İnternet üzerinden alışveriş, banka işlemleri ve iletişim gibi gereksinimlerini karşılayan insanlar, devlet hizmetlerine de aynı şekilde daha rahat, hızlı ve kolay bir şekilde ulaşabilmek istiyorlar. Elektronik devlet(e-devlet); kamu hizmetlerini halka, vatandaşlara, çalışanlara ve iş ortaklarına bilgi teknolojilerini kullanarak ulaştıran ve bundan yararlanmalarını sağlayan organizasyondur186. e-Devlet kısaca “devletin vatandaşlara karşı yerine getirmekte yükümlü olduğu görev ve hizmetler ile vatandaşların devlete karşı olan görev ve hizmetlerinin taraflar arasında doğrudan bağlantı kurmaya gerek kalmadan elektronik ortamda yapılabilmesi” olarak tanımlanabilir187.
e-Devlet kavramı gerçek anlamda vatandaş-devlet bağlantısını kuran bir web sitesi değil, politik ve sosyal gücün büyük bir değişimle tam anlamıyla online şekle dönüşmesidir ve bu sistemle devlet-vatandaş ilişkisi yeni bir düzeye taşınmıştır188.
Kamu yönetimi reformunun bir aracı olarak e-devlet yaklaşımı tüm dünyada benimsenmektedir. Günümüzde devletler e-devlet vasıtasıyla bunaltıcı ve hantal bürokratik işlemleri kolaylaştırmak ve vatandaşlarla internet ortamında etkileşimde bulunarak devletin israfçı, ihtiyaçlara karşı ilgisiz olarak algılanan negatif imajını değiştirmek için her geçen gün daha çok kamusal bilgiyi web ortamına taşımaktadırlar189.
e-Devlet uygulamasındaki amaçlar genel olarak şöyle sıralanabilir190;
Harcamalarda Tasarruf Sağlanması,
Kağıt İşlemlerinin Kontrol Altına Alınması,
186 TÜSİAD, Avrupa Birliği Yolunda Bilgi Toplumu ve E- Türkiye, TÜSİAD Yayınları, İstanbul, Haziran 2001, s. 134.
187 TUZCUOĞLU, s. 877.
188 TÜSİAD, Avrupa Birliği Yolunda Bilgi Toplumu ve E- Türkiye, s. 134.
189 A. Ramazan ALTINOK, “E-Dönüşüm Yolunda Türkiye: E-Devlet Stratejisi Hazırlama Süreci ve Yaşanan Sorunlar”, içinde; Bilgi Çağında Türk Kamu Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması, Editörler Ahmet Nohutçu, Asım Balcı, Beta Yayınları, İstanbul, 2005, s. 135.
Şeffaflık,
Kaliteli Hizmet, 7 Gün 24 Saat Hizmet, Katılımın Arttırılması,
Kolay, Hızlı ve Rahat Erişim İmkanı.
e-Devletin görevleri191;
Kanunların ve milli güvenliğin elverdiği ölçüde sahip olunan bilgilerden bütün vatandaşların faydalandırılması ve böylece vatandaşların istediği gün ve saatlerde kamu kurumları ile etkileşim halinde olabilmeleri ve istedikleri bilgilere ulaşabilmelerini sağlamak,
Bilgilerin devleti oluşturan birimler arasında elektronik olarak transferini sağlamak,
Güçlü bir bilgi ve iletişim altyapısı sağlamak, Devletler arasında bilgilerin paylaşımını sağlamak,
Devlet içi ve devletler arasında elektronik ticaretin geliştirilmesi.
Başarılı bir e-devlet stratejisi belirlenmesi; kamu, vatandaş ve özel sektör arasında dayanışma ve “müşteri”lerden yani vatandaşlardan, iş dünyası ve e-devlet hizmetlerini kullanan kamu görevlilerinden(iç müşteri) sürekli olarak geri besleme almayı gerektirir192.
Başarılı bir e-devlet için dikkat edilmesi gereken bazı olgular193;
Vatandaşları müşteri olarak görme yaklaşımının kamu görevlilerince benimsenmesi,
191 ÖZKUR, s. 78.
192 ALTINOK, “E-Dönüşüm Yolunda Türkiye”, s. 135.
Yapılacak düzenlemenin daha az harcama ile daha çok iş yapmak üzerine kurulması ilkesinin benimsenmesi,
Verilecek hizmetlerde açıklık ilkesinin benimsenmesi,
Başta sistemi çalıştıracak olan kamu personelinin yeni sisteme uyumunu sağlayacak eğitim programları olmak üzere, kullanıcıların bilgisayar okuryazarlığının artırılması, bilinçlendirilmesi ve sisteme güven duymalarının sağlanması için gerekli çalışmalara süreklilik kazandırılması.
