Teknolojik Gelişmeler

Teknoloji, Longman American Dictionary’de, bilginin sonucu olarak geliştirilen ve kullanılan makine ve ekipman; AnaBritannica Genel Kültür Ansiklopedisi’nde ise “bilimin, pratik yaşam gereksinimlerinin karşılanmasına yönelik uygulamaları” şeklinde tanımlanmaktadır. Eski Yunanca tekhne(yetenek, hüner, bir şeyi yapabilme, sanat, zanaat) ve logos (söz, sözcük) kelimelerinden oluşturulan teknoloji terimi sanatlar üzerine konuşma anlamına gelmekte idi. Ancak zaman içinde teknoloji sözcüğünün anlamı değişmiş ve “bilimsel araştırmalarla elde edilen somut yararlı sonuçları ve bunlara ilişkin araç, yöntem ve süreçlerin bütünü”nü ifade eden bir anlam kazanmıştır. Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisinde ise teknoloji terimi, “belli bir teknik alanda bilimsel ilkelere dayanan tutarlı bilgi ve uygulamaların tümü” olarak tanımlanmaktadır51.

Teknoloji genellikle günümüze özgü bir kavram olarak görülse de insanlık tarihi kadar eski olup, insanın doğayı anlamaya, değiştirmeye, düşünsel ve bilinçsel gücü geliştikçe ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik icatlar yapmasıyla ve yenilik yaratmasıyla doğmuştur. Bilim sayesinde doğa yasalarının açıklanabilmesi ve özellikle deneysel bilimin gelişmesi ile teknoloji geliştirme ve yenilik yaratma için gerekli olan ortam sağlanmıştır52.

Teknoloji geliştirme ve yenilik yaratma oluşum süreçleri, insanlık tarihinin gelişme evrelerini de şekillendirmiştir. Jethro Tull’ın karasabanı tarım devrimi yaratmış, Eli Whitney'in pamuk çırçırı veya James Watt'ın buhar makinesi de sanayi devrimine ve kapitalizme yol açmıştır. Bilgisayar, yazılım ve bilgi iletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler ise enformasyon devrimine ve dolayısıyla kapitalizm sonrası döneme zemin hazırlamıştır53. Geride bıraktığımız yüzyılda teknoloji, insanın hayatı başta olmak üzere

51 _{Arif ÖZSAĞIR, “Bilgi Üretimi ve Bilginin Üretime Dönüştürülmesinde Teknoparkların Önemi” içinde;} 6.Uluslararası Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Sempozyumu Bildiriler Kitabı, İÜ, İstanbul Aralık 2007, s. 297.

52 _{Suphi VARIM, ” Teknoloji, Yenilik ve Bilgi Ekonomisi”, Akademik Bakış, Cilt:1, Sayı:1, 2001, s.} 193.

uluslararası ekonomik ilişkileri ve bir sosyal sistem olarak toplumların genel refah düzeylerini belirleyen ve etkileyen en önemli faktörlerden biri olmuştur54.

Teknoloji toplumun mal ve hizmet üretimine ilişkin bilgi birikimidir ve dolayısıyla bilgi ve bilginin kullanım araçlarını kapsar. Sanayi ve hizmetler sektöründe işletme fonksiyonlarının etkin yönetimi amacıyla teknolojiden faydalanılır. Teknoloji, belirli bir alanda bilimsel ilkelere dayanan tutarlı bilgi ve uygulamalarla üretilen bilimsel bilginin insan yaşamına hizmet amacıyla endüstride, ticarette, tıpta ve diğer alanlarda kullanılmasıdır55. Ekonomistler için teknoloji, ulusların refahını ve yaşam standardını yükselten bir araç, mühendisler için bir malın üretilmesi için kullanılan yöntemler setidir. Teknoloji genel olarak insan yaşamını kolaylaştıran, iş ve üretimde verimliliği arttıran bir güç olarak değerlendirilebilir56.

