UyuĢmazlıkların Dâva Yoluyla Çözümü

Sigorta sözleĢmelerinde taraflar arasında uyuĢmazlık çıkması durumunda, uyuĢmazlığın dâva yoluyla çözümünde; yetkili ve görevli mahkemeler, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) ve Türk Ticaret Kanunu‟nun ilgi maddelerine

göre aĢağıda Ģekilde düzenlenmiĢtir.

3.5.1.1. Yetkili Mahkeme

Hukuk Muhakemeleri Kanunu‟nun 6. maddesine göre genel yetkili mahkeme, dâvalı gerçek veya tüzel kiĢinin dâvanın açıldığı tarihteki yerleĢim yeri mahkemesidir. Ayrıca Hukuk Muhakemeleri Kanunu‟nun 15/1. maddesi ile zarar sigortalarından doğan dâvaların, sigorta, bir taĢınmaza veya niteliği gereği bir yerde sabit bulunması gereken yahut Ģart kılınan taĢınıra iliĢkinse, malın bulunduğu yerde; bir yerde sâbit bulunması gerekmeyen veya Ģart kılınmayan bir taĢınıra iliĢkinse, rizikonun gerçekleĢtiği yerde açılabileceğini hüküm altına alınmıĢtır. Bu durumda, sigorta sözleĢmesinden doğan anlaĢmazlıklar nedeniyle sigortacı aleyhine açılacak dâvalarda yetkili mahkeme, sigorta Ģirketinin merkezinin veya sigorta sözleĢmesine aracılık yapan acentenin ikametgâhının bulunduğu yerdeki mahkeme; sigortalı ve sigorta ettiren aleyhine açılacak dâvalarda ise yetkili mahkeme, dâvalının ikametgâhının bulunduğu yerdeki mahkeme olacaktır.

Sigorta sözleĢmelerinden doğan uyuĢmazlıklarda yabancılık unsurunun bulunması durumunda 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun297

(MÖHUK) „un 46. madde hükmüne göre; sigorta sözleĢmesinden doğan uyuĢmazlıklarda, sigortacının esas iĢyeri veya sigorta sözleĢmesini yapan Ģubesinin ya da acentasının Türkiye‟de bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir. Ancak, sigorta ettirene, sigortalıya veya lehdara karĢı açılacak dâvalarda yetkili mahkemenin, onların Türkiye‟deki yerleĢim yeri veya mutat meskeni mahkemesinin olduğu yerdir.

Sigortalının, zarar sorumlusuna karĢı talep hakkı, bağlı olduğu hukukî nedene (haksız fiil, sözleĢmenin ihlâli, kanundan doğan) göre değiĢecektir. Sigortacının yasal halefiyetine dayanarak zarar sorumlusuna açacağı rücu dâvasında o hükümler uygulanacak ve yetkili mahkeme de o hukukî iliĢkiye göre belirlenecektir298.

297 _{12 Aralık 2007 tarih ve 26728 sayılı Resmi Gazete.} 298 _{KENDER(Hususi Sigorta), s. 346.}

3.5.1.2. Görevli Mahkeme299

Türk Ticaret Kanunu‟nun 4/1. maddesine göre; tarafların tâcir olup olmadıklarına bakılmaksızın; TTK‟da öngörülen hususlardan doğan hukuk dâvaları ticarî dâva sayılmaktadır. Aksine hüküm bulunmadıkça, dâva olunan Ģeyin değerine veya tutarına bakılmaksızın asliye ticaret mahkemesi tüm ticarî dâvalara bakmakla görevlidir (TTK m.5/1). Bir yerde asliye ticaret mahkemesi varsa, asliye hukuk mahkemesinin görevi içinde bulunan ve 4‟ üncü madde hükmünce ticarî sayılan dâvalarla özel hükümler uyarınca ticaret mahkemesinde görülecek diğer iĢlere asliye ticaret mahkemesinde bakılır (TTK m. 5/2). Buna göre, sigorta ettiren ve sigortacı arasındaki sigorta sözleĢmesine iliĢkin uyuĢmazlıklarının görüleceği görevli mahkeme, aksine bir hüküm bulunmadığı sürece “asliye ticaret mahkemesi”dir.

