4. Strateji Geliştirme ve Katılımcılık
4.2. Ufuk Tarama Çalıştayı Sonuçları
4.2.3. Gelecek Senaryoları: SEPET Analizi
SEPET Analizi
Sosyal, Ekonomik, Politik, Ekolojik, Teknolojik (SEPET) faktörleri, PEST (Politic, Economic, Social, Technological) analizinden ortaya çıkmıştır. PEST analizi organizasyonun faaliyet gösterdiği dış çevrenin yani büyük resmin analizidir.
Organizasyonu etkileyen dış (makro) çevre faktörleri organizasyonun kontrolü ve etkisi dışındadır. Bu analiz zaman içinde ‘ekoloji’, ‘yasal yapı’ gibi daha başka faktörler de eklenerek geliştirilmiştir. SEPET faktörleri incelenerek önemli ve hemen harekete geçilmesi gerekenleri tespit etmek ve bu faktörlerin, olumlu veya olumsuz, kimleri etkilediğini ortaya çıkarmak için yapılan bir analizdir. Bu analizde bize etkisi olabilecek gelecek gelişmelerin bir listesini yaparak “önem”, “ihtimal” eksenlerinde rating verilmektedir (Oktay, 2006). Dolayısıyla bizim için çok önemli olan ve gerçekleşme olasılığı yüksek olan eğilimlerden başlayarak gerekli stratejik derinliğin oluşturulmasında yardımcı olacağı düşünülmüştür.
Yarımada’daki varlıklar olduğu kadar mevcut eğilimler ve geleceğe yönelik öngörüler de gelişmede önemlidir.
Çalışmanın bu bölümünden çalıştaylarda saptanan, önceki
çalışmalarda belirlenen ve proje ekibinin gözlediği 26 eğilimden oluşan liste ufuk taramasında katılımcıların değerlendirilmesine sunulmuştur. Değerlendirmede mevcut eğilimlerin kalkınmadaki önemi ve 10 yıl sonra da Yarımada’da görünme ihtimali sorgulanmıştır. Ufuk taramasına katılanlar her iki konuyu da beşli Likert ölçeği üzerinden değerlendirmişlerdir. Eğilim hiç önemli değilse
“1” çok önemli ise “5”, yine eğilimin 10 yıl sonra da görülme ihtimali “1” hiç ve “5” çok yüksek olarak puanlanmıştır.
Yarımada’da turizm, tarım ve hizmet sektörü çeşitlenmekte ve sivil toplum kuruluşlarının rolleri artmaktadır. Doğal ve kültürel zenginliklerin farkına varılması, dış dünya ile bağlantıların artması, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı, göçle gelenler sonucu eğitim düzeyinin yükselmesi, yeniliklere ilgi, araştırma geliştirme
potansiyelinin artması sosyal, ekonomik ve kültürel yönden olumlu eğilimlerdir.
Yarımada’da su kaynaklarının plansız kullanımı ve
kirlenmesi, devlet teşviklerinden yeterince yararlanamama, gençlerde işsizlik, yerleşim yerlerinin planlanmasında jeolojik unsurların (deprem, su kaynakları gibi) göz ardı edilmesi, tarım topraklarının amaç dışı kullanımı, yerel kimliğin kaybolması ve nüfusun yaşlanması olumsuz eğilimler olarak saptanmıştır (Tablo 4.6).
Şekil 4. 13 İlçeler ve Girişimcilik
Girişimcilik kent dinamizminin önemli göstergesidir.
Sahip olunan varlıklar ve toplumsal becerilerin girişimcilik ruhunu motive eden unsurlardır. Kırsalda gençlere yönelik eğitim beklentileri en yüksektir. Kadınların ürettiklerinin pazarlanması ve katma değer yaratması, mesleki becerilerin kazandırılması ve geliştirilmesi, yöresel markaların
geliştirilmesi önemli girişimcilik konularıdır. Ayrıca, tematik
üniversiteler veya üniversitelerde birimlerin kurulması, İYTE’de İnovasyon Merkezi’nin kurulması yönünde proje beklentileri bulunmaktadır. Girişimcilik açısından, Karaburun ve Seferihisar ilçeleri birbirine çok benzer bulunmuştur. Urla, Güzelbahçe ve Çeşme ilçeleri de birbirine benzer konumdadır (Şekil 4.13).
Ayrıca, Yarımada’da rüzgâr santrallerinin ve balık çiftliklerinin yaygınlaşması ilgili taraflar açısından tartışmalıdır. Yerli halk rüzgâr santrallerini, olumsuz çevre etkileri yanında “rüzgârımızdan para kazanılıyor ancak, bize faydası olmuyor” diye eleştirmektedir. Bir başka tartışma konusu da balık çiftlikleri ile ilgilidir. Çevreyi kirlettiğini savunanlar yanında, tekniğine uygun yapıldığında kirlenme yapmadığı ve önemli bir döviz geliri sağladığı için savunanlarda bulunmaktadır.
Yarımada’da gözlenen eğilimlerin gelecek 10 yılda da karşılaşılma ihtimali de ufuk taramasında katılımcılar tarafından değerlendirilmiştir (Tablo 4.7). Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının artması, su kaynaklarının plansız kullanımı ve kirlenmesi, eğitim düzeyinin yükselmesi, doğal ve kültürel varlıkların farkındalığının artması, dış dünya ile ilişkilerin artması, sektörlerdeki çeşitlenmelerin artması gibi eğilimlerin devam edeceği kanısı Yarımada’da hakimdir.
