Mikro İşletmelerde Muhasebe Bilgi Sistemi

Avrupa Birliği’nde 1993 ve 1994 tarihli yönergeler ile tüm üye ülkelerde uygulanmak üzere, mikro işletmelerin muafiyet limitleri enflasyonist gelişmeler dikkate alınarak yeniden belirlenmiştir. ‘Muhasebat Kuralları; 32 sayılı Yönergeler; üye ülkelere belirli ciro limitlerini aşmayan Küçük ve Orta Ölçekli işletmeler için bazı yükümlülüklerden muaf tutulma seçeneğini getirmektedir. Bu limitler; Birlik içerisindeki ekonomik ve parasal evrimin bir fonksiyonu olarak her beş yılda bir güncelleştirilmektedir97. AB Ekonomik Konseyi uzun yıllardır çeşitli açılardan tahmin edilenden daha fazla önem verilmesi gereken mikro girişimlerin (orta ölçekliler dahil) verimliliğini azaltmakla kalmayıp aynı zamanda idari kaynak israfına da yola açan bürokratik uygulamaları ortadan kaldırmaya yönelik önlemler almaktadır. Bunlara muhasebe ve vergi mevzuatı da zaman zaman dahil olmaktadır. 16 Mart 2011 tarihinde Avrupa Komisyonu tarafından sunulan ve yeni adı ile Avrupa Konsolide Kurumlar Vergisi Sistemi olarak anılan uygulama ile kurumlar vergisi mükellefleri için vergi matrahının tespiti maksatlı muhasebe işlem maliyetlerinde yüzde 60-70 oranında tasarruf sağlanabilecektir. Bu sistem ile bir yandan kurumlar vergisi uygulamalarında şeffaflık sağlanarak vergi kaçakları azaltılabilecek diğer yandan denetim ve takip mekanizmaları da etkinleştirilecektir98.

Söz konusu taslağın 27 Avrupa Birliği üyesi hükümetlerinin incelemelerinden sonra uygulanmasına geçilmesi halinde AKKVS’ne dahil olmak isteyen kurumlar topluluk hukukuna göre kurum kazancından düşülebilecek unsurları ücretler, hammadde ve amortismanlar gibi maliyetleri düştükten sonra doğacak kar ve zararları merkezi olarak konsolide ederek seçilen ülkede geçerli olan kurumlar vergisi oranlarına göre vergilendirebilecekler99.

Türkiye’de son yıllarda bu konuda çeşitli adımların atıldığı görülmektedir. Götürü usulün kaldırılarak yerine vergiye tabi karın basit usulde hesaplaması

97 _{Avrupa Konseyi, 3.6.1994 tarihli COM (94) 207 ve 10.10.1994 tarih ve OJ No C 294,}

22.10.1994, pp. 6-8 sayılı Konsey Önergesi.

98 _{Europa Press Releases Rapid Action, 16.03.2011, Brüksel,}

http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/11/319&format=HTML&aged=0&l anguage=DE&guiLanguage=frhttp://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/11/3 19&format=HTML&aged=0&language=FI&guiLanguage=fr, (01.04.2011), s. 7-9.

66 sisteminin getirilmesi küçük esnaf için önemli bir rahatlama getirmiş bulunmaktadır. Ancak bu usulün de uygulamada görülen aksaklıklarının giderilmesi sınırlarının genişletilmesi ve küçük girişimcilerin küresel rekabet dengesini sağlamaya yönelik önlemlerin alınması gerekli değişikliklerin yapılması kaçınılmaz hale gelmiş bulunmaktadır100.

TESK tarafından yapılan anket çalışmasında esnafın yüzde 15’lik kısmı basit usulde muhasebe sistemi ile kazanç tespitinden vazgeçilerek eski uygulama olan götürü usulün yeniden uygulanmasını talep ettiği tespit edilmiştir. Ayrıca GİB verilerine göre 733 bin 626 basit usulde muhasebe uygulamasına tabi olan mükellefin ortalama aylık gelir vergisi ödemesi tabloda görüldüğü gibi 30,84 TL olarak hesaplanmaktadır.

Tablo 20: 2010 Yılı İtibariyle Mükellef Başına Düşen Aylık Gelir Vergisi

Toplam Vergi Tahsilâtı

(Bin TL) Toplam içindeki % Mükellef Sayısı101

Mükellef Başına Düşen Aylık

Gelir Vergisi (Toplam) 49.384.949 100 2.422.400 -

Gerçek Usulde Beyan 2.437.343 4,99 1.693.430* 119,94

Basit Usulde Beyan 271.466 0,55 733.626* 30,84

Gelir Vergisi Stopajı 45.453.183 92,04 - -

Geçici Gelir Vergisi 1.222.957 2,48 - -

Kaynak: Gelir İdaresi Başkanlığı Uygulama ve Veri Yönetimi Daire Başkanlığı 2011

verileri ile aktüelleştirilerek, TESK 2009, Nisan 2010 tarihli Raporu’ndan yararlanılarak tarafımızdan düzenlenmiştir.

http://www.gib.gov.tr/fileadmin/user_upload/VI/AIGMS/2011/TABLO_1.xls http://www.gib.gov.tr/fileadmin/faaliyetraporlari/2009/2009_faaliyet_raporu.pdf (16.02.2011), s. 163-164.

