Verilerin Düzenlenmesi

Çalışmada yer alan işletmelerin büyük çoğunluğu Konya Sanayi Odasına kayıtlı otomotiv yan sanayi alanında üretim yapan, bir kısmı da Konya Ticaret Odası ve Orta Anadolu İhracatçı Birliği üyesi olan ve tamamı Konya ilinde faaliyet gösteren kuruluşlardır.

Araştırma evreni olarak 290 işletme belirlenmiş ancak işletmelerden beş tanesinin kriz sebebiyle feshedildiği, dört tanesinin ise birleşmeye gittiği bilgisine ulaşılmıştır. Veri toplamada karşılaşılan bu tür kısıtlarla ulaşılan örneklem sayısı 184 işletme ile sınırlı kalmıştır. Söz konusu örneklem sayısı %95 güven düzeyi için kabul edilebilir düzeydedir.

Çalışma kapsamında uygulanan anket için üç farklı ölçekten yararlanılmıştır. Anketin ilk bölümünde katılımcıların ve işletmelerin tanımlayıcı özelliklerine ilişkin bilgilerin yer aldığı ifadeler bulunmaktadır. İkinci bölümünde, beşli likert tipi ölçek yardımıyla değerlendirilmiş olan; “hiç kullanmayız” (1) ifadesinden, “çok sık kullanırız” (5) ifadesine doğru ilerleyen pazarlama stratejileri ölçeği ifadelerine yer verilmiştir. Üçüncü bölümde ise rekabet gücü ölçeği yer almaktadır. Bu ölçekte ise yine beşli likert tipi derecelendirme kullanılmış olup ifadeler “hiç etkilemedi” (1), “tamamen etkiledi” (5) şeklinde olumsuzdan olumluya doğru ilerlemiştir. Açıklamalardan anlaşılacağı üzere her iki ölçekleme türünün de cevap alınma şekilleri benzerdir. Bu durum çalışmanın ilerleyen kısımlarında regresyon analizinin yapılabilmesi adına önem arz etmektedir.

Ayrıca ne pazarlama stratejileri ölçeğinde ne de rekabet gücü ölçeğinde herhangi bir olumsuz ifade bulunmamaktadır. Bu nedenle ifadelerin hiçbirinde ters atama yapılmaya gereksinim duyulmamıştır. Veri toplama ve verinin düzenlenme

aşamalarından sonra; araştırmanın istatistiksel analizleri SPSS 22 programı yardımıyla değerlendirilmiştir.

Araştırma sürecinde belirlenmiş olan pazarlama stratejileri ve rekabet gücü ölçeklerine Kaiser Mayer Olkin (KMO) ile Bartlett testleri uygulanmıştır. Bu testler ile ölçeklerin faktör analizine uygunluğunun test edilmesi amaçlanmıştır.

Kaiser Mayer Olkin (KMO) ile Bartlett testleri ölçekteki verilerin küreselliğini açıklayan, aynı zamanda da ölçeklerde kullanılan ifadelerin tutarlığını ölçen istatistiksel testlerdir. Bartlett Testi bir ki-kare istatistiğidir ve Z testi ile verilerin küreselliği test edilir. Bu analizde p<0,05 ise verilerin faktör analizine uygun olduğu varsayılır. Ölçeklerde yer alan maddelerin değerlerinin tutarlılığı için geliştirilen yaklaşım ise Kaiser Mayer Olkin (KMO) istatistiğidir ve KMO, Bartlett’in aksine bir test istatistiği değil, bir ölçüttür. Sağlıklı bir Faktör analizi yapılabilmesi için 0,5’in üzerinde bir KMO ölçütü elde etmek yeterlidir. Ölçeklerin yapısal geçerlilikleri ise Temel Bileşenler Faktör Analizi ve Varimax Rotasyon tekniği ile sınanmıştır.

Faktör analizi, ölçek geliştirilirken; alt boyutlarını ve aynı zamanda değişken gruplarını belirleyerek, bu bağlamda değişkenleri gruplandırarak değişken sayısını azaltmak amacıyla kullanılır. Daha önceden uygulanmış bir ölçek için ise literatür sınaması yapabilmek amacıyla uygulanır. Faktör analizinin içine hiçbir surette kompozit değişken alınmaz. Bu değişkenler yalnızca hipotezleri test etmek ve diğer istatistiki analizleri yapmak için kullanılır.

Ölçeklerin güvenilirlik değerleri Cronbach’ın Alfa değeri ile değerlendirilmiştir. Cronbach’ın Alfa değeri; bir ölçekteki maddelerin ikili (doğru/yanlış, evet/hayır vb. gibi) kodlanmadığı durumlarda yani Likert tipi ölçeklerde; ölçek ifadelerine verilen yanıtların tutarlılığını ve geçerliliğini ölçmek, homojen yapısını açıklamak veya sorgulamak için kullanılması uygun ve gerekli olan bir iç tutarlılık analizidir (İlker Ercan, İsmet Kan, 2004: 213).

