WISC-R (Wechsler Intelligence Scale for Children, Wechsler

Wechsler tarafından 1949 yılında geliştirilen Wechsler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği'nin (WISC) gözden geçirilmiş şekli olan WISC-R, sözel ve performans olmak üzere iki bölümden oluşmakta; bu bölümlerden her birinde 6'şardan toplam 12 alt test bulunmaktadır. Wechsler tarafından geliştirilmiş olup Türkçe’ ye uyarlanması Savaşır İ ve Şahin N (1995) tarafından gerçekleştirilmiştir. WÇZÖ-R sözel ve performans testi olup, 6–16 yaş arası çocuklara bireysel olarak uygulanır. Testin sözel bölümünün biri, performans bölümünün ise tümü sürelidir. Sözel ve performans becerileri içeren 12 alt testten oluşur.

4.5.6.1. Sözel Alt Testler

Genel Bilgi: Güçlük sırasına göre dizilmiş 30 soru içerir. Bireyin doğal zihinsel gücünün düzeyine göre çevresinden, okulundan ve kültürel ortamından ne kadar bilgi alınabildiğini değerlendirmektedir.

Benzerlikler: Soyutlama ve kavram oluşturma yeteneklerini ölçen 17 sorudan oluşmaktadır. Bireyin çevresindeki nesneleri nasıl tanıdığını ve bunlar arasındaki bağları, yakınlıkları ne kadar ve nasıl kurabildiğini araştırmaktadır. İki nesne arasındaki benzerliği saptarken önemsiz detayları önemlilerden ayırabilmesi ve ikisini de kapsayan kavramı dile getirmesi gerekekmektedir.

Aritmetik: Bu bölümde 18 soru bulunmaktadır. Dikkati bir probleme yoğunlaştırabilme yeteneğini ölçmektedir. İşitsel koordinasyonu, sayısal düşünme

yeteneğini, kısa süreli işitsel hafıza ve dikkati bir probleme yoğunlaştırabilmeyi değerlendirmektedir.

Sözcük Dağarcığı: Kişinin bildiği kelimelerin çokluğu ve bunları doğru tanımlayabilmesini değerlendiren 34 soru bulunmaktadır. Bu yetenek eğitim düzeyinden ve çevreden etkilenmektedir. Yanıtlar kelime bilgisi ve ifade edebilme yeteneği, dil gelişimi açısından önemlidir.

Yargılama: Akıl yürütme yeteneğini, gerçeğe uygun davranmayı, bireyin eriştiği duygusal ve mantıksal olgunluğu ölçen 17 soru bulunmaktadır. Bu alt testte geçmiş yaşantılardan yararlanabilme yeteneği de değerlendirilmektedir. Soruların bir bölümü sıradan bir kişinin sıradan durumlarda ne yapması gerektiğini içerdiğinden kişinin toplumsal beklentileri ve ahlak ve davranış kurallarını benimsemiş olması gerekmektedir.

4.5.6.2. Performans Alt Testler

Resim Tamamlama: Bu alt testteki 26 soruda bireyden gösterilen resimdeki eksik parçayı söylemesi istenmektedir. Önce kişi resimdeki nesneyi tanımalı sonra da eksik parçayı isimlendirebilmelidir. Bu süreç görsel ayrımlaştırma yapabilmeyi yani algılama ve kavram oluşturma yeteneğini kapsamaktadır. Algılarken ve kavram oluştururken önemli olanı önemsiz olandan ayırmak gerekmektedir. Görsel dikkat, görsel konsantrasyon ve dikkati görsel uyarıcılara yoğunlaştırabilme yeteneği gerekmektedir.

Resim Düzenleme: Dağınık olarak verilen 12 resimleri hikâye oluşturacak şekilde dizilmesi istenen bu alt testte muhakeme gücü değerlendirilmektedir. Testin genel amacı yaşamda karşılaşabilinecek olaylara dikkat edebilmek, önemli olanları seçerek aralarında bağ kurabilmektir. Bunu yapabilmek için de olaylar dizisini algılayabilmek, hangisinin öbürünün arkasından geldiğini kavrayabilmek yani neden- sonuç ilişkisini görebilmek gerekmektedir.

oluşturmak, bunu parçalara ayırabilmek sonra da bütün hale getirebilmek gerekmektedir. Bu anlamda farklı kısımları bir bütün olarak analiz etme becerisi değerlendirilmektedir. 9 şekil bulunmaktadır. Görsel ayrımlaştırma, görsel organizasyon değerlendirilmektedir .

Parça Birleştirme: Günlük hayatta karşılaşılan 5 nesnenin olduğu bu alt testte nesnelerin parçalarının taşıdığı anlamları görmek ve bu parçaların bütün içindeki yerlerini kavramak gerekmektedir. Görsel hareketsel koordinasyonun değerlendirildiği bu alt testte görsel organizasyon yeteneği önemlidir.

Şifre: Çalışma hızının, görsel uyarıcıları sıraya koyma yeteneğinin değerlendirildiği bu alt testte kısa süreli görsel hafıza, psikomotor hız, konsantrasyon yeteneği önemlidir. Sözel bölüm, sırasıyla, genel bilgi, benzerlikler, aritmetik, sözcük dağarcığı, yargılama ve sayı dizilerinden oluşmaktadır. Performans bölüm ise, yine sırasıyla, resim tamamlama, resim düzenleme, küplerle desen, parça birleştirme, şifre ve labirent alt testlerinden oluşmaktadır. Ancak WISC-R'nin uygulama formunda değerlendirmenin sayı dizisi ve labirent alt testi dışarıda bırakılarak 10 alt test üzerinden yapılmakta; bu iki alt test diğer alt testlerin uygun olmadığı durumlarda verilmektedir. Bu bilgiler doğrultusunda, mevcut çalışmada, labirent alt testi dışarıda bırakılarak 11 alt test uygulanmıştır. Sayı dizisi alt testi puanı ise toplam puanların hesaplanmasında kullanılmamış; puanlar 5 performans alt test ve 5 sözel alt test olmak üzere toplam 10 alt testten hesaplanmıştır. WISC-R'da bireyin bir alt testten aldığı puan, o alt testin maddelerine verilen puanların toplamından oluşmaktadır. Elde edilen ham puanları, çocuğun takvim yaşına uygun standart puanlara çevirebilmek için, dört aylık yaş dilimlerine göre düzenlenmiş olan tablolardan yararlanılmaktadır. Sözel alt testler için elde edilen standart puanların toplamından bireyin Sözel Zeka Bölümü (ZB), Performans alt testlerden elde edilen standart puanların toplamından Performans Zeka Bölümü elde edilmektedir. Sözel ve Performans puanların toplanmasından da Toplam Zeka Bölümü hesaplanmaktadır. WISC-R'da sonuçlar bir profil olarak gösterilmektedir. WISC-R'ın Türk çocukları üzerinde standardizasyonu Savaşır ve Şahin tarafından gerçekleştirilmiştir. Testin norm değerleri 1639 kişilik bir örneklemden hesaplanmıştır. Alt testler arası korelasyon, Amerikan standardizasyon örnekleminde .21 ile .69 arasında değişirken, Türk standardizasyon örnekleminde bu değerler .51 ile .86 arasında değiştirilmiştir.

WISC-R'nin Türk kültürü üzerinde yapılan güvenirlik çalışmasında testin iki yarım güvenirliği, sözel bölüm için .97; performans bölüm için .93, ve toplam bölüm için .97 olarak bulunmuştur. Bu değerler WISC-R'nin yüksek güvenirliğe sahip olduğunu göstermektedir.