Araştırmada bilim sözde-bilim ayrımı bağlamında hazırlanmış argümantasyon etkilerinin öğrencilerin bilimin doğası görüşlerine, sözde-bilimsel inançlarına ve argümantasyon becerilerine etkisi araştırıldığından uygulamadan önce, uygulama sırasında ve uygulamadan sonra olmak üzere nitel ve nicel verilerin bir arada toplanması uygun görülmüştür. Haftada 2 ders saati ve 8 hafta boyunca toplam 16 saat olarak sürdürülen mevcut araştırma sürecinde gerçekleştirilen uygulamaların haftalara göre dağılımı bir tablo halinde gösterilmiştir.
Tablo 3.17.
Uygulama Sürecinin Zamana Göre Dökümü
Uygulama Zamanı Yapılan Uygulama
1. Hafta Veri toplama araçları/ Ön-test uygulaması
2. Hafta Bebek Bakıcısı etkinliği 3. Hafta Tedavi Tercihi etkinliği
4. Hafta Aşılasak mı Aşılamasak mı? etkinliği
5. Hafta Su Arayışı etkinliği
6. Hafta Enerji Üreteci etkinliği
7. Hafta 360 Milyon Yıllık Çekiç etkinliği
123
Tablo 3.17. incelendiğinde etkinliklerin uygulanmasından önce veri toplama araçlarının doldurulduğu görülmektedir. Daha sonra öğrencilerin argümantasyon yaklaşımına yönelik deneyim kazanmaları amacıyla örnek bir etkinlik olan Bebek Bakıcısı etkinliği uygulanmıştır. Araştırmada 3. hafta itibari ile araştırmacı tarafından geliştirilen ve bu araştırmada argümantasyon becerilerinin gelişimi için konu edilen beş etkinlik uygulanmıştır. Uygulamanın son haftasında ise veri toplama araçları bir kez daha doldurulmuş ve araştırmaya son verilmiştir. Aşağıda verilen şekilde uygulama süreci kabaca özetlenmiştir.
Şekil 3.4. Uygulama süreci
Etkinliklerin uygulanmasına başlanmasından önce öğrencilerin sözde-bilimsel inançlarını açığa çıkarmak için araştırmacı tarafından nicel bir veri toplama aracı olarak likert biçiminde geliştirilen Sözde-bilim İnanç Ölçeği (SİÖ) uygulanmıştır. Aynı zaman zarfında öğrencilerin bilimin doğası görüşlerini açığa çıkarmak amacı ile öğrencilerden Lederman ve Khishfe (2002) tarafından geliştirilen ve araştırmacı tarafından Türkçe’ye uyarlanan nitel bir ölçme aracı olan “Bilimin Doğası Görüşleri Formu- Form D+’yi doldurmaları istenmiştir.
Veri toplama araçlarının doldurulmasını takip eden haftada ise argümantasyon yaklaşımına ilişkin deneyimleri olmayan öğrencilere bu yaklaşımın ilkelerini ve amaçlarını kazandıracak “Bebek Bakıcısı” adlı bir örnek etkinlik uygulanmıştır. Bu örnek etkinlik uygulaması ile öğrencilerinden bir argümanın yapısını ve bileşenlerini anlamaları, argümantasyon sürecinde tartışmanın önemini kavramaları, argüman üretirken dikkat edilecek noktaları öğrenmeleri ve küçük grup tartışmalarına aşina olmaları beklenmiştir.
Etkinlik uygulanırken ilk olarak literatürden elde edilen etkinlik çalışma kâğıtları her öğrenci için çoğaltılarak dağıtılmıştır. Öğrencilerden verilen senaryoyu dikkatlice okumaları ve senaryodaki bilgileri göz önüne alarak bir bakıcı tercihinde bulunmaları ve bu tercihin nedenlerini açıklamaları istenmiştir. Bakıcı tercihlerini yapan öğrenciler 4 ve 5 kişilik gruplara ayrılarak, her grubun bakıcı tercihlerini yeniden tartışmaları, oluşturdukları argümanları savunmaları ve karşıt iddia sahibi öğrencileri ikna etmek için geçerli argümanlar üretmeleri istenmiştir. Grup tartışmaları oluşturulan 6 grup için de ses kayıt cihazları ile kayıt altına alınmıştır. Grup tartışmaları sona yaklaşırken grupların tamamında bir bakıcı üzerinde
Ön-testlerin uygulaması Örnek etkinliğin uygulanması Asıl etkinliklerin uygulanması Son -testlerin uygulanması
124
uzlaşma olduğu görülmüş ve grup içi uzlaşmayı takiben tartışmalar sonlandırılmıştır. Küçük grup tartışmaları takiben sınıf içinde büyük grup tartışması yürütülerek bütün öğrencilerin aktif olarak katılım gösterdiği, argümanlarını diğer grup üyelerine karşı savundukları ya da onları ikna etmeye çabaladıkları bir retorik argüman üretme süreci oluşturulmuştur. Yapılan büyük grup tartışmasında araştırmacı rehber rolü üstlenerek tartışmayı yönlendirmiş ve tartışmanın bağlam içerisinde sürdürülmesini sağlamıştır. Bu tartışmada sırasında öğrencilerin fikirlere eleştirel bir biçimde yaklaşmalarının önü açılmış, farklı fikirlere karşı nasıl argüman üretilebileceği konusunda bilgi sahibi olmaları sağlanmıştır. Büyük grup tartışmasının bitmesi ile beraber uygulamaya son verilmiştir.