3.5.2. UyuĢmazlıkların Tahkim Yoluyla Çözümü

Sigorta ettirenler veya sigorta sözleĢmesinden menfaat sağlayan kiĢiler ile riski üstlenen sigortacılar arasındaki uyuĢmazlıklar temel kural olarak adlî yargı sistemi içerisinde çözümlenmektedir. Sigortacılık alanında ihtisas mahkemelerinin olmaması, yargı sürecinin uzun zaman alması ve maliyetinin yüksek olması, sigortalıların mağduriyetine neden olmakta ve zararının giderilmesi uzun zaman alabilmektedir. Bu nedenle, sigortalılar, bazı uyuĢmazlıklarda, riski üstlenen tarafların haksız da olsa önerdikleri tazminatı kabul etmek durumunda kalabilmektedirler ve bu durum, sigortacılık sektörüne duyulan güveni sarsan bir faktör olarak değerlendirilmektedir300

.

Söz konusu bu sıkıntıları aĢabilmek amacıyla ülkemizde sigortacılık alanında

299 _{28.11.2013 tarih ve 28835 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan 6052 sayılı Tüketicinin Korunması} Hakkında Kanun(TKHK)‟un 28.05.2014 tarihinde yürürlüğe girmesi ile sigortacılık iĢlemlerinde sadece SK ve TTK değil, aynı zamanda TKHK‟nın da dikkate alınması zorunluluğu ortaya çıkmıĢtır. ġöyle ki, TKHK m.3/1 (1) fıkrasına göre, ticari veya mesleki amaçlarla hareket eden veya onun adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kiĢiler ile tüketiciler arasında kurulan “sigorta sözleĢmeleri” tüketici iĢlemi olarak kabul edilmiĢtir. Ayrıca, TKHK m. 73/1 ile de tüketici iĢlemleri ve tüketiciye yönelik uygulamalardan doğabilecek uyuĢmazlıklara iliĢkin davalarda “tüketici mahkemelerinin” görevli olacağı hükmü getirilmiĢtir. Yine, TKHK‟nın m. 3/1(k) fıkrasında tüketici; ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kiĢi olarak tanımlanmıĢtır. Bu tanıma göre, “Avukatlık Mesleki Sorumluluk Sigortası”nda, sigorta sözleĢmesinin taraflarından “sigorta ettiren/sigortalı avukat”, tüketici değil “mesleki amaçlarla hareket eden kiĢi” olduğundan, bu tip sözleĢmelere TKHK hükümleri uygulanamayacak ve Avukatlık Mesleki Sorumluluk Sigortalarına yönelik uyuĢmazlıkların çözümünde görevli mahkeme “tüketici mahkemesi” olamayacaktır.

“tahkim” uygulamasına geçilmesine karar verilmiĢ ve sigorta tahkim sistemi301, ülkemizde doğrudan Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik ġirketleri Birliğine (Sigorta Birliği) bağlı olarak kurulan ve ayrı tüzel kiĢiliği bulunmayan Sigorta Tahkim Komisyonu (STK) bünyesinde iĢlemek üzere tasarlanmıĢtır.

3.5.2.1. Genel Olarak Sigorta Tahkim Komisyonu

Tahkim sistemi ile sigorta ettiren veya sigorta sözleĢmesinden menfaat sağlayan kiĢiler ile riski üstlenen taraf arasında sigorta sözleĢmesinden doğan tüm uyuĢmazlıkların çözümü amaçlanmaktadır. Bu bağlamda, uluslararası uygulamalarda var olan “Ombudsman Sistemi” nin iĢleyiĢi esas alınmıĢ, ülkemizdeki hukuk sistemi ile paralellik sağlanmasını teminen 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunun (HMK) da yer alan tahkim sistemi temel esas ve usulleri çerçevesinde sistem ĢekillendirilmiĢtir.

