4.3. KÂR PLANLAMASI VE MALİYET ANALİZLERİ
4.3.5. Kâr Diyagramları
Faaliyet hacmindeki değişimlerin kâr üzerindeki etkileri kâr diyagramları ile görülmektedir. Bu kâr diyagramı örnek işletmeye uygulandığında ise aşağıdaki grafikler elde edilmiştir. Kâr diyagramı yöntemi görsel olarak mamulün kârlılık düzeyinin ne yönde geliştiğinin izlenebilmesi için kullanılan bir yöntemdir.
Şekil 21: B Mamulü Kâr Diyagramı
Şekil 22: D mamulü Kâr Diyagramı
Şekil 23: E Mamulü Kâr Diyagramı Grafiklerin Yorumlanması;
Bütün mamullere ait kâr diyagramlarında eğim üretim arttıkça artmaktadır. Mamuller için yapılan değerlendirmede, üretimi ve satışı yapılan 4 mamulün de kapasite değerlerinin altında başabaş noktasını yakalayıp kâra geçtiği görülmektedir. Bu durum da her mamul için hedeflenen planın gerçekleşmesi, işletmenin kârlı durumda kalacağının bir
işaretidir. GMO ile birlikte değerlendirildiğinde ise; fiili durum hedeflenen planın altında gerçekleşse bile örnek işletmenin mali açıdan bir sıkıntı yaşamayacağı söylenebilir.
4.4. SAPMA İNCELEMESİ
Örnek işletme, bütçe dönemi sonu gelindiğinde, fiili durum ile bütçe için uygulanmış standart ve uygulama değerleri ele alınarak bir sapma analizi yapılmaktadır. Bu analiz hammadde, dolaysız işçilik ve satış sapması olarak ele alınacaktır.
Örnek işletme için yapılan bu analiz sonucunda sapma nedenleri araştırılarak, bir sonraki dönem için yapılacak çalışmalarda daha az hata yapılması için bir veri olacaktır. Aynı zamanda bu analiz piyasa koşullarının durumu ve işletme verimliliği hakkında da bilgi sağlayacaktır.
4.4.1. Hammadde Sapmaları
Her mamulün kullandığı hammaddeler ayrı ayrı analiz edilecek olup, üçlü sapma yöntemi kullanılacaktır. Fiili hammadde alım fiyatı ve fiili hammadde kullanımları birim üretim başına hesaplanmış ve tablolarda verilmiştir.
Tablo 60: Birim Üretim Başına Fiili Hammadde Kullanımları Aromatik
Yağ Stiren C4 Bütadien Doğal Gaz
A Mamulü 1,75 39,00
B Mamulü 1,02
C Mamulü 1,98
D Mamulü 0,21 0,78
E Mamulü 1,00
Tablo 61: Fiili Hammadde Fiyatları
Hammadde (TL/Birim) Aromatik Yağ 975.000 Stiren 4.150.000 C4 2.875.000 Bütadien 7.620.000 Doğal Gaz 1.095
Tablo 62: A Mamulü Hammaddelerinin Sapması
Aromatik Yağ Doğal Gaz
Fiyat Sapması - 43.750 olumlu -195 olumlu
Miktar Sapması -50.000 olumlu -1.100 olumlu
Bileşik Sapma 1.250 olumsuz 5 olumsuz
A mamulünde kullanılan Aromatik Yağ, bütçede öngörülen fiyattan daha ucuza temin edilmiş ve daha az kullanılmıştır. Bileşik sapması olumsuz, toplam sapma olumlu olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 63: B Mamulü Hammaddelerinin Sapması Stiren
Fiyat Sapması 153.000 olumsuz
Miktar Sapması 80.000 olumsuz
Bileşik Sapma 3.000 olumsuz
Toplam Sapma 236.000 olumsuz
B mamulünde kullanılan Stiren, bütçede öngörülen fiyattan daha pahalı temin edilmiş ve daha fazla kullanılmıştır. Bileşik sapması ve toplam sapma olumsuz olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 64: C Mamulü Hammadde Sapması C4
Fiyat Sapması -251.250 olumlu Miktar Sapması 30.000 olumsuz
Bileşik Sapma -1.250 olumlu
Toplam Sapma -222.500 olumlu
C mamulünde kullanılan C4, bütçede öngörülen fiyattan daha ucuz temin edilmiş ve daha fazla kullanılmıştır. Bileşik sapması ve toplam sapma olumlu olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 65: D Mamulü Hammaddelerinin Sapması
Stiren Bütadien
Fiyat Sapması 31.500 olumsuz 93.600 olumsuz
Miktar Sapması -40.000 olumlu 150.000 olumsuz
Bileşik Sapma -1.500 olumlu 2.400 olumsuz
Toplam Sapma 10.000 olumsuz 246.000 olumsuz
D mamulünde kullanılan Bütadien, bütçede öngörülen fiyattan daha pahalı temin edilmiş ve daha fazla kullanılmıştır. Bileşik sapması ve toplam sapma olumsuz olarak gerçekleşmiştir. Stiren ise; bütçede öngörülen fiyattan daha pahalı temin edilmiş fakat daha az kullanılmıştır. Bu nedenle bileşik sapma olumlu toplam sapma olumsuz gerçekleşmiştir.
