Araştırma ile ilgili verilerin analizinde “SPSS 11.5 For Windows” istatistik paket programı kullanılmıştır. SPSS (Statistical Packages for Social Sciences) sosyal bilimlerde yaygın olarak kullanılan istatistiksel veri analizi paketlerinden biridir. Araştırmada SPSS veri analizi kullanılmasının sebebi, ulusal ve uluslar arası bilimsel araştırmalarda ve bilimsel dergilerde çoğunlukla kullanılan analiz ve gösterim tarzı olmasıdır. SPSS programının araştırmacılar tarafından bir başka tercih nedeni menü yönetimli ve kolay kullanımlı olmasının yanısıra çok sayıda güncel istatistik analiz modüllerini içermesidir.398
Araştırma verileri öncelikle Excell programı kullanılarak oluşturulan bir veri dosyasından SPSS dosyasına aktarılmıştır. Veriler Excell programına girilmeden önce bir “veri giriş planı” oluşturulmuş, bu aşamada özellikle demografik ölçekte yer alan nitel değişkenler rakamlar ile tanımlanarak değişkenlerin SPSS analizinde kolaylık sağlaması açısından sayısal karşılıkları ile kodlanması sağlanmıştır.
398 Yaşar Tonta, “Bilimsel Araştırmalarda İstatiksel Tekniklerin Kullanımı ve Bulguların Sunumu Üzerine” www.yunus.hacettepe.edu.tr , 21.07.2006
5.1. Kullanılan İstatistik
Araştırma verilerinin analizinde betimsel ve parametrik istatistik kullanılmıştır. Betimsel istatistik; bir değişkene ilişkin sayısal verilerin toplanması, betimlenmesi ve sunulmasına olanak sağlayan istatistiksel işlemleri içerir. Betimsel istatistikde bir örneklem üzerinde ya da evrenin tamamında gözlem yapılarak, elde edilen veriler ile araştırmaya katılan bireylerin ya da objelerin özellikleri betimlenmeye çalışılır. Ayrıca Betimsel istatistik bir grubun özelliklerini betimlemek amacıyla kullanılan frekans, yüzde, merkezi eğilim ölçüleri, değişkenlik ölçüleri ve korelasyon katsayısı gibi teknikleri içerir. Araştırma amaçları esasına dayalı bir sınıflandırmaya göre399 betimsel istatistik; “nedir” ve “ne oluyor” sorularına cevap arayan durum saptayıcı bir istatistiktir. Parametrik istatistikde aritmetik ortalama, varyans, ve oran gibi ölçüler kullanılır. Araştırmada ölçeklerin değerlendirilmesinde sayma ve sıralama gibi parametrik olmayan ölçümlerde yapılmıştır. Parametrik olmayan istatistik, sınıflama ve sıralama ölçme düzeyini gerektiren istatistiktir. Bunun yanında evrenin dağılım yapısının tam olarak bilinmediği ve dağılımın normal olduğuna dair işaretlerin olmadığı durumlarda Parametrik olmayan istatistik kullanılmaktadır. 400
Araştırmada Gruplararası (deneklerarası) Araştırma Deseni ve ANOVA Varyans Modeli kullanılmıştır. Gruplararası desende grupların ortalama puanları arasındaki farkın anlamlılığı; uygun olan ANOVA Varyans modelleriyle test edilir. Varyans, birim değerlerinin ortalamadan farklarının karelerinin toplamının birim sayısına bölümüdür.401 “F bölünmesi” olarak da adlandırılan varyans analizi, serbestlik derecesine bağlı olarak değişim gösterir.402 Araştırmada kullanılan ANOVA modeli Tek Faktörlü ANOVA’dır. Tek Faktörlü ANOVA (One Way ANOVA) bir faktöre göre oluşan iki alt gruba ait ortalama puanların karşılaştırılmasında ve bir değişken üzerinde etkisi veya ilişkisi gözlenebilecek değişken sayısının tek olduğu durumlarda
399 Ural ve Kılıç, a.g.e., 2005, s. 18 400 Büyüköztürk a.g.e., 2006, s. 5-7
401 Serdar Kılıçkaplan, İstatistiğe Giriş 1, Ankara: 1989, s. 6
kullanılan veri analiz tekniğidir.403 Eğer varyans analizi sonucunda ortalamalar arasındaki fark önemli bulunursa , söz konusu farklılığın hangi gruplardan kaynaklandığının tespiti için çoklu karşılaştırma (multiple comparison) yapılması gerekir. Bu karşılaştırmada gruplar ikişer ikişer karşılaştırılarak farklılığın kaynağı tespit edilir.404 Araştırmada çoklu karşılaştırma için “Tukey HSD” Testi’nden yararlanılmıştır.