Uygulamanın üçüncü haftasında araştırmacı tarafından hazırlanan ilk etkinlik olan Tedavi Tercihi etkinliğine ait çalışma kâğıtları öğrencilere dağıtılmıştır. Etkinlikte yer alan senaryoda bulunan tedavi biçimleri araştırmacı tarafından tarafsız biçimde öğrencilere tanıtıldıktan sonra öğrencilerden çalışma kâğıtlarını dikkatli bir biçimde okumaları istenmiştir. Senaryoda yer alan iki zıt görüşü inceleyen öğrencilerden hasta ile empati kurarak bir tedavi tercihinde bulunmaları ve bu tercihin sebeplerini açıklamaları istenmiştir. Bu çalışma kâğıtlarında öğrencilerin argüman bileşenlerini yansıtabilmeleri için seçtikleri iddiaya karar verirken yardımcı olan bilgileri, bu iddiayı destekleyen verileri, iddianın geçerli olduğu durumları ifade etmeleri istenmiştir. Buna ek olarak verdikleri kararın hangi durumlarda değişeceği ve kararlarının geçerli olmadığı durumları açıklamaları da istenmiştir. Bu yolla öğrencilerin temel argüman bileşenlerinin yanı sıra üst düzey argüman bileşenlerini de kullanmalarının önü açılmaya çalışılmıştır. Öğrenciler bireysel olarak etkinlik çalışma formlarında kendilerine yöneltilen soruları tamamladıktan sonra ilk hafta belirlenen gruplarına geçerek küçük grup tartışmasını başlatmışlardır. Bütün gruplarda gerçekleşen küçük grup tartışmaları ses kayıt cihazı ile kayıt altına alınmıştır. Tartışma sürecinde zaman zaman farklı fikirlerin gündeme geldiği ve tartışmanın çözümsüzlüğe uğradığı durumlarda öğretmen gruplara yönlendirme yaparak senaryodaki bilimsel ifadelere vurgu yapmış ve geçmişten getirdikleri bilgiler ile ilişki kurmalarının önemine değinmiştir. Öğretmenin gerçekleştirdiği bu yönlendirmelerden sonra diğer grup üyelerini ikna etmeye çabalayan öğrenciler, sürecin sonunda çoğunlukla ortak bir fikre varmışlar ve grup tartışmalarını sonlandırmışlardır. Küçük grup tartışmalarının bitimini takiben araştırmacı rehberliğinde büyük grup tartışması gerçekleşmiş, farklı argüman üreten öğrencilere fikirlerini gerekçeleri ile sunmaları için fırsat verilmiştir. Büyük grup tartışması bitirildikten sonra Tedavi Tercihi etkinliğinin uygulama süreci sonlandırılmıştır.
125
Uygulamanın dördüncü haftasında “Aşılasak mı Aşılamasak mı?” etkinliği gerçekleştirilmiştir. Bu doğrultuda araştırmacı tarafından hazırlanan etkinlik çalışma kâğıtları öğrencilere dağıtılmış, aşılanmaya ilişkin iki zıt senaryo öğrencilere sunulmuş ve senaryoda yer alan kişinin yerinde olduklarını düşünmeleri istenmiştir. Öğrencilerden senaryoda yer alan durumda olsalar verecekleri kararı gerekçeleri ile birlikte açıklamaları istenmiştir. Öğrenciler bireysel kararlarını kâğıda döktükten sonra gruplarına geçmişler ve burada küçük grup tartışmalarını yürütmüşlerdir. Bu tartışmalar ses kayıt cihazları ile her grup için kayıt altına alınmıştır. Küçük grup tartışmalarının ardından bütün öğrencilerin katılımı ile büyük grup tartışmalarına geçilmiştir. Bu tartışmalarda öğretmen yönlendirme yaparak öğrencilerin argümanlarını sunmalarını sağlamış ve tartışma zemini hazırlamıştır. Büyük grup tartışmasından sonra uygulama sonlandırılmıştır.
