Bilim sözde-bilim ayrımı bağlamında hazırlanan argümantasyon etkinliklerinin 8. sınıf öğrencilerinin bilimin doğası görüşlerine, sözde-bilimsel inançlarına ve argümantasyon becerilerine etkisini inceleyen bu araştırma aynı çalışma grubu ile farklı alt problemlerin çözümüne imkân veren çoklu araştırma yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir.
Çoklu yöntem; araştırmayı tek bir yöntemin kullanımına uyarlamak yerine aynı araştırma içinde iki veya daha fazla farklı yöntemin veya desenin kullanıldığı araştırma yöntemi olarak tanımlanır (Brewer & Hunter, 1989, 2006). Çoklu yöntem, nicel ve nitel paradigmaların bir arada sınırlı biçimde kullanıldığı karma yöntemin aksine olası tüm yöntemsel kombinasyonlara açık bir yöntem olarak öne çıkmaktadır (Hunter & Brewer, 2015).
3.1.1 Araştırma Desenleri
Araştırmada kullanılan desenler; deneme öncesi desenlerden tek gruplu ön-test son-test deseni ve bütüncül çoklu durum araştırması desenidir.
96 Şekil 3.1. Araştırmada kullanılan desenler
Şekil 3.1. de, araştırmada kullanılan araştırma desenleri gösterilmiştir. Bu çalışmada kullanılan desenler aşağıda başlıklar halinde ayrıntılı bir biçimde incelenmiştir.
3.1.1.1. Zayıf Deneysel veya Deneme Öncesi Desen – Tek Gruplu Ön-test Son-test Deseni
Nicel araştırmalarda kullanılan deneysel desenlerin temel amacı değişkenler arasında oluşturulan neden sonuç ilişkisini test etmektir (Büyüköztürk, Kılıç-Çakmak, Akgün, Karadeniz ve Demirel, 2009, s. 187). Bu tip araştırmalarda değişkenlerin kontrol altına alınması, eşleştirme ve seçkisizlik, desen seçimindeki önemli kriterlerdendir (Fraenkel, Wallen ve Hyun, 2012, ss. 267-268).
Alanyazın incelendiğinde deneysel desenler genellikle dört başlık altında incelenmektedir. Buna karşın geçtiğimiz yüzyılın ortalarından itibaren deneysel olarak kabul edilen desenlerin isimlerinde ve incelendikleri başlıklarda bazı değişimler meydana gelmiştir. Campbell ve Stanley (1963, ss. 6-64) deneysel desenleri; (i) deneme öncesi desen, (ii) gerçek deneysel desen, (iv) yarı deneysel desen ve (iv) korelasyonel desenler olarak dört başlık altında incelemiştir. Buna karşın yakın zamanlarda yayınlanan çalışmalar, deneysel desenleri (i) zayıf deneysel desen, (ii) gerçek deneysel desen, (iii) yarı deneysel desen ve (iv) faktöryel desenler olarak sınıflandırmaktadır (Büyüköztürk, Kılıç-Çakmak, Akgün, Karadeniz ve Demirel, 2009, ss. 192-203; Fraenkel, Wallen ve Hyun, 2012, s. 264).
Zayıf deneysel desenler; özgün durum çalışması, tek gruplu ön-test son-test desen, statik- grup karşılaştırmalı desen ve statik-grup ön-test son-test deseninden oluşur. Gerçek deneysel desenler; son-test seçkisiz kontrol gruplu desen, seçkisiz ön-test son-test kontrol gruplu desen, eşleştirilmiş seçkisiz desen ve Solomon seçkisiz dört gruplu desenlerden oluşur (Fraenkel, Wallen ve Hyun, 2012, ss. 269-272). Campbell ve Stanley (1963, s. 27) faktöriyel
•Tek gruplu ön-test son-test deseni Zayıf deneme deseni (Deneme öncesi desen)
•Bütüncül çoklu durum deseni Durum çalışması
97
deseni, gerçek deneysel desenler içinde inceler. Yarı deneysel desenler ise eşleştirilmiş desen ve zaman serisi deseni (Büyüköztürk vd., 2009, s. 201) ile denkleştirilmiş desenlerden oluşur (Fraenkel, Wallen ve Hyun, 2012, s. 275). Faktöriyel desenler ise seçkisiz faktöriyel desen ve seçkisiz olmayan faktöriyel desen olmak üzere iki başlık altında incelenir (s. 280). Deneysel desenler çeşitleri ve onların altında incelenen desen çeşitleri okuyucuya kolaylık sağlaması açısından aşağıda görselleştirilerek sunulmuştur.