Her iki hammadde içinde fiyat beklenilenin üstünde gerçekleşmiştir. Hammadde fiyat sapması kontrol edilemez bir gider olduğundan dolayı bu durumda işletmenin yapabileceği fazla bir şey yoktur.
Tablo 66: E Mamulü Hammadde Sapması Bütadien
Fiyat Sapması 120.000 olumsuz Miktar Sapması -75.000 olumlu Bileşik Sapma -1.200 olumlu Toplam Sapma 43.800 olumsuz
E mamulünde kullanılan Bütadien, bütçede öngörülen fiyattan daha pahalı temin edilmiş ve daha az kullanılmıştır. Bileşik sapması olumlu, toplam sapma ise olumsuz olarak gerçekleşmiştir.
4.4.2. Dolaysız İşçilik Sapmaları
Örnek işletme, bütçe dönemi sonuna gelindiğinde hedeflenen işçilik standartları ile gerçekleşen durumun bir incelemesini yapmaktadır. Bu yapılan dolaysız işçilik sapması için üçlü sapma yöntemi kullanılacaktır.
Her işçi günde 8 saat çalışma yapacaktır. Hedef bütçede; her 5 fabrikada 330 gün üretim yapılması planlanmış, hedef dönem ise 360 alınmıştır. Her mamul için belirlenen birim işçilik ücreti ve işçilik zamanları, bütçe standartları ve fiili durum hesaplanarak aşağıdaki tablolarda verilmiştir.
Tablo 67: Bütçe Dönemi İçin Verilen İşçilik Standartları İşçi Sayısı Dönem (Saat) Üretim Dönemi (Saat)
İşçi Ücreti İşçilik Birim (TL/Saat) A Mamulü 48 138.240 126.720 1.578.520.000 11.419 B Mamulü 48 138.240 126.720 1.578.520.000 11.419 C Mamulü 44 126.720 116.160 1.452.040.000 11.459 D Mamulü 48 138.240 126.720 1.578.520.000 1 1.419 E Mamulü 48 138.240 126.720 1.578.520.000 11.419
Tablo 68: Fiili Dönemde Hesaplanan İşçilik İşçi Sayısı Dönem (Saat) Üretim Dönemi
(Saat) İşçi Ücreti
Birim İşçilik (TL/Saat) A Mamulü 47 135.360 124.080 1.503.688.000 11.109 B Mamulü 45 129.600 118.800 1.492.625.000 11.517 C Mamulü 46 132.480 121.440 1.465.658.000 11.063 D Mamulü 43 123.840 113.520 1.455.550.000 11.753 E Mamulü 50 144.000 132.000 1.665.758.000 11.568
Bütün bu veriler değerlendirildiğinde her mamul için ve toplam olarak hesaplanan işçilik sapması aşağıdaki tabloda hesaplanmıştır:
Tablo 69: Dolaysız İşçilik Sapmaları
Fiyat Sapması Zaman Sapması Bileşik Sapma Toplam Sapma A Mamulü -41.961.600 -32.886.720 892.800 -73.955.520
Olumlu Olumlu Olumsuz Olumlu
B Mamulü 12.700.800 -98.660.160 -846.720 -86.806.080
Olumsuz Olumlu Olumlu Olumlu
C Mamulü -52.462.080 66.003.840 -2.280.960 11.260.800
Olumlu Olumsuz Olumlu Olumsuz
D Mamulü 41.362.560 -164.433.600 -4.809.600 -127.880.640
Olumsuz Olumlu Olumlu Olumlu
E Mamulü 21.456.000 65.773.440 858.240 88.087.680
Olumsuz Olumsuz Olumsuz Olumsuz
Toplam -18.904.320 -164.203.200 -6.186.240 -189.293.760
Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu
Yorumlanması:
- A mamulünde hedef bütçeye göre, ücret ve zaman olarak daha düşük gerçekleşmiştir. Bileşik sapma olumsuz, toplam sapma ise olumlu gerçekleşerek dolaysız işçilik tutarının daha düşük gerçekleşmesine neden olmuştur.