Komisyon çalıĢmalarına 14 ġubat 2008 tarihinde baĢlamıĢ ve her yıl artan sayıda sigorta uyuĢmazlığını çözümlemiĢtir. Komisyona yapılan baĢvuruların dağılımı Tablo 8‟e çıkarılmıĢtır.

Tablo 8: BaĢvuruların Poliçe Türü Bazında Dağılımı

SĠGORTA BRANġLARI YILLAR

2009 2010 2011 2012 2013

Meslekî Sorumluluk Sigortası - 18 26 25 31

Diğer Sigorta BranĢları 137 1115 1831 2328 4291

TOPLAM 137 1133 1857 2353 4322

Kaynak: Sigorta Tahkim Komisyonu, 2009-2013 Faaliyet Raporları

Tablo 8‟den de görüleceği gibi Sigorta Tahkim Komisyonu‟na baĢvuru her yıl büyük oranda artıĢ göstererek devam etmektedir. Meslekî sorumluluk sigortası

301 _{Tahkim sistemine iliĢkin lehte ve aleyhte görüĢler için Bknz: ARAS, Ecehan Y. ve YEġĠLOVA,} Bilgehan. “Sigortacılık Tahkimi-Sigorta Tahkim Usulü ve Ayırdedici Özellikleri”. http://journal.yasar.edu.tr/wp-content/uploads/2014/01/9-Ecehan-Bilgehan-YE%C5%9E%C4 %B0L OAVA.pdf (Çevrimiçi, EriĢim Tarihi: 05.01.2015) ve

ÖZDAMAR, Mehmet. “Sigorta Hukukunda UyuĢmazlıkların Çözümünde Tahkim Sistemi”, GÜHFD, Prof. Dr. Oğuz KürĢat Ünal‟a Armağan, C. XVII, Y. Ocak-Nisan 2013, S. 1-2, s. [831- 856].(Tahkim)

branĢındaki baĢvuruların hem miktar hem de artıĢ oranının diğer branĢlara göre daha az olduğunu görmekteyiz. 2013 yılındaki baĢvuruların büyük çoğunluğu (%78) prim üretimleri ile de paralel olarak “trafik sigortası” ve “kasko sigortası” ile ilgilidir302

.

3.5.2.2. Sigorta Tahkim Komisyonu’nun Yasal Dayanağı

Sigortacılık ile ilgi sorunların “tahkim yolu” ile çözümü 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu‟nun 30. maddesi ile hukukumuza girmiĢtir. Tahkim sistemine iliĢkin düzenlemeler Hazine MüsteĢarlığı tarafından çıkarılan “Sigortacılıkta Tahkime

İlişkin Yönetmelik”303

ile yapılmıĢtır. Hazine MüsteĢarlığı ayrıca, sigorta tahkimine

ve hakemlere iliĢkin usul ve esasları düzenleyebilmek amacıyla “Sigorta Tahkim

Usulü ve Sigorta Hakemlerine İlişkin Tebliğ”10

çıkarmıĢtır.

3.5.2.3. Sigorta Tahkim Komisyonuna BaĢvuru

Tahkim Komisyonu, bir Hazine MüsteĢarlığı temsilcisi, iki Sigorta Birliği temsilcisi, bir tüketici derneği temsilcisi ile Hazine MüsteĢarlığınca belirlenecek bir akademisyen hukukçu temsilcinin katılımı ile oluĢur(SK m.30/2).

Sigorta Ģirketi ile uyuĢmazlık yaĢayan sigorta ettiren avukat çözüm bulabilmek için adlî mahkemede dâva açma yerine, isteğe bağlı olarak Sigorta Tahkim Komisyonu‟na baĢvuru yapabilir. Sigorta yaptıran avukatın böyle bir baĢvuruyu yapılabilmesi için öncelikle sigorta Ģirketinin Sigorta Tahkim Komisyonu‟na üye olması ve kendisiyle ilgili ortaya çıkabilecek uyuĢmazlıklarda, tahkim usulünü önceden kabul etmiĢ olması gerekmektedir (SK m.30/1)304,305

.

