Varlık-Odaklı Proje Önerileri

Çalışmanın ana hedefi Yarımada’nın sürdürülebilir gelişimini sağlayacak varlık-odaklı kalkınma fikirlerinin belirlenmesidir.

Bu nedenle İlçe Halk Çalıştaylarında katılımcılara “yetkili biri olmaları ve kendilerine kaynak verilmesi durumunda neler yapacakları”, “ilçelerini, mahalle ve köylerini gelecekte nerede görmek istedikleri” sorulmuştur.

Katılımcılardan Yarımada’da sahip oldukları varlıkları harekete geçirecek proje fikirleri geliştirmeleri istenmiştir.

Halk çalıştaylarında saptanan konulardan benzer olanlar gruplandırılmış ve sonuçta öncelikli 43 proje konusu tanımlanmıştır (Tablo 4.4).

Ufuk Tarama Çalıştayı’nda katılımcılar belirlenen proje konularını 10’lu Likert ölçeği kullanarak, önem düzeylerine göre ağırlıklandırmışlardır. Katılımcıların değerlendirmelerine göre Yarımada genelinde organik ve ekolojik tarımın

geliştirilmesi; Çeşme’de kongre turizmi; Güzelbahçe’de yürüyüş yolu ve bisiklet parkuru; Karaburun’da yöresel markaların geliştirilmesi; Seferihisar’da serada, ısınmada ve sağlıkta jeotermal kaynakların kullanılması; Urla’da bağcılık ve şarapçılığın geliştirilmesi konuları ilk sıralarda yer almıştır.

Konu başlıkları açısından bakıldığında:

• Ören yerleri, antik kentlerin turizme kazandırılması, zeytin ve zeytinyağının markalaşması, turizm için yelken, sörf, amatör balıkçılık, dalış gibi spor etkinliklerinin geliştirilmesi öncelikli bulunmuştur.

• Termal turizm, doğa turizmi (dağcılık, yürüyüş, mağaracılık, kamping, yamaç paraşütü gibi), sağlık turizmi (hastane, yaşlı ve engelli bakımı) gibi alternatif turizm türleri proje konuları olarak belirlenmiştir.

• Tarihi binaların restore edilerek turizm, kültür ve sanat merkezlerine dönüştürülmesi, Ege Adalarına yolcu taşımacılığı ile ekonomik ve kültürel canlılık, ev kadınlarının ürettikleri ürünlerin tescillenmesi ve pazarlanması gibi konular öne çıkmıştır.

• Yenilenebilir enerjinin kırsal alanda aydınlatma ve sulama sistemlerinde kullanımına yönelik önemli bir fırsat olarak görülmektedir.

• Kırsal kalkınma açısından agro-turizmin desteklenmesi, şenlik, festival gibi etkinliklerin ulusal ve uluslararası hale getirilmesi de önerilen proje konularındandır.

Sözgelimi; katılımcılar tarafından üzümdeki

bağbozumu, zeytin, keçi gibi üretim dallarındaki benzer etkinliklerin agro-turizme olumlu katkı yapacağı belirtilmiştir.

• Kırsal kesimde kapasite geliştirme amacı ile gençlere yönelik eğitim ve kültür merkezlerinin açılması, gerek kır gerekse kent merkezlerinde turizm, sağlık, sanat gibi alanlarda eğitim etkinliklerinin gerçekleştirilmesi gibi faaliyetler, gelir düzeyinin yükseltilmesi ve toplumsal fayda açısından önemli proje konuları olarak görülmüştür.

• İklim ve jeotermal olanaklar sağlık turizmi açısından büyük potansiyel taşımaktadır. Yörede genç işsizlik ve göç nedeni ile olumsuz etkilenen sosyo-ekonomik yapının iyileştirilmesine de katkı yapacağı belirtilmiştir.

• Yarımada’da organik ve ekolojik tarımın geliştirilmesi açısından önemli bir faktör olan termal kaynaklardan yararlanan organize seracılık bölgesinin kurulması gündeme gelmiştir.

• Jeotermal serada gıda ormanı, sakız ormanı gibi alternatif üretimlere kazandırılması istenmektedir.

Ayrıca, tıbbi ve aromatik bitkilerin üretilmesi, katma değer yaratılması ile ilgili projeler Yarımada’da beklentiler arasında yer almıştır.