- B mamulünde hedef bütçeye göre, ücret daha yüksek, zaman ise daha düşük gerçekleşmiştir. Bileşik sapma ve toplam sapma olumlu gerçekleşerek dolaysız işçilik tutarının daha düşük gerçekleşmesine neden olmuştur.
- C mamulünde hedef bütçeye göre, ücret daha düşük, zaman ise daha yüksek gerçekleşmiştir. Bileşik sapma olumlu, toplam sapma ise olumsuz gerçekleşerek dolaysız işçilik tutarının daha yüksek gerçekleşmesine neden olmuştur.
- D mamulünde hedef bütçeye göre, ücret daha yüksek, zaman ise daha düşük gerçekleşmiştir. Bileşik sapma ve toplam sapma olumlu gerçekleşerek dolaysız işçilik tutarının daha düşük gerçekleşmesine neden olmuştur.
- E mamulünde hedef bütçeye göre, ücret ve zaman daha yüksek gerçekleşmiştir. Bileşik sapma ve toplam sapma olumsuz gerçekleşerek dolaysız işçilik tutarının daha yüksek gerçekleşmesine neden olmuştur.
Bütün mamuller toplam olarak alınarak yapılacak genel değerlendirme, dolaysız işçilik ücret ve zaman açısından daha düşük gerçekleşerek işçilik maliyeti açısından olumlu bir sonuç oluşmuştur.
4.4.3. Hasılat Sapmaları
Her mamulün hasılat sapması ayrı ayrı ve toplam yapılacaktır. Hasılat sapması için de üçlü sapma yöntemi kullanılacaktır. Gerçekleşmiş satış miktar ve fiyatları tabloda verilmiştir.
Tablo 70: Fiili Satış Miktar ve Fiyatları
Fiili Satış Miktarı Fiili Satış Fiyatı
A Mamulü 34.000 4.150.000
B Mamulü 18.750 6.900.000
D Mamulü 30.000 9.100.000
E Mamulü 16.750 12.750.000
Tablo 71: Hasılat Sapmaları
Fiyat Sapması Miktar Sapması Bileşik Sapma Toplam Sapma A Mamulü 5.250.000.000 -4.000.000.000 -150.000.000 1.100.000.000
olumlu olumsuz olumsuz olumlu
B Mamulü -1.800.000.000 5.250.000.000 -75.000.000 3.375.000.000
olumsuz olumlu olumsuz olumlu
D Mamulü 2.900.000.000 9.000.000.000 100.000.000 12.000.000.000
olumlu olumlu olumlu olumlu
E Mamulü -4.250.000.000 -3.250.000.000 62.500.000 -7.437.500.000
olumsuz olumsuz olumlu olumsuz
Toplam 2.100.000.000 7.000.000.000 -62.500.000 9.037.500.000
olumlu olumsuz olumlu
Yorumlanması:
- A mamulü için, satış fiyatı bütçe için öngörülen değerin üstünde, satış miktarı ise altında gerçekleşmiştir. Bileşik sapma olumsuz, toplam sapma ise olumlu olmuştur.
- B mamulü için, satış fiyatı bütçe için öngörülen değerin altında, satış miktarı ise üstünde gerçekleşmiştir. Bileşik sapma olumsuz, toplam sapma ise olumlu olmuştur.
- D mamulü için, satış fiyatı ve satış miktarı bütçe için öngörülen değerin üstünde gerçekleşmiştir. Bileşik sapma ve toplam sapma olumlu olmuştur.
- E mamulü için, satış fiyatı ve satış miktarı bütçe için öngörülen değerin altında gerçekleşmiştir. Bileşik sapma olumsuz, toplam sapma ise olumlu olmuştur.
