Uzun Süreli Bellek

Uzun süreli bellek; bilgilerin günlerden aylara ve yıllara kadar değişen bir süre için bellekte uzun bir süre boyunca kaydedilmesi saklanması şeklinde ifade edilmektedir.

Uzun süreli bellekte ses, koku ve görüntülerin saklanması gerçekleşmektedir. Uzun süreli bellekte sözcükler genellikle işitildikleri sesleriyle değil, taşıdıkları anlamları ile ilişkili olarak saklanmaktadır. (95,98). Bir bilginin bellekte uzun süreli saklanması ancak beynimizdeki nöral bağlantılarda meydana gelen kalıcı; biyokimyasal, yapısal ve fonksiyonel değişikliklerle mümkündür. Bilginin kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe geçmesinde, hipokampüs rol oynamaktadır (94,95).

Uzun süreli bellek; sekonder (intermediate) bellek ve tersiyer bellek olarak iki aşamada oluşmaktadır. Sekonder bellekte detaylar geri planda, genellemeler ise ön plandadır. Bir

15

bilginin sekonder belleğe aktarılması için 30 dakika ile 3 saat arasında bir zaman dilimi gerekmektedir. Kısa süreli bellekteki bilgilerin sekonder belleğe aktarılması için bilgilerin kodlanması gerekmektedir. Bu bilgilerin uzun süreli belleğe aktarılması, bilgilerin tekrar edilmesi ile gerçekleşmektedir (94,95,98,101).

2.3.3.Hipokampüs ve Hipokampüsün Öğrenmedeki Rolü

Hipokampüs; medial temporal lobun yapılarından (hipokampüs, amigdala, parahipokampal korteks, peririnal korteks ve entorinal korteks) biri olup öğrenme ve bellek konusunda önemli işlevleri vardır (102). Limbik sisteminde önemli bir yapısı olan hipokampüs lateral ventrikülün alt boynuzu boyunca uzanan serebral korteks parçasıdır. Yaklaşık 5 cm uzunluğundadır, kesitlerdeki yapısı C harfine benzemektedir.

Hipokampüs; subikulum, gyrus dentatus, cornu ammonis yapılarından meydana gelmiştir. Gyrus dentatus ve cornu ammonis farklı yapıda nöronları içeren iç içe kıvrılmış iki şerit durumunda bir oluşumdur. Gyrus dentatus granül hücrelerini cornu ammonis piramidal hücrelerini bulundurur. Cornu ammonis (ammon boynuzu) baş harfleri temsilen CA bölgesi olarak ifade edilir ve subiculumdan dentat gyrusa doğru sırası ile CA1, CA2, CA3 ve CA4 olmak üzere 4 bölgeye ayrılmıştır (103,104).

Öğrenme ve hafıza fonksiyonları üzerinde önemli role sahip olan hipokampus subkortikal alanlarla olan bağlantısı sayesinde, beyinde birçok bölge ile iletişim halindedir (103,105).

Şekil 2.7. Tavşan hipokampusünün genel organizasyonu. Sub: Subiculum, D.G.: Dentat gyrus, h.f.:

Hipokampal fissur,: pp: Preforant yol, mf: Mossy lifleri, S.c: Schaffer kollateralleri, fimb: Fimbria. CA-1-CA-4 Piramidal hücre seridi (Siesjö ve Wieloch, 1986) (103).

Hipokampusün üç önemli işlevinin olduğu bilinmektedir. Bu işlevlerden birincisi normal diurnal ritmin sürdürülmesinde ve hipotalamo-pitüiter-adrenal eksen aracılığıyla strese cevapta rol alması, ikincisi emosyonel bilginin işlenmesi, üçüncüsü ise yeni elde edilen bilgilerin depolanması ve anıların kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe geçirilmesidir. Hipokampüs kısa süreli belleğin uzun süreli belleğe dönüştürülmesi sırasında bilginin pekiştirilmesini sağlar. Hipokampüs’ü çıkarılmış kişiler, anıları kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe geçirme yeteneklerini kaybederler, hatta orta süreli bellekte depolama fonksiyonları da kaybolur (104,106, 107).

