Trend Yüzdeleri Metodu İle Analiz

Bu işletmenin kendi içinde uzun süreli bir analizi yapılmak istendiğinde trend yüzdeleri analiz tekniği kullanılır36.

Bu yöntemde finansal tablolarda bir yıl baz yıl olarak kabul edilmekte ve o yıla ait tutarlar 100 kabul edilerek bunu izleyen dönemlere ilişkin aynı tür değerlerin baz yılına göre yüzde olarak değişimi hesaplanmaktadır37.

Bununla birlikte, trend yüzdeleri metodu, belli bir tarih veya dönemler arasında mali tablolarda yer alan kalemlerdeki artış veya azalışları ve bu değişikliklerin baz yıla kıyasla göreli önemlerini açıkça ortaya koyarak dinamik bir analiz yapılmasına olanak vermektedir38.

Analizin iyi sonuç vermesi için ele alınan yıl sayısı oldukça uzun tutulmalıdır. Bu sayede değişimler daha sağlıklı ifade edilmiş olur.

1.3.3.1. Tabloların Trend Yüzdeleri Üzerinden Hazırlanması

Trend yüzdelerine göre tablolar düzenlenirken ilk olarak analize tabi tutulacak yıllar belirlenir. Bu yılların birbirini takip etmesi uygun olur. Daha sonra bu yıllardan biri baz yıl olarak alınır ve bu yılın değerleri 100 kabul edilir. Diğer yıllara dair değişimler bu yılın verilerine göre hesaplanır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta baz alınan yılın normal bir yıl olmasıdır.

Bu işlemler tamamlandıktan sonra her yıla ait trend yüzdeleri ayrı ayrı hesaplanır. Hesaplama şekli bilanço ve gelir tablosu için aynı şekildedir.

36 _{Bektöre, a.g.e., s. 113.}

37 _{Nalân Akdoğan-Nejat Tenker, Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, 5. Baskı, İstanbul 1997, s. 503.} 38 _{Akgüç, Mali Tablolar Analizi, s. 314.}

Trend yüzdeleri daima pozitif olup, yüzün üzerindekiler artışı, altındakiler azalışı ifade eder. Başka bir deyişle, sonucun 100’ün altında olması, bu kalemin, baz yılına kıyasla daha düşük olduğunu, 100’den fazla olması da kıyaslanan kalemin baz alınan değerden daha yüksek bulunduğunu gösterir39.

Trend yüzdeleri hesaplanırken esas amaç, birbiri ile ilişkisi olan bilanço ve gelir tablosu kalemlerinin göstermiş olduğu eğilimlerin karşılaştırılmasıdır. Bu nedenle, bilançoda ve gelir tablosunda yer alan önemsiz, diğer kalemlerle arasında bağ kurulamayan kalemler için trend yüzdesi genellikle hesaplanmaz40.

1.3.3.2. Analiz ve Yorum

Bu yöntemde, yorum yaparken birbiriyle ilişkisi olan kalemler göz önünde tutulur. Bu yüzden, yüzdeler bulunduktan sonra birbiriyle ilgisi olan kalemler belirlenir. Daha sonra kalemlerin eğilimleri karşılaştırılarak değişimlerin firma lehine olup olmadığına bakılır ve bu doğrultuda yorum yapılır.

Aralarında ilişki kurulacak kalemler, firmanın türüne göre değişebileceği gibi, analistin istediğine göre de değişebilir. Burada, ana kalemler üzerinden bir ilişki kurulabileceği gibi neden-sonuç ilişkisine göre aktif ve pasif arasında veya bilanço ve gelir tablosu arasında da ilişki kurulabilir.

Bu ilişkilerden en çok kullanılanlarını şu şekilde sıralayabiliriz41: 1. Stoklar-Net Satışlar İlişkisi

2. Ticari Alacaklar-Net Satışlar İlişkisi 3. Stoklar-Ticari Borçlar İlişkisi 4. Dönen Varlıklar-Net Satışlar İlişkisi

5. Dönen Varlıklar-Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar İlişkisi 6. Maddi Duran Varlıklar-Net Satışlar İlişkisi

7. Maddi Duran Varlıklar-Özkaynaklar İlişkisi 8. Yabancı Kaynaklar Toplamı-Özkaynaklar İlişkisi 9. Brüt Satışlar-Net Satışlar İlişkisi

10. Brüt Satışlar Kârı-Faaliyet Giderleri İlişkisi

39 _{Akdoğan-Tenker, Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, s. 503.} 40 _{Akgüç, Mali Tablolar Analizi, s. 340.}

1. Stoklar-Net Satışlar İlişkisi

Net satışların stoklara oranla daha çok artması firma lehine bir durumdur. Bu, firmanın iyi bir satış ve stok politikası uyguladığını, ürettiği veya aldığı kapasitede satış yaptığını gösterir.

Bunun tersi bir durum ise, olumsuz olarak nitelendirilir. Böyle bir durum, stoklarda yığılma olduğunu, stoklara gereksiz yatırımlar yapıldığını veya satışların yavaşladığını gösterir. Bu tür bir gelişme aynı zamanda firmanın kârlılığını da olumsuz etkileyecektir.

2. Ticari Alacaklar-Net Satışlar İlişkisi

Ticari alacakların satışlara aynı trendi göstermesi firmanın kredi politikasında istikrarlı bir seyir izlediğini, bir değişime gitmediğini gösterir.

