Yöntem ve Teknikler Açısından Duygular

Türkçe Dersi (6,7, 8. Sınıflar) Öğretim Programı‟nda “Dinleme/Ġzleme Öğrenme Alanı”nda yedi adet “Yöntem ve Teknik” bulunmaktadır. Bu yöntem ve tekniklerin duygularla ilgili olanları Ģunlardır:

1- Kendisini konuĢanın yerine koyarak dinleme/izleme: (Empati kurma)

Amaç: Dinleyicinin kendisini konuĢmacının yerine koyarak onun neler hissettiğini, sözlerinin hangi deneyimleri yansıttığını, kendini ve dünyayı nasıl algıladığını anlamaktır.

Uygulama: Öğrencilerden konuĢmacının veya dinlediklerindeki/izlediklerindeki varlık ve Ģahıslardan birinin yerine kendilerini koyarak olayları, duygu ve

düĢünceleri anlamaları istenir. Bu yöntemle yapılan dinleme/izleme diğer kiĢi ile aynı fikri paylaĢma anlamına gelmez.

Bir süre için kendi duygu ve düĢüncelerinden sıyrılarak olaylara ve durumlara karĢısındakinin bakıĢ açısıyla bakmayı ve onu anlamayı gerektirir. Öğrenci, kendini karĢısındakinin yerine koyarken, o kiĢiyi iyi-kötü, onun duygu ve düĢüncelerini de doğru-yanlıĢ olarak değerlendirmekten kaçınmalıdır; çünkü ön yargılı yaklaĢım karĢımızdakini anlamamızı engeller (TÜDÖP, 2006, s. 62).

2- EleĢtirel dinleme/izleme:

Amaç: Öğrencilere dinledikleri/izledikleri hakkında soru sorma alıĢkanlığı

kazandırarak konu hakkında düĢünmelerini; konuyu olumlu ve olumsuz yanlarıyla, tarafsız bir bakıĢ açısıyla değerlendirmelerini sağlayarak kendi doğrularını

buldurmaktır.

Uygulama: Sunulan bilginin konuĢmacının kiĢisel duygu ve düĢüncelerini mi yansıttığı, yoksa bilimsel verilere ve gözlemlere mi dayandığı hızlı bir Ģekilde analiz edilmelidir (TÜDÖP, 2006, s. 63).

Türkçe Dersi (6,7, 8. Sınıflar) Öğretim Programı‟nda KonuĢma Öğrenme Alanı”nda 10 adet “Yöntem ve Teknik” bulunmaktadır. Bu yöntem ve tekniklerin duygularla ilgili olanları Ģunlardır:

1- Katılımlı konuĢma:

Amaç: Dinleyicileri konuĢma sürecine katarak konunun anlaĢılmasını kolaylaĢtırmak ve konuya farklı bakıĢ açıları getirmektir.

Uygulama: Dinleyicileri konuĢma sürecine katmak amacıyla konuĢma yer yer kesintiye uğratılarak dinleyicilerin duygu, düĢünce ve sorularını iletmeleri sağlanır. Bu amaçla konunun ilgi çekici yönleri üzerinde durulmalı, sorular sorularak

dinleyicinin konu üzerinde düĢünmeleri sağlanmalıdır (TÜDÖP, 2006, s. 64). 2- Kendisini konuĢanın yerine koyarak konuĢma (Empati kurma):

anladığını hissettirerek etkili bir iletiĢim kurmaktır.

Uygulama: Bir sorunu çözmek, doğruyu aramak veya karĢısındakinin sevinçlerine ve sıkıntılarına ortak olmak gibi olumlu iletiĢim becerilerini geliĢtirmek için konuĢma ortamı oluĢturulur. Her hafta bir konu belirlenerek karĢısındakini anlama etkinliği yaptırılır.

3- Güdümlü konuĢma:

Amaç: Öğrencilerin bir konu hakkındaki bilgilerini, duygularını ve düĢüncelerini etkili bir Ģekilde anlatma becerilerini geliĢtirmektir.

Uygulama: Öğretmen tarafından belli bir konu seçilerek sınıfın gündemine alınır. Konu hakkında öğrenciler bilgilendirilir. Sınıfta konuyla ilgili beyin fırtınası yapılır. Birkaç öğrenci seçilerek konu hakkındaki duygu, düĢünce ve hayallerini iki dakika içinde ifade etmeleri sağlanır.

4- Serbest konuĢma:

Amaç: Öğrencilerin herhangi bir konudaki duygu, düĢünce ve hayallerini sözlü olarak ifade güçlerini geliĢtirmektir.

