Vergi İndirimleri

Aslen vergi kapsamında olan bazı vergi konularında vergi miktarı veya vergi oranı bakımından yapılan indirimlerdir. Tarihsel ve küresel boyutları ile sıkça ve hemen hemen tüm vergi konularında uygulanmakta olan bir teşvik aracıdır.

3.1.4.1.3. Vergi Affı

Vergi affı Türkiye’de ilk defa 17.05.1924 tarihli vergi affı kanunu ile gündeme gelmiştir. 1924’den bu yana nerede ise her üç yılda bir yapılan yeni yasal düzenlemelerle 13.02.2011 tarihinde TBMM’de kabul edilen “Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Ve Diğer Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkındaki 6111 Sayılı Kanun” ile devam etmektedir.

Farklı kapsam ve içeriklerdeki vergi affı uygulamalarına gereke ulusal gerekse küresel olarak sıkça başvurulmakta olduğu görülmektedir. Kesin bir tanımının yapılmasının ve kapsamının belirlenmesinin mümkün olmadığı birçok araştırmacı tarafından dile getirilen vergi affı kavramını yasalarla belirlenmiş olan vergilerin veya cezalar, gecikme faizleri gibi eklerinin tamamen veya kısmen tahsilinden yeni kanuni düzenlemelerle vazgeçilmesi olarak tanımlamak mümkündür. Zira vergi affının, ne ceza kanunlarında ne de vergi kanunlarında tanımı yapılmamıştır210.

Genel bir ifadeyle vergi affı, devletin yetkisini kullanarak çıkardığı bir kanunla alacak hakkından vazgeçmesi ve bu suretle kamu alacağının ortadan kalkmasıdır. Vergi aflarını, gönüllü uyumda çeşitli nedenlerle zafiyet gösteren mükelleflere bir çağrı olarak değerlendirmek mümkün olup, mükelleflere ödemedikleri vergi borçlarını, bu borçlarla ilgili parasal veya cezai kovuşturmalardan tamamen veya kısmen kurtulma vaadi ile ödemeleri çağrısı yapılmaktadır. Vergi affı

210 _{Fatih Savaşan, “Vergi Afları: Teori Ve Türkiye Uygulamaları ( “Vergi Barışı” Uygulama}

144 kavramı; vergi kanunlarına aykırı hareket edenlere karşı uygulanan yaptırımların ortadan kaldırılması şeklinde de tanımlanabilmektedir211.

Birlik içindeki rekabeti bozmayacak, yeni iş olanaklarının yaratılması ve kayıt dışı ekonominin önlenmesi gibi kamu yararı gözetilerek düzenlenmekte olan vergi aflarına dair, Anayasa Mahkemesi kararlarında da dikkate alınmakta olan temel yaklaşım Avrupa Birliği asıl belgelerinden olan Roma Antlaşması’nın 87-89 uncu maddeleri ile belirlenmiş bulunmaktadır212. Diğer yandan vergi affı ve uzlaşma gibi uygulamaların vergisini düzenli ödeyen mükelleflere haksızlık olacağı ve gönüllü uyum derecelerini düşüreceği çeşitli anket ve araştırmalar kapsamında birçok kurum ve kişi tarafından dile getirilmektedir213.

3.1.4.1.4. Vergi Kolaylıkları

Vergi Kolaylıkları, uygulanmakta olan yatırım ve iş kurma, geliştirme teşviklerinin nakit yardımına bağlı olan vergi ve benzeri kolaylıklar şeklinde ele alınmaktadır.

Küçük ölçekli işletmeler tarafından kullandırılmasında kolaylık sağlanması gereken yardımlar arasında Sermaye Yardımı, AR-GE Yardımı, Eğitim Yardımı, Faiz Sübvansiyonu, Yeni Yaratılan İstihdam Yardımı, Makine Parkı Modernizasyonu, İleri Teknoloji Yatırım Yardımı, Bina ve Kira Sübvansiyonu, Çevre Korumaya Yönelik Yardım, gibi yardım unsurlarını saymak mümkündür. Söz konusu yardımların kullanılması sırasında doğan vergilerde sağlanan kolaylıklar ise; Katma Değer Vergisi (KDV) İndirimi, Diğer Yerel Vergi Kolaylıkları, Kurumlar

211 _{İsmail Pamuk, “Vergi Afları ve Mükellef Davranışlarına Etkileri”}

http://www.vdd.org.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=186&catid=4&Itemid= 81 (12.10.2010).

212 _{Nihal Saban, “Vergi Suçlarında Affı Anayasa İle Sorunsallaştırmak”,}

http://www.anayasa.gov.tr/files/pdf/anayasa_yargisi/an (28.02.2011), ss. 466-475.