Şekil 3.2. Deneysel desen türleri
Mevcut araştırmada zayıf deneysel desenlerden tek gruplu ön-test son-test deseni kullanılmıştır. Bu desende genellikle önceden planlanmış bir olayın bir grup üzerindeki etkisi incelenmektedir. Seçkisizliğin ve eşleştirmenin bulunmadığı bu desende bağımlı değişkene ilişkin ölçümler aynı grup üzerinde ve aynı veri toplama araçları ile uygulama öncesi ve uygulama sonrasında kullanılır.
Tek gruplu ön-test son-test zayıf deneysel desene göre tasarlanan bu araştırma ölçüt örnekleme yöntemi ile seçilen ve 8. sınıfta öğrenim gören 28 öğrenci ile yürütülmüştür. Araştırmada öğrencilerin bilimin doğası görüşlerini açığa çıkarmak için Bilimin Doğası Görüşleri Formu – Form D+ ve sözde-bilimsel inançlarını açığa çıkarmak için de Sözde- bilim İnanç Ölçeği hazırlanan etkinliklerden önce ön-test olarak uygulanmıştır. Ön-test uygulamasından sonra 6 hafta süresince bilim sözde-bilim ayrımını bağlama alan ve argümantasyon yaklaşımına göre hazırlanan etkinlikler uygulanmıştır. Uygulanan bu etkinliklerin öğrencilerin bilimin doğası görüşleri ve sözde-bilimsel inançlarına etkisini ölçmek amacıyla aynı veri toplama araçları araştırmanın sonunda bir kez daha son-test olarak uygulanmıştır.
Zayıf Deneysel Desenler
•Özgün durum çalışması
•Tek gruplu ön-test son-test desen •Statik-grup karşılaştırmalı desen •Statik-grup ön-test son-test deseni Gerçek Deneysel Desenler •Son-test seçkisiz kontrol gruplu desen •Seçkisiz ön-test son- test kontrol gruplu desen •Eşleştirilmiş seçkisiz desen •Solomon seçkisiz dört gruplu desen Yarı-Deneysel Desenler •Eşleştirilmiş desen •Zaman serisi deseni •Denkleştirilmiş desen Faktöriyel Desenler •Seçkisiz faktöriyel desen •Seçkisiz olmayan faktöriyel desen
98
Mevcut araştırmanın tek gruplu ön-test son-test deneysel desene göre hazırlanan teması Fraenkel, Wallen ve Hyun’dan (2012, s. 269) yararlanarak aşağıda verilmiştir.
Tablo 3.1.
Zayıf Deneysel Desenin Uygulama Süreci
O X O
Ön-test Uygulama Son-test
Tablo 3.1 incelendiğinde hazırlanan öğretim etkinliklerinden önce veri toplama araçları ile ön-test verilerinin toplandığı ardından uygulamanın yapıldığı görülmektedir. Uygulama bitiminde veri toplama araçları ile son-test verilerinin toplandığı ve araştırmanın sonlandırıldığı anlaşılmaktadır.
3.1.1.3. Durum Çalışması – Bütüncül Çoklu Durum Deseni
Durum çalışmaları; güncel bir olguyu gerçek yaşam bağlamında inceleyen bir nitel araştırma türüdür (Yin, 2009). Deneysel çalışmalar laboratuvarda gerçekleştirilirken durum çalışmaları olguyu gerçek yaşam çerçevesinde araştırır (Yıldırım ve Şimşek, 2008, s. 277). Bu çalışmada da araştırmacı bir problemi kendi ortamında incelemeyi amaçlamıştır. Bu nedenle gerçekleştirilen araştırmada durum çalışması tercih edilmiştir.
Durum çalışmaları, araştırılan durumun sayısı ve bütünselliği göz önüne alınarak dört ayrı desen kullanılarak incelenirler. Bu desenler (i) bütüncül tek durum deseni, (ii) iç içe geçmiş tek durum deseni, (iii) bütüncül çoklu durum deseni, (iv) iç içe geçmiş çoklu durum desenidir (Yıldırım ve Şimşek, 2008, s. 290). Bu araştırmada çoklu durum desenlerinden bütüncül çoklu durum deseni tercih edilmiştir. Zira araştırmada birden fazla durum kendi içinde bütün bir biçimde ele alınmış ve daha sonra her bir durum diğeri ile araştırılan problem bazında karşılaştırılmıştır.