1. Kiralananın Kullanımıyla İlgili Olması
Kiralananla ilgili harcamanın, yan gider olarak nitelendirilebilmesi için kiralananın kullanımından doğmuş olan edimin karşılığı olması 208 ve harcama ile
kiralananın kullanımı arasında bir neden-sonuç ilişkisi olması, diğer bir anlatımla yapılan harcamanın kiralananın kullanımıyla ilgili olması gereklidir.209 Örnek olarak,
205 Acar, Kira, s. 162.
206 Tasarının 302. maddesi kanunun yasalaşan metnin 303. maddesine karşılık gelmektedir. “MADDE 302 - Madde, kaynak İsviçre Borçlar Kanunu’nun kiracının borçlarım düzenleyen hükümlerinden biri olan 257a maddesinden alındığı hâlde, Tasarıda, yan giderlere katlanma, kiraya verene ait bir borç olarak düzenlenmiştir. Gerçekten, maddeye göre, kiraya veren, sözleşmede aksi öngörülmemişse, kiralananın kullanımıyla ilgili olmak üzere kendisi veya üçüncü kişi tarafından yapılan yan giderlere katlanmakla yükümlüdür. Böylece, kiraya veren veya üçüncü kişi tarafından yapılan yan giderler nedeniyle kiracıya başvurulamayacağı öngörülmüştür. Kaynak İsviçre Borçlar Kanunu’nun 257a maddesinde yan giderlere katlanma, kiracının borçlarından biri olarak düzenlenmişse de, bu borcun, gerçekte kiraya verene ait olduğu anlaşılmaktadır. Çünkü, kaynak İsviçre Borçlar Kanunu’na göre de, yan giderlere katlanma borcunun kiracıya ait olması için, sözleşmede özel bir hükmün bulunması aranmıştı.”.
207 İnceoğlu, Kira, s. 90; Demircioğlu, Yan Giderler, s. 93; Gümüş, Yan Giderler, s. 13; Gümüş, Kira, s. 91; Öktem Çevik, Diğer Borçlar, s. 210.
208 Seda Öktem Çevik, 6098 Sayılı Borçlar Kanunu Hükümleri Uyarınca Kira Sözleşmesinde Kira Bedeli Dışındaki Giderleri Ödeme Borcunun Değerlendirilmesi, BATİDER, C. XXVIII, S. 2, Y. 2012, s. 210; Acar, Kira, s. 163; İnceoğlu, Kira, s. 9; Demircioğlu, Yan Giderler, s. 98. 209 Demircioğlu, Yan Giderler, s. 98; İnceoğlu, Kira, s. 91.
ortak alanlara ilişkin bahçe bakım giderleri, ortak yerlerin aydınlatılması ve temizlik giderleri ve merdiven boşluğunun ve bacanın temizlik giderleri, asansörün bakım ve işletim giderleri verilebilir.210 Buna karşılık, kiralananın kullanımına ilişkin olmayan,
kiralanana kalıcı tesisler yapılması için yapılan harcamalar yan gider kapsamında kabul edilmemektedir.211
Bununla birlikte, kiralananla ilgili yapılan harcamanın doğrudan kiralananın kullanılmasıyla ilgili olması zorunlu değildir.212 Kiralananın kullanımıyla dolaylı
olarak bağlantılı olan harcamalar da yan gider olarak değerlendirilecektir. Bu harcamalar kiracının yararlanıp yararlanmadığına bakılmaksızın kiralananın kullanılmasından doğan harcamalardır.213 Buna örnek olarak spor salonu ve yüzme
havuzunun işletme giderleri, güvenlik görevlilerinin ücretleri gösterilebilir.214 Kiracı
bu imkânlardan faydalanmasa da kiracıya sunulmuş olan bu imkânların sürdürülebilmesi için bu yerlerin giderlerinin karşılanması gereklidir. Bu harcamalar kiracının kullanımıyla doğrudan ilgili olmasa da dolaylı olarak kiralananın kullanılıyor olmasından dolayı yan gider kapsamındadır. 215
2. Kiraya Veren veya Üçüncü Kişi Tarafından Yapılması
Yan giderin tanımında da belirttiğimiz üzere kiralanana ilişkin olarak yapılan harcamanın yan gider olarak nitelendirilebilmesi için bizzat kiraya veren veya üçüncü kişi tarafından gerçekleştirilmiş olan edimin karşılığı olması gereklidir.216 210 Diğer örnekler için bknz., Gümüş, Yan Giderler, s. 13; İnceoğlu, Kira, s. 91; Aydoğdu/Kahveci, s. 472; Yavuz/Acar/Özen, s. 429; Demircioğlu, Yan Giderler, s. 98; Acar, Kira, s. 163; Öktem Çevik, Diğer Borçlar, s. 213.
