Sınıf İçi Bilimsel Argümantasyon Değerlendirme Formuna Ait Veri Analiz

Bu araştırmada, uygulanan etkinlikler boyunca gündeme gelen tartışma süreçlerinde öğrencilerin argümantasyon becerilerini ve her yeni etkinlikte bu becerilerin değişimini açığa çıkarmak için Walker (2011) tarafından geliştirilen Sınıf İçi Bilimsel Argümantasyon Formu (ASAC) kullanılmıştır. Alanyazın incelendiğinde, yapılan çalışmaların genellikle tartışmalarda gündeme gelen argümanların Toulmin modeline göre analizine odaklandığı ve öğrencilerin sınıf içindeki ya da grup içindeki etkileşimlerini ya göz ardı ettikleri ya da veri çeşitlemesi yoluyla bu değişkenleri kontrol altına almaya çalıştıkları görülmüştür. Sınıf İçi Argümantasyon Gözlem Formu ise öğrencilerin ürettikleri argümanların yanında

128

argümantasyon sürecini de ölçmeyi amaçlayan, öğrencilerin sadece bilişsel süreçlerine değil aynı zamanda tartışmanın epistemik ve sosyal yönlerine de vurgu yapan bir araçtır.

Çalışmada kullanılan formun araştırmacı tarafından çevirisi yapılmış, fen bilgisi öğretmenliği İngilizce programını tamamlayan ve alanında yüksek lisans yapmış olan bir uzmandan görüş alınmıştır. Ardından benzer özelliklere sahip bir uzman tarafından formun dilimizden orijinal diline geri çevirisi yapılarak uyumsuz olan kısımlarda ve katılımcı öğrencilerin kimliğini açığa çıkarabilecek demografik bilgiler kısmında düzeltmeler yapılmıştır. Ayrıca mevcut çalışmanın hedeflerine uyum göstermeyen ve formun epistemik boyutunda yer alan iki madde uyarlama çalışması sırasında formdan çıkarılmıştır. Formun Türkçe’ye uyarlanan son halinde kavramsal ve bilişsel boyutta yer alan 7 madde, epistemik boyutta yer alan 5 madde ve sosyal boyutta yer alan 6 madde bulunmaktadır (Ek. 2).

Aşağıda bu gözlem formunun boyutları ve bu boyutlar altında yer alan maddelerin odaklandığı hedefler tablo halinde gösterilmiştir.

Tablo 3.18.

Sınıf İçi Bilimsel Argümantasyon Formunun Boyutları ve Maddelerinin Hedefleri

Boyutlar Maddelerin Odaklandığı Hedefler

Kavramsal ve Bilişsel Boyut

Problem Çözümüne Odaklılık Alternatif Açıklamaları Tartışma Açıklama veya İddia Değiştirme Şüphecilik

Gerekçelendirme

Uygun Olmayan Mantıksal Çıkarım Sistemli Değerlendirme

Epistemik Boyut

Retorik Araç Kullanımı Kanıt Kullanımı Kanıtların Sınanması Yöntemi Değerlendirme Bilimsel İfade Kullanımı

Sosyal Boyut

Açıklama Saygı Duyma Fikirleri Tartışma Teşvik Etme

Netleştirme ve Soru Sorma Katılım

129

Tablo 3.18. incelendiğinde, Sınıf İçi Bilimsel Argümantasyon Formunun 3 boyutu olduğu ve toplamda 18 madde içerdiği görülmektedir. Aşağıda her bir boyut ve bu boyutların altında yer alan maddelerin odaklandığı amaçlar açıklanmıştır.

