meydana gelen depremde diğer şehirlere göre ekonomik anlamda daha fazla zarar _görürüm.

V7 Düzce’de meydana gelen depremde diğer şehirlere göre fiziksel anlamda daha fazla zarar _görürüm.

LAN

V8 Heyelan, benim veya ailemin can güvenliğini tehdit eder.

V9 Heyelan, benim veya ailemin günlük yaşantısını önemli ölçüde aksatır (iş, okul, eğlence).

V10 Heyelan, mal varlığımıza önemli ölçüde zarar verir. V11 Düzce’de heyelana maruz kalabilirim.

ŞK

V15 Sel/Taşkın, benim veya ailemin can güvenliğini tehdit eder.

V16 Sel/Taşkın, benim veya ailemin günlük yaşantısını önemli ölçüde aksatır (iş, okul, eğlence). V17 Sel/Taşkın, mal varlığımıza önemli ölçüde zarar verir.

V18 Düzce’de sel/taşkına maruz kalabilirim.

YANGI

V22 Orman yangını, benim veya ailemin can güvenliğini tehdit eder.

V23 Orman yangını, benim veya ailemin günlük yaşantısını önemli ölçüde aksatır (iş, okul, eğlence). V24 Orman yangını, mal varlığımıza önemli ölçüde zarar verir.

V25 Düzce’de orman yangınına maruz kalabilirim.

Çizelge 3.25 (devam). Risk algısı ve yer bağlılığı ölçeği maddeleri.

KUR

AKL

V29 Kuraklık, benim veya ailemin can güvenliğini tehdit eder.

V30 Kuraklık, benim veya ailemin günlük yaşantısını önemli ölçüde aksatır (iş, okul, eğlence). V31 Kuraklık, mal varlığımıza önemli ölçüde zarar verir.

V32 Düzce’de kuraklığa maruz kalabilirim.

V36 Düzce’yi bir parçam gibi hissederim. V37 Düzce benim için çok özeldir. V38 Düzce’yi çok iyi bilirim. V39 Düzce’ye çok bağlıyım.

V40 Bu kentin yaşam tarzını beğenirim.

V41 Bu kent, diğer kentlerde yaşayanların imrendiği, özendiği özelliklere sahiptir. V42 Düzce benim gelecekteki planlarımda çok önemli bir yer tutar.

V43 Düzce benim için çok şey ifade etmektedir.

V44 Bir şeyleri Düzce’de yapmak herhangi bir kentte yapmaktan daha önemlidir. V45 Bu kentte yapılan işlere katılmak isterim.

V46 Düzce’yi memleketim olarak görürüm.

V47 Düzce’nin gelecekte nasıl bir yer olacağını görmek isterim. V48 Düzce’den hoşlanırım.

V49 Bu kent benim için yaşanacak en iyi yerdir. V50 Düzce ile ilgili konular beni ilgilendirir. V51 Düzce’de olmadığımda Düzce’yi özlerim.

Önerilen model doğrultusunda yapılan analizin modifikasyon önerilerine göre, sırasıyla V29 (Kuraklık, benim veya ailemin can güvenliğini tehdit eder) ile V30 (Kuraklık, benim veya ailemin günlük yaşantısını önemli ölçüde aksatır); V16 (Sel/Taşkın, benim veya ailemin günlük yaşantısını önemli ölçüde aksatır) ile V17 (Sel/Taşkın, mal varlığımıza önemli ölçüde zarar verir); V6 (Düzce’de meydana gelen depremde diğer şehirlere göre ekonomik anlamda daha fazla zarar görürüm) ile V7 (Düzce’de meydana gelen depremde diğer şehirlere göre fiziksel anlamda daha fazla zarar görürüm); V41 (Bu kent, diğer kentlerde yaşayanların imrendiği, özendiği özelliklere sahiptir) ile V42 (Düzce benim gelecekteki planlarımda çok önemli bir yer tutar) maddeleri arasında yapılacak modifikasyonların χ2 değerine katkı sağlayacağı belirlenmiştir ve Şekil 3.3’te görülen yol şeması elde edilmiştir. Modelin uyumuna ilişkin analiz sonuçları ise Çizelge 3.26’da verilmiştir. Modelin uyum ölçütleri standart değerler ile karşılaştırıldığında, modelin büyük ölçüde kabul edilebilir uyum değerleri içinde olduğu ortaya çıkmıştır.

