Verilerin Toplanması

Araştırmada veri toplama aracı olarak; çocuklar ve ailelerinin özelliklerini belirlemeye yönelik “Kişisel Bilgi Formu”, çocukların sosyal becerilerini tespit etmek için “Sosyal Beceri Değerlendirme Sistemi Temel Eğitim Öğretmen Formu (Social Skills Rating System Elementary Teacher Form)” ve baba tutumlarını tespit etmek için “Baba Destek Programı (BADEP) Tutum Envanteri” kullanılmıştır.

3.3.1. Kişisel Bilgi Formu

Araştırmacı tarafından hazırlanan Kişisel Bilgi Formu; çocuğun yaşı, cinsiyeti, doğum sırası, kardeş sayısı, aile tipi, babanın yaşı, öğrenim düzeyi, işi, annenin öğrenim düzeyi ve çalışma durumuna ait bilgilerin tespit edilmesine yönelik soruları içermiştir. Formda kapalı uçlu olarak toplam 10 soru yer almıştır.

3.3.2. Sosyal Beceri Değerlendirme Sistemi Temel Eğitim Öğretmen Formu

Sosyal Beceri Değerlendirme Sistemi (SBDS), Gresham ve Elliott (1990) tarafından geliştirilen okul öncesi, temel eğitim ve ortaokul çocuklarının okul ve aile tarafından şekillendirilen sosyal davranışlarını sınıflandırarak açıklayan standart bir testtir. SBDS’nin önemli bir özelliği temel eğitim ve okul öncesi ile ilgili ölçümlerde ebeveyn ve öğretmen formlarına sahip olmasıdır. Böylece sosyal işlevin değerlendirilmesinde daha anlamlı bilgilerin elde edilmesi mümkün olur (Gresham ve Elliot, 1990). SBDS, okul öncesi sosyal davranışların değerlendirilmesinde ölçeğin iki ayrı formundan yararlanılabileceğini önermektedir: (1) Ebeveyn Formu ve (2) Öğretmen Formu. Ayrıca sosyal beceriler ve problem davranışlar olmak üzere iki takım sosyal davranış verisi sağlamaktadır. Temel eğitim düzeyinde bunlara ek olarak Öğretmen Formu’nda “Akademik Yeterlilik” ile ilgili maddeler de bulunmaktadır.

SBDS; sosyal becerileri ölçmek için ebeveyn, öğretmen ve öğrenci formları kullanır. SBDS’nin ebeveyn ve öğretmen formları üç gelişimsel seviyeye ayrılmıştır: Okul öncesi (3-5 yaş), temel eğitim (anasınıfı-6. sınıf) ve ortaöğretim (7.-12. sınıf).

Öğrenci Formu, öğrenci 3. sınıfta yeterli derecede okuma kapasitesine sahip olduğunda uygulanmaya başlanır.

SBDS formları üç alt boyut içermektedir. Bu boyutlar; işbirliği, atılganlık ve öz- kontroldür. Ebeveyn versiyonunda ek olarak sorumluluk alt ölçeği bulunmaktadır. Buna karşılık öğrenci formunda da empati alt ölçeği bulunmaktadır. Ölçek 3’lü likert tipindedir. Her bir madde “Hiçbir Zaman”, “Bazen” ve “Çok Sık” şeklinde derecelendirilmiştir. İşbirliği alt boyutunda 9 madde, Öz-kontrol alt boyutunda 9 madde ve Atılganlık alt boyutunda 12 madde olmak üzere toplam 30 maddeden oluşmaktadır.

Ölçeğin geçerlilik ve güvenirlik çalışmaları Gresham ve Elliott (1990) tarafından yapılmıştır. Buna göre SBDS’nin değişik formlarının ortalama Alfa Güvenirlik katsayısı sosyal beceriler için .90 ve test-tekrar test korelasyonu ise .85 olarak bulunmuştur. Ölçeğin iç tutarlılığı .83-.94 arasında tespit edilmiştir. SBDS/TE-ÖF’un geçerliği için “Sosyal Davranış Değerlendirmesi”, “Çocuk Davranışları Öğretmen Raporu Formu” ve “Harter Öğretmen Puanlama Ölçeği” ölçekleriyle karşılaştırılarak tutarlılıklarına bakılmıştır. Sonuçlar .44 ile .70 arasında bulunmuştur (Oprea, 1998).

Bu ölçekte sosyal beceriler ve problem davranış seviyeleri; düşük, ortalama, üstün şeklinde ifade edilir. SBDS ile standart puanlar yüzde oranları, güvenirlik hesapları istatistiksel işlemleri yapılabilir ve davranış seviyeleri belirlenebilir.

Ölçek, Seven (2006) tarafından Türkçe’ye uyarlanmıştır. Geçerlik ve Güvenirlik çalışması kapsamında öncelikli olarak Muş Merkez İlyas Sami İlköğretim Okulunda tesadüfî olarak seçilen altı yaşındaki 13 çocuğa ve öğretmenlerine ölçeklerin uygulanmasına bağlı olarak metinlerin anlaşılırlığını ve ortaya çıkabilecek aksaklıkları belirlemek amacıyla pilot uygulama yapılmıştır. Pilot uygulamaya göre SBDS/TE-ÖF ölçeğinin uygulanma süresi ortalama 5 dakika olarak bulunmuştur. Ölçeğin anlaşılırlığı ve uygulama ortamıyla ilgili herhangi bir aksaklık tespit edilmemiştir.