2.3.4. Nörotransmitterlerin Öğrenmedeki Rolü

Medial temporal lobun kortikal ve subkortikal yapılarının insanlardaki farklı bellek türlerinde rol aldığı düşünülmektedir. Bu anatomik bölgelerde, başta kolinerjik ve glutamaterjik sistem olmak üzere birçok nörotransmitter sistem birbirleriyle etkileşim halindedir (99). Serotonerjik nöronların paraventriküler çekirdek, amigdala ve hipokampüse uzanan yapılarda bulunması ve noradrenalin (NE) ' nin de beyin sapında, özellikle de lokus seruleus'ta yerleşmiş nöronlarda bulunduğu bu bölgelerde; NE ve serotonin sentez ve salgılanmasındaki değişikliklerin, demans hastalarındaki anksiyetede veya davranış bozukluklarında rolü olduğu belirtilmektedir (109,110).

Bunların yanında muskarinik reseptörlerin de bilişsel işlevlerde, bellekte, öğrenmede, uykunun düzenlenmesinde rol oynadığı, muskarinik reseptör sayısındaki azalmanın Alzheimer’in nedenlerinden biri olduğu belirtilmektedir (99). Ayrıca asetilkolinin NE ile birlikte özellikle duyusal kortikal bölgelerde plastisite süreçlerini etkilediği de düşünülmektedir (99,109). Aynı şekilde dopaminin de santral sinir sistemin 'de hareket, motivasyon, öğrenme, uyku ve beslenme ile ilgili işlevlerde önemli rolü olan bir nörotransmitter olduğu bildirilmektedir (108,111). Hipokampusla ilgili farklı tiplerdeki öğrenmenin oluşumunda, glutamat reseptörlerinin alt tipleri ile ilişkili reseptör sonrası sinyal yolağının aktivasyonunun rol aldığı da bildirilmektedir. Özellikle iyonotropik glutamat reseptörlerinin [α amino-3hydroxyl-5methyl-4 isoxazole-propionat (AMPA), N-Methyl-D- aspartat (NMDA) ve Kainat reseptörleri ] ve farklı alt tiplerinin ( NR1, NR2a -2d ve NR3a-3b) sinaptik plasitite dolasıyla öğrenmede rol aldığını gösteren çalışmalar vardır. Glutamat reseptörleri özellikle nöron membranlarında bulunurlar ve postsinaptik iyon akımına neden olan mekanizma dikkate alındığında ikiye ayrılırlar. 1- İyonotropik glutamat reseptörleri, glutamat bağlandığı zaman açılan

17

iyon kanal proteindirler. 2- Metabotropik resptörler ise G proteini içeren bir sinyal yolağını aktive etmek suretiyle iyon kanallarını aktive ederler. İyonotropik reseptörler AMPA, NMDA ve Kainat reseptörleridir. Bu reseptörlerin herbirinin de farklı alt tipleri belirlenmiştir. NR1, NR2a-2d ve NR3a-3b reseptörleri NMDA; GluR1-4 reseptörleri AMPA ve GluR5-7, KA1 ve KA2 ise Kainat reseptörleridir. Glutamat reseptörlerini en önemli işelevlerinden biri öğrenmeyle ilişkili olarak sinaptik plastisiteyi modüle etmeleridir. Hem metabotropik hem de iyonotropik reseptörler sinaptik plasititeyi etkilerler (112,113).

2.3.5.Öğrenmenin Değerlendirilmesi

Yapılan literatür taramalarında, sıçanlarda ve farelerde öğrenmenin değerlendirilmesi için; yükseltilmiş T-maze testi, yükseltilmiş artı labirent testi, pasif sakınma testi, ayak şoku duyusal testi, Vogel’in çekişme testi, dört levha testi, merdiven testi, sekiz kollu radiyal labirent testi ve Morris su tankı testi gibi testlerin kullanıldığı belirlenmiştir (114-123).

2.3.5.1.Öğrenmenin Değerlendirilmesi İçin Kullanılan Testler 2.3.5.1.1. Yükseltilmiş T-maze Testi

Öğrenmenin değerlendirilmesi için kullanılan yükseltilmiş T-maze testinde fare ve sıçan için farklı ebatlarda ve pleksiglastan hazırlanan yerden 50 cm yükseklikte ve birbirine dik açılı konumda olacak şekilde yerleştirilen 3 koldan oluşan bir deney düzeneği kullanılır. Bu kollarda taban 50x10 cm ebadlarında olup birinin yan tarafları plastik levhalarla kapatılmıştır. Test için sıçan kapalı kolun sonuna konulur ve kapalı koldan dışarı çıkması için geçen zaman kaydedilir (baseline latansı). Yükseltilmiş T-maze testi ile aynı hayvanda şartlı korku (conditioned fear) şartsız korku (unconditioned fear) cevapları değerlendirilebilir (114-116).

