Prim Ödeme Borcu

Sigorta ettirenin prim ödeme borcu, Türk Ticaret Kanunu‟nun 1430-1434. madde hükümleri arasında primin ödenme zamanı, ödenme yeri, indirilmesi ve ödenmemesinin sonuçlarını kapsar Ģekilde düzenlenmiĢtir.

3.2.1.1. Genel Olarak

KarĢılıklı edimleri içeren bir sözleĢme228

olan sigorta sözleĢmesi, sigortacının üstlenmiĢ bulunduğu sigorta koruması sağlama borcunun karĢılığı sigorta ettirenin prim ödeme borcudur. Türk Ticaret Kanunu‟nun 1401. maddesinde, sigorta sözleĢmesinin tanımında, sigortacının sigorta koruması sunma edimini, "bir prim

karşılığında" üstlenmiĢ olacağı hükmü yer almaktadır.

Prim, sigortacılık literatüründe “sigorta ücreti”, “riziko bedeli”, mutüel sigorta Ģirketlerinde “aidat” olarak isimlendirilmektedir229

.

Prim, “safi prim” ve “sigorta yükü” (Ģarjman) olmak üzere, teknik olarak iki kısımdan oluĢur230_{. Safi prim rizikonun matematik ifadesi yani aktüer değeridir.}

Sigorta yükü ise sigortacı tarafından yapılan bazı masrafların karĢılanması amacıyla safi prime ek olarak sigorta ettirenden alınan bir paradır. Sigorta yükü sigortacı tarafından yapılan, acente ve prodüktörlere ödenen komisyonlar, eksperlere müstahdemlere ödenen ücretler, kira giderleri ile vergi, resim ve harç gibi sigorta ettirenden alınan ve safi prime eklenen paradır231

.

227

Bu yükümlülükleri KENDER “sigorta ettirenin görevleri” olarak isimlendirmektedir; KENDER (Hususi Sigorta), s. 234.

228

BOZER, s.32, 37; KENDER(Hususi Sigorta), s. 235. 229

ARSEVEN, Haydar. Sigorta Hukuku, Ana Prensipler-Genel Hükümler, Ġstanbul, Beta Basım Yayım Dağıtım, 1987, s.117; KENDER(Hususi Sigorta), s. 235.

230 _{BOZER, s. 38; KENDER(Hususi Sigorta), s. 235; KUBĠLAY(Özel Sigorta), s. 40.} 231 _{BOZER, s. 38, 39; ELDELEKLĠOĞLU, s.1.}

MSSGġ m.C/C.1‟e göre; sigortacının sorumluluğu, primin ödenmesi ile baĢlar. Aksi kararlaĢtırılmadıkça, primin ödenmemesi hâlinde poliçe teslim edilmiĢ olsa dahi sigortacının sorumluluğu baĢlamaz ve bu Ģart poliçeye yazılır.

3.2.1.2. Prim Ödeme Borçlusu

Diğer sigortalarda olduğu gibi Avukatın Meslekî Sorumluluk Sigortası‟nda da, prim borçlusu sözleĢmenin diğer tarafı sıfatıyla sigorta ettirendir. Sigorta sözleĢmesi, bir kimsenin nam ve hesabına (temsilen sigorta) yapılmıĢ da olsa, sigorta priminden müvekkil sorumludur; ancak, nam ve hesabına hareket ettiği kimseyi temsile yetkili değilse, sigorta priminden dolayı yetkisiz temsilci bizzat sorumlu olur (TTK.m.1406/1).

Sigorta ettirenle sigortalı avukatın ayrı kiĢiler olduğu durumlarda, Türk Ticaret Kanunu‟nun 1454. maddesine göre prim ödeme yükümlüsü sigorta ettiren avukattır. Prim borcunu sigorta ettiren kiĢinin dıĢında baĢka bir kiĢinin ödemesi durumunda, sigortacının bunu kabul etme zorunluluğu vardır. Türk Ticaret Kanunu‟nda bu konu ile ilgili bir düzenleme

bulunmamaktadır. Ancak, Türk Ticaret Kanunu‟nun 1451. maddesi uyarınca Türk Ticaret Kanunu‟nda hüküm bulunmayan durumlarda Türk Borçlar Kanunu uygulanacağından, sigortacının prim borcunun üçüncü Ģahıs tarafından ifasını kabul zorunluluğunun hukukî dayanağını Türk Borçlar Kanunu‟nun 83. madde hükmü oluĢturmaktadır232

.

3.2.1.3. Prim Alacaklısı

Primin alacaklısı, sigorta Ģirketi veya onun yetkili temsilcisi (acenteler) dir. Sigortalı avukat tarafından yetkili acenteye yapılan ödeme sigorta Ģirketine yapılmıĢ kabul edilir.

