4. Strateji Geliştirme ve Katılımcılık
4.1. İlçe Halk Çalıştayları Sonuçları
4.1.2. Stratejik Varlıkların Belirlenmesi
İlçe Halk Çalıştaylarının ilk konusu olan “Yerel Varlık Tanımlama” oturumunda “ilçede öne çıkan yerel doğal ve kültürel varlıklar” ile “ayırt edici/özgün yerel doğal ve kültürel varlıklar” belirlenmiştir. Buna göre;
Çeşme İlçe Halk Çalıştayında sakız en öne çıkan doğal varlık olmuştur. Sakızı sırasıyla, deniz ve plajlar, jeotermal kaynaklar, rüzgar, sakız koyunu, zeytin, çeşme kavunu, lavanta, tıbbi aromatik bitkiler ve şevketi bostan izlemiştir.
İlçe çalıştayında Çeşme’de öne çıkan kültürel varlıklar ise sırasıyla Çeşme Kalesi, Tarihi Çeşmeler, Erythrai, Alaçatı Ot Festivali, Mimari Miras, Alaçatı Değirmenleri, Sörf Yarışları, Göçmen Kültürü, Antik Yerleşimler, Çeşme Kervansarayı, Osmanağa Konağı olarak belirlenmiştir.
Çeşme Halk Çalıştayında belirlenen doğal ve kültürel varlıkların tüm Yarımada ilçeleri ile birlikte değerlendirilmesi sonucunda Çeşme İlçesinin ayırt edici varlıkları aşağıdaki gibi belirlenmiştir:
Çeşme İçin Ayırt Edici Doğal Varlıklar
Anason, Ardıç ağaçları, Çeşme Adaları, Çeşme Kavunu, Çiftlikköy Mağaraları, Ilıca - Şifne Şifalı Suları ve Çamur Havuzları, Sakız Koyunu
Çeşme İçin Ayırt Edici Kültürel Varlıklar
Sörf -Yelken Sporu ve Yarışları, Erythrai Antik Yerleşimi ve Ildırı, Alaçatı Antika Pazarı, Alaçatı Ot Festivali, Alaçatı Sanat Atölyeleri, Alaçatı ve Çeşme Taş Evleri (Alaçatı Taşı), Antik Şaraphane ve Bağlararası, Aya Haralambos Kilisesi, Çeşme Kalesi, Kavun Festivali, Osmanlı-Rus Savaşı Batığı, Sakız Koyunu Festivali, Uluslararası Balık Avı Turnuvası, Yaşar Aksoy, Çaka Bey ve Cybl’ın (Erythrai'nin Kadın Kahini)
Güzelbahçe İlçe Halk Çalıştayı’nda en öne çıkan doğal varlıklar deniz ve sahiller olmuştur. Bunu sırasıyla, balıkçılık, zeytin, ekoturizm ve parkurlar, seracılık ve çiçekçilik, ormanlar, İnkaya Mağarası, mandalina, temiz hava ve rüzgâr, jeotermal ve kaplıcalar izlemiştir. Güzelbahçe İlçe Halk Çalıştayında öne çıkan kültürel varlıklar ise sırasıyla, yemek kültürü (Giritliler, Yörük vb.), aktif sivil toplum, şehitlik, ağ tamiri, Tahtacı Kültür Evi, Derepınar Çeşmesi, Eski Zeytinyağı Fabrikası, Gece Pazarı Etkinlikleri, Sosyal Market ve En Güzel Bahçe Yarışması olarak belirlenmiştir. Güzelbahçe İlçe Halk Çalıştayı’nda belirlenen doğal ve kültürel varlıkların tüm Yarımada ilçeleri ile birlikte değerlendirilmesi sonucunda Güzelbahçe ilçesinin ayırt edici varlıkları aşağıdaki gibi belirlenmiştir:
Güzelbahçe İçin Ayırt Edici Doğal Varlıklar
Bardacık (incir), dağ bisikleti yarışları, İnkaya Mağarası ve Yarendede Çamı
Güzelbahçe İçin Ayırt Edici Kültürel Varlıklar
Bardacık Festivali, Derepınar Kına Yıkama Çeşmesi, En Güzel Bahçe Yarışması, kültürel çeşitlilik, Necdet Tokatlıoğlu, Müzeyyen Senar ve Yaka Mahallesi’ndeki otantik halk pazarı
Karaburun İlçe Halk Çalıştayı’nda ise üzerinde en önemle durulan doğal varlık nergistir. Hurma zeytini, keçi, temiz hava, tıbbi aromatik bitkiler, enginar, ada martısı ve Akdeniz Foku, rüzgar, mandalina ve mağaralar öne çıkan diğer doğal varlıklar olmuşlardır. Kırkım şenliği, eski çeşmeler, el işleri, düğün, kutlama ve törenler, eski cami vekiliseler, terk edilmiş köyler, yerel yemekler, yöreyle özdeşleşmiş özel kişiler Börklüce Mustafa ve Narcissus, yerel giysiler, halk oyunları ve yöresel müzik ürünleri öne çıkan kültürel
değerler olmuşlardır. Karaburun Halk Çalıştayında belirlenen doğal ve kültürel varlıkların tüm Yarımada ilçeleri ile birlikte değerlendirilmesi sonucunda Karaburun ilçesinin ayırt edici varlıkları aşağıdaki gibi belirlenmiştir. Ayrıca, ilçede yürütülmekte olan Mordoğan Yapay Resif Projesi de doğal varlıklar açısından yöreye değer katacak bir proje olarak görülmekte ve ilçenin ayırt edici özellikleri arasında sayılmaktadır.