• Kıyı adaların sanat, eğlence amaçlı kullanılması; yaratıcı turizmin geliştirilmesi (misafirlerin atölyelerde deneyim esaslı beceri geliştirmesi), kongre turizmi, günübirlik turizmin geliştirilmesi için sahil yolu, piknik alanları, deniz ulaşımının geliştirilmesine yönelik öneriler sunulmuştur. Sualtı kazılarının gözlenmesine yönelik faaliyetlerin de turizme olumlu katkı yapacağı ifade edilmiştir.

• Tekne ve yat limanlarının geliştirilmesi, tekne ve yat imalatının teşvik edilmesi, at çiftliklerinin tesisi, botanik ve hobi bahçelerinin kurulması yerel girişimcilik açısından önerilen proje konularındandır.

Önem Yarımada

1 Organik tarımın geliştirilmesi 8,51

Ören yerleri, antik kentler, kültür ve tarih turizmine

Su sporları aktivite merkezini edil-mesi butik otel

sanat merkezi edil-mesi butik otel

sanat merkezi (organik şarap fab, organik üzüm

8,78 Enerji etkin bina tasarımı 8,46

Tarihi binaların han hamam restore edil-mesi butik otel

sanat merkezi

Tarihi binaların han hamam restore edilmesi butik otel

sanat merkezi Tablo 4. 4 Yarımada’nın gelişimi için ilçelere göre varlık-odaklı proje fikirleri

8 edil-mesi butik otel

sanat merkezi

7,78 Enerji etkin bina tasarımı 8,23

8,23 Enerji etkin bina tasarımı 8,25

8,17 Sakız ormanı

kurma 8,16

İYTE ile beraber Urla’yı Silikon

16

Kırsal gençlere yönelik eğitim ve

kültür merkezi işaretler ve yerel ürün satış noktası

19 Enerji etkin bina tasarımı 7,87

20 Deniz balıkçılığının geliştirilmesi 7,81

Meslek ve beceri edindirmeye yöne-lik eğitim merkez-leri kurma turizm, saglık, sanat, spor,

yaşlı bakım yaşlı bakım engelli

vb.)

24 işa-retler ve yerel ürün satış

Boş arazilerde gıda ormanı kurulması

7,69 At çiftliklerinin kurulması 6,50 el sanatları, hobi

merkezleri

30 Kongre turizminin

geliştirilmesi 7,36 Enerji etkin bina tasarımı 7,21 yolu, piknik alani deniz ulaşımını

32

Turizm denizcilik, mutfak sanatla-rını merkeze alan tematik üniversite edil-mesi butik otel

sanat merkezi

7,08 Sakız ormanı

kurma 6,74

6,54 Sakız ormanı

kurma 6,11

37 Tekne ve yat ima-latını geliştirme 6,71

6,23 Enerji etkin bina tasarımı 5,78 trüf mantarı, fıstık

çamı vb.sera,

5,56 At çiftliklerinin kurulması 5,85

40

Eğlence merkezi geliştirme (su par-kı, disneyland gibi tema parkları)

5,77 At çiftliklerinin kurulması 6,27

41 At çiftliklerinin kurulması 6,06

5,63 At çiftliklerinin kurulması 5,64

5,72 At çiftliklerinin

kurulması 5,53 Sakız ormanı

kurma 5,38

Rüzgâr enerjisi kullanım

alanını geliştirme

4,44 Sakız ormanı

kurma 5,46

Çalışmada proje konularının ilçelere göre benzerlikleri özellikle bütünleşme açısından önem taşımaktadır. Çok boyutlu ölçekleme ile ilçelerde proje konuları ve önem düzeyleri dikkate alınarak konumları ortaya konmaya çalışılmıştır.

Yarımada bütününe bakıldığında, proje konuları ve önem düzeyleri bakımından Seferihisar ve Güzelbahçe

ilçelerinin birbirine çok yakın olduğu; Urla’nın da bu ikiliye yakınlaştığı görülmektedir. Karaburun ve Çeşme İlçeleri proje konuları bakımından düzlemde birbirlerinden ve diğer ilçelerden uzaktadır (stress: .06754; RSQ: .098036).

Yarımada projelerinin geliştirilmesinde bu yapının yatay ve dikey bütünleşmeler açısından dikkate alınması yararlı görülmektedir (Şekil 4.9).

