Bu araştırmada veriler Okula Aidiyet Duygusu Ölçeği (Goodenow, 1993a) Arkadaş Bağlılığı Ölçeği (Hortaçsu, Oral ve Yasak-Gültekin, 1991) ve Empatik Sınıf Atmosferi Tutum Ölçeği (Özbay ve Şahin, 2000) kullanılarak toplanmıştır. Ölçme araçlarının başına öğrencilerin kişisel bilgilerini toplamak üzere sınıf, yaş, cinsiyet, akademik başarı düzeyi, anne-baba eğitim düzeyi ve ailenin gelir grubu ile ilgili sorulara yer verilmiştir.
3.3.1. Okula Aidiyet Duygusu Ölçeği (OADÖ)
Goodenow (1993a) tarafından geliştirilen ve Sarı (2011) tarafından Türkçeye uyarlanan Okula Aidiyet Duygusu Ölçeği (The Psychological Sense of School Membership Scale), öğrencilerin okullarının önemli bir parçası olarak hissetme düzeylerini, kabul edilme, değer görme ve gruba dahil olma konusundaki duygularını;
okul, öğretmen ve akranlarla bağlantılarını ölçmek amacıyla geliştirilen 18 maddelik Likert tipi bir araçtır. Yanıtlar beşli bir ölçek üzerinden (1. Hiç doğru değil, 5.Tamamen doğru) verilmektedir.
İlköğretim ikinci kademe öğrencilerine yönelik olarak geliştirilen ölçekte yer alan maddeler, objektif bir değerlendirmeden çok, öğrencilerin okula yönelik öznel,
kişisel perspektiflerini ölçecek nitelikte ifadelerden oluşmaktadır. Ölçekte “Buradaki öğretmenler benim gibi insanlarla ilgilenmez”, “Bu okuldaki öğretmenler bana arkadaşça davranır” ve “Bu okula gelmek beni sinirlendiriyor” gibi maddeler yer almaktadır. Ölçekteki beş madde (3, 6, 9, 12 ve 16. maddeler) olumsuz ifadeler şeklindedir. Bu olumsuz maddeler ters puanlandığında her bir öğrenci için tüm maddelerin ortalaması alınarak ölçek puanları hesaplandığı gibi öğrencilerin puanları alt ölçekler bazında da hesaplanabilmektedir. Ölçeklerden alınan yüksek puanlar okula aidiyet duygusunun yüksek olduğuna işaret etmektedir.
Sarı (2011) tarafından yapılan uyarlama çalışmaları sonucunda maddelerin iki bileşende toplandığı, bu iki faktörün toplam varyansın %38.49’unu açıkladığı görülmüştür. Birinci faktör (Okula Bağlılık) ölçekteki 13 olumlu maddeyi kapsamaktadır; diğer faktörde (Reddedilmişlik Duygusu) ise ölçekte yer alan beş olumsuz madde bir araya gelmiştir. Maddelere ait faktör yükleri birinci faktörde 0.44 ile 0.66 arasında; ikinci faktörde ise 0.46 ile 0.75 arasında değişmektedir. Alt ölçeklere ilişkin Cronbach alfa iç tutarlık katsayılarının ise sırasıyla .84 ve .78 olduğu belirlenmiştir. Ayrıca olumsuz maddeler ters çevrilip puanlandığında ölçek puanlarına ait Cronbach alfa iç tutarlık katsayısı .84 bulunmuştur. Maddelere ait madde-toplam puan korelasyonları .31-.61 arasında değişmektedir. Alt ve üst %27’lik gruplar için yapılan t testi sonucunda da tüm maddelerin grupları anlamlı bir şekilde ayırt edebildiği görülmüştür (p<.001). Bu araştırma kapsamında da ölçeğin güvenirlik analizi yenilenmiş ve Cronbach Alfa iç tutarlık katsayısı .79 olarak hesaplanmıştır.