Bütün mamullerin genel değerlendirilmesi yapıldığında, fiyat sapması olumsuz, miktar sapması ise olumlu gerçekleşmiştir. Bileşik sapma olumsuz gerçekleşirken genel toplam sapma olumlu gerçekleşmiştir. Bu durum E mamulü hariç hedeflerin aşıldığını ve genel toplamda beklenenin üstünde bir gelir sağlandığını göstermektedir.
SONUÇ
İşletmelerin sahip oldukları kaynakların kullanılmadan önce planlanması, bu planın işletmenin bütününe yayılması, kaynak verimliliği açısından oldukça önemlidir. Kaynaklan optimum kullanarak işletmenin kârlılığının artırılması için öngörüler hazırlanmalı ve bu doğrultuda çalışılmalıdır. İşletmelerde sürekliliği sağlamanın tek yolu işletmeyi ekonomik açıdan yaşamsal sınırların içerisinde tutmaktır.
Üretim yapan bir işletme, sürekli zarar ederek ayakta kalamaz. Sürekli zarar etmek kaynakların tükenmesine yol açacaktır. Bunun sonucunda işletmenin küçü1mesi kaçınılmaz olacak, rakip işletmelere karşı durumu zorlaşacak ve rekabet edemeyecek duruma gelecektir. Böyle bir işletmenin varlığını sürdürmesi mümkün olmayacaktır.
Verimsizlik, işletmeler için en büyük kayıptır. Verimsizlik sonucu kayıpların giderek büyümesi işletme ömrünün kısalmasına sebep olacaktır. Bu tür işletmeler teknolojik açıdan rakiplerin gücü karşısında hedeflerine ulaşmakta zorluk çekecektir.
Gelecekle ilgili kaygı taşıyan işletmeler, geleceğini planlamalı ve sürekli araştırma içerisinde olmalıdır. İşletmeler, yatırımlarını zamanında yaparak rekabet etme olanaklarını sonuna kadar kullanmalıdır. Planlama ve kontrolü en iyi biçimde uygulayan işletmelerin gelecekle ilgili kaygıları azalacaktır.
Bu durumda işletmenin yapacağı uzun vadeli planların yanı sıra kısa ve orta vadeli planların da yapılması ve bunların denetlenmesi, bunun yanında yeni senaryolar hazırlanabilmesi için kârlılık planı çalışmaları yapılması gerekmektedir.
Bütün bu ifadeler göz önüne alındığında, bir işletme bütçesinin hazırlanması ve buna bağlantılı olarak yapılan kâr planlaması ve maliyet analizleri, ürün çeşitliliği olan işletmeler için hayati bir önem taşımaktadır. Yukarıda bahsedilen hayati önem, bu konunun tez olarak seçilip hazırlanmasında büyük katkı sağlamıştır.
Model işletmenin bütçe dönemi sonucunda 15 Milyar TL kârlı olacağı tahmin edilmiştir. Ürün çeşitliliğini ortadan kaldıran satış karışımı tekniği ile başabaş ve amaçlanan kâr noktalarının analizleri yapılmış ve bütçe dönemi ile uygunluğu test edilmiştir. Elde edilen verilerin bütçe dönemi verilerine yakın olduğu görülmüştür.
İşletme bütçeleri hazırlandığında, gelecek dönemin nasıl bir süreç olacağına dair bilgiler elde edilir. Geleceğe ait bu bilgiler üzerinde yeni senaryolar üretme işlevi, kar planlaması ve maliyet analizlerinin uygulanmasıyla yapılır. Üretilen bu projeler işletme
yönetimi tarafından değerlendirilerek bazı yeni kararların alınmasını sağlar. İşletme bütçelerinin doğru temeller üzerine kurulup kurulmadığının araştırılması ise, dönem içerisindeki fiili bilgiler ile işletme bütçeleri karşılaştırılarak sapmaların hesaplanması şeklinde yapılabilir. Bütçe dönemindeki varsayımla çelişen durumlar saptandığında işletme bütçelerinin revizyonu gündeme gelebilmektedir. Bu revizyon işletme kararlarını etkileyecek bir durum oluşturduğunda ise kâr planlaması ve maliyet analizleri yenilenerek, kararların değiştirilebilmesine olanak sağlayabilir.
