Turist Ömer Komedisinin Anlatım Kalıpları

Turist Ömer karakterinin komedi üslubu ilk olarak göründüğü Helal Olsun Ali Abi (Hulki Saner, 1963) isimli filmden Turist Ömer Uzay Yolunda (Hulki Saner, 1974) isimli serinin son filmine kadar hep aynı çizgide seyretmiştir. Turist Ömer hayatta kalmaya çabaladığı, karşıt karakterle girdiği çatışmalar, üstlendiği görevler, kültürel çatışmalar ve tür parodisi gibi kalıplar çerçevesinde kendine özgü sözlü bir komedi anlayışı oluşturmuştur.

2.3.2.3.1. Turist Ömer Filmlerinde Kadın ve Erkek

Turist Ömer ve kadınlar arasındaki ilişki sürekli olarak naif bir çizgide ilerlemektedir. Turist Ömer, yapısal olarak sivri dili ile zaman zaman karşı cinse laf atmakta fakat bunlar daha çok dalgacı kimliğinin bir parçası biçiminde yalnızca söylem olarak kalmakta, abartılı jestler gözlenmemektedir. Hatta zaman zaman Turist Ömer’in kadınlar karşısında utangaç tavırlar sergilediği görülmektedir.

Bir komedi anlatım kalıbı olarak erkek-kadın ilişkisi Turist Ömer filmlerinde ana tema, bir çıkış noktası olarak kullanılmamıştır. Kadın karakterler sürekli olarak Turist Ömer'in karşısına çıkan yardımcı karakterler şeklinde çatışmaya dahil edilmiştir. Kadın karakterlerin bir cinsel çekicilik unsuru olarak kullanıldığı kimi Turist Ömer filmlerinde, Turist Ömer bu cinsel obje olarak sunulan kadınlar karşısında saf ve naif tavırlar sergileyerek kendi sözlü mizahına odaklanmıştır. Örneğin soyunmasını isteyen kadın karaktere “ben en son askerlik muayenesinde soyundum” şeklinde karşılık vermekte ya da üç kadını yatağa davet edip onlarla kağıt oynamaktadır. Serinin Turist Ömer adlı ilk filminde ise Turist Ömer zengin olduktan sonra kadınların peşinden koştuğu bir karaktere dönüşür. Kadınlar cinsel cazibelerini kullanarak Turist Ömer’i elde etme yarışına girerler. Burada alt sınıfların sınıf atlama fantazisi kadınlara yönelik fantazilerle birleşir.

Turist Ömer’in kadınlarla ilişkileri karakterin yaradılışına zıt bir şekilde sözel bir kabalıkta kalmış, ancak bu kaba üslup daha önce sözü edilen Cilalı İbo karakterinde olduğu gibi fiziksel bir aşırılığa dönüşmemiştir.

Turist Ömer filmlerinde kadının öldürücü, baştan çıkarıcı bir kimlikte sunumu çok yoğun olarak kullanılmamıştır. Ancak yine de Helal olsun Ali Abi (1963), Turist Ömer Arabistan’da (1969), Turist Ömer Boğa Güreşçisi (1971) ve Turist Ömer Uzay Yolunda (1974) filmleri kadının cinsel bir objeye dönüştürüldüğü filmler olarak sıralanabilir. Freud’un da belirttiği gibi yasakların ve baskı altında tutulan dürtülerin dile getirilmesi komediyi açığa çıkarabilmektedir. Bu doğrultuda, seyircinin bastırılmış dürtülerine dayalı bir komedi üretilmek istendiği söylenebilir. Bunu 1970’li yılların seks furyasına bir ön hazırlık olarak değerlendirmek mümkündür.

2.3.2.3.2. Turist Ömer Filmlerinde Tür Parodisi

Turist Ömer filmlerinde tür parodisi kalıbı kullanılarak komedi yaratma yöntemi yalnızca bir filmde Turist Ömer Uzay Yolunda (1974) filminde kullanılmıştır.

Turist Ömer karakterinin dil üslubunun yanında, dış görünüşü, yaşam tarzı ve kültürü ile uzaya taşındığı bu filmde, böylesine aykırı bir karakterin komedi etkisi yaratması zor olmamıştır. Star Trek isimli televizyon dizisinin İnsan Avı (Man Trap) isimli bölümünün sinema uyarlaması olan (Güven 2006:116) Turist Ömer Uzay Yolunda filmi bilim-kurgu, macera türünün komediye dönüştürüldüğü bir film olmuştur. Serinin son film olan bu filmde adeta dokuz film boyunca oluşan Turist Ömer kültürü, uzay kültürü ile çatıştırılarak komedi yaratılmıştır. Bilim-kurgu türünün ve uzay klişelerinin Turist Ömer ile birlikte komediye evrilmesi kaçınılmazdır.

Parodi kalıbıyla komedi etkisi yaratma yöntemi, Turist Ömer Uzay Yolunda'da başarılı bir şekilde kendini göstermiştir. Bu parodileştirmenin başarısında Turist Ömer karakterinin dokuz film boyunca kendi kültürünü seyirciye aktarmasının yanında Sadri Alışık'ın oyunculuğu ve türün klişeleri de etkilidir.