Karaburun İçin Ayırt Edici Doğal Varlıklar
Ada Martısı, Akdeniz Foku ve Üreme Mağaraları, İris Gölü, Kıl Keçisi, Hurma Zeytini, Nergis ve Sümbül, Orkide Türleri, Sultaniye ve Razaki Türü Sofralık Üzümleri, Topan Kefali ve Havyarı
Karaburun İçin Ayırt Edici Kültürel Varlıklar
Karabaşotu Reçeli, Kırkım Şenliği, Kopanisti ve Kelle keçi Peyniri, Müyesser Aktaş Etnografya ve Tarih Evi, Narcissus Pınarı, Börklüce Mustafa ve Yemek Kültürü (özellikle Ne Gerek Böreği, Dede Sarığı ve Höşmerim)
Seferihisar İlçe Halk Çalıştayı’nda jeotermal kaynaklar en öne çıkan doğal varlık, Mandalina, Deniz ve Hıdrellez Şenlikleri ise en öne çıkan kültürel varlık olmuşlardır. Seracılık, yat limanı, sulak alanlar, zeytin ve zeytinyağı, narenciye, mavi bayraklı plajlar, Alphonse üzüm, tıbbi aromatik bitkiler ve bağcılık öne çıkan diğer doğal varlıklar olmuşlardır. Öne çıkan diğer kültürel varlıklar olarak ise şenlikleri, Teos Antik Kenti, tarihi yapılar, sözlü kültür, Armola peyniri, müze, imece kültürü, Doğa Okulu, köy pazarları ve yöreyle özdeşleşmiş özel kişiler (Çağan Irmak) izlemiştir. Seferihisar halk çalıştayında belirlenen doğal ve kültürel varlıkların tüm Yarımada ilçeleri ile birlikte değerlendirilmesi sonucunda Seferihisar ilçesinin ayırt edici varlıkları aşağıdaki gibi belirlenmiştir:
Seferihisar İçin Ayırt Edici Doğal Varlıklar
Alphonse Türü Sofralık Üzüm, Boz Yelkovan, Cumalı ve Karakoç Kaplıcaları, Ege Rallisi, Satsuma Mandalin, Teos Menengici, Teos Sulak Alanı Kumulları ve Yapay Sulama Kanalları
Seferihisar İçin Ayırt Edici Kültürel Varlıklar
Armola peyniri, Çağan Irmak, Doğa Okulu, Koyun-Keçi Panayırı, Mandalina Reçeli, Mandalina Şenliği, Teos ve Lebedos Antik Kentleri
Urla İlçe Halk Çalıştayı sonuçlarına göre deniz ve sahil uzunluğu, Urla Adaları, enginar, bamya, şifalı sular ve jeotermal kaynaklar, kıyı ve olta balıkçılığı, rüzgar ve güneş enerjisi potansiyeli, üzüm, bağcılık ve şarapçılık, iklimi ve temiz havası ve deniz sporları öne çıkan yerel doğal varlıklardır. Klazomenai ve Limantepe, Antik Zeytinyağı İşliği, Urla yemekleri, Urla merkezi tarihi doku ve evleri, taşınmaz kültür varlıkları (camiler, köprüler hamamlar), Bağ Bozumu şenlikleri, Karantina Adası ve Tahaffuzhane Binası, Türkiye’de tiyatroya sahip ilk ve tek köy olan Bademler Köyü Tiyatrosu, yöreyle özdeşleşmiş özel kişiler ve Urla Sanat Sokağı çalıştayda öne çıkan yerel kültürel varlıklar olmuştur. Urla İlçe Halk Çalıştayı’nda belirlenen doğal ve kültürel varlıkların tüm Yarımada ilçeleri ile birlikte değerlendirilmesi sonucunda Urla ilçesinin ayırt edici varlıkları aşağıdaki gibi belirlenmiştir:
Urla İçin Ayırt adici
Doğal Varlıklar
Fil Fosili Yatakları, İskele Ağaçlı Yolu, Urla Adaları, Yelken ve Optimist SporuUrla İçin Ayırt Edici Kültürel Varlıklar