(*) 2010 yılı ortalama mükellef sayısı

Basit usulde vergisi tespit edilen esnaf devlete ödenen bu aylık tutarın ortalama beş katına tekabül eden doğrudan muhasebe ve beyanname yollama ücreti ödemek zorunda kalmaktadır. Ayrıca bu işlemlerin yapılması için bizzat kendisi tarafından harcanan alternatif zaman maliyeti de dikkate alındığı takdirde aylık

100 _{TESK Raporu 2008, s. 67-73, ve TESK Öneriler Raporu 2009, s. 17-18.}

101 _{31.12.2009 itibarı ile vergi türlerine göre toplam mükellef sayısı 4.103.569 olup, bunun}

67 olarak devlete ödenecek 30,84 TL’nin bir milyona yakın küçük girişimciye maliyeti daha anlaşılır olmaktadır.

Ayrıca İstanbul SMMMO odası başkanı tarafından Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği Başkanlığına yazılan 21.01.2008 tarihli uyarı mektubunda TESK bünyesindeki esnaf odalarının basit usul e-beyannamelerinin verilmesinin dahi yanlışlığı ve yasalara uygun olmadığından şikâyet edilmektedir102. Aynı mektupta basit usulde vergilendirilen mükellefin aylık beyanname düzenleme ve gönderme ücreti olarak indirimli tarife gereği 10 YTL ödeyeceği bildirilmektedir. Buna İstanbul ve Ankara SMMMO’ları tarafından açıklanan ücret tarifelerinde yer alan en az aylık muhasebe ücreti103 olan 80 ile 100 YTL arasında değişen104 ücretin tamamını veya uygulama örneklerinde olduğu gibi en az yarısının dahi ilave edilmesi durumunda ortalama aylık 30,84 TL vergi toplamanın sadece hazırlık ve beyan sürecindeki maliyet ortaya çıkmaktadır. Devlet kurumunun kendi tahakkuk ve tahsil için harcadığı gerekli zaman maliyetinin ilavesi ile bu kalem verginin esnafa nasıl bir yüke105 neden olduğu ve devlette ne ölçüde bir bürokrasinin bu işlemlere tahsis edildiği daha açık olarak anlaşılmaktadır.

Söz konusu raporun 72’inci sayfasında ciddi bir ödeme sıkıntısıyla karşı karşıya bulunan esnaf ve sanatkârın, 2007 yılında basit usulde beyan edilen vergilerin sadece yüzde 58,8’ini ödeyebilmiş olduğu belirtilmektedir106.

Tüm bu bilgilerin ışığında gayri iktisadi sonuçları nedeni ile hazırlık ve tahakkuk maliyeti önce ulusal ekonomide kaynak israfına neden olan buna ilaveten tahsil maliyetleri tahsil edilen miktardaki vergi ile karşılanamazken devlette bürokrasinin şişmesine de yol açan bu basit usuldeki muhasebe uygulamasına maruz bırakılan küçük esnafın asil örgütü olan meslek odaları ve TESK’in kendi kendisiyle

102 _{Yahya Arıkan, “31 Numaralı Vergi Usul Kanunu Sirküleri”, Tarih; 21.01.2008, Sayı, 2385,} İSMMMO Raporu, http://archive.ismmmo.org.tr/docs/ya/ESNAFBEYANNAME.pdf

(27.12.2010).

103 _{Ankara SMMMO, “2010 Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik Asgari Ücretleri Tablo I”}

http://www.muhasebenet.net/2010_anrara%20smmmo%20asgari%20ucret%20tarifesi.pdf

104

İzmir SMMMO, “2010 Yılı SM ve SMMM Ücretleri I Nolu Tablo”, Tarifesihttp://www.muhasebenet.net/2010_izmir%20smmmo_ucret_tarifesi.pdf (27.12.2010).

105 _{ESDEP, a.g.r., s. 58.} 106 _{TESK Raporu 2008, s. 72.}

68 çelişen107 gerekçelerle sahip çıkması, oda esnaf ilişkilerinin zayıflığını da kanıtlayan ve dikkate alınması gereken bir durumdur.

Yeni Türk Ticaret Kanununda küçük ölçekli su taşımacılığının düzenlendiği 1096. Madde ile her gemide her yolculukta eşya veya safranın yüklenmeye başlanması anından itibaren geçecek belli başlı olayların yazılacağı gemi jurnali denilen bir defter tutulması mecburiyeti yer almaktadır108. Küçük su taşımacılığı yapan girişimciler açısından bir kolaylık olarak aynı maddenin 3. Fıkrası ile bir liman içinde yolculuk yapan küçük gemilerde jurnal tutmak yükümlülüğü kaldırılmaktadır.