211 Yavuz N. Kira, s. 80; İnceoğlu, Kira, s. 91; aksi görüş için bknz., Öktem Çevik, ortak merkezi ısıtma sistemi kurulmasını veya merkezi ısıtma sisteminin değiştirilmesini yan gider olarak nitelendirilmesi gerektiğini belirtmektedir. Öktem Çevik, Diğer Borçlar, s. 213-214. 212 Acar, Kira, s.164; Demircioğlu, Yan Giderler, s. 99.
213 Demircioğlu, Yan Giderler, s. 101.
214 Acar, Kira, s. 164; Demircioğlu, Yan Giderler, s. 101; İnceoğlu, kiralananın kullanımıyla dolaylı ilgili olarak yapılan harcamaların yan gider olarak nitelendirilmemesi gerektiğini belirtmekle beraber, kiralanana ait ortak yüzme havuzunun ve sosyal tesislerin işletme giderlerini kiralananla doğrudan ilgili harcamalar olduğunu ve bunların yan gider olarak nitelendirilmesi gerektiğini belirtmiştir. İnceoğlu, Kira, s. 92.
215 Demircioğlu, Yan Giderler, s. 101.
Kiraya veren bu edimi bizzat yerine getirebileceği gibi üçüncü kişi vasıtasıyla da yerine getirebilir. Üçüncü kişiler kiraya verenin çalışanları olabileceği gibi işin görülmesi için anlaşmış olduğu kişiler de olabilir. Kiralananın bahçe bakım işlerini yapması için tutulan kişi buna örnektir.
Kiraya veren tarafından yerine getirilmeyen ve kiralananın kullanımıyla yakın ilişki içerisinde olan su, aydınlatma, ısınma, telefon gibi harcamalar hem tüketim harcaması hem de yan gider olarak nitelendirebilmektedir. Bunu yanı sıra TBK md. 341’ de belirtilen elektrik, su ve ısınma gibi kullanım giderlerinin de kiracı tarafından karşılanmasının öngörülmüş olması, kullanım gideri niteliğindeki yan giderlerle tüketim harcamalarının aralarındaki farkın belirtilmesini zorunlu hale getirmektedir.
Tüketim harcamaları kiracının kiralananda bizzat kendisinin yararlandığı elektrik, su, internet ve doğalgaz gibi hizmetlere karşılık yapmış olduğu harcamalardır.217 Bu sözleşmelerin bir tarafı söz konusu hizmetten yararlanan
kiracıyken diğer tarafı ise sözleşmede kararlaştırılan edimini yerine getiren kişilerdir. Bundan dolayı kiracının bu hizmetler karşılığı yapmış olduğu harcamalar yan gider kapsamında değildir.218 Tüketim harcamaları ile yan giderler arasındaki temel ayrım
hizmeti kiraya verenin sağlayıp sağlamadığı ile ilgilidir.219 Buna göre, kiracının
kiralananda ilgili hizmet sağlayıcıları ile yapmış olduğu sözleşme kapsamında bireysel olarak kullanmış olduğu elektrik, su ve telefon için yapmış olduğu harcamaların kira sözleşmesi ve yan giderlerle ilişkisi bulunmamaktadır. Buna karşılık, bu edimlerin kiraya veren tarafından karşılanacağı kira sözleşmesinde kararlaştırılmışsa bunlar yan gider olarak nitelendirilmesi gerekecektir. Örneğin, kiralanan taşınmazın bireysel değil de merkezi sistemle ısınması halinde burada ısınma hizmeti kiraya veren tarafından karşılandığı için yan gider olarak değerlendirilecektir.220
217 Gümüş, Yan Giderler, s. 13; Aydoğdu/Kahveci, s. 105; Öktem Çevik, Diğer Borçlar, s. 213.
218 İnceoğlu, Kira, s. 93; Demircioğlu, Yan Giderler, s. 104. 219 Demircioğlu, Yan Giderler, s. 104; İnceoğlu, Kira, s. 93. 220 İnceoğlu, Kira, s. 93; Demircioğlu, Yan Giderler, s. 106.