Araştırmanın veri toplama aşamasındaki belgesel tarama için, üniversite kütüphaneleri, kişisel kütüphaneler, ulusal ve uluslar arası veri tabanları, uluslar arası flüt sanatçılarının eserlerine ulaşmak için sanatçıların internet sayfaları ve elektronik postaları, araştırmada incelenecek olan müzik eserleri ve etütleri için nota kütüphaneleri ve internet arşivleri kullanılmıştır.
Araştırmada Batı müziği çalgı eğitimi alan öğrencilerin araştırma konusuyla ilgili durum ve görüşlerine yönelik bir anket çalışması yapılmıştır. Sorular 3 bölümden oluşmuştur bu bölümlerden ilkinde öğrenciye ait kişisel ve eğitim bilgileri, ikinci bölümde müzik ve çalgı eğitimine ilişkin sorular, üçüncü bölümde ise geleneksel Türk müziği öğelerinin çalgı eğitiminde kullanımına ilişkin sorular yer almaktadır.
“Belli ilkeler dikkate alınarak hazırlanmış bir anket formu ve anket uygulaması ile son derece sağlıklı bilgiler toplanabilmekte ve en az hata ile araştırma tamamlanabilmektedir” (Yazıcıoğlu, Erdoğan, 2004: 51). Hazırlanmış olan anket vasıtası ile toplanacak bilgilerin tutarlı ve güvenilir olması açısından, anket çalışmalarında kullanılacak olan soru tipleri, soru sayısı ve soruların sıralaması dikkatle seçilmiştir.
Anketin alan uygulamasına geçilmeden önce test edilmesi gerekmektedir. Bu uygulamanın amacı veri toplama aracının nasıl çalıştığını görmektir. Ön uygulamada her bir sorunun etkinliği ve veri toplama aracının toplam etkinliği değerlendirilir. Ön uygulama ile;
• Tüm kelimelerin anlaşılırlığı • Kavram kargaşası olup olmadığı
• Soruların doğru anlaşılır ve cevaplanır nitelikte oluşu • Önyargılı ve koşullandırıcı soru olup olmadığı • Soruların amaçlanan bilgiyi sağlayıcılığı
• Deneklerin sorulara ilişkin davranış ve tutumları • Araştırmaya yönelik bilgilerin sağlanabilirliği
• Beklenmeyen cevaplarla karşılaşılıp karşılaşılmadığı
• Uygulamanın ortalama süresi, tespit edilebilmektedir (Yazıcıoğlu, Erdoğan, 2004: 64).
Belirtilen kontrolleri yapmak için sınırlı sayıdaki ön uygulamanın ardından gerekli görülen değişiklikler yapılarak anket son halini almıştır. Uygulamaya hazır olan ankette 21 adet soru bulunmaktadır. Bu sorulardan 3 tanesi açık uçlu kişisel bilgi sorusu, 10 tanesi çoktan seçmeli kapalı uçlu, 8 tanesi de 5’li likert tipi derecelendirilmiş kapalı uçlu sorudan oluşmaktadır. Çoktan seçmeli sorularda olası tüm seçenekler bulundurulmaya çalışılmış, deneğin net fikrini veya seçimini belirlemek için de “diğer” seçeneği ilave edilmiştir.
Anket son hali ile çoğaltıldıktan sonra uygulanacak olan öğrencilere dağıtılmıştır. Anket ile toplanması amaçlanan bilgilerin doğruluk ve tutarlılığına katkı sağlaması amacı ile deneklerin anket çalışması hakkında bilgilendirilmesi sağlanmıştır. Bu bilgilendirme sırasında denekler ile tek tek görüşülerek öncelikle anketin amacı ve içinde yer aldığı çalışmanın konusu açıklanmıştır. Denekleri yönlendirecek yanlı söylemlerden kaçınılarak, toplanması planlanan bilgilerin, yürütülen çalışmanın tutarlılığı ve güvenirliği açısından önemi anlatılmıştır. Yapılan çalışma ile ortaya çıkacak sonuçların önemi tüm deneklere açıklanmıştır. Deneklerin, anketin amaçlarını ve önemini kavrayarak, çalışmaya sorumlu, objektif ve hevesli olarak katılması sağlanmaya çalışılmıştır.
Öğretim elemanları ile yapılan standartlaştırılmış açık uçlu görüşme için 12 sorudan oluşan bir görüşme formu kullanılmıştır. Görüşmeler ses kayıt cihazı ile kaydedilip daha sonra araştırmacı tarafından yazıya dökülmüştür.
Uzman grubunun yazılan etütler hakkındaki yorumları yazılı bir rapor halinde sunmaları istenmiştir. Her konu için toplam 14 farklı rapor alınmıştır.
Araştırmanın deney aşamasında öğrencilerin deney süreci ve deney sonrası performanslarını ölçmek amacı ile ön test, son test verilerinin toplanması için “Performans değerlendirme ölçeği” kullanılmıştır.