2.3.5.1.2. Yükseltilmiş Artı Labirent Testi (Elevated plus-maze)

Sıçanlar için kullanılan yükseltilmiş artı labirent testi 50 cm yükseklikteki bir ayak üzerine oturtulan tahtadan yapılmış ve birbirine zıt yönde 50 x10 cm ölçülerindeki iki açık kol ve 25×8×20 cm ölçülerindeki iki kapalı koldan oluşan bir deney düzeneğinde gerçekleştirilir. Kollar, 10x8 cm ebadlarındaki merkez alanın kenarlarında konumlanmıştır. Böylece düzenek artı şeklini almaktadır. Fareler için kullanılan yükseltilmiş artı labirentte ise açık ve kapalı kol ölçüleri birbirine eşittir (30x5 cm).

Kapalı kolların yan tarafları 15 cm yüksekliğindeki levhalarla kapatılmıştır. Kollar

yerden 45cm yükseklikte olacak şekilde yerleştirilmiştir. Yükseltilmiş artı labirentin bulunduğu ortam loş bir ışık tarafından aydınlatılır. Ortamda tavana monte edilmiş bir kamera sistemi ve aynı odanın bitişiğinde bulunan bir monitör ile hayvanın davranışları gözlenir. Yükseltilmiş artı labirent düzeneğine konulan deney hayvanının 5 dakika boyunca kollara girişi takip edilir. Canlının açık ve kapalı kolda harcadığı zamanın yüzdesi aracılığı ile şartlı ve şartsız korku cevapları değerlendirilir veriler anksiyete ve lokomotor aktivite değişikleri konusunda da bilgi verir (15, 117-120).

2.3.5.1.3. Pasif Sakınma Testi

Pasif sakınma testi için, bir kapı ile ayrılmış iki bölmeli bir düzenek kullanılır.

Bölmelerden biri büyük, karanlık ve hayvana ayaktan elektrik uygulanmasına uygun şekilde tasarlanmıştır. Diğer bölme ise küçük, aydınlık ve hayvanın eletrik almadığı bir bölmedir. Testin uygulanmasında farklı yöntemler kullanılabilir. Örneğin; küçük ve aydınlık bölmeye konulan hayvanın karanlık bölmeye geçmesi için geçen süre kaydedilir ve 30 sn sonra aynı işlem tekrarlanır. İkinci kez aydınlık bölmeye konulan hayvan, elektrik alacağını hatırlayıp karanlık bölmeye geçmez ise olayı öğrendiği kabul edilir.

Pasif sakınma testi için yapılan ikinci bir uygulama şeklide ilk gün, hayvanlar aydınlık bölmeye konulup, ortama alışması için 20 sn bekletilir. İki bölmeyi ayıran kapıdan hayvanın karanlık kısma geçmesinin ve kapının kapanmasının ardından ayaktan 3 sn süreyle 0,5 mA elektrik verilir. İkinci gün, hayvanlar aydınlık bölmeye bırakılıp karanlık bölmeye geçmesi için 30 sn bekletilir. Bu sürenin sonunda karanlık bölmeye geçmeyen hayvanların ortamdaki koşulu öğrendiği kabul edilir (99, 118, 121, 122).

2.3.5.1.4. Vogel Zıtlaşma Testi

Vogel zıtlaşma testi 1971 yılında tanımlanmıştır. Vogel testinde hayvan su içerken belirli aralıklarla ayaktan elektriksel uyarı verilir. Bu testin çeşitli şekillerde uygulama biçimleri mevcuttur. Örneğin; 24 saat susuz bırakılan sıçanların 5 dakika su almasına izin verilir, daha sonra su kabını her 21. yalamada sıçanlara ayaktan elektrik uygulanır (115)

2.3.5.1.5. Sekiz Kollu Radiyal Labirent Testi

Sekiz kollu radiyal labirent testi ahşaptan yapılmış, sekizgen şeklinde, yarı çapı 37 cm olan bir platformda gerçekleştirilir. Düzenek; platformdan 30 cm yükseklikte 45’er derecelik eşit açılarla yerleştirilmiş, üstü açık yan tarafları kapalı sekiz koldan oluşur.