Tablo 4. 6 Yarımada’da Gözlenen Eğilimlerin İlçelere Göre Önem Düzeyleri
Önem Yarımada
15
23
Tablo 4. 7 Yarımada’da Belirlenen Eğilimlerin İlçelerde 10 Yıl Sonra da Yaşanma İhtimali
Önem Tüm İlçeler
4
4,02 Balık çiftlikleri yaygınlaşıyor 4,16
12
20 toprak-ları boş kalıyor 3,74
Tarım
23 Balık çiftlikleri yaygınlaşıyor 3,75 toprak-ları boş kalıyor 3,72
Tarım ürünleri
Yarımada’da gözlenen eğilimler açısından genelde ilçelerin birbirinden uzakta konumlandığı, Urla ve Karaburun ilçelerinin kısmen yakınlaştığı görülmektedir.Geleceğe yönelik eğilimler açısından Çeşme ilçesi diğer ilçelerden farklılık göstermektedir (Şekil 4.14). Farklılıklara ait detaylar Tablo 4.8’de verilmektedir.
Tablo 4. 8 Yarımada’da ilçelere göre eğilimler (Kruskal Wallis Test)
Eğilimler İlçeler Sayı Sıra
Ortalaması
Ki kare Değeri
Serbestlik Derecesi Önem
Nüfus yaşlanıyor gençler gidiyor, yaşlılar geliyor
Çeşme 18 36,94444
10,01034 ** 4 0,040254
Güzelbahçe 10 40,8
Karaburun 7 55,14286
Seferihisar 13 26,5
Urla 31 43,75806
Toplam 79
Kültür hem çeşitleniyor hem de kayboluyor (gelenlerle ve gidenlerle)
Çeşme 18 36,44444
7,929275 * 4 0,094204
Güzelbahçe 10 29,85
Karaburun 7 53
Seferihisar 12 31,04167
Urla 29 42,34483
Toplam 76
Dış dünya ile bağlantılar ilişkiler artıyor
Çeşme 18 45,33333
12,34445 ** 4 0,014965
Güzelbahçe 10 39,7
Karaburun 7 27,5
Seferihisar 13 40,65385
Urla 32 40,8125
Toplam 80
Şekil 4. 14 Belirlenen Eğilimlerin Önem Düzeylerinin İlçelere Göre Görünümü
Tarım toprakları boş kalıyor
Çeşme 17 35,61765
8,52566 * 4 0,074113
Güzelbahçe 10 46,4
Karaburun 7 47,35714
Seferihisar 13 28,30769
Urla 31 42,32258
Toplam 78
Turizm çeşitleniyor sörf, dağcılık, dalgıçlık, yelken, binicilik
Çeşme 18 48,97222
8,196231 * 4 0,084649
Güzelbahçe 10 32,5
Karaburun 7 35,57143
Seferihisar 13 31,11539
Urla 32 43,125
Toplam 80
Tarım ürünleri satılamıyor veya düşük fiyattan satılıyor
Çeşme 19 44,18421
10,39698 ** 4 0,034246
Güzelbahçe 13 52,73077
Karaburun 9 54,16667
Seferihisar 13 41,76923
Urla 33 38,56061
Toplam 87
Balık çiftlikleri yaygınlaşıyor
Çeşme 19 52,21053
9,136274 * 4 0,057782
Güzelbahçe 13 26,57692
Karaburun 9 44,72222
Seferihisar 12 44,91667
Urla 33 44,30303
Toplam 86
Rüzgâr enerji santralleri yaygınlaşıyor
Çeşme 19 48,26316
12,71584 ** 4 0,012751
Güzelbahçe 13 25,76923
Karaburun 9 40,33333
Seferihisar 12 37,08333
Urla 33 50,93939
Toplam 86
Yeniliklere gereksinim artıyor girdi, ürün, pazar, kurumsal, örgütlenme
Çeşme 19 38,05263
9,669914 ** 4 0,046371
Güzelbahçe 12 42,45833
Karaburun 9 38,22222
Seferihisar 13 36,03846
Urla 34 52,44118
Toplam 87
Eğilimler İlçeler Sayı Sıra
Ortalaması
Ki kare Değeri
Serbestlik Derecesi Önem
Tablo 4.8’de detayları belirtilen eğilimler ilçeler bazında karşılaştırıldığında aşağıdaki farklılıklar gözlenmiştir:
• Nüfusun yaşlanması özellikle gençlerin göç edip gitmesi ve göçle yaşlıların gelmesi önemli eğilim olup, nüfusun yaşlanmasında etkilidir.
• İlçeler karşılaştırıldığında Karaburun ve Urla ilçelerinde nüfusun yaşlanma eğilim daha fazla hissedilmektedir.
• Yarımada’ya gelenler ve gidenler sonucu kültür çeşitlenirken, diğer yandan da yerel kültür
kaybolmaktadır. Bu eğilim Karaburun ve Urla ilçelerinde diğer ilçelere göre yüksektir.
• Dünya ile ilişkilerin/bağlantıların güçlenme eğilimi Karaburun dışındaki ilçelerde artmaktadır.
• Tarım topraklarının boş kalması Karaburun, Güzelbahçe ve Urla ilçelerinde artma eğilimindedir.
• Turizmin çeşitlenmesi ise daha çok Çeşme ve Urla ilçelerinde yaşanmaktadır.
• Karaburun ve Güzelbahçe ilçelerinde tarım ürünlerinin pazarlanması ile ilgili sorunlar fazla yaşanmaktadır.
• Balık çiftliklerinin yaygınlaşması daha çok Çeşme ilçesinde gözlenen eğilimdir.
• Rüzgâr enerji santrallerinin yaygınlaşması en çok Urla ve Çeşme ilçelerinde gözlenirken, son yıllarda Karaburun’da da karşılaşılmaktadır.
• Urla ilçesinde yeniliklere duyulan gereksinim ve ilgi diğer ilçelerdekinden fazladır.