Dünyada e-devlet uygulamalarında en başarılı ülkeler; Singapur, İngiltere ve ABD’dir194. Türkiye’de ise e-devlet kullanımı henüz yeterli düzeyde gelişmemiştir. Dünyanın dördüncü büyük pazar araştırmaları şirketi Taylor Nelson Sofrez tarafından 27 ülkede gerçekleştirilen ve e-devlet kullanımını araştıran “Online Devlet 2001” başlıklı çalışmanın sonuçlarına göre:
2001 yılında Türkiye’de yaşayan insanların %3’ü devlet kurumlarına ulaşmak için e-devleti kullanmıştır.
Türkiye diğer ülkelerle karşılaştırıldığında e-devlet kullanımında oldukça düşük bir seviyeye sahiptir. Bu çalışmada araştırma yapılan 27 ülke arasında %3 ile Endonezya ve Rusya birlikte sonuncu sırada yer almaktadır (bkz: Tablo 14). Araştırma yapılan ülkeler genelinde ortalama e-devlet kullanım oranı %26’dır. Online devlet kullanımının %2’si bilgi arama, %1’ini ise bilgi yükleme(daha
sonra postalanacak veya fakslanacak olan resmi formların yazdırılması) oluşturmuştur.
Bilgi aramak için e-devleti kullananların %59’u 25 yaşından küçüklerden, %20’si 25- 34 yaş, %12’si de 35- 44 yaş grubundaki insanlardan oluşmaktadır. Türkiye’de yaşayan insanların %21’i devlete internet aracılığıyla kişisel bilgi
aktarımını güvenli bulurken, %49’u güvensiz bulmaktadır.
Tablo 14: Online Devlet Kullanım Yüzdesi (2001)
Kaynak: eDevlet Technologies, (Çeviren:Gonca Okur),
http://www.edevlet.net/raporveyayinlar/TNS_Turkiye.pdf, e.t: 10.03.2008.
AB üyesi ülkelerdeki e-devlet uygulamaları, e-Avrupa 2002 ve e-Avrupa 2005 Eylem Planlarının en önemli bölümlerinden birini oluşturmaktadır. AB’nin 2010 yılından itibaren dünyadaki en rekabetçi ve dinamik bilgi ekonomisi haline getirilmesi hedefi doğrultusunda, bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak, kamu hizmetlerinin vatandaşlara ve işletmelere daha rahat erişilebilir bir ortamda, şeffaf, etkin, verimli ve ucuz bir şekilde sunulabilmesi için çeşitli çalışmalar yapılmaktadır.
Türkiye’de e-devlet faaliyetleri olarak nitelenebilecek bir dizi çalışmanın uyum içerisinde daha etkin yürütülmesi ve tekrarlardan kaçınılması gerekliliği doğrultusunda koordinasyon ve işbirliğinin güçlendirilmesi amacına yönelik olarak çok sayıda kurum tarafından yürütülen çok çeşitli proje sonucunda üretilen verilerin, ulusal standarttaki veri tabanlarında oluşturulması, bu veriler ve sistemlerin ülke çapında kullanma erişim yetkileri ve güvenliği göz önünde bulundurularak kullanıcılara açılması ve paylaşılmasını güvence altına almak üzere Başbakanlık Yönetim Sistemi Merkezi(BYSB) kurulmuştur. e-Devlet faaliyetlerinin başarıya ulaşması için; verilerin standardizasyonu, güncellenmesi, zaman,
işgücü ve kaynak israfının engellenmesi ve bunun için işbölümü ve koordinasyon anlayışı önemli unsurlardır195.
DPT 2008-2010 planında e-Devletin yaygınlaştırılması ve etkinleştirilmesi için temel esasları şöyle belirlemiştir196:
Devlet hizmetlerinin sunumunda; vatandaş ve iş dünyasının ihtiyaçları, yaşam ve iş süreçleri temel alınacak, kamu iş süreçleri iyileştirilecektir.
Kamu kurumlarının elektronik ortamlarda birlikte çalışabilirliği sağlanarak, tek kapıdan, kesintisiz, güvenli ve çoklu ortamlardan erişilebilir nitelikte, bütünleşik hizmet sunumu sağlanacaktır.
Kamu hizmetleri sunumunda bilgi ve iletişim teknolojileri etkin şekilde kullanılarak ve kaynak kullanımında etkinlik artırılarak, kamu cari giderlerinde tasarruf sağlanacak, kamu gelirleri artırılacaktır.
e-Devlet hizmetlerinin sunumunda bilgi güvenliğinin sağlanması ve kişisel bilgilerin mahremiyetinin korunması için gerekli tedbirler alınacaktır.