Teknolojik gelişme genellikle yeni makine tasarımları, yeni gereçlerin kullanılması, yeni işlem ve yöntemler ve yeni mal tasarımı yoluyla gerçekleşmekte olup, genel olarak üretim ya da yapılan işin kapasitesini artırmaya yönelik her yatırım, yeni teknoloji uygulaması kapsamındadır57.

Chris Freeman ve Luc Soete teknolojinin önemini şu sözlerle vurgulamıştır; “Teknolojiyi ister sosyolog Marcuse ya da romancı Simone de Beauvoir gibi, insanoğlunun esaretinin ve yıkılışının aracı, istersek Adam Smith ya da Marx gibi öncelikle özgürlüğü sağlayacak bir güç olarak görelim, hepimiz onun gelişme sürecinin ortasında yerimizi almış durumdayız. Ne kadar istersek isteyelim, onun günlük hayatımız üzerindeki etkisinden önümüze koyduğu ahlaki toplumsal ya da iktisadi ikilemlerden kaçamayız. Onu lanetleyebiliriz de yüceltebiliriz de; ama yok sayamayız”58.

54 _{M. Şerif ŞİMŞEK, Teknolojik Değişim ve Yönetim Sorunları, Atatürk Üniversitesi, İşletme Fakültesi} Yayınları, Erzurum, 1975, s. 4.

55 _{ÖĞÜT, s. 168.} 56 _{ÖĞÜT, s. 170.}

57 _{BAYRAÇ, “Yeni Ekonomi'nin Toplumsal, Ekonomik Ve Teknolojik Boyutları”.}

Bilgi ile teknoloji arasında, gittikçe artan bir hızla birbirlerini her seferinde bir üst düzeyde üreterek çoğaltan bir ilişki bulunmaktadır. Bir teknolojiyi edinmek, ilk aşamada bu teknolojiyi uygulayabilme becerisi, ikinci aşamada belli bir alanda öğrenilen teknolojinin ilgili olduğu üretim alanlarına yayılımının sağlanmasını ve son aşamada ise, edinilen ve özümsenen teknolojinin bir üst düzeyde yeniden üretilmesi becerisinin kazanılmasını gerektirir. Bu da, bilgi ve bilim üretmekle gerçekleşir ve bilim üretebilmek için, mutlaka teknoloji üretmek gerekir59.

Marx “Teknoloji insanın doğa ile baş etme tarzını, hayatını sürdürmesi için gerekli üretim sürecini açığa vurur ve böylelikle aynı zamanda insanın toplumsal ilişkilerinin oluşum tarzını ve bu ilişkilerden kaynaklanan zihinsel kavrayışları ortaya koyar.” diyerek teknolojinin toplumsal yaşam üzerindeki fonksiyonuna değinmiştir 60.

Teknoloji, ekonomi politikalarında da önemli bir yere sahiptir. Özellikle İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra sürdürülebilir kalkınma ve istihdam sorunlarına bulunan çözümlerde teknolojinin çok büyük etkisi olduğu, emek ve sermayenin yanında bir üretim faktörü olarak uzun vadeli ekonomik büyümenin büyük bir kısmını sağladığı gözlenmektedir61_.

Bütün ekonomik olayların özünde, teknolojik değişimin yer aldığı bir sosyal ilişkiler sistemi mevcuttur. Dolayısıyla gerek tarım ve sanayi toplumlarının, gerekse bilgi toplumunun temelinde, kendine özgü belirli bir teknoloji ve teknolojik düzey yatmaktadır. Teknolojik gelişme ile tabiata hakim olma savaşı veren insanoğlu, daima yeni teknolojiler keşfetme ve üretme çabasındadır. Bu nedenle ülkelerin ekonomik gelişme ve kalkınması yeni teknolojileri bulma, geliştirme, üretme faaliyetleri yanında, bunların sosyo-kültürel boyutları ile bunlara uyum gösterme faaliyetlerini de gerektirmektedir62.