Ġkinci olarak, sigortacılık yapan kuruluĢla uyuĢmazlığa düĢen sigortalı avukatın, Sigorta Tahkim Komisyonu‟na gidilebilmesi için, uyuĢmazlığa konu teĢkil eden olay ile ilgili olarak sigortacılık yapan kuruluĢa gerekli baĢvuruları yapmıĢ ve

302 _{Sigorta Tahkim Komisyonu, Yıllık Rapor, 2013, s. 17.} 303

17.8.2007 tarih ve 26616 sayılı Resmi Gazete.

304 _{Tahkime üye sigorta Ģirketlerinin pazar payları: 2010 yılında % 90,1, 2011 yılında % 97,23, 2012} yılında %.96,21, 2013 yılında ise % 96,73 dür. Sigorta Tahkim Komisyonu Yıllık Rapor, 2013, s.15.

305 _{Ancak, ilgili mevzuat ile zorunlu tutulan sigortalardan kaynaklanan bu fıkra kapsamındaki} uyuĢmazlıklar için ilgili kuruluĢ sigorta tahkim sistemine üye olmasa dahi hak sahipleri bu bölüm hükümlerine göre tahkim usulünden faydalanabilir (SK m.30/1).

talebinin kısmen ya da tamamen olumsuz sonuçlandığını belgelemiĢ olması gerekir. Sigortacılık yapan kuruluĢun, baĢvuru tarihinden itibaren on beĢ iĢ günü içinde yazılı olarak cevap vermemesi de Sigorta Tahkim Komisyonuna baĢvuru için yeterlidir( SK m. 30/13).

3.5.2.4. Sigorta Tahkim Komisyonu’nun BaĢvuruyu Ġncelenmesi

Sigortacılık yapan kuruluĢla uyuĢmazlığa düĢen sigortalı avukatın Sigorta Tahkim Komisyonu‟na baĢvurusu, öncelikle raportörler tarafından incelenir. Raportörler en geç on beĢ gün içinde incelemelerini tamamlamak zorundadır. Raportörler tarafından çözümlendirilemeyen baĢvurular sigorta hakemine iletilir. UyuĢmazlığa hangi sigorta hakeminin bakacağı, Tahkim Komisyonu tarafından sigorta hakemi listesinden seçilir. Tahkim Komisyonu, iĢin niteliğine bağlı olarak en az üç sigorta hakeminden oluĢan bir heyet oluĢturulmasına karar verebilir. Ancak, uyuĢmazlık konusu miktarın on beĢ bin Türk Lirası ve üzerinde olduğu durumlarda heyet teĢekkülü zorunludur. Heyet kararını çoğunlukla verir. Hakemler, sadece kendilerine verilen evrak üzerinden karar verir. Seçilen sigorta hakemi mücbir nedenler ve umulmayan hâller hariç olmak üzere görevi reddedemez. Bununla birlikte, taraflar, Hukuk Muhakemeleri Kanunu‟nda yer alan hâkimi ret nedenlerine dayanarak hakemi reddedebilir. Ret talebi Tahkim Komisyonu‟na, durumun öğrenildiği tarihten itibaren en geç beĢ iĢ günü içinde bir dilekçeyle yapılır. Ret talebi üzerine Komisyon müdürü, iki tarafın görüĢlerini dinledikten sonra bu konuda en geç beĢ iĢ günü içinde karar verir(SK m. 30/15).

Hakemler, görevlendirildikleri tarihten itibaren en geç dört ay içinde karar vermeye mecburdur. Aksi hâlde, uyuĢmazlık yetkili mahkemece hâlledilir(SK m. 30/16).

BÖLÜM IV

4. BĠR AVUKATLIK MESLEKÎ SORUMLULUK SĠGORTASI POLĠÇESĠ