SBDS/TE-ÖF ölçeğinin geçerlilik ve güvenirlik çalışması için Muş Merkez’de bulunan, İlyas Sami İlköğretim Okulu, 75. Yıl Anaokulu, 75. Yıl İMKB İlköğretim Okulu, Yavuz Selim İlköğretim Okulu, Tandoğan İlköğretim Okullarından SBDS/TE- ÖF için 200 (120’si 6 yaş; 80’i 7 yaş), çocuk ve öğretmenleri tesadüfî örneklemle

seçilmiştir. Ölçeğin geçerliliği, Açımlayıcı Faktör Analizi, T-testi ve Doğrulayıcı Faktör Analizi istatistiksel yöntemleri ile yapılmıştır. Güvenirliği ise, Alpha Cronbach ve Spearman-Brown iki yarı test korelâsyonu ile bulunmuştur.

T-testi sonuçlarına göre, testteki bütün maddelerin %27’lik üst ve %27’lik alt gruplar arasındaki fark anlamlı bulunmuştur. Ölçekte yer alan maddelerin madde- toplam korelâsyonları .34 ile .89 arasında değişmektedir. Buna göre ölçekteki maddelerin ölçülen özellik bakımından çocukları yeterince ayırt ettiği ve ölçülen özellik bakımından homojen oldukları söylenebilir (Seven, 2006).

SBDS/TE-ÖF’den elde edilen puanların güvenirliği iki ayrı yöntemle hesaplanmıştır. SBDS/TE-ÖF Sosyal Beceri Bölümünün tümü için Alpha değeri .94, İşbirliği faktörü için .93, Öz-kontrol faktörü için .86 ve Atılganlık faktörü için .83 bulunmuştur. İki test korelasyonu ise aynı sırayla şöyledir: .93, .93, .88, ve .83’tür. Testin tümü ve alt ölçekler için puanların güvenirliğinin yüksek olduğu söylenebilir (Seven, 2006).

Bu çalışmada, ölçeğin Muş İlindeki çocuklar için güvenirliğini belirlemek amacı ile Alpha Cronbach testi yapılmış ve Alpha değerleri sırası ile İşbirliği faktörü için .89, Öz-kontrol faktörü için .86, Atılganlık faktörü için .91 ve toplamda .94 olarak tespit edilmiştir.

3.3.3.Baba Destek Programı (BADEP) Tutum Envanteri

Babaların tutum ve davranışlarındaki değişiklikleri ölçmeyi hedefleyen envanter, Kaymak (2004) danışmanlığında, AÇEV-BADEP birimi tarafından geliştirilmiştir. Envanter 57 madde ve 4 faktörlü yapıdan oluşmaktadır. Madde 5, 10, 15, 19, 25, 27, 31, 35, 39, 45, 47 ve 51 pozitif, geri kalan tüm diğer maddeler negatif maddelerdir. “Geleneksel Olmayan roller” 17 maddeden oluşurken, ikinci faktör olan, “Yetkeci Olmayan Tutum” 18 maddeden, “Tavizkar Olmayan Tutum” 10 maddeden, dördüncü faktör olan “İletişim Açıklığı” ise 12 maddeden oluşmuştur (Atmaca Koçak, 2004).

Her bir madde “Tamamen Katılıyorum”, “Katılıyorum”, “Kararsızım”, “Katılmıyorum” ve “Hiç Katılmıyorum” şeklinde derecelendirilmiştir. “Tamamen Katılıyorum” seçeneğine 1, “Katılıyorum” seçeneğine 2, “Kararsızım” seçeneğine 3, “Katılmıyorum” seçeneğine 4, “Kesinlikle Katılmıyorum” seçeneğine ise 5 puan verilmiştir. Buna bağlı olarak her baba, her faktör için genel bir puan almıştır. Babanın puanı yükseldikçe, gelenekselliği, otoriterliği, tavizkarlığı gibi istenmeyen olumsuz özellikler de o oranda düşmüş demektir. Buna karşın pozitif maddelerin puanlaması ters çevrilmiş, yani “Tamamen Katılıyorum” seçeneğine 5, “Katılıyorum” seçeneğine 4, “Kararsızım” seçeneğine 3, “Katılmıyorum”, “seçeneğine 2, “Kesinlikle Katılmıyorum” seçeneğine ise 1 puan verilmiştir. Benzer bir şekilde, daha yüksek puanlar, babayla çocuk arasında iletişim konusunda olumlu değişimlere işaret etmektedir. Ölçeğin Cronbach Alfa değerleri sırasıyla .85, .80, .73, .76 olarak bulunmuştur (Atmaca Koçak, 2004).

Bu çalışmada, ölçeğin Muş İlindeki çocuklar için güvenirliğini belirlemek amacı ile Alpha Cronbach testi yapılmış ve Alpha değerleri sırası ile Geleneksel Olmayan Roller faktörü için .82, Yetkeci Olmayan Tutum faktörü için .82, Tavizkar Olmayan Tutum faktörü için .71, İletişim Açıklığı faktörü için .60 ve toplamda .89 olarak tespit edilmiştir.