Formun kavramsal ve bilişsel boyutunda, tartışılan konu ile ilgili gündeme gelen iddialara ve açıklamalara ilişkin grup üyelerinin tavırları incelenmektedir. Bu boyuttaki ilk maddede grup içi tartışmanın, gündemde olan problemin çözümüne yönelik olup olmadığı sorgulanmaktadır. Maddeye ilişkin değerlendirme yapılırken tartışmayı bir an önce bitirmek için süreçten kaçınan ve yüzeysel tartışma yürüten gruplar bu maddeden düşük puan alırken, tartışmanın merkezine problemin anlaşılmasını ve çözümlenmesini koyan gruplar bu maddeden yüksek puan elde ederler. Bu boyutun ikinci maddesi ise grup tartışma sürecinde alternatif iddiaların ve açıklamaların gündeme getirilme durumunu sorgulamaktadır. Bu maddeye ilişkin değerlendirme yapılırken tartışmaya konu olan problemin çözümüne yönelik üretilen ilk iddiayı, açıklamayı ya da çözümü kabul edip tartışmaya son veren gruplara bu maddeden düşük puanlar verilir. Buna karşın ilk iddiadan ya da çözümden farklı yollara yönelen üyeleri olan ve diğer üyeleri tarafından da bu yönelimleri destek bulan gruplar bu maddeden yüksek puanlar elde ederler. Bu boyutun üçüncü maddesinde tutarsızlık durumunda grup üyelerinin açıklama veya iddialarını değiştirme durumları sorgulama konusu yapılmıştır. Üçüncü madde değerlendirilirken, yürütülen tartışma sırasında ortaya çıkan uyumsuz verileri ya da tutarsız durumlar görmezden gelip devre dışı bırakan gruplar bu maddeden düşük puanlar alırlar. Buna karşın oluşan tutarsızlık durumunu bir fırsat olarak görüp açıklamalarını ve iddialarını yeni veriye uyumlu hale getirip değiştiren gruplar ise bu maddeden yüksek puanlar elde ederler. Formun dördüncü maddesinde yürütülen tartışma sırasında gündeme gelen bilgiler ve fikirler hakkında grup üyelerinin şüphe etmeleri ölçülmektedir. Bu madde değerlendirilirken sorgulama olmaksızın gündeme gelen iddiaları olduğu gibi kabul edenler düşük puan alırken, ortaya atılan her bir iddianın dayanaklarını sorgulayan gruplar bu maddeden yüksek puanlar elde ederler. Beşinci maddede grup üyelerinin ortaya atılan iddiaları desteklerken ya da karşı çıkarken gerekçeler oluşturma durumları sorgulanmıştır. Bu madde değerlendirilirken neden olmaksızın bir iddiaya taraftar olan grupların maddeden düşük puan alması, iddiaları desteklerken nedenler ileri süren grupların ise yüksek puan alması öngörülmüştür. Formun altıncı maddesinde tartışma boyunca oluşturulan fikirlerin ya da kararların uygun olmayan mantık yürütme stratejisine dayandırılma durumu sorgulanmıştır. Bu madde değerlendirilirken yapılan genellemeleri sorgusuz biçimde kabul eden, bilgisel önyargı sergileyen, tesadüfi olaylarda

130

nedensellik arayan ya da belli bir korelasyonu nedenselliğin kanıtı biçiminde sunan gruplara düşük puanlar verilir. Buna karşın yukarıda bahsedilen uygun olmayan mantık yürütme stratejileri oluştuğunda bunları fark ederek önüne geçen ya da bu stratejilerden kaçınan gruplara yüksek puanlar verilir. Bu boyutun son maddesinde gruplar tarafından alternatif iddia veya açıklamaların sistemli olarak değerlendirilmesi sorgulanmaktadır. Son madde değerlendirilirken, tartışma sürecinde gündeme gelen alternatif iddiaları değerlendiren, zaman zaman ara değerlendirmeler yapan ve tartışmanın sonunda genel bir değerlendirme yapan grupların yüksek puanlar alması öngörülmüştür. Buna karşın verileri tek bir açıdan yorumlayan ya da değerlendiren, alternatif değerlendirmeleri göz ardı eden gruplar bu maddeden düşük puanlar alırlar.

Formun epistemik boyutunda, tartışılan konuda grup üyelerinin geçerli ve kabul edilebilir durumlara ilişkin karar verme durumları ölçmek hedeflenmektedir. Bu boyutta yer alan ilk maddede tartışma sırasında retorik araçların kullanımı sorgulanmıştır. Epistemik boyutun ilk maddesi değerlendirilirken grup üyelerinin tartışmayı kazanmak için kullandıkları retorik stratejiler düşük puan almalarına, bu stratejilerden kaçınmaları ise yüksek puan almalarına yol açmaktadır. Bu stratejiler ise bir iddiaya karşı fikir üretmek yerine tartışmayı kişinin kendisi üzerine çekmek, konuyu kutuplaştırarak iki fikirden birini seçmeye zorlamak, otoriteye itaat ya da aşırı güven, yanlış benzetmelerden yararlanmak ve iddianın aksini ispatlayamayan kişileri iddiayı kabul etmeye zorlamak şeklinde ifade edilebilir. Epistemik boyutun ikinci maddesinde iddiaların veya açıklamaların desteklenmesi için kanıtların kullanımı sorgulanmıştır. Bu maddede yer alan durum değerlendirilirken kişisel fikirleri kanıt ve gerekçe olarak gösteren gruplar düşük, iddiayı desteklemek için verilerden ya da kanıtlardan yararlanan gruplar ise yüksek puanlar elde ederler. Üçüncü maddede, ortaya konan kanıtların tutarlılığı ve yeterliliği sınanmaktadır. Bu maddeye yönelik değerlendirme yapılırken, kanıtın değerini tespit etmeye çalışan, kanıtlar arasındaki bağlantı ve ilişkileri ortaya çıkarma girişiminde bulunan ve kanıtların niceliğini sorgulayan gruplara yüksek, kanıtları sınamaktan kaçan ve gündeme gelen kanıtları olduğu gibi kabul eden gruplara düşük puanlar verilir. Epistemik boyutun dördüncü maddesinde grup üyelerinin verileri toplama biçimleri ile veri toplanması sırasında yöntem kullanımını ölçmek hedeflenmiştir. Bu madde değerlendirilirken kanıtların ve verilerin toplanma biçimlerini sorgulayan ve sorgulamalarla değerlendirme süreçlerini çalıştıran gruplara yüksek puan verilirken, yöntemin kullanımı ile verilerin nasıl elde edildiğine ilişkin sorgulamalardan kaçan gruplara ise düşük puanlar verilir. Epistemik boyutun beşinci ve son maddesinde fikirlerin dile