Uygulama: Öğrenciler seçtikleri konu hakkındaki duygu, düĢünce ve hayallerini anlatırlar. Öğrencilere kendilerini ifade etme fırsatı vermek için haftalık ders saatinin bir kısmı serbest konuĢmaya ayrılmalıdır (TÜDÖP, 2006, s. 65).

Türkçe Dersi (6,7, 8. Sınıflar) Öğretim Programı‟nda “Okuma Öğrenme Alanı”nda 14 adet “Yöntem ve Teknik” bulunmaktadır. Bu yöntem ve tekniklerin duygularla ilgili olanları Ģunlardır:

1- Tahmin ederek okuma:

“Amaç: Öğrencileri okuma sürecinde etkin kılmak için metinde geçen duygu, düĢünce ve olaylarla ilgili merak uyandırmaktır.

hakkında fikir verebileceği açıklanır” (TÜDÖP, 2006, s. 67). 2- Okuma tiyatrosu:

Amaç: Öğrencilerin metnin yapısını, dilini ve metinde yer alan Ģahıs ve varlık kadrosunun özelliklerini anlamalarını sağlamaktır.

Uygulama: Metin okunduktan sonra diyaloglara dönüĢtürülerek tiyatro metni hâline getirilir. Metnin içeriğiyle ilgili değiĢiklik yapılmaz, konuĢma cümlelerinden ve olaylardan hareketle diyaloglar oluĢturulur. Her öğrenci okuyacağı bölüme

hazırlanır. Aynı zamanda metnin kavranması sağlanmalıdır. Öğrenciler, okudukları bölümde vermeleri gereken duyguyu, metnin bağlamından hareketle

açıklayabilmelidir (TÜDÖP, 2006, s. 68). 3- TartıĢarak okuma:

Amaç: Öğrencilerin metinde iĢlenen konuyla ilgili bilgi, duygu ve düĢüncelerini baĢkalarıyla paylaĢmalarını ve onların bilgi ve görüĢlerinden yararlanarak farklı bakıĢ açıları kazanmalarını sağlamaktır.

Uygulama: Bu yöntem, metin bölümlere ayrılarak uygulanabileceği gibi metnin bütününe yönelik olarak da uygulanabilir. TartıĢma sınıfça veya küçük gruplar hâlinde yapılabilir. TartıĢma sonunda varılan ortak düĢünceler not edilerek metin hâlinde sunulur. Bütün öğrencilerin tartıĢmaya katılması ve birbirlerinin

düĢüncelerine saygı duyması sağlanır (TÜDÖP, 2006, s. 69).

Türkçe Dersi (6,7, 8. Sınıflar) Öğretim Programı‟nda “Yazma Alanı”nda 15 adet “Yöntem ve Teknik” bulunmaktadır. Bu yöntem ve tekniklerin duygularla ilgili olanları Ģunlardır:

1- Serbest yazma:

Amaç: Öğrencilerin herhangi bir konudaki duygu, düĢünce ve hayallerini

Uygulama: Öğrenciler bir konu seçerler ve seçtikleri konu hakkındaki duygu, düĢünce ve hayallerini tür (Ģiir, hikâye, tiyatro, masal vb.) sınırlaması olmadan yazarlar. Serbest yazma çalıĢmalarının sınıfta uygulanma zorunluluğu yoktur. Öğrenciler okul dıĢında yazdıklarını da öğretmen ve arkadaĢlarıyla paylaĢabilirler (TÜDÖP, 2006, s. 70).

2- Kontrollü yazma:

Amaç: Kelimelerin, cümle yapıları ve ifade kalıplarının Türkçe‟nin kurallarına uygun Ģekilde yazılmasıdır.

Uygulama: Kelime, cümle ve paragraf düzeyinde yapılan kontrollü yazma

çalıĢmaları öğrencilerin seviyeleri dikkate alınarak cümle ve paragraf düzeyinde ele alınmıĢtır. Dil bilgisi çalıĢmalarını da pekiĢtirmeye yönelik olan bu yöntem farklı Ģekillerde uygulanabilir.

1. Öğrencilere örnek bir metin verilir. Öğrenciler metinde geçen anahtar kelimeleri de kullanarak yeni bir metin oluĢtururlar.

2. Bir paragrafı oluĢturan cümlelerin yerleri değiĢtirilir. Öğrenciler duygu ve düĢüncenin akıĢına göre cümleleri mantıklı bir sıraya koyarak paragrafı yeniden oluĢtururlar.

3. Belirli bir konuda öğretmen veya öğrenciler tarafından hazırlanan sorulara verilen cevaplar bütünlük içinde ele alınarak birkaç paragraflık metin oluĢturulur. Öğrenciler metni hemen yazabilecekleri gibi konu hakkında araĢtırma yapıp yeterli bilgi sahibi olduktan sonra da yazabilirler.

