Çift dil tekniği

Dilli çalınan pasajın hızı çok yüksek olduğunda, tek dil tekniği yetersiz kalmaktadır. Bu durumda daha fazla süratlilik imkânı veren çift dil tekniğini (t-k) kullanmak gerekir. Bu artikülâsyonun güç olan yönlerinden biri ise iki dil hareketinin eşitliğinde yatmaktadır. Đlk hecedeki tonda elde edilen kalite, ikinci hecedeki tonda zayıf ve boş bir hal almaktadır. Öğrenciler bu artikülasyonu çalışırken, iki dil hecesinin eşitliğini ve bu iki hece arasındaki ton kalitesinin tutarlılığını dikkate almak durumundadır (Taffanel&Gaubert,1958:92).

“Çift dil tekniğinin uygulanışında, dilin ucu damağın ön kısmına vururken “tu” hecesini, dilin ortası ağzın arka tavanına vururken “ku” hecesini meydana getirmektedir” (Galway,1980:121).

Çift dil tekniğinde tu-ku hecelerini öncelikle tekrar eden aynı notalar üzerinde çalışmak, bu iki hecenin gücünü ve ton kalitesini eşitlemek için gereken dikkatin yoğunlaşmasını kolaylaştıracaktır. Daha sonraki aşamalarda çift dil tekniği, sıralı sesler ve farklı genişliklerdeki aralıklar üzerinde kademeli olarak çalışılmalıdır. Çift dilli notalar süre olarak birbirine eşit olmalı ve dengeli çalınmalıdır. Tonlar iki hecede de birbiriyle aynı kalitede ve temiz duyulmalıdır. Çift dil tekniğinin en önemli noktalarından biri de, dilin hareketleri yanında parmak hareketlerinin de bu tekniğin doğru yapılmasında etkili oluşudur. Hızlı çalınan çift dilli pasajlarda parmaklar da aynı hıza ve yumuşaklığa uyum sağlamalı, her bir dil ile parmak hareketi birbirine eşit sürede ve nitelikte yapılmalıdır. Parmak hareketlerindeki olası dengesizlik ya da sertlik, çalınan çift dilli pasajın teknik ve müzikal açıdan hatalı olmasına sebep olacaktır. Bu yüzden çift dil çalışmalarının kusursuz şekilde yapılabilmesi için, gam çalışması ve parmak çalışması gibi yan çalışmaların eşgüdümlü olarak sürdürülmesi faydalı olacaktır.

Çift dil tekniği hızlı tempolarda kullanılacak bir teknik olmasına karşın, sahip olduğu hızın yanında aynı zamanda akıcı ve bütünlük içinde duyulmalıdır. Bu sebeple çalınan müziğin türüne, hızına, nüanslarına ve ifade tarzına göre çift dil tekniğini, tu-ku, du-gu, ti-ki, di-gi gibi farklı hecelerle yapmak mümkündür, bu hecelerde dil ağzın içindeki şeklini ve burduğu noktayı küçük farklılıklarla değiştirdiği için, elde edilen çift dil etkisi de farklılaşacaktır.

Hazırlanan çift dil çalışmalarında, öğrencilerin çift dil tekniğini doğru ve eşit dil vuruşlarıyla, kaliteli ve birbirine eşit özellikteki tonlarla, eşit ve uyumlu parmak hareketleriyle yapmayı öğrenmeleri, amaçlanmıştır.

Şekil 51. Çift Dil Çalışması no.1

1. Çift dil çalışması 2. ve 3. oktavlarda yazılmıştır. 4/4’lük ölçüde olan çalışmada 8’lik 4’lük ve 16’lık notalar kullanılmıştır. Çalışmada öğrencilerin, çift dil tekniğini bir melodi içinde kullanmaları amaçlanmıştır. Flütün 2. oktav bölgesi ile 3. oktavın ilk yarısı kullanılarak, öğrencilerin çift dil tekniği çalışmalarına rahat elde edebildikleri bir ses alanından başlamaları amaçlanmıştır. Çalışmanın giriş kısmında ağırlıklı olarak yan yana en fazla iki notadan oluşan çift dil pasajları yer almıştır. Bu pasajların ara kısımlarında ise 4’lük ve 8’lik suslardan ve notalardan oluşan melodi, öğrencilerin çift dilli notaları daha rahat, düşünerek ve yorulmadan seslendirebilmeleri

için basit yazılmıştır. Çalışmanın ilerleyen kısımlarında ise yan yana gelen çift dilli notaların sayısı artırılarak öğrencilerin sürekli bir çift dil pasajını tek ses üzerinde seslendirdikleri ses kalitesi ve teknik yeterlilikle çalabilmeleri amaçlanmıştır. Çalışma içindeki çift dilli notalar ağırlıklı olarak aynı sesin tekrarı şeklinde yazılmıştır. Bu doğrultuda öğrencilerin dikkatlerini parmak hareketleri ya da ses aralığındaki dudak ve üfleme pozisyonlarına yoğunlaştırmadan, öncelikli olarak çift dil tekniğindeki dil vuruşu ve nefes akışına odaklanabilmeleri amaçlanmıştır.