Uygulamanın beşinci haftasında “Su Arayışı” etkinliği gerçekleştirilmiştir. Uygulanacak etkinlik için araştırmacı tarafından hazırlanan etkinlik çalışma kağıtları yeterli sayıda çoğaltılarak öğrencilere dağıtılmış ve öğrencilerden bireysel olarak senaryoda verilen iddianın bilimselliğine ilişkin bir argüman üretmeleri istenmiştir. Bireysel olarak formların doldurulmasını takiben küçük grup tartışmalarına geçilmiştir. Bu tartışmalar ses kayıt cihazları ile derinlemesine analiz yapılabilmesi için kayıt altına alınmıştır. Küçük grup tartışmasının ardından araştırmacı rehberliğinde büyük grup tartışmaları gerçekleştirilmiştir. Argümanlar ve karşıt argümanların oluşturulmasının ve tartışılmasının ardından uygulama sonlandırılmıştır.
Uygulamanın altıncı haftasında “Enerji Üreteci” etkinliği gerçekleştirilmiştir. Araştırmacı tarafından hazırlanan ve bir devridaim makinesinin konu edildiği etkinlik çalışma kâğıtları öğrencilere dağıtılarak makinenin sürekli enerji üretip üretemeyeceği sorgulanmıştır. Öğrencilerin bireysel olarak bu konuya ilişkin argüman üretmeleri istenmiştir. Enerji kavramı ve enerji dönüşümüne ilişkin yetersiz bilgiye sahip olduklarını ima eden öğrenciler için etkinlik çalışma kâğıdında bahsi geçen senaryo yönlendirme yapılmadan anlaşılabilir biçimde açıklanmıştır. Bu açıklamanın ardından öğrenciler bireysel argümanlarını oluşturmuşlardır. Daha sonra küçük grup tartışmalarının gerçekleştirilmesi amacıyla gruplar oluşturulmuş ve tartışma başlatılmıştır. Küçük grup tartışmaları, oluşturulan 6 grup için ses kayıt cihazı aracılığı ile kayıt altına alınmıştır. Bazı gruplarda oluşturulan argümanlar, karşıt argüman üreten öğrencileri ikna için yetersiz kalmış ve gruplarda kaliteli argüman oluşturulabilmesi için araştırmacının yönlendirme yapmasına gerek duyulmuştur. Küçük
126
grup tartışmalarının sonlandırılmasının ardından bütün öğrencilerin katılım gösterdiği büyük grup tartışması araştırmacının rehberliğinde başlatılmıştır. Bu tartışma sırasında öğrencilerin fikirlerini sunmalarına imkân sağlanmış ve araştırmacı tarafından bu fikirleri derinleştirmeye odaklanan sorular ile tartışmanın bağlamında yönlendirmelerde bulunulmuştur. Büyük grup tartışmasının tamamlanmasının ardından uygulama sonlandırılmıştır.
Uygulamanın yedinci haftasında “360 Milyon Yıllık Çekiç” adlı etkinlik gerçekleştirilmiştir. Araştırmacı tarafından geliştirilen etkinlik bilimin açıklayamadığı iddia edilen gazete haberlerini konu edinmektedir. Etkinlik çalışma kâğıtlarında bir gazete haberinden alıntılar paylaşılarak bahsi geçen durumu bilim dünyasının açıklamada yetersiz olup olmayacağı sorgulanmıştır. Öğrencilere dağıtılan etkinlik kâğıtlarında ilgili senaryoya yer verilmiş ve öğrencilerden bu senaryoyu dikkatli biçimde incelemeleri istenmiştir. Ardından öğrencilerden senaryodaki iddialara ilişkin bilim dünyasının açıklama getirip getiremeyeceğine ilişkin argüman oluşturmaları istenmiştir. Öğrenciler özellikle bu etkinlikte verilen gazete haberini tam anlamıyla anlayamadıklarını ve haberin kendileri için açıklanmaya muhtaç olduğunu ifade etmişlerdir. Bu ihtiyaç doğrultusunda uygulamaya başlamadan önce senaryoda yer alan haber öğrencilerin anlayabileceği biçimde açıklanmıştır. Bu aşamanın ardından öğrenciler bireysel argümanlarını oluşturmuşlardır. Bireysel argümanların oluşturulmasının ardından küçük grup tartışmalarına geçilmiş ve öğrencilerin senaryoda yer alan konuyu daha derinlemesine tartışmalarına ve argümanlarını oluşturmalarına olanak sağlanmıştır. Bu aşamada her bir grupta yürütülen tartışma ses kayıt cihazları ile kayıt altına alınmıştır. Grup tartışmalarının ardından büyük grup tartışması gerçekleştirilerek tartışma sonlandırılmıştır.
Uygulamanın sekizinci haftasında ise argümantasyon yaklaşımı kullanılan ve bilim sözde- bilim ayrımı bağlamında hazırlanan etkinliklerin öğrencilerin sözde-bilimsel inançlarına etkisini incelemek için araştırmacı tarafından geliştirilen Sözde-bilim İnanç Ölçeği (SİÖ) son-test olarak uygulanmıştır. Aynı zamanda etkinliklerin öğrencilerin bilimin doğası görüşlerine etkisini incelemek için de Bilimin Doğası Görüşleri Formu – Form D+ son-test olarak uygulanmıştır. Veri toplama sürecinin tamamlanmasının ardından uygulama sürecine son verilmiştir.
127