Araştırmada kullanılan ölçeklerin geçerlilik ve güvenilirliğini test etmek amacıyla faktör analizi ve “Alpha” güvenilirlik analizi yapılmıştır. Yapılan faktör analizinde korelasyon matrisinin faktörleştirilmesi esasına dayalı Temel Bileşenler Analizi (principal component analysis ) kullanılmıştır. Faktör analizi; birbiriyle ilişkili veri yapılarını, birbirinden bağımsız ve sayısı azaltılmış yeni veri yapılarına dönüştürmek, bir oluşumla ilgili varsayılan değişkenleri gruplayarak ortaya koymak amacıyla başvurulan bir yöntemdir.405 Faktör analizi, ölçülmek istenen özelliğe ait yapının araştırmacı tarafından hazırlanan ölçek ile ölçüldüğünde nasıl gerçekleştiğini belirlemek amacıyla kullanılır.406 Analizdeki temel amaç, değişken sayısını azaltmak ve değişkenler arasındaki ilişkilerden yararlanarak bazı yeni yapılar ortaya çıkarmaktır.407 Araştırmada verilerin yeterliliğini, dağılım düzeyini ve faktörleştirilebilirliğini ortaya koymak amacıyla KMO (Kaiser Meyer Olkin) Test’i ve Barlett Test’i yapılmıştır. Bu testler de faktör analizi altında değerlendirilmiştir. Katılımcıların ölçek sorularına verdiği cevapların tutarlılığının ölçülmesinde de Cronbach Alpha Güvenilirlik Testi yapılmıştır. Cronbach Analizi, test maddelerinin ölçtüğü özelliklerin örneklediği davranışların benzeşiklik ve tutarlılık düzeyini ölçmede kullanılan istatiksel bir tekniktir.
Araştırmada TKY uygulamalarının temel unsurları ile dönüştürücü liderlik arasındaki ilişkinin değerlendirilmesinde Korelasyon Analizi
403 Büyüköztürk a.g.e., 2006, s. 8 404 Ural ve Kılıç, a.g.e., 2005, s. 187 405 İşcan, a.g.e 2002, s.185
406 Tavşancıl, a.g.e. 2005, s. 202
407 Kazım Özdamar; “Paket Programlar İle İstatistiksel Veri Analizi”, Eskişehir: Kaan Kitabevi, 1999, s. 233
kullanılmıştır. Değişkenler arasındaki ilişkinin ortaya konulduğu korelasyon analizinde Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayısı hesaplaması yapılmıştır. Bu analiz; iki değişken arasındaki doğrusal ilişki hesaplarında kullanılan bir tekniktir. Değişkenler arasındaki doğrusal ilşkinin derecesini veya kuvvetini belirleyen korelasyon katsayısı “r” harfi ile gösterilir.408 Değişkenler arasında aynı yönlü “tam doğrusal ilişki”de (r= +1) ters yönlü “tam ilişkide” de (r= -1) değerlerini alır. Değişkenler arasındaki ilişkinin düzeyi (0-0,25) arasında olması durumunda zayıf, (0,26-0,69) arasında olması durumunda orta, (0,70-1) arasında olması durumunda da yüksek ve çok kuvvetli şeklinde yorumlanabilir.409