213 _{Elif Tuay ve İnci Güvenç, Türkiye’de mükelleflerin Vergiye Bakışı, (Yüksek Lisans Programı}

Staj Çalışması), Gelir İdaresi Başkanlığı, Mükellef Hizmetleri Daire Başkanlığı, Yayın No: 51, Ankara, Kasım 2007, ss. 10, 28, 29

145 Vergisi İndirimi, Yatırım İndirimi, Hızlandırılmış Amortisman gibi araçlardan oluşmaktadır214.

KOBİ’lerin rekabet güçlerini arttırabilmek için iki temel strateji benimsenmektedir. Birincisi, uzun vadeli ve düşük faizli krediler ile vergi indirimi, muafiyet ve istisnaları gibi kolaylıkları içeren mali yardımlar, ikincisi, hayati önem taşıyan bir eksik olmasına rağmen KOBİ’lerce çok sınırlı ölçüde başvurulan eğitim ve danışmanlık hizmetleri kapsamındaki mali olmayan yardımlardır215.

3.1.4.1.5. Vergi Tatili

Özellikle, Gelir ve Kurumlar Vergisi’nin genel vergi sistemi içindeki payının büyük olduğu ülkelerde farklı uygulamaları olmakla birlikte genellikle vergi konusu olan belirli alanlarda 5-10 yıllık zaman dilimlerinde hiç vergi ödenmemesi şeklinde uygulamalar vergi tatili (tax holidays) olarak ele alınmaktadır. Diğer bir ifadeyle, belirli bir süre için verginin kaldırılması veya daha düşük vergi oranı, istisna ve muafiyetler şeklinde ayrıcalıkların uygulanmasını ifade etmektedir. Vergi tatili ile tatil dönemindeki yatırım projesinden elde edilecek gelirin vergiden muaf tutularak yatırımın işletme dönemi kârlılığının arttırılması amaçlanmaktadır216.

3.1.4.1.6. Vergi Kredileri

Vergi kredisi, vergi öncesi karın bir miktarının gelecekte yapılacak yatırım harcamaları için fon olarak tutulmasıdır. Verilendirilmeyen bu fon yatırımları finansman kolaylığı sağlaması bakımından önemlidir. Bu teşvik aracı özellikle mevcut vergi öder durumdaki işletmeler için değer taşır. Vergi kredisinin süresi değişken veya sabit olabilir. Sabit bir vergi kredisi, bir yıl içinde yapılacak yatırım harcamalarının sabit bir yüzdesinin fon olarak ayrılabilmesine imkân tanırken, değişken vergi kredisi uygulamasında yapılacak yatırım harcamalarının bir yılı

214 _{Ortak Rekabet Politikaları,}

http://www.legalisplatform.net/ozel_dosyalar/ortakrekabetpolitikası.pdf

215 _{Asuman Altay, “Geçiş Ekonomilerinde Devletin Ekonomik Rolleri, Görevleri ve KOBİ’lerin}

Durumu”, Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, Prof. Dr. Salih Turhan’a Armağan, İÜY No. 4565, İFİSSN; 1304-0251, No. 583, MAMY No; 90, Kırkaltıncı Seri, Yıl 2004, İstanbul 2005, ss. 65-67.

216 _{Korkmaz İlkorur, “Vergi Tatili, Nazik Bir Konu”, Radikal, 20.04.2004,} http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=113850 (20.02.2011).

146 aşması durumunda, aşan kısmın gelecek yıllara aktarılabilmesine imkân tanır. Vergi kredisi uygulaması, diğer vergisel enstrümanlarla birlikte uygulanabilir. Bu şekilde, sağlanan vergisel avantajların cazibesi daha da arttırılmış olur. Vergi kredisi şarta bağlı olarak verilebilir. Bu şartlardan bazıları; katma değerin içerde kalması, ihracat

şartı, yerli kullanım gibi şartlardır217.

3.1.4.1.7. Vergi İadeleri

İhracatı, üretimi, herhangi bir iktisadi faaliyeti teşvik etmek amacıyla önceden alınan verginin bir bölümünün veya tamamının mükellefe geri ödenmesidir.

3.1.4.1.8. Gümrük Vergisi Muafiyeti

Desteklenmesi öngörülen alanlarda teşvik konusu edilen iktisadi ve sosyal amaçlı faaliyetlerin işletme ve üretim girdilerinin ithalat yolu ile temininde sağlanan gümrük vergisi muafiyetleri olarak uygulanmaktadır. Türkiye’de Yatırım Teşvik belgesi almaya hak kazanan kuruluşların ithal ettikleri hammadde, ara mal ve diğer işletme malzemeleri için gümrük vergisi ve Katma Değer Vergisi muafiyeti uygulanmaktadır.