Şekil 4. 9 Belirtilen Varlık-Odaklı Proje Fikirlerine Göre İlçelerin Görünümü İlçelerin sahip olduğu yerel varlıklar proje konularının

tanımlanmasında etkili olmuştur. Yerel varlıklar ve

beklentilerle şekillenen proje konuları ilçelere göre farklılıklar gösterebilmektedir. İlçelere göre proje konularında farklılık olup, olmadığı Kruskall Wallis Testi ile incelenmiş ve farklı olanlar Tablo 4.5’de sunulmuştur:

• Jeotermal enerjinin seracılık, kentsel ısıtma ve sağlık amaçlı kullanımının projelendirilme isteği Seferihisar’da diğer ilçelere göre daha yüksektir.

• Enerji etkin kullanımlı binaların tasarımı ile ilgili proje beklentileri Güzelbahçe, Seferihisar ve Urla’da yüksektir.

• Zeytin ve zeytinyağının markalaşması, zeytin müzesi gibi girişimlerin teşvik edilmesi Urla, Seferihisar ve Karaburun’da ön plana çıkmıştır.

• Bağcılık ve şarapçılığın (özellikle organik üretimin) geliştirilmesine yönelik proje talebi Urla ve Seferihisar İlçelerinde diğerlerinden yüksektir.

• Çeşme’de sakız ormanının kurulması ile ilgili proje talebi belirlenmiştir.

• Termal tedavi, bakım ve kür merkezlerinin kurulması ve geliştirilmesine yönelik proje beklentileri Çeşme ve Seferihisar diğer ilçelerden yüksektir. Özellikle termal kaynaklar ve turizm potansiyelleri sonuçta etkilidir.

• Çeşme’nin turizm becerisi kongre turizminin gelişmesi açısından da bir avantaj olarak ortaya çıkmaktadır.

• Eğlence merkezlerinin geliştirilme talebi Çeşme ve Seferihisar’da diğer ilçelerden yüksek bulunmuştur.

• Günübirlik turizmin geliştirilmesine yönelik projelerde İzmir kent merkezine yakınlıkları nedeni ile Seferihisar, Güzelbahçe ve Urla ilçeleri daha isteklidir.

• Tarihi yapıların restore edilerek sanat, kültür ve turizm amaçlı kullanılmaları Urla, Seferihisar, Çeşme ve Karaburun ilçelerinde önemlidir.

1,0

,5

0,0

-,5

-1,0

-1,5

Güzelbahçe Urla

Seferihisar

Karaburun

Çeşme

-3 -3 -1 0 1 2

Tablo 4. 5 Yarımada’da ilçelere göre varlık-odaklı kalkınma fikirleri (Kruskal Wallis Test)

Proje Konuları İlçeler Sayı Sıra ortalaması Ki kare değeri Serbestlik derecesi

Önem

Jeotermal enerji kullanımı (sera, ısıtma sağlık)

Çeşme 19 46,65789

9,015948 * 4 0,060702

Güzelbahçe 13 43,38462

Karaburun 9 32

Seferihisar 13 58,80769

Urla 32 38,6875

Toplam 86

Enerji etkin bina tasarımı

Çeşme 19 36,26316

10,60006 ** 4 0,031446

Güzelbahçe 13 50,96154

Karaburun 9 24

Seferihisar 13 50,92308

Urla 32 47,23438

Toplam 86

Zeytin ve zeytinyağının markalaştırılması, bölgesel ihtisaslaşma, zeytin müzesi gibi girişimleri geliştirme

Çeşme 19 33,57895

8,638448 * 4 0,0708

Güzelbahçe 13 34,76923

Karaburun 9 43,05556

Seferihisar 13 49,69231

Urla 32 50,54688

Toplam 86

Bağcılık ve şarapçılığın gelişmesi (organik üzüm işleme,organik şarap tesisi-fabrika, butik otel, tadımevi)

Çeşme 19 38,18421

12,49968 ** 4 0,013998

Güzelbahçe 13 29,57692

Karaburun 9 34,33333

Seferihisar 13 47,5

Urla 32 53,26563

Toplam 86

Sakız ormanı kurma

Çeşme 19 57,92105

11,17864 ** 4 0,024628

Güzelbahçe 13 32,26923

Karaburun 9 37,05556

Seferihisar 13 36

Urla 31 43,01613

Toplam 85

Termal tedavi, bakım, kür merkezi kurma

Çeşme 19 55,63158

15,54134 *** 4 0,003701

Güzelbahçe 13 39,42308

Karaburun 9 35,61111

Seferihisar 13 56,38462

Urla 31 33,29032

Toplam 85

Kongre turizminin geliştirilmesi

Çeşme 19 61,44737

15,55732 *** 4 0,003675

Güzelbahçe 13 32,23077

Karaburun 9 42,44444

Seferihisar 13 42,34615

Urla 31 36,64516

Toplam 85

Eğlence merkezi geliştirme (su parkı, Disneyland gibi tema parkları)