Ticari alacakların satışların gerisinde kalması veya azalış göstermesi de firma lehine yorumlanır. Birinci durum alacakların zamanında tahsil edildiğinin, ikinci durum ise peşin satış yapıldığının bir göstergesidir.

Ticari alacaklarda satışlara oranla bir artış olması ise olumsuz nitelendirilir. Firma aleyhine olan bu gelişme, firmanın tahsilde zorlandığının ve tahsil sürelerinin uzadığının bir işaretidir.

3. Stoklar-Ticari Borçlar İlişkisi

Ticari borçlara oranla stokların artış eğiliminde olması olumlu bir durum olarak nitelendirilir. Bu, firmanın borç ödeme kabiliyetine sahip olduğunu veya peşin alışlara ağırlık verdiğini gösterir.

Tersi bir durum ise, firmanın borç yükü altında olduğunu ifade eder. Trendlerin böyle bir seyir izlemesi firmanın yeni borç kaynakları bulmasını da güçleştirecektir.

4. Dönen Varlıklar-Net Satışlar İlişkisi

Dönen varlıklar artarken net satışların aynı oranda veya daha hızlı artması istenen bir durumdur. Bu tür bir gelişme, dönen varlıkların dönüşüm hızının yüksek olduğunu, firmanın ek kaynağa ihtiyaç duymayacağını gösterir.

Buna karşılık her iki kalemde de azalma olması iyi karşılanmaz. Böyle bir durum, dönen varlıkların dönüşüm hızının yavaşladığının ve dönen varlıklarının yetersiz olduğunun bir işaretidir.

5. Dönen Varlıklar-Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar İlişkisi

Böyle bir karşılaştırmada dönen varlıkların artması, kısa vadeli yabancı kaynakların azalması istenir. Bu durum, firmanın kısa vadeli borçlarını ödeyebildiğini ve günlük faaliyetlerini karşılayabileceğini gösterir.

Trendlerin tersi bir seyir izlemesi ise, firmanın kısa vadeli borçlarını ödeyemediğinin bir göstergesi olduğu için istenmeyen bir durumdur.

6. Maddi Duran Varlıklar-Net Satışlar İlişkisi

Net satışların maddi duran varlıklarla aynı oranda veya daha hızlı artması firma lehinedir. Firmanın tam kapasitesi ile çalıştığını ve satışın üretimle paralel olduğunu ifade eder.

Net satışların maddi duran varlıkların gerisinde kalması veya azalması ise istenmeyen bir şeydir. Böyle bir durum maddi duran varlıklara gereksiz yatırımlar yapıldığının veya firmanın eksik kapasite ile çalıştığının bir göstergesidir.

7. Maddi Duran Varlıklar-Özkaynaklar İlişkisi

Maddi duran varlıklar artanken, özkaynakların da aynı oranda veya daha hızlı artması istenir. Böyle bir durum, firmanın özkaynaklarının maddi duran varlıklarını karşılayabilecek düzeyde olduğunu gösterir.

Buna karşılık, maddi duran varlıklar artarken özkaynakların azalma eğiliminde olması, firmanın maddi duran varlıklarını yabancı kaynaklarla finanse ettiğini göstermekle birlikte firmanın borç yükü altında olduğunun ve varlıklarının etkin kullanılmadığının da bir ifadesidir.

8. Yabancı Kaynaklar Toplamı-Özkaynaklar İlişkisi

Bu tür bir karşılaştırmada özkaynakların yabancı kaynaklara oranla daha hızlı artması istenir. Firmanın mali durumunun iyi olduğunun bir göstergesi olan böyle bir durum alacaklılara da güven verir.

Bunun tersi bir durum ise, firmanın borç yükü altında olduğunu ve alacakların güvencede olmadığını gösterir.

9. Brüt Satışlar-Net Satışlar İlişkisi

Brüt satışlar artarken net satışların da artması firma lehinedir. Bu yüzden bu oranların birbirine yakın olması veya aynı olması istenir. Böyle bir sonuç, satıştan indirimlerin ve iskontonun az olduğu veya olmadığı anlamına gelir.

Şayet, brüt satışlar net satışların üzerinde bir artış eğilimi gösterirse yani, iki kalem arasındaki fark artarsa olumsuz olarak nitelendirilir. Böyle bir durum ise, firmanın iş hacminde kayıplar olduğu şeklinde yorumlanır.

10. Brüt Satış Kârı-Faaliyet Giderleri İlişkisi

Brüt satış kârı ile faaliyet giderlerinin yanı sıra diğer kâr ve gider kalemleri arasındaki ilişkiler de incelenebilir. Bu tür karşılaştırmalar da kâr kalemlerindeki artışın giderlere göre daha fazla olması istenir.

Brüt satış kârı artarken faaliyet giderleri azalıyorsa firmanın mali durumunun iyi olduğu kanısına varılır. Ayrıca böyle bir gösterge brüt kârın, faaliyet giderleri dışındaki giderleri ve zararları da karşılayabileceğini ve net kârın payının daha fazla olacağını gösterir.

Tersi bir durum ise olumsuz olarak nitelendirilir. Bu durumda firma aşırı bir gider yükü altındadır ve kârı giderlerini karşılamada yetersiz kalacaktır.