Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılması

Hiçbir hak ve özgürlük sınırsız değildir. Bütün hak ve özgürlükler belli sınırlar içerisinde kul-lanılabilir. Her hak ve özgürlüğün, kendi ni-teliğinden kaynaklanan doğal sınırları vardır. Örneğin, düşünceyi ifade özgürlüğü şiddet içeremez ya da şiddeti teşvik edemez. Aynı biçimde, toplantı ve gösteri yürüyüşü hak-kı silahsız ve saldırısız kullanılmalıdır [1.42]. Basın hürriyeti kullanılırken kişilere iftira ve hakaret edilmesi ya da başka şekillerde kişile-rin şeref ve haysiyetine saldırılması mümkün değildir. Yine ifade hürriyeti insanları suç işle-meye teşvik etmek ya da iftira, hakaret etmek biçiminde kullanılamaz. Benzer şekilde dilek-çe hakkı, hakaret ve tehdit idilek-çeremez [1.38].

Bir hak ya da özgürlüğün sınırlanması, o hakkın kullanım alanının ve olanağı-nın dışarıdan yapılacak bir müdahale ile daraltılması anlamına gelir. Sınır-lama doğrudan anayasayla yapılabilir ya da anayasa bunu yasama organına (Türkiye Büyük Millet Meclisi) bırakmış olabilir [1.43]. 1982 Anayasası’na göre “Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeple-re bağlı olarak ve ancak kanunla sınır-lanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gerek-lerine ve ölçülülük ilkesine aykırı ola-maz.” (md. 13).

Görsel 1.42: Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı

Demokratik toplumlarda temel hak ve hürriyetler sınırlandırılsa bile bu sınırlandırma sınırsız, keyfî bir şekilde olmamalı ve temel hak ve hürriyetler bütünüyle yok edilmemelidir. Yani sınırlandırmalar ölçü-lü ve birtakım şartlara bağlı olmalıdır [1.39]. Temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılma şartları Tablo 1.13’te sıralanmıştır.

Tablo 1.13: Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılma Şartları

Olağanüstü dönemlerde temel hak ve hürriyetlerin kullanımı sınırlandırılıp durdurulabilir. Ancak öyle haklar vardır ki olağanüstü dönemlerde bile dokunulamaz. Bu hakların birincisi, yaşama hakkıdır. Çünkü diğer bütün haklar ve bu haklara dair vazifeler, hep yaşama hakkına dayanır. Ayrıca kişinin maddi ve manevi varlığının bütünlüğüne dokunulamaz. Kimse din, vicdan ve düşünce kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz ve bunlardan dolayı suçlanamaz. Suç ve cezalar geçmişe yürütülemez. Suçluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz (Masumiyet Karinesi).

SIRA SİZDE

1. “Masumiyet karinesi” kavramını araştırınız. Bir hikâye ile sınıfta anlatınız.

2. Yakın zamanda ülkemizi etkisi altına alan Covid-19 (Kovid-19) salgını sürecinde

sınırlan-dırılan temel hak ve hürriyetlerimizi belirleyip sınıfta arkadaşlarınızla tartışınız.

1

2

3

4

5

6

7

Sınırlama, yasama organı tarafından kanunla yapılmalıdır.

Sınırlama, Anayasa’da belirtilen belli sebeplere dayanmalıdır.

Sınırlamada ölçülülük ilkesine uyulmalıdır.

Sınırlama, Anayasa’nın sözüne ve ruhuna uygun olmalıdır.

Sınırlama, demokratik toplum düzeninin ve laik Cumhuriyet’in gereklerine uygun olmalıdır.

Sınırlama, temel hak ve hürriyetlerin özlerine dokunmamalıdır. Savaş, seferberlik, ayaklanma, deprem, salgın hastalıklar gibi ola-ğanüstü hâllerde, milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlal edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanımı sınırlandırılabilir.

UYGULAMA FAALİYETİ 2

Amaç ^{Dijitalleşen dünyanın toplumsal yaşam ve insan haklarına olumlu ve olumsuz} _{etkilerini içeren münazara etkinliği düzenlemek.} Süre 2 Hafta

Değerlendirme Münazara Değerlendirme Formu

21. yüzyılda tüm dünyada dijital bir değişim ve gelişim yaşanmaktadır. İnternetin her geçen gün yaşamımıza daha çok dâhil olması, sosyal iletişim araçlarının çeşitlenmesi, yapay zekâ vb. alanlardaki teknolojik gelişmeler bunlardan sadece birkaçıdır. Bu gelişmeler insan hayatını hem olumlu hem de olumsuz yönde etkilemektedir. İnsan hakları, bu hakların korunması ve kullanılması, toplumsal yaşam, demokratik süreçler dijital gelişmelerin etkilediği alanlardan bazılarıdır.

Dijitalleşen dünyanın toplumsal yaşam ve insan haklarına olumlu ve olumsuz etkilerini içeren münazara etkinliği düzenleyiniz. Aşağıda uygulama faaliyetini yapmanıza yardımcı olacak bil-giler yer almaktadır.

• Konuyu olumlu ve olumsuz yönden tartışmak üzere dörder kişiden oluşan iki grup oluşturulur. • Üç kişiden oluşan jüri belirlenir.

• Gruplara kendi konuları hakkında araştırma yapmaları için bir hafta süre verilir.

• Kurallar ve münazaraya önce başlayacak olan grup münazara öncesi jüri tarafından belirlenir. • Tüm konuşmacıların fikirlerini paylaşabilmeleri için konuşmacıların sırayla söz alması sağlanır. • İlk söz alan grubun görüşlerini savunmasının ardından diğer grubun söz alması sağlanır. • Münazaranın süresi önceden belirlenir.

• Münazarada grupların savundukları fikirlerle karşı taraf ikna edilmeye çalışılır.

• Her konuşmacının konuşacağı süre ve münazaranın ne zaman biteceği jüri tarafından takip edilir. • Münazara bittiğinde her grup münazara değerlendirme formuna göre değerlendirilir. • Jüri değerlendirmesi masadan kalkmadan herkesin huzurunda yapılır.

• Jürinin puanları toplaması ve kazanan grubu açıklaması sağlanır.

Bu uygulama faaliyeti kapsamında jüri üyelerinin aşağıdaki münazara değerlendirme formunda yer alan ölçütlere göre yarışmacıları değerlendirmelerini sağlayınız. Her grup için yarışmacılarının aldığı puanla-rın genel toplamını belirleyiniz. Ortaya çıkan en yüksek genel toplam puanına göre başarılı olan grubu belirleyiniz.

MÜNAZARA DEĞERLENDİRME FORMU

Münazara Yeri

Münazara Konusu

Tez: Dijitalleşen dünya toplumsal yaşam ve insan haklarını

olumlu etkiler.

Antitez: Dijitalleşen dünya toplumsal yaşam ve insan

hakla-rını olumsuz etkiler.

1. Grup Konu 2. Grup Konu

Değerlendirme Konuları _Puan

1. Y arışmacı 2. Y arışmacı 3. Y arışmacı 4. Y arışmacı 1. Y arışmacı 2. Y arışmacı 3. Y arışmacı 4. Y arışmacı Konuya hâkimiyet 25 Vurgu, tonlamaya dikkat etme ve

Türkçeyi etkili kullanma ²⁰

İkna yeteneği 25

Beden dili (Jest ve mimikler) 20 Zamanı verimli kullanma 10

Genel Toplam

Suç işlemek serbest olsaydı dünya nasıl bir yer olurdu? Sınıf arkadaşlarınızla tartışınız.

H A Z I R L I K Ç A L I Ş M A L A R I