Telafi Çalışmasının Hükümleri ve Esnekliğe İlişkin Görünümleri

Telafi çalışmasına imkân veren olayların varlığı işyerinde muhakkak telafi çalışması yapılacağı anlamını taşımaz. Telafi çalışması yapılıp yapılmamasına ilişkin takdir hakkı işverendedir. Bu sebeple telafi çalışmasının uygulanması için işçinin rızası aranmaz bunun tek istisnası işçinin talebi ile kendisine izin verilmesi halidir.

1475 sayılı Kanun döneminde bu konuda hüküm olmamasına rağmen bazı koşullarda telafi çalışması yapıldığından bahsetmiştik. Eski kanun döneminde iş yaşantısının ihtiyaç duyduğu bu düzenlemeyi uygulama yolu ile aşmasının ardından 4857 sayılı Kanuna bu konuda bir hüküm koyma zarureti açıkça hasıl olmuştur. Katı hükümler içeren 1475 sayılı Kanun uygulama ile esnekleştirilmeye çalışılmışsa da yasal anlamda esneklik 4857 sayılı Kanun ile gelmiştir. Telafi çalışması da esnekliğin iş hukukunda görünüm şekillerinden biri olmuştur.

Telafi çalışması kaynağını oluşturan nedenin ortadan kalkmasını ve işyerinin normal çalışma dönemine başlamasını takip eden iki ay içerisinde

380 _{CANİKLİOĞLU, Çalışma Süreleri, 192.}

158 yaptırılır. Bu sürenin sözleşmelerle uzatılması mümkün değildir382_{. Bu iki aylık} süre bu çalışmayı gerektiren halin ortadan kalkmasından itibaren başlayacaktır383_. Uygulamada telafi çalışmasının sona erdiği tarih ile işçinin işbaşı yaptığı tarih arasında farklılık olduğu gözlemlenmektedir. İşçinin rapor, yıllık izin vs. gibi sebeplerle iş başı yaptığı tarih değiştiği gibi kanunen tanınan 2 aylık süre içinde yine izin rapor gibi durumlar sebebi ile telafi çalışması yaptırılamaması gibi durumlarla karşılaşılabilmektedir. Böylesi durumlarda ise 2 aylık süreye, kullanılan rapor ve izin süresi kadar süre eklenerek bu süre içinde telafi çalışması yaptırılabilmektedir384_.

İki aylık süre içinde telafi çalışması yaptırılmamış ise artık bu tarihten sonra işçiden telafi çalışması yapması istenemez. İşveren işçiyi çalıştırmadan ödediği ücreti de geri isteyemez. Ancak telafi çalışması yaptırılması planlanan 2 aylık süre içinde işçi, iş akdini sona erdirmişse bu durumda kendisine izinli olduğu sürede ödenen ücreti iade etmekle yükümlüdür385_.

4857 sayılı İş Kanuna paralel bu hükmün devamında telafi çalışması yaptıracak işverenin; bu çalışmanın 4857 sayılı İş Kanununun 64. maddesinde sayılan nedenlerden hangisine dayandığını açık olarak belirtmek, hangi tarihte çalışmaya başlanacağını, ilgili işçilere bildirmek zorunda olduğu da hükme bağlanmıştır. Maddenin 3. fıkrasında telafi çalışmasının, kaynağını oluşturan zorunlu nedenin ortadan kalkması ve işyerinin normal çalışma dönemine başlamasını takip eden 2 ay içerisinde yaptırılması gerekliliği belirtilmiştir. 386

Telafi çalışmasının, işçiye esneklik anlamında sunduğu bir diğer olanak işçinin talebi ile sonradan telafi çalışması yapılması koşulu ile kendisine izin verilmesini sağlamasıdır. Bu durum işçiye önceden veya sonradan normal çalışma

382 _{SOYER, İşin Düzenlenmesi, 30; EKMEKÇİ, Telafi Çalışması, 35; AKYİĞİT, Telafi Çalışması,}

12.

383 _{EKONOMİ, Telafi Çalışması, 1255; AKYİĞİT, Telafi Çalışması, 12.} 384 _{EKMEKÇİ, Telafi Çalışması, 35.}

385 _{EKMEKÇİ, Telafi Çalışması, 35.}

159 sürelerinin üzerinde çalışarak izinli olarak geçirdiği veya geçireceği süreleri kendi iradesi ile belirleyebilme imkânı tanır. Böylelikle bu hüküm ile işçi çalışma zamanı ile özel hayatına ilişkin zamanını kendi ihtiyaçlarına göre belirler. 387

Telafi çalışmasının uygulanmasında çalışmanın iki aylık süre içinde yaptırılması gerekliliğine ilişkin hüküm eleştirilere sebep olmuşsa da hükmün amacı işçiyi belirsizlik ortamına düşmekten korumaktır. Yine esneklik çerçevesinde işçi yararına olacak şekilde bu iki aylık süre kısaltılabilecekken arttırılması mümkün değildir. 388

Kanuna göre çalışılmayan süreler için karar verme ve uygulama yetkisi işverendedir. Ancak yapılacak çalışmanın günlük azami süresi İş Kanununun 64./f. 2 ve ÇSY. 7/3’ de belirtilmiştir. Buna göre telafi çalışması günlük 11 saatlik en çok çalışma süresini aşmamak koşulu ile 3 saatten fazla olmaz. Bu sürelerin üzerinde telafi çalışması yapılması mümkün değilken bunların altındaki sürelerle telafi çalışması yapılması mümkündür.389

Telafi çalışması, Eyrenci’ ye göre; kanuni ve akdi tatil günlerinde yaptırılamaz390_{. Ancak çalışılmayan cumartesi günü telafi çalışması yaptırılıp} yaptırılmayacağı doktrinde tartışmalıdır.

Ekonomi ve Demir kanuni iş günü olan Cumartesi günü telafi çalışması yaptırılabileceğini belirtmektedirler. Zira Yargıtayın yıllık izin günlerinin hesabında çalışılmayan Cumartesi gününü iş günü kabul etmesi görüşünden hareketle bu uygulamayı benimsenin mümkün olduğu kanaatindeyiz.

387 _{ASTARLI, Çalışma Süreleri, 335.} 388 _{SOYER, İşin Düzenlenmesi, 30.} 389 _{AKYİĞİT, Telafi Çalışması, 11.}

160 Mollamahmutoğlu ise, işçiye serbest zaman olarak tanınan ve normal zamanda çalışılmayan Cumartesi günü telafi çalışması yaptırılmasını uygun bulmamaktadır.391

Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 2007/27667 E., 2008/5298 K. Sayılı 17.03. 2008 tarihli bir kararında çalışılmayan Cumartesi gününde telafi çalışması yapılabileceğini belirtmektedir. Zira Cumartesi günü esas itibariyle bir tatil günü değil, iş günüdür. İş yerlerinde çoğu zaman, haftalık çalışma süresi olan 45 saatin haftanın 5 iş gününe dağıtılması sebebiyle Cumartesi günü çalışılmamaktadır. Yani Cumartesi günü tatil günü değil, boş gündür. Bu sebeple de çalışılmayan Cumartesi günü telafi çalışması yapılması kanuna uygundur392_.