Avrupa Birliği sürecinde olan Türkiye’de, ekonomik yönden Avrupa’daki işletmelerle rekabet edebilmek için işletmelerin daha etkin ve güçlü olması gerekir. Bunu yaparken de işletmeler, planlama ve bütçeleme sistemine büyük önem vermelidir.
Bu açıdan işletmelere şu öneriler yapılabilir:
1- Türkiye’de işletmeler, uluslararası düzeyde rekabet ortamında olduklarını unutmamalıdır. Bunun için de orta ve büyüklükteki işletmeler planlamaya ve kısa süreli plan uygulaması olan bütçe çalışmalarına önem vermelidir.
2- İşletmeler oluşturacakları sistemi titizlikle seçmeli ve sistemin ihtiyaçlarını doğru ve gerçekçi bir şekilde tespit etmelidir.
3- Her işletme kendine özgü yapısı içinde gereken bilgi akışını sağlamalıdır. Doğru ve ulaşılabilir bilgi temeline sahip olmayan işletmenin yapacağı bütün planların, işletmeyi körleştireceğini ve geleceğini karanlıkta bırakacağını unutmamak gerekir.
4- İşletme yöneticileri planlama ve bütçeleme çalışmalarını benimsemeli ve işletmelerinde esnek bütçe uygulamasına yer vermemelidir.
5- İşletme yöneticilerinin eğitiminde planlama, bütçeleme ve kontrol konularına özel önem verilmelidir. Esnek bütçe uygulamalarında sapma ve kâr analizlerinde teknik bilgi gerektiği unutulmamalıdır.
6- Türk işletmelerinde bütçe uygulamaları yaygınlaştırılmaya çalışılmalı ve hazırlanan bütçelerin dinamik olması sağlanmalıdır.
7- Üretim işletmelerinde planlama konusunun daha önemli olduğu unutulmamalı ve maliyet sistemlerinin seçiminde standart sağlanmalıdır.
8- İşletme faaliyetleri ve sonuçları sadece mali tablolarla değil, bütçe kontrolü ve sapma analizleri ile değerlendirilmelidir.
9- İşletme kontrolü içinde bütçelemeye özel bir yer verilmelidir. Esnek bütçe sayesinde gerçekleşmeler ve bütçeler arasındaki sapmalar zamanında belirlenerek gerekli önlemlerin anında alınabileceği unutulmamalıdır. Böylelikle yönetimin esnek bütçe sayesinde işletme faaliyetleri ile ilgili daha etkin kararlar alması sağlanabilecektir.
KAYNAKLAR I. KİTAPLAR
ACAR, Nesime, Üretim Planlaması Yöntem ve Uygulamaları, Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları, Yayın No: 280, Ankara 1985.
ACHLEITNER, H., R. Hackl, Controlling Informations System, Wien 1994.
AKDOĞAN, Nalân-Nejat Tenker, Tekdüzen Muhasebe Sisteminde Mali Tablolar ve Oran
Analizi, İstanbul SMMM Odası Yayınları, İstanbul 1994.
---, Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, Lebib Yalkın Yayınları, 5.Baskı, İstanbul 1997.
---, Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, Gazi Kitabevi, 7.Baskı, Ankara 2001.
AKDOĞAN, Nalân-Orhan Sevilengül, Tekdüzen Muhasebe Sistemi Uygulaması, Gazi Kitabevi, 10.Baskı, Ankara 2000.
AKGÜÇ, Öztin, Kredi Taleplerinin Değerlendirilmesi, Avcıol Basım-Yayın, 5. Baskı, İstanbul 1991.
---, Finansal Yönetim, Avcıol Basım-Yayın, 6.Baskı, İstanbul 1994.
---, Mali Tablolar Analizi, Muhasebe Enstitüsü Yayınları, 9. Baskı, İstanbul 1995.
AKGÜN, Melek, Gelirler ve Maliyetler Yönüyle Satış Bütçeleme ve Kontrol, Atlas Yayın Dağıtım, İstanbul 2005, s. 45.
AKSOY, Ahmet, İşletme Sermayesi Yönetimi, Gazi Büro Kitabevi, Ankara 1993.
ALPAY, Yurdakul, Bütçeden Stratejik Yönetime İşletme Planlaması, Cem Yayınevi, İstanbul 1990.