3.3.2. Arkadaş Bağlılık Ölçeği (ABÖ)
Armsden ve Greenberg (1987) tarafından geliştirilen Arkadaş Bağlılık Ölçeği, Hortaçsu, Oral ve Yasak-Gültekin (1991) tarafından Türkçeye uyarlanmıştır. Arkadaş Bağlılık Ölçeği, 25 maddeden oluşan beşli Likert tipi bir ölçektir. Toplam puan ranjı 25–125 arasındadır. Ölçekten alınan yüksek puanlar, arkadaşlara olan güçlü bağlılığa işaret etmektedir. Ölçekte “Arkadaşlarım beni anlar”, “Arkadaşlarım, sağlıklı ve mutlu oluşumla ilgilidirler”, “Problemlerimi ve sıkıntılarımı arkadaşlarımla konuşabilirim”
gibi maddeler yer almaktadır. Ölçeğin orijinal formunda; Güven (Trust), İletişim (Communication) ve Yabancılaşma (Alienation) alt boyutları bulunmaktadır. Öçeğin Türkçe’ye uyarlanması çalışmasında da benzer bir yapı elde edilmiş; bu faktörlere ait iç tutarlık katsayıları sırasıyla .90, .68 ve .73 bulunmuştur (Hortaçsu, Oral ve
Yasak-Gültekin, 1991). Ölçeğin iç tutarlık katsayısı Akkapulu’nun (2005, s.73) yaptığı araştırmada .91, Bilgiç’in (2009, s.48) yaptığı çalışmada ise .92 olarak hesaplanmıştır.
Bu araştırma kapsamında ise ölçeğin Cronbach alfa iç tutarlık katsayısı .89 olarak hesaplanmıştır.
3.3.3. Empatik Sınıf Atmosferi Tutum Ölçeği (ESATÖ)
Empatik Sınıf Atmosferi Tutum Ölçeği (ESATÖ), Özbay ve Şahin (2000) tarafından empatik sınıf atmosferi tutumlarını ölçmek amacıyla geliştirilmiştir. Bu ölçek sınıfta öğretmenin empatik tutumlarının öğrenciler tarafından nasıl algılandığını belirlemede kullanılmaktadır. Ölçek 43 madde ve dört faktörden oluşmaktadır. Empatik Anlama, Olumlu Kabul, Öznel Algılama ve İçtenlik adı verilen bu dört faktör, toplam varyansın %54.13'ünü açıklamaktadır. Empatik Sınıf Atmosferi Tutum Ölçeği likert tipi bir ölçektir. Her madde 1 ile 5 puan arasında değerlendirilmektedir (l= hiçbir zaman, 2=
nadiren, 3=bazen, 4= sık sık ve 5= her zaman). Empatik Anlama alt ölçeği öğretmenin öğrenciyi ne ölçüde doğru anladığıyla ilgilidir ve 15 maddeden oluşmaktadır. Bu alt ölçekte “Benim duygularıma önem verir”, “Her türlü sorunuma ilgi gösterir”, “Bana karşı sıcak ve arkadaşça davranır” gibi maddeler bulunmaktadır. Cronbach alfa iç turalık katsayısı .88’dir. “Beni her şeyimle kabul eder”, “Bir şey öğrenirken bana yardımcı olur” gibi ifadelerden oluşan Olumlu kabul alt ölçeği 10 maddeden oluşmaktadır. Bu alt ölçekte daha çok yargısız kabul, saygı, değer verme, hoşgörü ve öğrenciyi olduğu gibi herşeyiyle kabul etme vurgulanmaktadır. Cronbach alfa iç tutarlık katsayısı .85’tir. Öznel Algılama alt ölçeğinde “Beni başkalarıyla kıyaslamaz”, “Sınıfta bir otorite olmaya çalışmaz” gibi öğretmenin öğrenciler üzerinde odaklanması, otoriter tutumlardan uzak olması gibi ifadeler yer almaktadır. Bu alt ölçek 10 maddeden oluşmaktadır ve Cronbach alfa iç turalık katsayısı .80’dir. İçtenlik/saydamlık alt ölçeği tutarlık, saydamlık, kendiliğindenlik, açıklık, dürüstlük ve spontanlık gibi ifadeler içeren sekiz maddeden oluşmaktadır. Bu alt ölçekte “Bana karşı içten ve dürüst olduğunu hissettirir”, “Yapmacık davranmaktan kaçınır” gibi ifadeler yer almaktadır.
Cronbach alfa iç turalık katsayısı .69’dur. Testin genel güvenirlik katsayısı .91 olarak hesaplanmıştır.
Bu araştırma kapsamında ölçeğin güvenirliği tekrar incelenmiş ve Cronbach alfa iç tutarlık katsayıları Empatik Anlama alt ölçeği için .94, Olumlu Kabul alt ölçeği için
.89, Öznel Algılama alt ölçeği için .90, İçtenlik/Saydamlık alt ölçeği için .85 ve ölçeğin tamamı için de .96 olarak hesaplanmıştır.
3.3.4. Kişisel Bilgi Formu
Araştırmacı tarafından hazırlanan ve diğer veri toplama araçlarının başında bulunan bu formda araştırmaya katılan öğrencilerin kişisel bilgilerini (cinsiyet, sınıf düzeyi, başarı düzeyi, anne-baba eğitim düzeyi vb.) toplamaya yönelik sorular yer almaktadır.