Çizelge 3.26. Yer bağlılığı ve risk algısı modelinin uyum değerleri.

Uyum

Ölçütleri İyi Uyum Kabul Edilebilir Uyum Önerilen Model

χ2/sd χ2/sd ≤3 χ2/sd ≤5 5933,95/1214=4,88

RMSEA 0<RMSEA<0,05 0,05≤RMSEA≤0,10 0,116

RMR 0≤RMR≤0,05 0,05<RMR≤0,10 0,30

SRMR 0≤SRMR≤0,05 0,05<SRMR≤0,10 0,22

NFI 0,95≤NFI≤1 0,90≤NFI≤0,95 0,90

NNFI 0,97≤NNFI≤1 0,95≤NNFI≤0,97 0,90

CFI 0,97≤CFI≤1 0,95≤CFI≤0,97 0,91

GFI 0,95≤GFI≤1 0,90≤GFI≤0,95 0,55

AGFI 0,90≤AGFI≤1 0,85≤AGFI≤0,90 0,51

Şekil 3.3’te görüldüğü gibi yer bağlılığı bağımsız gizil değişkenine ait 16 adet madde yer almaktadır. Bu maddelerde katsayıların en büyüğü V36 ve V39’a aittir (0,87) ve pozitif katsayılara sahip olduğu bulunmuştur. Bağımlı risk algısı değişkenine ait 5 adet deprem, heyelan, sel/taşkın, orman yangını ve kuraklık gizil değişkenleri bulunmaktadır. Her bir risk algısı değişkene ait 7 madde yer almaktadır ve bu maddelerin pozitif katsayılara sahip olduğu belirlenmiştir. Deprem bağımlı gizil değişkenine ait katsayıların en büyükleri V3 ve V4’tür (0,82). Heyelan bağımlı gizil değişkeninin en büyük kat sayıya sahip olan maddesi V13’tür (0,89). Sel/Taşkın bağımlı gizil değişkeninin en büyük kat sayı maddesi V19’dur (0,92). Orman yangını bağımlı gizil değişkeninin en büyük kat sayıya sahip olan maddeleri V23 ve V24’tür (0,83). Kuraklık bağımlı gizil değişkeni katsayılarından en büyükleri ise V33 ve V35 (0,87) maddeleri olarak belirlenmiştir.

Yer bağlılığı gizil değişkenindeki 1 birimlik bir artış, deprem bağımlı gizil değişkenini 0,08’lik bir artışla, heyelan bağımlı gizil değişkenini 0,12’lik bir artışla, sel/taşkın bağımlı gizil değişkenini 0,15’lik bir artışla, orman yangını bağımlı gizil değişkenini 0,14’lük bir artışla ve kuraklık bağımlı gizil değişkenini ise 0,17’lik bir artışla etkilemektedir. Bu katsayılar pozitif ve % 5 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlıdır. Bu katsayılardan hareketle çalışma alanında bireylerin yer bağlılığı arttıkça doğal risklerin algılanmasının da artacağı yorumu yapılabilir.

Yer bağlılığı ve risk algısı arasındaki ilişkinin yapısal eşitlik modeli ile betimlenmeye çalışıldığı bu çalışmada, Düzce kentinde yer bağlılığının deprem, heyelan, sel/taşkın, orman yangını ve kuraklık risk algısını pozitif yönde etkilediği saptanmıştır. Benzer şekilde Bernardo, (2013); Billig, (2006); Bonaiuto vd., (2016); De Dominicis vd., (2015); Elliott & Wadley, (2013); Klockow, Peppler, & McPherson, (2014); Peng, Lin, Liu, & Xu (2017)’da çalışmalarında yer bağlılığının risk algısını etkilediğini bulmuşlardır. Bu durum, bireylerin yaşadıkları yere duydukları bağlılığının, yaşanan afetlere ve mevcutta var olan risklere rağmen oldukça güçlü olması ile açıklanabilir.

Belgede Düzce kentinde risk algısının yer bağlılığı ile ilişkisi (sayfa 91-103)