ATABEY, N. Ata-Raif Parlakkaya-Ali Alagöz, Genel Muhasebe-Dönem Sonu İşlemleri, Atlas Kitabevi, Konya 2006.
ATAMANALP Celalettin, Reşat Karcıoğlu ve M. Suphi Orhan, Maliyet Muhasebesi, Aktif Yayınevi, İstanbul 2000.
BACKER, Morton, Lyle E. Jacobsen, Yönetim Açısından Maliyet Muhasebesi, (Çev: Sadık Baklacıoğlu), Beta Basım Yayın Dağıtım, 2. Baskı, İstanbul 1983.
BARFIELD, Jesse T., Raiborn Cecily A., Kinney Michael R., Cost Accounting Traditions And Innovations, West Publishing Company, USA 1994.
BEKTÖRE, Sabri-Ferruh Çömlekçi-Halim Sözbilir, Mali Tablolar Analizi, Birlik Ofset, Eskişehir 1998.
BİLGİNOĞLU, Fahir, Muhasebe Organizasyonu, İ.Ü. İşletme Fakültesi Muhasebe Enstitüsü Yayın No:54, İstanbul 1988.
BÜKER, Semih, İşletme Finansmanı, Açıköğretim Yayınları, No:405, 1. ve 2. Fasikül, Eskişehir 1994.
BURCH, John G., Cost And Management Accounting A Modern Approach, West Publishing Co., USA 1994.
BURSAL, Nasuhi-Yücel Ercan, Maliyet Muhasebesi, Der Yayınları, İstanbul 1990.
BÜYÜKMİRZA, Kamil, Maliyet ve Yönetim Muhasebesi, Barış Kitap Basın Yayın Dağıtımcılık Ltd. Şti., 8.Baskı, Ankara 2000.
CAN, Ahmet Vecdi, Hedef Maliyetleme, Sakarya Kitabevi, Adapazarı 2004.
CEMALCILAR, İlhan, İşletme Bütçeleri, Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları No:24-2, İstanbul 1965.
ÇAKICI, Latif, Sanayi İşletmelerinde Kâra Geçiş Analizleri, Ekonomik ve Sosyal Yayınlar A.Ş., Ankara 1975.
ÇALIŞKAN, Ahmet, Uygulamalı Maliyet Muhasebesi, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 2005.
ÇALDAĞ, Yurdakul, Yönetim ve Maliyet Muhasebesi Uygulamaları, Gözlem Yayıncılık, Ankara 2000.
ÇETİNER, Ertuğrul, Konaklama İşletmelerinde Yönetim Muhasebesi, TUTİBAY Limited Şirketi Yayınları, 2. Baskı, Ankara 1995.
---, Maliyet Muhasebesi, TUTİBAY Limited Şirketi Yayınları, 2. Baskı, Ankara 1995.
DEMMER, K.H.-W.Hummer, Yeni İşletme Teknikleri, Aydın Matbaası, Ankara 1978. ERDOĞAN, Melih, İşletmelerin Nakit Yönetiminde Nakit Bütçelerinin Hazırlanması ve
Bağıntılı Tablolar, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 1989.
ERDOĞAN, Muammer, İşletme Finansmanı, Dicle Üniversitesi Yayınları, Diyarbakır 1990.
ERDOĞAN, Necmettin, Maliyet Muhasebesi, Barış Yayınları, 2. Baskı, İzmir 2001. ERKUT, Haluk, Sistem Yönetimi, İrfan Yayıncılık 2.Baskı, İstanbul 1996.
FREEDMAN, David-Robert Pisami-Roger Purves, Statistics, W.W.Norton Company, 3rd Edition, 1997.
GÖKMEN, Cemil, Excel İle Veri Denetimi, Furkan Ofset, Bursa 2004. GÖKTAN, Erkut-Latif Çakıcı, Örneklerle İşletme Bütçeleri, Ankara 1992.
GÜCENME, Ümit, Mali Tablolar Analizi ve Enflasyon Muhasebesi, Alfa Akademi Basım Yayım, 5.Baskı, İstanbul 2005.
GÜREDİN, Ersin, Denetim, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul 1988.
GÜRSOY, Cudi Tuncer, Yönetim ve Maliyet Muhasebesi, Lebib Yalkın Yayımları, İstanbul 1997.