19

Sekiz kollu radiyal labirent testi, vücut ağırlıkları başlangıç değerinin %80’ine indirilmiş sıçanların, düzenek kollarının en uç noktasından 2 cm içeride, 4 cm çapında ve 1 cm derinliğindeki bölmeye gizlenen besini (ödül) bulmaları esasına dayanmaktadır.

İlk iki gün beşer dakika labirentte bırakılan hayvanların, ortama alışmaları sağlanır.

Üçüncü günden itibaren beş gün boyunca, rastgele seçilmiş dört kola yiyecek konulur ve bu kolların başlangıç kısmı açık tutulup, diğer dört kolun başlangıcı sıçanın giremeyeceği şekilde kapatılır. Merkezi alana bırakılan sıçandan kollardaki yemleri bulması beklenir. Test, deneğin dört koldaki yiyeceği bulması ya da 10 dakikalık sürenin tamamlanması ile sonlandırılır. Sekizinci günden itibaren, kapalı tutulan diğer dört kol da açılır; ancak bu kollara yem konmaz. Testin bu aşamasında, sıçanlar merkezi platforma konularak, giriş yaptıkları kollar ve test süresi kaydedilir. Hayvanlar, üç gün üst üste, ilk dört girişinin üçü doğru olana kadar eğitilir. 15. gün sonunda bu ölçütleri sağlayamamış sıçanların yem konulan kolu öğrenmediği kabul edilir (116,123).

2.3.5.1.6. Morris Su Tankı Testi

Uzamsal öğrenmenin değerlendirilmesi için kullanılan bu test, sıçanlar için uygulanırken 160 cm çapında ve 50 cm derinliğinde paslanmaz çelikten yapılmış dairesel bir su tankı kullanılır. Tank 30 cmderinliğine kadar sıcaklığı 23± 1°C’de olan su ile doldurulur ve toksik olmayan bir boya kullanılarak içerisindeki su opak hale getirilir. Tank alanı kuzey- güney, doğu- batı olacak şekilde sanal olarak dört kadrana bölünür.

Kadranlardan herhangi birinin tabanına, su yüzeyinin 1 cm altında kalacak şekilde 9 cm çapında silindir bir platform yerleştirilir. Tankın dışında çevreye sıçanın ya da kullanılan deney hayvanının platformu bulması için ipucu olarak kullanabileceği görsel işaretler yerleştirilir. Sıçan, platformun olduğu kadran dışındaki diğer üç kadrandan herhangi birinden, yüzü tankın duvarına dönük olacak şekilde tanka yüzmeye bırakılır.

Deney süresi ardışık beş gündür. İlk dört gün öğrenme periyodu ve beşinci gün test periyodudur. Yüzdürme işlemi ilk dört günlük öğrenme periyodunda her gün 20 dakika ara ile dört kez tekrarlanır. Beşinci gün yüzdürme işlemi platform kaldırılarak yapılır.

Her bir yüzme işlemi sıçan kaçma platformunu bulana kadar veya en fazla 2 dakika olacak şekilde uygulanır ve bu işlem kameralı sistemle (Ethovision 2.0, Noldus, Wagenigen, Netherlands) kaydedilir. Kayıtlardan deney hayvanının izlediği yol, platformu bulma süresi, yüzme hızı belirlenir. Tekrarlayan denemelerde, deney hayvanının her bir seferde bir öncekine göre gizlenmiş platformu daha kısa sürede ve

daha az mesafe kat ederek bulması, test periyodunda da platformun kaldırıldığı hedef kadranda daha fazla zaman geçirmesi beklenir (122,126,127).