59 _{BAYRAÇ, “Yeni Ekonomi'nin Toplumsal, Ekonomik Ve Teknolojik Boyutları”.}

60 _{Türk Mühendis ve Mimarları Odalar Birliği, “Teknoloji”, Kozan Ofset, Ankara, Mayıs 2004, s. 9.} 61 _{Türk Mühendis ve Mimarları Odalar Birliği, “Teknoloji”.}

Toplum ve emek piyasalarını etkileyen en önemli faktör teknolojik değişimlerdir. Küreselleşmenin en önemli nedeni teknolojik değişimin hız ve hacmindeki artıştır. Kapitalin, malların, bilgi ve tüketim-yaşam biçimlerinin ulusal sınırları aşarak evrensel bir yapıya dönüşmesi anlamını taşıyan küreselleşmenin baskın sebebi, uluslararası ticaretin artışı, serbest piyasa ve neoliberal politikalar değil, iletişim ve bilişim teknolojilerinde büyük ilerlemeler kaydedilmesidir63.

Teknolojik gelişmelerin çokluğu kadar bu gelişmelerin hızı da önemlidir. ABD’de yapılan bir araştırmanın sonuçlarına göre, 1990 yılında yeni bir ürünün piyasadaki ömrü 35 ay iken, 1995 yılında 23 aya inmiştir. Teknolojik ilerlemelerin bu kadar hızlı olması pazardaki rekabeti daha dinamik ve keskin hale getirmiştir64.

Bir teknolojik yenilik; bulunup üzerinde yapılan araştırma ve geliştirme faaliyetlerinden sonra, eski teknoloji ve usullere göre daha etkili ve üstün duruma getirilerek "üretim faaliyetinde", yani ekonomide kullanılır. Teknolojik yeniliğin ilk yansıdığı ve kullanıldığı alan, ekonomik alandır. Yeni teknolojilerin üretim faaliyetinde kullanılması, yeni işbölümü ve uzmanlaşma, yeni işbölümü ve uzmanlaşma ise yeni meslekler doğurur. Dolayısıyla yeni teknolojilerin, ekonomik alandan sonra etkilerinin yansıdığı alan sosyal alandır. Örneğin, bilgisayarların ekonomide yaygın kullanımı ile bilgisayar mühendisliği, bilgisayar uzmanlığı, programcı, teknik servis elemanı ve benzeri meslekler ortaya çıkmıştır. Aynı durum sanayi devrimiyle birlikte artan işbölümü ve sürekli yeni mesleklerin doğmasına yol açmıştır65.

Sosyal alanda ortaya çıkan yeni meslekler ve sosyal tabakaların, kurumlaşarak toplum içinde kendi ağırlıklarını hissettirme çabasının başlamasıyla, yeni gelişen sosyal grupların politik mücadelesi gündeme gelmiştir. Her sosyal kesimin kendi amaçlarına

63 _{Toker DERELİ, “Teknoloji Çağında Türkiye’nin Yeri; Teknoloji ve Türk Çalışma Hayatı” içinde; Yeni} Ekonomi Sempozyumu: Bilgi Teknolojileri, Yeni Ekonomi ve Küreselleşme, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, Ankara, 2001, s. 182.

ağırlık ve etkinlik kazandırmak için yürüttüğü kurumlaşma ve ekonomik amaçlarını gerçekleştirme yarışı; bir iktidar ve güç yarışı, yani politik yarış olarak kamuoyuna yansımaktadır. Bu doğrultuda köklü teknolojik yenilenmenin ekonomik ve sosyal alandan sonra yansıdığı alan, politik alan olmaktadır. Teknolojik yenilenmeden yansıyan etkiler, en son olarak kültürel alanda hissedilir. Çünkü insanlar, kültür olarak geçmiş kuşaklardan miras aldıkları; değer, norm ve davranış kalıpları ile dünya görüşlerini korumak isterler66.