Cronbach’ın Alfa katsayısı yüksek olan ölçekteki maddelerin, birbirleri ile tutarlı, bir o kadar da aynı özelliği ölçen maddelerden meydana geldiği yorumu yapılır.

Cronbach’ın Alfa güvenilirlik kategorileri göz önüne alındığında değerlemeler şu şekildedir:

Cronbach’ın Alfa katsayısı Güvenilirlik α ≥ 0,9 Mükemmel 0,9 > α ≥ 0,8 İyi 0,8 > α ≥ 0,7 Kabul edilebilir 0,7 > α ≥ 0,6 Şüpheli 0,6 > α ≥ 0,5 Kötü 0,5 > α Güvenilmez

Güvenilirlik kategorilerine göre ölçekler, “kabul edilebilir” , “iyi” ya da “mükemmel” skalalarında yer almaktadır. Söz konusu bu durum, anketin yeterli ve daha fazla düzeyde güvenilirliğe sahip olduğunun göstergesidir. Ayrıca güvenilirlik analizi uygulamalarında kontrol edilmesi gerekli bir diğer husus, ölçeklerin test tasarımı yapılarını yani örneklemin hipotezler için gerekli toplumdan çekilip çekilmediğini açıklığa kavuşturan; Hotelling’in T-Squared Testi uygulanmasıdır (Murphy ve diğ., 2014). Bu amaç doğrultusunda söz konusu teste analizler sırasında yer verilmiştir. Hotelling’in T-Squared istatistiğinin önemliliğini test etmek için F dağılımından yararlanılır.

Merkezi Limit Teoremi, birbirinden bağımsız ve aynı dağılımı gösteren değişkenlerin aritmetik ortalamalarının yaklaşık olarak normal dağılım gösterdiği durumlardır. Bu teoreme göre, bir veride ölçülen ortalamanın değeri, topluluğun oluşturduğu verilerin ortalamasına eş değerdir. Merkezi Limit Teoremi’ne göre, n sayısı ne kadar artarsa değişkenlerin ortalamalarının dağılımı normal dağılıma o kadar yakınsar. Merkezi Limit Teoremi’ne göre; bir veri kümesinin dağılımı normal olmasa bile bu dağılımdan elde edilecek örneklemlerin ortalamalarının (veya oranlarının) dağılımları normal dağılıma yaklaşmaktadır (Gürsakal, 2009). Bu bilgiler doğrultusunda, nümerik parametrelerin istatistik analizleri Bağımsız T-Testi ve Tek Yönlü Anova ile araştırılmıştır. Varyans homojenliğinin sağlanabildiği çoklu karşılaştırmalar Tukey, sağlanamadığı çoklu karşılaştırmalar ise Tamhane’nin T2 testi ile incelenmiştir.

Çalışmanın Korelasyon analizleri ise verinin uygunluk durumu göz önüne alınarak Pearson ve Spearman’ın Korelasyon test teknikleri ile incelenmiştir.

Pazarlama stratejileri ve rekabet gücü ölçeklerini etkileyen faktörler araştırılırken çoklu regresyon analizi kullanılmış olup “ileriye doğru adım” metodu tercih edilmiştir. Bu metot sayesinde, ölçekleri etkileyen önemli parametrelerin

modelde öne çıkarılması hedeflenmiştir. Regresyon analizi varsayımlarının sağlanamadığı parametreler için ilgili parametrelere logaritmik dönüşüm uygulanmıştır.

Çalışmada rekabet gücünü etkileyen aracı faktörlerin çözümlenebilmesi için Baron ve Kenny (1986) tarafından önerilen bir yöntem kullanılmış ve bahsi geçen yöntem; Hiyerarşik Regresyon Analizi ile yapılmıştır. Çalışmada yapılan aracılık rolü tespiti şu şeklidedir:

Aracılık rolü; iki veya daha fazla sayıdaki değişken arasında birlikte değişim varlığını ve/veya derecesini belirlemeyi amaçlayan araştırma modelidir. Bu yönteme göre, bağımsız değişkenin, bağımlı değişken ve aracı değişken üzerinde etkisi olmalıdır. Aracı değişken, bağımsız değişken ile birlikte regresyon analizine dâhil edildiğinde; bağımsız değişkenin, bağımlı değişken üzerindeki regresyon katsayısı düşerken aracı değişkenin, bağımlı değişken üzerinde anlamlı etkisi sürmelidir (Karasar, 2008: 81).

Bağımsız değişkenin, bağımlı değişken üzerindeki etkisinin tamamen ortadan kalkması güçlü ve tek değişken olduğunu yani tam aracılık (full mediation) durumunu gösterir. Bağımsız değişkenin, bağımlı değişken üzerindeki etkisinin ortadan kalkmaması ancak azalması ise başka aracı değişkenlerinde var olduğunu gösterir. Yani kısmi aracılık (partial mediation) durumuna işaret etmektedir.