21

3.GEREÇ VE YÖNTEM

Çalışma; Erciyes Üniversitesi Yerel Etik Kurulunun 12/99 karar numaralı onayı ve Erciyes Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Biriminin TSY- 12-3970 kodlu proje desteği ile Erciyes Üniversitesi Deneysel ve Klinik Araştırma Merkezi (DEKAM)’ nden sağlanan vücut ağırlığı 294,55±26,78 gr olan 4 aylık genç Wistar Albino cinsi 54 adet erkek sıçan kullanılarak gerçekleştirildi. Deney süresince sıçanların barındırıldığı ortamda 08.00 - 20.00 ve 20.00 - 08.00 arasında 12 saat aydınlık - 12 saat karanlık döngüsü uygulandı. Ortam sıcaklığı 23± 1°C olacak şekilde ayarlandı. Sıçanların beslenmeleri için standart pellet yem ve musluk suyu ortamda sürekli hazır bulundu beslenmede herhangi bir sınırlama uygulanmadı. Gingko biloba yaprak ekstresi prepatı olarak ekstre konsantrasyonu 9.6 mg /ml olan Tebokan Fort (Abdi İbrahim) 50 ml damla kullanıldı.

Çalışmada “Deney Hayvanları Kullanımı ve Etik İlkeler” prensipleri doğrultusunda hayvan hakları korundu (124). Tüm gruplarda deneyin ilk günü ve deney süresince her haftanın son gününde sıçanların vücut ağırlıkları ölçüldü.

3.1. DENEY HAYVANLARININ GRUPLANDIRILMASI

Ellidört adet 4 aylık genç Wistar Albino cinsi erkek sıçan aşağıdaki gibi altı grup olarak çalışılmıştır;

KK : Kafes kontrol grubu (n=8)

KK+SF : Serum fizyolojik (SF) uygulanan kafes kontrol grubu (n=9) KK+ EGb761 : EGb761 uygulanan kafes kontrol grubu (n=9)

Sİ : Sosyal izolasyon grubu (n=9)

Sİ+SF : SF uygulanan sosyal izolasyon grubu (n=9)

Sİ+ EGb761 : EGb761 uygulanan sosyal izolasyon grubu (n=10)

3.2. SOSYAL İZOLASYON OLUŞTURULMASI VE KONTROL GRUPLARININ ÇALIŞILMASI

Çalışma; sosyal izolasyon oluşturulması için sıçanlar 21 gün süreyle, görsel iletişimi engellemek amacıyla opak malzemeden yapılmış, 25×40×15cm ebatlarındaki standart kafeslerde ve her bir kafeste bir sıçan olacak şekilde barındırılarak gerçekleştirildi.

Kafes kontrol grubu için ise sıçanlar aynı özelliklerdeki standart kafeslerde ve her bir kafeste 4-5 sıçan olacak şekilde barındırıldılar. Öğrenme deneyleri ve NMDA reseptör analizlerinin rahat bir şekilde ardışık günlerde çalışılabilmesi için sıçanlar ardışık üç günde sırası ile 4, 4 ve 2 sıçan olacak şekilde çalışmaya alındılar.

Gingko biloba yaprak ekstresi verilen kafes kontrol (KK+EGb761) (n=9) ve sosyal izolasyon (Sİ+EGb761) (n=10) gruplarında ekstre Fouda ve arkadaşlarının (125) uygulama yöntemi dikkate alınarak her bir sıçana intraperitoneal (IP) olarak 21 gün boyunca 50 mg /kg /gün dozda uygulandı. Bu dozda uygulama için ağırlığı 300gr olan bir sıçana günde 15mg ekstre hesabına göre; içeriği 9.6mg/ml olan EGb761 solusyonundan 1.6 ml insülin enjektörüyle sıçanın sağ ve sol intrapeitoneal bölgesine gelecek şekilde ikiye bölünerek uygulandı, SF uygulanan grublarda ise SF her bir sıçan için intraperitoneal olarak 21 gün boyunca günlük bir kez 1.6 ml iki eşit hacime bölünerek sağ ve sol taraftan intraperitoneal yolla uygulandı. Yirmibir günlük barındırma süresi tamamlanan sosyal izolasyon ve kafes kontrol grubu sıçanlarda Morris su tankı testi ile öğrenme değerlendirildi. Sosyal izolasyon olusturulan sıçanlarda sosyal izolasyon uygulamasına 24 saat ara verilmesi sosyal izolasyonun etkilerinin ortadan kalkmasına sebep olduğu için Morris su tankı deneyleri sırasında da sosyal izolasyon oluşturma işlemine devam edildi. Ancak EGb761 'in öğrenme performansı ve hafıza üzerindeki akut etkisini, elimine edip kronik bir etkisinin olup olmadığı araştırmak amacıyla öğrenme deneyleri süresinde EGb761 uygulaması yapılmadı.