Gözlemlerde, yapılan gözleme ilişkin bilgilerin kaydedilmesi, bilgilerin sayısallaştırılması amacıyla, bir form geliştirilir. Bu form gözlenecek durumları belirttiği için gözlemciye bir yol gösterici, gözlem kayıtları işlendiği için de tarama ve kontrol listesi ya da dereceleme ölçeği işlevini görmektedir” (Yazıcıoğlu, Erdoğan, 2004: 82). Araştırmada deney ve kontrol grubunu oluşturan öğrencilere, öğretim programı süreci öncesinde ön test uygulanmıştır. Ön test sonrası 14 haftalık uygulama sürecinde deney grubu geliştirilmiş öğretim programı ile kontrol grubu ise standart öğretim programı ile çalıştırılmıştır. 14 haftalık program sonunda, deney ve kontrol grubu son teste tabi tutularak elde edilen veriler oluşturulmuş olan performans değerlendirme ölçeği ile kayıt altına alınmıştır. Bu aşamalarda kullanılan performans değerlendirme ölçeği, öğrencilerin deney sürecinin başındaki ve sonundaki performans seviyelerini ölçmeye yönelik kriterler ile hazırlanmıştır.
Performans değerlendirme ölçeğinde yer alan üniteler, 14 haftalık öğretim programında öğrencilere öğretilmesi amaçlanan temel flüt tekniklerine ait davranışları ve müzikal bütünlüğü içermektedir. Ölçeğin oluşturulması aşamasında, ölçeğin öğrencilerin performans durumlarını ortaya koyabilme özellikleri gözden geçirilmek üzere uzman görüşlerine başvurulmuştur. Ölçekte bulunan ünitelerin, 14 haftalık programın kazanım hedeflerini ve uygulama sonunda bu hedefleri gerçekleştirilme durumlarını tespit edebilme özellikleri değerlendirilmiştir. Bu aşamada ayrıca anlaşılabilirlik, işlevsellik ve güvenirlik açısından gerekli görülen düzeltmeler yapılarak ölçek son haline getirilmiştir.
“Gözlem kılavuzu konuya ve gözlem amaçlarına bağlı olarak, çeşitli şekillerde olabilir. Her birinde, gözlenecek ünitelerin, varlık ve yokluklarının işaretleneceği, onların değişik belirtilerinin yinelenmesinin sayılacağı, miktarlarının yazılacağı ya da, belli bir derecelenmiş ölçeğe göre, o belirtilerin değerlendirilmesinin yapılacağı bir düzen geliştirilir. Çoğu gözlem kılavuzları ayrıntılı gözlem ünitelerinin listelendiği maddelerden oluşur. Bu maddelerin yanına amaca göre onun görüldüğünü belirten bir tik işareti, çetele, miktar belirten sayı ve nihayet derecelenmiş ölçek üzerindeki yerini belirten işaretler konulur” (Karasar, 2008:159). Geliştirilen ölçekte bulunan 15 ünite; 5’li likert tipi derecelendirme ölçeği ile değerlendirilmek üzere hazırlanmıştır. Hazırlanmış olan performans değerlendirme ölçekleri, alanında uzman olan 10 gözlemciye dağıtılmış ve deney kontrol gruplarına ait ön test - son test
performanslarının ölçülmesi sağlanmıştır. Gözlemcilerinin, ön test-son test performansları değerlendirmesi için performanslar video kamera ile kayıt altına alınmıştır.
“Yardımcı gözlem araçları ile gözlenmek istenen olaylardaki gelişimlerin her aşaması kaydedilmekte, daha sonra ayrıntılı olarak yeniden değerlendirmeye alınmaktadır. Gözlem formlarının yanı sıra, bu araçlardan yararlanılarak kaydedilen verilerin, dolayısı ile araştırmanın, geçerliliği ve güvenirliği çok yüksek olmaktadır “(Yazıcıoğlu, Erdoğan, 2004: 83).
Tablo 2. Öntest ve Sontest Performanslarını Değerlendirmek Đçin Oluşturulan “Performans Değerlendirme Ölçeği”
PERFORMANS DEĞERLENDĐRME ÖLÇEĞĐ
Tamamen Büyük
Ölçüde Kısmen Çok Az Hiç
1 Tek dil tekniğini doğru ve
temiz seslerle yapabilme
2 Legato tekniğini doğru ve
temiz seslerle yapabilme
3 Dizi sesleri doğru ve temiz
seslerle yapabilme
4 3. oktav sesleri doğru ve
temiz seslerle çalabilme
5 Aralıkları doğru ve temiz
seslerle çalabilme
6 Sus işaretlerini doğru
süreler ile yapabilme
7 Staccato tekniğini doğru
ve temiz seslerle yapabilme
8 3’leme tartımları doğru
süreler ile çalabilme
9 Senkoplu tartımları doğru
süreler ile çalabilme 10 8’li dizileri ve arpej sesleri
doğru ve temiz seslerle çalabilme
11 Çapraz parmak geçişlerini hatasız ve eşit hareketlerle yapabilme
12 Süslemeleri doğru
notalarla, temiz seslerle ve doğru sürelerde çalabilme 13 Çift dil tekniğini tekniğini
doğru ve temiz seslerle yapabilme
14 Üç dil tekniğini tekniğini doğru ve temiz seslerle yapabilme
15 Eseri müzikal bütünlük içinde çalabilme