Şekil 52. Çift Dil Çalışması no.2

2. Çift dil çalışması 1. 2. ve 3. oktavlarda yazılmıştır. 4/4’lük ölçüde olan çalışmada 8’lik 4’lük ve 16’lık notalar kullanılmıştır. Đlk çalışmadan farklı olarak 3. ve 2. oktav ses alanından açılan ve işleyen melodi, öğrencilerin 1. oktav ses alanında çift dil çalabilmeyi öğrenmeleri amacı ile kademeli olarak 1. oktava doğru inmiştir. Aynı zamanda ilk çalışmada ağırlıklı olarak aynı sesin tekrarı şeklinde yazılmış olan çift dilli notalar yerine, buradaki çift dilli notalar dizi sesler ve farklı genişlikteki aralıklardan oluşmaktadır. 16’lık süredeki çift dilli motiflerin arasında 4’lük notalar yazılarak, öğrencilerin 16’lık çift dilli sürelerde kaybetme olasılıkları olan ton kalitelerini, daha uzun süreli olan 4’lük notalarda tekrar düzelterek bir sonraki çift dilli motife bu tonlarla

devam edebilmeleri amaçlanmıştır. Bu yöntem döngüsel olarak bütün çalışma boyunca kullanılarak, öğrencilerin çift dilli kısa zamanlı ve tek dilli uzun zamanlı notalar arasındaki ton farklarını kıyaslamaları, muhtemel ton bozulmaları ya da ağızlık ve üfleme pozisyonu değişimlerini kontrol altında tutarak düzeltmeleri amaçlanmıştır.

Şekil 53. Çift Dil Çalışması no.3

3. Çift dil çalışması 1. 2. ve 3. oktavlarda yazılmıştır. 9/8’lik aksak usulde olan çalışmada 8’lik 4’lük ve noktalı 4’lük notalar kullanılmıştır. Bu çalışmada öncekilerden farklı olarak 8’lik notalar çift dilli olarak yazılmıştır. 9/8’lik aksak ritmin hareketli karakteri gereği çift dilli çalınmaya uygun olan 8’lik notalar sürekli olarak kullanılmıştır. Böylece çift diller okuma ve takip etme açısından kolaylaşmış, aynı zamanda çift dilli notaların sürekliliği artarak, öğrencilerin önceki çalışmalarda pekiştirdiği çift dil tekniğini daha akıcı ve sürekli tutarlı bir ton kalitesi ile seslendirebilmeleri amaçlanmıştır. Arka arkaya gelen çift dilli notaların sayısının

arttırılması ile öğrencilerin ağızlık pozisyonlarını, nefes basınçlarını, ton kalitelerini ve dil vuruşlarını daha yoğun düşünerek, bu açılardan elde ettikleri kaliteyi tutarlı ve sürekli hale getirebilmeleri amaçlanmaktadır.

Şekil 54. Çift Dil Çalışması no.4

4. Çift dil çalışması 2. ve 3. oktavlarda yazılmıştır. 4/4’lük ölçüde olan çalışmada 16’lık, 8’lik 4’lük notalar kullanılmıştır. Diğer çift dil çalışmalarının amaçlarına yönelik bütün unsurları içeren çalışma, çift dil ile seslendirilecek notaların kesintisiz olarak en sık olduğu çalışmadır. Çalışma bu yönüyle, öğrencilerin önceki çalışmalarda geliştirdikleri çift dil tekniğini, sürekliliğini artırarak pekiştirmelerini amaçlamaktadır. Çift dilli pasajlar, ağırlıklı olarak dizi sesler, arpejler ve farklı genişlikteki aralık atlamalardan oluşmaktadır, böylece öğrencilerin önce tek ses üzerinde sonra küçük dizi sesler üzerinde öğrendikleri çift dil tekniğini, birbirini takip eden daha geniş aralıklar ve daha uzun ses dizilerinde aynı teknik yeterlilik ve ton kalitesi ile seslendirebilmeleri amaçlanmıştır.