2.3.2.3.3. Turist Ömer Filmlerinde Sorunun Saçmalığa Dönüşmesi

Turist Ömer karakteri ne kadar olumsuz durumla karşılaşırsa karşılaşsın o durumdan hiç bir zaman türetilen fantastik ya da abartılı zıt eylemlerle kurtulma düşüncesi içinde yer almamıştır.

Turist Ömer Yamyamlar Arasında (Hulki Saner, 1970) filminde Turist Ömer'e sunulan bir sütü içmesi ve gorile dönüşmesinin dışında sorunun saçmalığa dönüştürülerek çıkmazdan kurtulma eylemi ile komedi yaratma yöntemi kullanılmamıştır. Turist Ömer filmlerinde komedi, kendi yaşam biçiminin dilsel bir çıktısı olarak karakterin zekasıyla harmanlanıp sözlü bir biçimde hayat bulmuştur. 2.3.2.3.4. Turist Ömer Filmlerinde Sosyal Gruplar ve Sınıflar

Turist Ömer toplumun alt tabakasına mensup bir karakter olduğu için sınıf çatışması zaman zaman bir komedi unsuru olarak kullanılmıştır.

Turist Ömer'i nadir olarak çalışır şekilde gördüğümüz durumlardan birinde araba tamircisindeki patronu ile olan çatışmasında, hem ezilen hem de dik durmaya çalışan karakter olarak gözlemleriz, komedi bu çelişkiden tüketilmektedir. Turist Ömer zengin patronuna muhtaçtır fakat zaman zaman sivrilerek lafını söylemekten de geri durmamaktadır. Turist Ömer ile patronu arasındaki bu çatışmalar ezilen bir karakterin mizah aracılığıyla direniş sergilediği örneklerden biridir. Turist Ömer'in izmarit toplamak için civarında gezdiği lüks otellerdeki ya da kumarhane kapısındaki bekçilerle yaşadığı çatışmalar da dış görünüşünden kaynaklanan sınıfsal farklılığa ve dışlanmaya işaret etmektedir. Turist Ömer bu durumlarda da kendi mizah silahını kullanarak farklılıkları yok etmeye çalışmaktadır. Turist Ömer ve kadınlar arasındaki ilişkilerde de, dış görünüşünden kaynaklı bir itilme ve hor görülme durumu ortaya çıksa da, mizah burada da Turist Ömer'in silahı olmakta ve kendini savunmaktadır. Turist Ömer durumunun ve hor görülüşünün nedenlerinin farkındadır ve bu duruma "Ye kürküm ye davası değil mi?" diyerek dikkat çekmektedir.

Turist Ömer, statüsü ve dış görünüşü nedeniyle aşağılandığı durumlarda, örneğin kılık kıyafeti nedeniyle lüks bir otelin kapısından ya da bir eğlence merkezine girişte görünüşünden dolayı içeri alınmadığında, dili kullanma yeteneğiyle

statüsünü ve görünüşünü bertaraf edebilmektedir. Yurt dışında geçen filmlerde de görünüşünden dolayı bir aykırılık gözükse de, farklı kültürlerin içerisinde ülke içindeki durumundan farklı olarak bir ayrıma maruz kalmamaktadır.

Turist Ömer hem kendisinin hem de çevresinde tanıdığı ya da tanımadığı bir kişinin haksızlığa uğradığını veya zor durumda kaldığını gördüğünde harekete geçebilmektedir. Bu harekete geçiş durumu etik kaygılar içeren, zor durumda olan birine yardım etme anında biraz çekingen olabilmekte ya da bir mafya grubuna ister istemez karşı çıkma durumlarında ise naif ve korkak bir şekilde gerçekleşebilmektedir. Turist Ömer'in bu harekete geçişleri seyircide bastırılmış duyguları ya da kurtulma güdülerini canlandırdığından rahatlama kuramıyla ilişkilendirilebilir. Özellikle zor hayat şartlarından bunalmış seyirci için bu durum, bir kaçış, bir rahatlama vesilesi olabilmektedir. Turist Ömer, cinayet çözümlemesi için yardıma soyunurken; başka bir gezegendeki ölümcül bir canavarın yakalanmasını sağlarken; yakın arkadaşının sorunları için iş çevirirken ya da gözleri görmeyen bir kız için, küçük bir kız çocuğunun hayata yeniden dönebilmesi için kendini tehlikeye atarken seyircinin rahatlama güdülerini harekete geçirmektedir.