3.3.MORRİS SU TANKI YÖNTEMİYLE ÖĞRENMENİN TEST EDİLMESİ Sıçanlarda öğrenmenin test edilmesi için; 160 cm çapında ve 50 cm derinliğinde daire şeklinde paslanmaz çelikten yapılmış silindir bir su tankı kullanıldı. Tank 30cm yüksekliğe kadar sıcaklığı 23± 1 º C olan su ile doldurudu. Su, suda çözünen ve toksik olmayan koyu renkli bir boya ile renklendirilerek opaklaştırıldı. Deney esanasında tank

23

alanının sanal olarak kuzey-güney ve doğu-batı doğrultusunda iki eksenle dört kadrana bölündüğü düşünüldü. Sıçanın öğrenme testlerinde bulması için kullanılan 12 cm çapında ve su yüzeyinin 1cm altında kalcak şekilde 29 cm yüksekliğinde bir kaçma platformu dört kadrandan herhangi birinin (hedef kadran) merkezine yerleştirildi. Yer bulma öğrenmesini kolaylaştırmak amacı ile tankta bulunan sıçanın görebileceği şekilde tankın çevresindeki duvarlara zıt renkli resimler veya şekiller yerleştirildi. Yer bulma öğrenmesinin değerlendirilmesi için; ardışık 4 gün süresince her gün, her bir deneme arası 20 dakika olmak üzere 4 yüzdürme denemesi yaptırtıldı. Dört günlük öğrenme fazı sonunda 5.gün (test periyodunda) platform kaldırılarak test fazı çalışıldı. Tüm yüzdürme işlemleri görüntülemeli bilgisayar sistemi (Ethovision 2.0, Noldus, Wagenigen, Netherlands) ile kaydedildi. Öğrenme deneylerinin yapıldığı 4 gün sıçanlar her denemede platform bulunan kadran dışındaki bir kadrandan yüzleri tank duvarına dönük olacak şekilde ve her seferinde farklı bir kadrandan suya bırakıldı. Her bir yüzdürmede sıçanlara platformu bulmaları için 60 saniye süre verildi, bu sürede platformu bulamayan sıçanlar elle platforma konularak etrafı tanımaları için platform üzerinde 20 saniye bekletildi. Belleğin değerlendirildiği 5. gün (test periyodunda) platform kaldırılarak sıçanlar hedef kadranın karşısındaki kadrandan suya bırakılıp 90 saniye süre ile yüzdürüldü. Kayıtlar değerlendirilerek Morris su tankındaki sıçanın öğrenme periyodundaki denemelerde platformu bulana kadar kat ettiği toplam yol uzunluğu, platformu bulma süresi, yüzme hızı ve test periyodundaki denemelerde hedef kadranda geçirdiği sürenin tankta geçirdiği toplam sürenin yüzde (%)’si cinsinden değeri belirlenip istatistiksel olarak değerlendirildi (80,126,127).

Resim 3.1. Morris su tankının kameradan görünümü.

Resim 3.2. Öğrenme periyodu sırasında tank içerisinde bir sıçanın görüntüsü.

3.4. NMDAR1, NMDAR2A, NMDARB DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ

Öğrenme ve bellek çalışmaları tamamlanan sıçanların beyni transkardiyak olarak %10 formalin ile perfüze edildikten sonra çıkartıldı. Çıkarılan beyinlerden hazırlanan hipokampal kesitlerde NMDA reseptörlerinin alt tiplerinin (NR1, NR2A ve NR2b) düzeyleri uygun antikorlar kullanılarak immunohistokimyasal olarak belirlendi (112,113).

3.5. İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRME

Vücut ağırlıklarının ve Morris su tankı testi sonuçlarının istatistiksel analizi için SPSS version 17.0 (2008) paket programı ile Windows 7 Starter bilgisayar programı kullanıldı. Değerlerin günler arası farklılıklarının karşılaştırmaları için tekrarlı ölçümlerde ANOVA testi, gruplar arası karsılaştırmalarda Post-hoc T testi (LSD), kullanıldı. İstatistiksel anlamlılık için olasılık düzeyi p<0.05 olarak kabul edildi.