GÜVEMLİ, Oktay,İşletmelerde Kısa ve Uzun Süreli Planlama, Güryay Matbaası, İstanbul 1990.
HACIRÜSTEMOĞLU, Rüstem, Maliyet Muhasebesi, Ders Kitapları AŞ., İstanbul 1995. ---, Maliyet Muhasebesi Uygulamaları, Alfa Yayınları, 3. Baskı, İstanbul
2001.
HAFTACI, Vasfi-Selman A. Erden, Maliyet Çözümlemeleri, KOÜ Yayınları, Kocaeli 1999
HAFTACI, Vasfi, Maliyet Muhasebesi, Beta Basım Yayım Dağıtım, 3.Baskı, İstanbul 1999.
---, İşletme Bütçeleri, Beta Basım Yayım Dağıtım, 4.Baskı, İstanbul 2005. HATİBOĞLU, Zeyyat, İşletme İktisadı, İstanbul 1967.
HATİPOĞLU, Zeyyat, Cudi Tuncer Gürsoy, Maliyet ve Yönetim Muhasebesi, İ.T.Ü. İşletme Mühendisliği Fakültesi, İstanbul 1978.
HORNGREN, Charles T., Alnoor Bhimani, George Foster, Srikant M. Datar, Management
And Cost Accounting, Prentice Hall Inc., New Jersey, USA 1999.
IŞIKLLAR, S. Sadi, İşletme Bütçeleri-Orta Vadeli Planlama, Beta Basım A.Ş., İstanbul 1997.
---, İşletme Planlaması, Şahinkaya Matbaacılık Koll.Şir., İstanbul 1997. İstihbarat-Teknik Konular Rehberi 1, Türkiye İş Bankası Yayınları, 13.Baskı, İstanbul
2004.
KARAKAYA, Mevlüt, Maliyet Muhasebesi, Gazi Kitabevi, Ankara 2004. KOÇEL, Tamer, İşletme Yöneticiliği, Yön Ajans, 3. Baskı, İstanbul 1989.
KOLB, Robert W.-Ricardo J. Rodriguez, Finansal Yönetim, (Çev: Ali İhsan Karacan), Sermaye Piyasası Kurulu Yayınları, Ankara 1996.
KUMKALE, Rüknettin, Muhasebe Terimleri Sözlüğü, www.alomaliye.com, 02.Mayıs.2005.
KUTLAN, Serhat, Maliyet Kontrolü, Alfa Basım Yayım Ltd. Şti, İstanbul 1998.
KÜÇÜKSAVAŞ, Nihat, Yönetim Açısından Maliyet Muhasebesi, Kare Yayınları, 2.Baskı, İstanbul 2006.
LUCEY, T., Costing an Instructional Manuel, English Language Book Society, 2 nd Edition, Eastleigh 1985.
MAHER, Michael, Cost Accouting Creating Value For Management, The MeGraw Hill Companies, 5. Edition, 1997.
MOORE, Carl L., Robert K. Jaedicke, Yönetim Muhasebesi, (Çev: Alpaslan Peker), İ.Ü. İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü Yayınları, No: 91, 2.Baskı, İstanbul 1988.
OKKA, Osman, Mühendislik Ekonomisi, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 2000.
---, Mühendislik Ekonomisine Giriş, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 2003. ---, Finansal Yönetime Giriş, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 2005.
---, İşletme Finansmanı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 2006.
ÖRTEN, Remzi-Aydın Karapınar, Dönem Sonu Muhasebe Uygulamaları, Gazi Yayınları, Ankara 2003.
ÖZTÜRKÇAN, Meriç, İstatistik, KOÜ Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü Yayınları, 2.Baskı, Kocaeli 1998.
PAMUK, Gündüz, Yurdakul Alpay ve diğerleri, Stratejik Yönetim ve Senaryo Tekniği, İrfan Yayıncılık, İstanbul 1997.
PEKER, Alpaslan, Modern Yönetim Muhasebesi, İstanbul Üniversitesi Muhasebe Enstitüsü Vakfı Yayınları, No: 53, 4.Baskı, İstanbul 1988.
PEKİNER, Kamuran, İşletme Denetimi, Sermet Matbaası, İstanbul 1988.
SCHAFFER, Samuel E., Daha İyi Bütçe Nasıl Yapılır?, (Çev: Yakut Güneri), İlgi Yayıncılık, İstanbul 1988.