Antik Zeytinyağı İşliği, Bademler Köy Tiyatrosu ve Oyuncak Müzesi, Bağ Bozumu Şenliği, Barbaros Çocuk Köyü, Karantina Adası ve Taaffuzhane Binası, Klazomenai ve Limantepe Arkeolojik Alanları, sualtı kazıları, Necati Cumalı, Yorgo Seferis, Neyzen Tevfik, Tanju Okan, Klazomenai’li Filozof Anaxagoras (500-428 B.C.), Ovacık Psikodrama Merkezi, Samut Baba Türbesi, Söğüt Kutsal Alanı, Urla Antika ve Sanat Sokağı, Urla taş evleri, yemek kültürü, Zeytinyağı Teknoloji Müzesi
İlçe Halk Çalıştaylarının birinci oturumunda elde edilen yerel doğal ve kültürel varlıklar beş masanın sonuçları birleştirilerek katılımcılar tarafından en çok tekrarlanan varlık ifadeleri kaydedilerek her ilçe ve Yarımada geneli için birleştirilmiştir. Daha sonra buradan elde edilen liste Ufuk Tarama Çalıştayı esnasında katılımcılara anket formu olarak dağıtılarak katılımcı bir teknikle en stratejik yerel varlıkların belirlenmesi sağlanmıştır.
İlçe Halk çalıştayları ve ardından düzenlenen Ufuk Tarama Çalıştayı’nda belirlenen ve Yarımada’nın kalkınmasındaki önemleri, Yarımada bütünü ve ilçeler düzeyinde sıralandırılıp, ağırlıklandırılan varlıklar Tablo 4.2’de sunulmuştur. Ufuk Tarama Çalıştayı’nda katılımcılara halk çalıştaylarında belirlenen varlıklara önemlerine göre Likert ölçeğinde 1-5 aralığında puan vermeleri söylenmiştir.
Yarımada genelinde öne çıkan varlıkların ağırlıkları ilçelere göre farklılıklar göstermektedir. Örneğin, Yarımada bütününde yapılan ağırlıklandırma sonucunda ilk sırada çıkan bilgi varlığı olan İZTEKGEB ve İYTE içinde bulunduğu Urla’da ilk sırada yer alırken, Çeşme için 10. sırada yer almıştır. Karaburun için son dönemde tartışma yaratan rüzgâr enerjisi ve genel olarak yenilenebilir enerjiler 22.
sırada yer bulabilirken Yarımada genelinde ilk 10 içinde
belirtilmiştir.Doğal varlıklardan güneşli gün sayısı, rüzgâr, termal ve şifalı sular, su kaynakları, sahil, plaj ve koylar en önemlileri olarak belirlenmiştir.
Balıkçılık ve deniz ürünleri de doğal zenginlik olarak önemlidir. Denizin sunduğu bir başka fırsat da alternatif turizm olanaklarıdır. Yarımada’da yelken, sörf, dalgıçlık gibi turizmi çeşitlendirebilecek varlıklar da belirtilmiştir.
Spor, ekoturizm, yeme-içme, sağlık ve kültür de gelişmeyi etkileyebilecek öncelikli varlıklar arasında gösterilmiştir.
Zeytin, bağcılık, yerel ürünler, tarımsal turizm de önemli tarımsal varlıklardandır. Ayrıca, sakız, mandalina, enginar, nergis, kavun, bamya ve yerel bitkiler Yarımada’da potansiyeli yüksek ürünlerdir. Küçükbaş hayvancılık ve hayvansal ürünler de katma değer yaratma potansiyeline sahip diğer varlıklardır.
Kültürel zenginlikler olarak; şenlikler, festivaller, köy pazarları, otantik pazar, Ege, Balkan, Alevi-Bektaşi, yöresel yemekler, armola, kopanisti gibi peynir çeşitleri, yöre ile özdeşleşmiş özel kişiler ve mermer, yerel taşlar ve işçiliği sayılabilir. Bu konuya ilişkin birleştirilmiş tablo Yarımada bütününde ve tek tek ilçeler bazında aşağıda verilmektedir (Tablo 4.2).