Turist Ömer karakterinin Türk sineması tarihinde unutulmaz bir tipleme olması, onun yalnızca güldürü özelliklerinden kaynaklanmamaktadır. Turist Ömer bulunduğu sosyal statü ve yaşam tarzından şikayetçi değildir. Turist Ömer dış görünümüyle, konuşmasıyla olağan olandan farklılaşarak bir uyumsuzluk meydana getirir. Toplumda varolanın dışında radikal bir karakter olarak perdede görünen Turist Ömer bu aykırılığıyla mizahını yaratır. Turist Ömer'in kişilere, durumlara karşı olan alaycı tavrı ve dil kullanım üslubu seyircinin alışık olmadığı bir şekildedir. Bu uyumsuzluk mizahın oluşumunun dayanağı olmaktadır. Turist Ömer'in argosu onun tek silahıdır ve bu silahı durumları ve kişileri alaycı olarak değerlendirerek kullanır. "Turist Ömer'in argo sözcükler kullanmasında küçümseme, alay etme, saldırma, meydan okuma eğilimini de bulmaktayız." (Bayram 2006:108). Turist Ömer'in durumlar ve kişiler üzerinden yaptığı tespitler ve ortaya çıkan mizahtaki alaycı üslup, ilk bölümde sözü edilen üstünlük kuramına yakın görünse de, Turist Ömer'in yalnızca savunma amaçlı, kibir barındırmayan dil kullanımı ve davranışı

gözlenirken, cahilce bir üstünlük duygusundan çok bir uyumsuzluktan söz etmek daha doğru olacaktır.

2.3.2.3.5. Turist Ömer Filmlerinde Kahramanın Hayatla Baş Etmeye Çalışması Turist Ömer filmlerinin genel yapısı karakterin hayatla mücadelesinde ayakta kalma çabası üzerine kuruludur. Turist Ömer durumunu düzeltmek, yolunu bulmak için at yarışı, toto oynar; yeri geldiğinde bir işe girip çalışır; Arabistan'a, Kenya'ya, İspanya'ya ve en sonunda uzaya giderek hayatta kalmaya çalışır. Turist Ömer'in bu mücadelesi komedisinin temelini oluşturmaktadır. Vahşi bir ormanda, arenada ve uzayda karşılaştığı güçlüklerin üstesinden gelmeye çalışırken mizah da üretilmiş olur.

Turist Ömer'in hayata bakışında son derece kaygısız ve mizahi üslubu daima ön plandadır. Hayatta kalmanın güçleştiği anlarda dahi bu üslubunu korumakta, hiçbir zaman şikayet etmemektedir. Turist Ömer'in kalma mücadelesi motifi Turist Ömer komedisinin seyirciyle bir bağ kurmasına neden olmaktadır.

2.3.2.3.6. Turist Ömer Filmlerinde Görev

Turist Ömer, filmlerde sürekli dolaylı olarak bir görev içinde kendini bulmaktadır. Kahramanın kendisinin ya da yan unsurların etkisiyle yola çıktığı görev kalıbında komedi, kahramanın hedefine ulaşmak için girdiği yolda karşısına çıkan zorluklarla mücadele ederken kendini göstermektedir.

Turist Ömer (Hulki Saner, 1964) isimli serinin ilk filminde Turist Ömer, arkadaşı Rüknettin'e yardım etmek için bir görev üstlenir ve bu doğrultuda komedi aksiyonları oluşturulur. Rüknettin'in kendisine verdiği görevi bir boş boğazlıkla ağzından kaçırmasıyla ilerleyen sekansta görev kalıbı üzerinden mizah türetilmiştir. Turist Ömer'in dolaylı olarak görev üstelendiği; Turist Ömer Arabistan'da (Hulki Saner, 1969), Turist Ömer Yamyamlar Arasında (Hulki Saner, 1970), Turist Ömer Boğa Güreşçisi (Hulki Saner, 1971) ve son olarak Turist Ömer Uzay Yolunda (1974) isimli filmlerde yine komedi anlatım kalıbı olarak görev kullanılmıştır. Arabistan'da Ferit isimli komisere yardımcı olurken; Afrika'da kolundaki dövmenin getirdiği dolaylı bir görev doğrultusunda hayatta kalmaya çalışırken; İspanya'da kendisini

ünlü bir matadora benzeten arkadaşının ona yüklediği görevle ve son olarak Orin 7 gezegenindeki profesörün Turist Ömer'i uzaya ışınlamasıyla kendisini dolaylı olarak bir görevin içinde bulmuştur. Atılgan mürettebatı Orin 7 gezegenindeki bir canavarı bulmak için uğraş verirken, Turist Ömer de dolaylı olarak bu çatışmanın arasında kalmış ve mürettebatın yanında yer alıp kendi üslubunca davranışlar sergileyerek bu çatışmanın içerisinde bir mizah ortaya çıkmasını sağlamıştır.

Komedi anlatım kalıbı olarak görevde, Turist Ömer karakterinin özgün nitelikleri bu anlatım kalıbının komedisini doruğa ulaştırmıştır. Turist Ömer'in fiziki görünüşünün farklı mekanlara uyumsuzluğundan kaynaklanan çatışmanın yanında, sözlü mizahla yaratılan kültürel çatışmalar da komedinin açığa çıkmasına hizmet etmiştir.

2.3.2.4.Turist Ömer Filmlerinin Olay Örgüsünde Kullanılan Mizah Öğeleri