Sigorta Acenteleri Yönetmeliği233

m. 17/1 e göre; “Sigorta sözleĢmesi akdetme ve/veya prim tahsil etme yetkisi, sigorta Ģirketlerine aittir. Bu yetki, acentelik

232 _{ELDELEKLĠOĞLU, s. 207.}

vekâletnamesinde belirtilmek kaydıyla, sigorta acentelerine devredilebilir. Sigorta Ģirketlerince sözleĢme yapma ve/veya prim tahsil etme konularında yetkilendirilmemiĢ acenteler poliçe düzenleyemez ve/veya prim tahsilâtı yapamaz.”

Yine aynı Yönetmelik‟in 17/2 maddesine göre ise ; “ Acentelerce düzenlenen poliçeler kapsamında sigortalı tarafından acentelere yapılan ödeme sigorta Ģirketine yapılmıĢ sayılır. Acenteler tarafından düzenlenen poliçeler kapsamındaki tazminat ödemelerinin sigorta Ģirketlerince doğrudan hak sahibine yapılması esastır. Sigorta Ģirketlerince tazminat ödemesi kapsamında acenteye ödeme yapılması durumunda, yapılan ödeme hak sahibi tarafından tahsil edilmedikçe ödenmiĢ sayılmaz”.

3.2.1.4. Prim Ödeme Zamanı

Sigorta priminin ödenme zamanı Türk Ticaret Kanunu m. 1431‟ de düzenlenmiĢtir. Türk Ticaret Kanunu‟nun 1431/1. madde hükmüne göre, sigorta priminin tamamının, taksitle ödenmesi kararlaĢtırılmıĢsa ilk taksidin, sözleĢme yapılır yapılmaz ve poliçenin teslimi karĢılığında ödenmesi gerekir.

Ġzleyen taksitlerin ödeme zamanı ise, miktarı ve priminin vâdesinde ödenmemesinin sonuçları, poliçe ile birlikte yazılı olarak sigorta ettirene bildirilir veya bu Ģartlar poliçe üzerine yazılır (TTK. m. 1431/2).

Sigortacının ödeyeceği tazminat alacağı primlerin karĢılığıdır. Bu nedenle, primin taksitle ödenmesinin kararlaĢtırıldığı durumlarda riziko gerçekleĢtiği zaman, müeccel primlerin de muaccel hâle geleceği, Türk Ticaret Kanunu‟nun 1431/3. maddesi ile hüküm altına alınmıĢtır.

3.2.1.5. Prim Ödeme Yeri

Türk Ticaret Kanunu‟nda sigorta priminin sigorta ettirenin ikametgâhında değil, poliçede gösterilen veya poliçe düzenlenmemiĢse sigorta ettirenin bildirmiĢ olduğu adresinde ödenmesinin esas olduğu kabul edilmiĢtir.

Türk Ticaret Kanunu m. 1432 hükmü; "Sigorta primi, sigorta ettirenin,

sözleşmede gösterilen adresinde ödenir. Sözleşmede başka bir ödeme yeri gösterilmiş olmasına rağmen, sigorta primi fiilen sigorta ettirenin gösterdiği adreste ödene gelmekte ise, bu ödeme yerine ilişkin söz konusu şart yok sayılır" Ģeklindedir.

Kanun koyucu, bu hüküm ile sigorta priminin sigorta ettirenin sözleĢmede gösterilen adresinde ödenmesi öngörmüĢ ve tarafların anlaĢarak sigorta priminin sigortacının veya acentesinin ikametgâhında ödeneceğine dair bir Ģartın poliçeye konması imkânını tanımıĢtır.

3.2.1.6. Prim Ödeme ġekli

Türk Ticaret Kanunu m.1430/1 uyarınca, sigorta ettiren, sözleĢmeyle kararlaĢtırılan sigorta primini aksine bir sözleĢme yoksa (varsa özel kanunlardaki hükümler saklı kalmak koĢulu ile) peĢin ödemekle yükümlüdür.

Türk Ticaret Kanunu m. 1430/2 uyarınca prim sadece nakden ödenebilir, mal olarak ödenmesi234

mümkün değildir. Ayrıca, primin taksitle ödenmesi kararlaĢtırıldıysa, ilk taksidin nakden ödenmesi Ģartıyla, sonraki primler için kambiyo senedi verilebilir. Türk Ticaret Kanunu m. 1452/2 hükmü uyarınca 1430/2 hükmüne aykırı olarak düzenlenen sözleĢme Ģartları geçersiz kılınmıĢtır. Uygulamada, diğer sigorta dallarında olduğu gibi, avukatlık meslekî sorumluluk sigortasında da çoğunlukla kredi kartı ile taksitlendirilerek ödeme yolu seçilmektedir.