Tablo 4. 2 Yarımada Bütünü ve İlçeler Bazında Öne Çıkan Yerel Stratejik Varlıklar
Önem Yarımada
4,28 Termal su ve şifalı sular 4,47 Su kaynakları ve havzaları 4,5 Sahil, plaj, koy 4,44 Termal su ve şifalı sular 4,54
Teknoloji
4,46 Spor, ekoturizm, sağlık, yeme
içme, kültür 4,22 Sahil plaj koy 4,33
Güneşli gün sayısı rüzgâr temiz hava iyon dengesi
4,34
3 Sahil plaj koy 4,25 Sahil plaj koy 4,33 Balıkçılık ve deniz ürünleri 4,31 Kahvaltı, balık restoran, mesire 4,11
Ören yerleri
4,22 Yelken, sörf, dalma 4,32
Güneşli gün
zeytinyağı 4,31 Bağcılık ve şarapçılık 4,24 temiz hava iyon dengesi
4,31 Sahil plaj koy 4,21
6 Yelken, sörf,
7
3,95 Sahil plaj koy 4,23 Yelken, sörf, dalma 3,89
Köy pazarları, otantik pazar, organik pazar, kadın pazarı
4,23 Yelken, sörf,
dalma 4,12
3,95 Zeytin ve zeytinyağı 4,15
Fauna ve flora, Akdeniz foku, Ada martısı, balık türleri, anıt ağaçlar
3,89 Yelken, sörf, dalma 4,08 Su kaynakları ve havzaları 3,89
Yöresel
10 Bağcılık ve şarapcılık 3,94
Teknoloji
4,08 Zeytin ve zeytinyağı 3,78
Yenilenebilir
3,82 Bağcılık ve şarapçılık 3,63
Fauna ve flora, Akdeniz foku, Ada martısı, balık türleri, anıt ağaçlar
4,08 Şenlik, festival, panayır, yarışlar 3,67 Su kaynakları ve havzaları 4,17
3,81 Sakız 3,58 Kıyı adaları 4,00 Balıkçılık ve deniz ürünleri 3,67 Balıkçılık ve deniz ürünleri 4,00
Yöresel
3,53 Kahvaltı, balık restoran,
3,56 Bağcılık ve şarapcılık 3,92 Balıkçılık ve deniz ürünleri 3,71
15 Su kaynakları
ve havzaları 3,75 Balıkçılık ve deniz ürünleri 3,53
3,92 Bağcılık ve şarapçılık 3,56
Liman ve
3,85 Kahvaltı, balık restoran,
3,73 Kıyı adaları 3,47
Yöresel ürünler;
bamya, kavun, mandalina, enginar, nergis
3,85 Termal su ve şifalı sular 3,44 Şenlik, festival, panayır, yarışlar
3,85 Kıyı adaları 3,6
Önem
17
3,7 Kahvaltı, balık restoran,
mesire 3,37 Bağcılık ve
şarapçılık 3,83
3,33 Kahvaltı, balık restoran,
3,77 Su kaynakları ve havzaları 3,43
3,22 Kıyı adaları 3,69
Hayvan
20 Kıyı adaları 3,57 Zeytin ve
zeytinyağı 3,16 Termal su ve
şifalı sular 3,77 Kıyı adaları 3,00 Yelken, sörf, dalma 3,67 Termal su ve şifalı sular 3,42
22 Sakız 3,27 Su kaynakları
ve havzaları 3,16 Tıbbi ve aromatik
bitkiler 3,25 Mermer, Urla taşı, Alaçatı
3,54 Tıbbi ve aromatik bitkiler 2,78
Ebegümeci,
taşı 2,67 Sakız 3,00 Sakız 3,00
26 Mermer, Urla taşı, Alaçatı
2,68 Mermer, Urla taşı, Alaçatı
2,33 Mermer, Urla taşı, Alaçatı
taşı 2,75 Mermer, Urla
taşı, Alaçatı
Belirlenen varlıklarla Çok Boyutlu Ölçekleme Analizi yapılarak, ilçeler kümelendirilmiştir (Şekil 4.2). İlçeler kalkınmada sahip oldukları varlıklar ve önem düzeyleri açısından farklılıklar göstermektedir. Bu durumda
desteklenecek proje konularında farklılıkların olması yararlı görülmektedir.