Çeşme 19 56,86842

9,594747 ** 4 0,047836

Güzelbahçe 13 42,15385

Karaburun 9 38,5

Seferihisar 13 50,57692

Urla 33 36,22727

Toplam 87

Günübirlik turizmi geliştirme sahil yolu, piknik alanı deniz ulaşımını geliştirme

Çeşme 19 30,81579

8,385725 * 4 0,078428

Güzelbahçe 11 51,5

Karaburun 9 38,16667

Seferihisar 13 51,57692

Urla 33 45,12121

Toplam 85

Tarihi binaların han hamam restore edilmesi Butik otel sanat merkezi vb dönüşümü

Çeşme 19 42,52632

9,078229 * 4 0,059174

Güzelbahçe 11 23,95455

Karaburun 9 42,44444

Seferihisar 13 47,69231

Urla 33 47,92424

Toplam 85

*** <0.01 Farklılık Önemli ** <0.05 Farklılık Önemli *<0.1 Farklılık Önemli

Varlık-odaklı kalkınma fikirlerinin çalışma temalarına göre gösterildiği analizler aşağıda yer almaktadır. Yerleşim yapısı ve kültür ile ilgili kalkınma fikirleri dışında ilçelere özgü duyarlılıklar gündeme geldiğinden analizde yer verilmemiştir.

Enerji konularında yatırım isteği en fazla Seferihisar’dadır. Daha sonra Güzelbahçe, Çeşme, Urla ve Karaburun ilçeleri gelmektedir. En çok jeotermal enerji ile ilgili proje beklentisi saptanmıştır. En az arzulanan enerji projesi ise rüzgâr enerji santralleridir. Diğer yandan köyde aydınlatma ve tarımsal sulamada yenilenebilir enerji kullanımına yönelik projelere talep yüksektir. Enerji teması ile ilgili proje beklentilerinde Seferihisar ve Güzelbahçe çok benzeşmektedir. Yine bu ikiliye Çeşme ve Urla da yakınlaşmıştır (Şekil 4.10). Seferihisar ve Çeşme ile Güzelbahçe ve Urla ikili gruplar olarak görülmektedir. Projelerin

gerçekleştirilmesinde ilçelerin coğrafik yakınlıkları da önemli avantaj olarak görülmelidir.

Tarımla ilgili proje beklentilerinin en yüksek olduğu ilçeler sırası ile Çeşme, Seferihisar, Güzelbahçe, Urla ve Karaburun’dur. Bu ilçelerde organik tarım, zeytin ve zeytinyağının markalaşması, bağcılık ve şarapçılık, deniz balıkçılığı ve meyve ormanı önemli varlık-odaklı kalkınma

fikirleridir. Seferihisar ve Karaburun’da hayvancılık önemlidir. Organik tarım konusunda Seferihisar,

Güzelbahçe, Urla, Çeşme ve Karaburun sıralanmaktadır. İlçelerin beklentileri birbirine benzerdir (Şekil 4.11).

Yapılacak projelerde beş ilçe de birlikte ele alınmalıdır.

Şekil 4. 10 Yarımada İlçeleri ve Enerji Konuları

Derecesi

Şekil 4. 11 Yarımada İlçeleri ve Tarımsal Projeler

Şekil 4. 12 Yarımada İlçeleri ve Turizm Projeleri

Turizm projelerine yönelik beklentiler açısından ilçeler Seferihisar, Çeşme, Urla, Karaburun ve Güzelbahçe olarak

sıralanmaktadır. Proje konuları bakımından Seferihisar ve Çeşme ile Urla ve Karaburun ikili gruplar olarak birbirlerine yakındır (Şekil 4.12). Güzelbahçe günlük turizm ve yürüyüş ve bisiklet parkurları açısından Seferihisar gibi beklentidedir. Çeşme ve Seferihisar kitle turizmine yatkınken, Urla ve Karaburun agroturizm açısından istekli görülmektedir.

Belgede Urla-Çeşme-Karaburun Yarımadası Sürdürülebilir Kalkınma Stratejisi (sayfa 138-150)