131

getirilmesi sırasında kullanılan dilde bilimsel terminolojinin kullanımını ölçmek hedeflenmiştir. Bu madde değerlendirilirken, fikirlerin ifadesinde dayanak yapılan ifadeleri bilimsel ifadelerle dile getiren gruplara yüksek, bilimsel ifadelere referans vermeyen gruplara ise düşük puan verilir.

Formun sosyal boyutunda, tartışma süreci içinde grup üyelerinin birbirleriyle iletişimleri ve grup dinamikleri ölçülmeye çalışılmıştır. Bu boyutun ilk maddesinde katılımcıların probleme ilişkin fikirlerini, iddialarını ve karşı çıktıkları noktaları grubun diğer üyelerine aktarıp aktarmadıkları ve uzlaşı içinde olup olmadıkları sorgulanmıştır. Bu maddeye ilişkin değerlendirilmesinde, fikirler sunulduktan sonra uzlaşı sorgulaması yapan gruplar yüksek, yapmayan gruplar ise düşük puan alırlar. Sosyal boyutun ikinci maddesinde grup üyelerinin birbirilerinin fikirlerine saygı duyup duymadıkları araştırma konusu yapılmıştır. Bu madde değerlendirilirken yalnızca kibarca birbirini dinleyen gruplara değil gerçekten dinlediğine ilişkin ifadeler kullanan gruplara yüksek puan verilir. Buna karşın grup üyelerinin fikirlerini sunmalarına izin vermeyen, fikirler sunulurken bunlara sansür uygulayan ya da fikirlerin gerçekten dinlendiğine dair ifadeler üretmeyen gruplara düşük puanlar verilir. Üçüncü maddede ise tartışma sürecinde bir grup üyesi tarafından üretilen fikirlerin tartışmaya değer bulunup bulunmadığı incelenmektedir. Tartışma sırasında grup üyelerinin ürettiği fikirleri değerli görüp tartışan gruplar bu maddeden yüksek puan alırken, bu fikirleri dikkate almayan ya da üzerinde tartışma yürütmeyen gruplar bu maddeden düşük puan alırlar. Bu boyutun dördüncü maddesinde ise grup üyelerinin birbirlerini tartışmaya teşvik etme durumları incelenmiştir. Bu madde değerlendirilirken fikir sunmak için grubun diğer üyelerini cesaretlendiren ya da tartışmaya davet eden gruplar yüksek puan alırken, bir ya da birkaç kişinin baskın olduğu ve liderlik rolü üstlenerek tartışmayı domine ettiği gruplar bu maddeden düşük puan alırlar. Beşinci maddede ise grup üyelerinin tartışma sırasında gündeme gelen ifadeleri özetlemeleri ve yorumlardaki detayları yakalamak ya da fikirleri netleştirmek için sorular sorma durumu incelenmiştir. Tartışma sürecinde birbirleri ile iletişime geçen, yorumları detaylandırmak için birbirlerine sorular soran ve hem problemin hem de üretilen çözümlerin anlaşılması için yorumları yeniden ifade eden gruplar bu maddeden yüksek puan alırlar. İletişime geçmekten kaçınan, üretilen fikirler ya da fikir sahipleri hakkında açık hükümler koyan gruplar bu maddeden düşük puan alırlar. Sosyal boyutun altıncı ve son maddesinde grup üyelerinin tartışmaya katılımları incelenmiştir. Küçük grup tartışması boyunca problemin çözümüne yönelik fikir üretme sürecine tüm üyelerin katılım gösterdiği gruplar bu maddeden yüksek puan alırken, tartışmaya katılmayan

132

ya da sırasını geçiştirmek için bir iki cümle ile tartışmaya katılan üyelerin olduğu gruplar bu tartışmadan düşük puan alırlar.