Şekil 4. 2 Yarımada Varlıklarına Göre İlçelerin Konumu
Tablo 4.3’te ilçeler kalkınmada önemli olan varlıklar açısından karşılaştırılmış ve bazı farklılıklar saptanmıştır.
Karşılaştırmalarda parametrik olmayan istatistik test Kruskal Wallis kullanılmıştır. Buna göre;
• Hayvansal üretim Seferihisar ve Karaburun ilçelerinde diğer ilçelere göre daha önemlidir.
• Yöresel ürünlerin kalkınmadaki önemi Seferihisar’da diğer ilçelere göre daha fazladır. Urla ve Seferihisar ilçeleri için zeytin ve zeytinyağının gelişmedeki önemi daha yüksektir.
• Urla’da bağcılık ve şarapçılık, Güzelbahçe ve
Seferihisar’da su kaynakları ve havzaları, Seferihisar ve Çeşme’de termal ve şifalı suların gelişmedeki önem düzeyleri diğer ilçelerdekinden yüksek bulunmuştur.
• İlçelerin kalkınmalarında yenilenebilir enerji
kaynaklarının önem düzeyleri birbirlerinden farklıdır.
Seferihisar, Çeşme ve Urla jeotermal, rüzgar, dalga gibi yenilenebilir enerji kaynaklarını önemli varlıklar olarak belirtmişlerdir.
• Teknoloji geliştirme bölgesi ve üniversitenin önemli bir varlık olarak görülmesi Urla ve Seferihisar’da diğer ilçelere göre daha yüksektir. Özellikle İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü’nün Urla’da bulunması bu sonuçta etkilidir.
Tablo 4. 3 Yarımada’da İlçelere Göre Yerel Varlıklar (Kruskal Wallis Test)
Yerel Varlıklar İlçeler Sayı Sıra
Ortalaması Ki kare
Değeri Serbestlik
Derecesi Önem
Hayvancılık ve hayvansal ürünler (keçi, balık, Armola, Kopanisti
peynirleri)
Çeşme 19 30,28947
18,04053 *** 4 0,001212
Güzelbahçe 13 52,76923
Karaburun 9 57,5
Seferihisar 13 61,26923
Urla 34 39,42647
Toplam 88
Yöresel ürünler, bamya, kavun mandalina, enginar, nergis
Çeşme 19 32,89474
10,15576 *** 4 0,037884
Güzelbahçe 13 48,61538
Karaburun 9 36,77778
Seferihisar 13 58,92308
Urla 34 45,94118
Toplam 88
Zeytin ve zeytinyağı
Çeşme 19 24,63158
18,82612 *** 4 0,00085
Güzelbahçe 13 46,07692
Karaburun 9 40,11111
Seferihisar 13 52,80769
Urla 34 52,98529
Toplam 88
,6
,4
,2
-,0
-,2
-,4
-,6
Güzelbahçe Urla
Seferihisar Karaburun
Çeşme
-2,0 -1,5 -1,0 -,5 0,0 ,5 1,0 1,5 2,0
Bağcılık ve şarapçılık
Çeşme 19 35,73684
8,287439 * 4 0,081599
Güzelbahçe 12 42,41667
Karaburun 9 32,16667
Seferihisar 13 44,69231
Urla 34 52,04412
Toplam 87
Su kaynakları ve havzaları
Çeşme 19 31,36842
13,06232 ** 4 0,010975
Güzelbahçe 12 57,91667
Karaburun 9 44,44444
Seferihisar 12 50,58333
Urla 30 36,83333
Toplam 82
Termal su ve şifalı sular
Çeşme 19 56,84211
18,38484 *** 4 0,001038
Güzelbahçe 13 41,46154
Karaburun 9 32,44444
Seferihisar 13 59,69231
Urla 33 34,57576
Toplam 87
Yenilenebilir enerji kaynakları (jeotermal, rüzgar, güneş dalga)
Çeşme 18 45,33333
8,6267 * 4 0,071138
Güzelbahçe 12 39,5
Karaburun 9 22,5
Seferihisar 13 49,26923
Urla 32 44,90625
Toplam 84
Teknoloji geliştirme bölgesi ve üniversite
Çeşme 19 32,39474
12,094 ** 4 0,016666
Güzelbahçe 13 41,57692
Karaburun 9 33,72222
Seferihisar 13 47,15385
Urla 33 53,19697
Toplam 87
*** <0.01 Farklılık Önemli ** <0.05 Farklılık Önemli *<0.1 Farklılık Önemli