SECRETT, Malcolm, Mastering Spreadsheet Budgets And Forecasts, Pearson Education Limited, 2rd Edition, London 2000.
SEVGENER, A. Sait-Rüstem Hacırüstemoğlu, Yönetim Muhasebesi, Alfa Yayınları, 7.Baskı, İstanbul 2000.
ŞAHİN, Hüseyin, Yatırım Projeleri Analizi, Ezgi Yayınları, 2. Baskı, Bursa 2000. TAHA, A. Hamdy, Yöneylem Araştırması, Literatür Yayıncılık, İstanbul 2000.
TANDOĞAN, Burhanettin, Risk Analizi Tekniklerine Yönelik Finansal Tablolar Analizi ve
Finansman Yöntemlerinin Değerlendirilmesi, Bursa 2002.
Teknik Konular Rehberi 1 - Kredi-İstihbarat-Muhasebe, Türkiye İş Bankası Eğitim Müdürlüğü Yayınları, 7. Baskı, Ankara 1997.
THOMSETT, Michael C., Bütçeleme ve Tahmin, (Çev: Ezgi Sungur), Epsilon Yayıncılık, İstanbul 1997.
TOKAÇ, Ahmet, İşletmelerde Bütçeleme ve Raporlama, Tunca Kitabevi, İstanbul 2005. ---, İşletmelerde Muhasebe Organizasyonu ve Denetimi, Tunca Kitabevi,
İstanbul 2005.
---, İşletme Yönetimi, Cilt I-II, İ.Ü.İşletme Fakültesi Yayını, İstanbul 1987. TÜRKO, R. Metin, Finansal Yönetim, Alfa Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2002.
USLU, M. Selçuk, Planlama ve Kontrol Açısından Maliyet Muhasebesi, Gazi Üniversitesi Basın Yayın Yüksekokul Basımevi, Ankara 1991.
ÜLGEN, Hayri, İşletme Yönetiminde Bilgisayar, Yön Ajans, 2.Baskı, İstanbul 1990. ÜSTÜN, Rıfat, Maliyet ve Yönetim Muhasebesi, Bilim Teknik Yayınevi, Eskişehir 1990. ---, Maliyet Muhasebesi, Bilim Teknik Yayınevi, 5. Baskı, İstanbul 1996. ---, Yönetim Muhasebesi, Bilim Teknik Yayınevi, 3. Baskı, İstanbul 1997. WELSCH, Glenn A., İşletme Bütçeleri Kâr Planlaması ve Kontrolü, (Çev: Yaman Erdal ve
Diğerleri), Bilimsel Yayınlar Derneği, 3. Basım, Ankara 1978.
YALKIN, Yüksel Koç, Yönetim Aracı Olarak İşletme Bütçeleri, Turhan Kitabevi, 3. Baskı, Ankara 1989.
YOZGAT, Osman, İşletme Yönetimi, Nihat Sayar Yayın ve Yardım Vakfı Yayınları, İstanbul 1990.
YÜKÇÜ, Süleyman, Finansal Yönetim, Vizyon Yayınları, İzmir 1999.
---, Yönetim Açısından Maliyet Muhasebesi, Birleşik Matbaacılık, İzmir 2005. ---, Kalite Maliyetlerinin Muhasebeleştirilmesi, Vizyon Yayınları, İzmir 1999. YÜNGÜL, İbrahim, Üretim Maliyet Unsurlarının Bütçe Yoluyla Kontrolü, Gazi Kitabevi,
Ankara 1998. II. MAKALELER
BAŞ, Melih, “Örneklerle Bütçeleme Teknikleri”, www.brain.com.tr, 2006, s.10.
HACIRÜSTEMOĞLU, Rüstem, “Pazarlama Giderleri Bütçesi” Marmara Üniversitesi
Muhasebe Araştırma ve Uygulama Merkezi Muhasebe Dergisi, No:2, 1986, s.61. KARAPINAR, Aydın, “Fon Akış Tabloları ve TMS 3 Nakit Akış Tablosu”, Yaklaşım Aylık
Dergi, Yıl: 6, Sayı: 64, Nisan 1998, s.145.
KAYA, Şevket, “Sanayide Bütçeleme Sorunu”, İstanbul Sanayi Odası Dergisi, No:269,