25

4. BULGULAR

Çalışmada; KK, KK+SF, KK+EGb761, Sİ, Sİ+SF, Sİ+EGb761 grubu sıçanların çalışmaya başlanan ilk gün ve çalışma boyunca her hafta haftanın son günü ölçülen vücut ağırlığı değerleri ve Morris su tankı testi değerlendirme sonuçları aşağıda ayrı başlıklar altında verilmiştir.

4.1. VÜCUT AĞIRLIĞI DEĞİŞİKLİKLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Her bir gruptaki sıçanların çalışmanın ilk günü ve çalışma süresince her haftanın son gününde belirlenen vücut ağırlığı ortalama değerleri, bu değerler için grup içi ve gruplar arası karşılaştırmalar Şekil 4.1’ de sunulmuştur.

Şekil 4.1. KK, KK+SF, KK+EGb761, Sİ, Sİ+SF, Sİ+ EGb761 grubu sıçanların çalışmaya başlanan ilk gün, çalışma boyunca her haftanın son günü ölçülen vücut ağırlığı değerleri ve bu değerlerin gruplar arası karşılaştırılması. (Değerler ortalama± standart hata olarak verilmiştir, anlamlılık düzeyi p<0,05 olarak kabul edilmiştir).

a : Sİ grubu sıçanların 7. gün değeri ile karşılaştırıldığında p<0,05 b: Sİ grubu sıçanların 14. gün değeri ile karşılaştırıldığında p<0,05

Her bir gruptaki sıçanların çalışma başlangıcında ve 21 günlük çalışma süresince her haftanın son gününde belirlenen vücut ağırlığı ortalama değerleri istatistiksel olarak değerlendirildiğinde (Post-hoc LSD testi kullanılarak) sosyal izolasyon oluşturulan sıçanların vücut ağırlıklarında sosyal izolasyon süresince anlamlı düzeyde bir değişme olmadığı (F[3,144]=18,465; p>0,001) ancak sıçanların vücut ağırlıklarının EGb761 uygulamasından F[6,144]= 6,139; p<0,001), SF uygulamasından (F[3,144]= 6,552;

p<0,001) ve sosyal izolasyon + EGb761 uygulaması işleminden (F[6,144]= 6,139 ; p<0,001) etkilendiği bulunmuştur.

Yapılan Post- hoc T Testi sonucunda ise KK ve Sİ+SF grubu sıçanların vücut ağırlıklarının 7. günde Sİ grubu sıçanlarınkine göre daha düşük olduğu tesbit edilirken, Sİ+SF ve Sİ+ EGb761grubu sıçanların vücut ağırlıklarının da 14. günde Sİ grubu sıçanlarınkine göre daha düşük olduğu bulunmuştur.

4.2.MORRİS SU TANKI TESTİ SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ Sıçanların Morris su tankı testi değerlendirme sonuçları Şekil 4.2., Şekil 4.3., Şekil 4.4., Şekil 4.5., Şekil 4.6.’ da sunulmuştur.

Şekil 4.2 KK, KK+SF, KK+EGb761, Sİ, Sİ+SF, Sİ+ EGb761 grubu sıçanların Morris su tankı testi öğrenme periyodunda platformu bulana kadar kat ettiği toplam yol uzunluklarının karşılaştırılması (Değerler ortalama± standart hata olarak verilmiştir, anlamlılık düzeyi p<0,05 olarak kabul edilmiştir).

27

a: Tüm gruplar için birinci gün değeri ile karşılaştırıldığında daha kısa p < 0,05

b: KK, Sİ+SF, Sİ+EGb761 grubları için birinci gün değeri ile karşılaştırıldığında daha kısa p<0,05

c: İkinci gün için Sİ grubu değerleri ile Sİ+EGb761 grubu değerleri karşılaştırıldığında p < 0,05

d: Dördüncü gün için Sİ+SF grubu değerleri ile Sİ+EGb761 grubu değerleri karşılaştırıldığında p < 0,05

d: Dördüncü gün için Sİ+SF grubu değerleri ile Sİ+EGb761 grubu değerleri karşılaştırıldığında p < 0,05