3- Güdümlü yazma:

Amaç: Öğrencilerin bir konu hakkındaki bilgilerini, duygularını ve düĢüncelerini etkili bir Ģekilde anlatma becerilerini geliĢtirmektir.

Konu çeĢitli yönleriyle sınıf ortamında tartıĢılıp değerlendirilir. Öğrenciler konu hakkında edindikleri bilgiler ıĢığında duygu ve düĢüncelerini yazılı olarak ifade ederler.

4- Metin tamamlama:

Amaç: Öğrencilerin okuduklarından hareketle duygu, düĢünce ve hayal dünyalarını zenginleĢtirmek, onları etkin duruma getirerek yorum yapma ve fikir yürütme becerilerini geliĢtirmektir.

Uygulama: Öğrencilere olay veya düĢünce ağırlıklı herhangi bir metnin

bölümlerinden birkaçı verilir. Öğrencilerden, okuduklarından hareketle duygu, düĢünce veya olayların geliĢimine yönelik fikirlerini yazmaları istenir. Metin tamamlamada esas, duygu, düĢünce ve olayların metnin genel anlamına ve mantıksal bütünlüğüne bağlı kalınarak tamamlanmasıdır (TÜDÖP, 2006, s. 71). 5- Tahminde bulunma:

Amaç: Öğrencilerin okuduklarından hareketle duygu, düĢünce ve hayal dünyalarını zenginleĢtirmek, onları etkin duruma getirerek yorum yapma ve fikir yürütme becerilerini geliĢtirmektir.

Uygulama: Metin tamamlamaya yakın olan bu yöntem, metnin yalnızca geliĢimine ve sonucuna değil, metnin öncesine yönelik tahminleri de içerir. Bu yöntemle öğrenciler, yalnızca okuduklarının değil, dinlediklerinin ve izlediklerinin öncesi, baĢlangıcı, geliĢimi ve sonucuna yönelik tahminlerde bulunarak yazma çalıĢmaları yaparlar.

6- Bir metinden hareketle yeni bir metin oluĢturma:

Amaç: Öğrencilerin hangi türde yazmaya yatkın olduklarını belirleyerek yaratıcılıklarını o yönde geliĢtirmektir.

Uygulama: Öğrencilere herhangi bir türde (hikâye, Ģiir, gazete haberi, fıkra,

deneme vb.) bir metin verilerek okutulur/dinletilir. Öğrenciler okudukları metinden hareketle metinde ele alınan duygu, düĢünce, hayal veya olayları geliĢtirerek ve yaratıcılıklarını kullanarak farklı bir türde metin oluĢtururlar.

7- Duyulardan hareketle yazma:

Amaç: Öğrencilerin algılama güçlerini ve dikkatlerini geliĢtirmektir.

Uygulama: Duyuların birini veya birkaçını harekete geçirecek etkinlikler yapılır. Örneğin öğrencilere müzik dinletilerek kendilerinde uyandırdığı duygu ve düĢünceleri yazmaları istenir. Sınıfa getirilen veya öğrencilerden birinin çizmiĢ olduğu resim hakkında konuĢulur. Daha sonra öğrencilerden resimle ilgili duygu, düĢünce, hayal veya izlenimlerini yazmaları istenir (TÜDÖP, 2006, s. 72). Türkçe Dersi (6,7, 8. Sınıflar) Öğretim Programı‟nda “Okuma AlıĢkanlığının Kazandırılması” bölümünde duygularla ilgili olarak:

Okuma etkinlikleriyle öğrencilere, okuduğunu daha hızlı ve doğru anlama, çok yönlü ve yaratıcı düĢünme, farklı duygu ve düĢüncelere saygılı olma, yapıcı

eleĢtirilerde bulunma gibi beceriler kazandırılabilir. Öğrencilerin okuma alıĢkanlığı kazanmasında zekâ seviyesi, fiziksel ve psikolojik durumu, toplumsal çevresi, kiĢisel deneyimi önemli rol oynar. Bu nedenle okuma çalıĢmalarında öğrencilerin sosyal, ekonomik, kültürel, zihinsel ve duygusal durumları göz önünde

bulundurulmalıdır, denmektedir (TÜDÖP, 2006, s. 205). “Okuma GeliĢim Dosyası”nda:

“Okunan her kitapla ilgili duygu ve düĢünceler yer alır.” ifadesi bulunmaktadır (TÜDÖP, 2006, s. 206). Aynı zamanda “ġiir Kitabı Okuma Formu”nun; “KiĢisel Bilgiler, Kitapla Ġlgili Bilgiler ve Kitapla Ġlgili Duygu ve DüĢünceler” bölümlerinden oluĢması duygulara verilen önemi bir kez daha göstermektedir.