Bilgi

Bilgi ekonomisi bilgiye dayalı bir ekonomidir. Yapay zeka ve diğer “bilgi teknolojileri” yükselişte olsa da bilgi insan tarafından üretilmektedir. Ve bu yeni ekonomik düzende bilgi işçileri sayı olarak endüstri işçilerinden üç kat fazladır. Tüketici fikirleri ve bilgi, teknolojik ürünün birer parçası haline geldiği için ürün ve hizmetlerin bilgi içeriği artmaktadır. Artık mikroçipler sayesinde hayatımıza akıllı kıyafetler, akıllı kartlar, akıllı evler, akıllı yollar, akıllı arabalar, akıllı lastikler, akıllı radyo ve televizyonlar, akıllı telefonlar girdi.

77 _{Don TAPSCOTT, Dijital Ekonomi, (Çeviren: Ece Koç), Koç Sistem Yayınları, 1. Baskı, 1998, s. 40-} 65.

Kas gücünden çok beyin gücüne dayalı bilgi ekonomisinde, bilgi işlerine doğru bir geçiş söz konusudur. Bu yeni ekonomik yapıda bir kuruluşun değeri o kuruluşun entelektüel birikimi ve bilgi işçisine verdiği önem ile ölçülür. P.Drucker için işgücü, sermaye ve toprak gibi geleneksel olmayan bir faktör olan bilgi, var olan tek kaynaktır. Dolayısıyla bilgi işçisi de bir kuruluşun en büyük varlığıdır. Örneğin Microsoft’u değerlendirirken, “ne kadar arazisi olduğu”, “üretim tesislerinin ve fabrikalarının değeri”, stoklarında ne kadar ürün bulunduğu”, “kendine ait kaç tane ofisi olduğu” ya da “hammadde stoklarının ne büyüklükte olduğu” gibi niteliklerle değerlendirmek anlamlı değildir. Şirket için en önemli varlıklar şirketin yöneticileri, çalışanlarının beyin gücüdür. Bir şirketin kurulması, pazarlamanın yapılabilmesi için sermaye ana varlıktır ancak geçicidir. 15 yıl önce Microsoft’un hiç sermayesi yok iken, bugün piyasa değeri çok büyüktür. Yeni ekonomik düzende sermaye, bilginin bir fonksiyonu haline gelmiştir.

Üretim fiziki bir işlem olmaktan çok insani bir işlem olma yönünde değişmiştir. Eski ekonomik yapıda bir otomobil fabrikasındaki işçiler, başka bir şirkette çalışan işçilerle hemen hemen eşit durumda iken, günümüzde işgücü sürekli hareket halindedir ve işçilerin bilgi birikimi birbirinden oldukça farklıdır. Günümüzde bilgi, ürün strateji uzmanları, iş geliştirme uzmanları ve pazarlamacıların bilgi ve yaratıcı dehaları rekabetin kilit noktalarını oluşturmaktadır. Dolayısıyla bir şirketin yapması gereken bilgi işçilerini kendine çekebilmek, kapasitelerini ve becerilerini sürekli biçimde geliştirmelerini sağlayacak bir ortam sağlamaktır.

Eski ekonomik yapıda işçiler iş dışında boş kalacakları zamanı düşünerek motive olurken, bilgiye dayalı yeni ekonomik yapıda, iş tatmini duygusu çalışmakla ve üreticinin beyin gücüne yönelmesiyle gerçekleşmektedir.

2.5.2. Dijitalleşme

Bilgi ekonomisi dijital bir ekonomidir. Eski ekonomik yapıda bilgi analog veya fizikseldi. Yani insanlar fiziksel olarak bir toplantı odasında ya da telefon hatları üzerinden

konuşarak ya da mektuplar göndererek, televizyon sinyallerinin evlerine gelmesiyle, fotoğraf stüdyosunda çektirdikleri fotoğrafları birbirlerine göstererek, nakit para veya çek kullanarak dergilerle veya sinemaya giderek iletişimlerini sürdürmekte idi.

Yeni ekonomik yapıda ise, bilgi “bit”lerle taşınan dijital bir formdadır. Bilginin dijitalleşmesi ve elektronik ağlar üzerinden iletilebilmesi, tonlarca bilginin sıkıştırılarak ışık hızında ve fiziksel(analog) iletimden daha yüksek bir kalitede iletilmesine olanak sağlamıştır. Birçok farklı türde bilgi bir araya getirilerek multimedya dokümanları oluşturulabilir. Bilgi, dünyanın her yerinden çağrılabilir ve saklanabilir ve bu da dünyanın her köşesinde insanlar tarafından kaydedilmiş bilgilere erişme olanağı sağlar.

Bu imkânlarının hayatımızda yarattığı değişimleri postaneye gidip posta iletmek ile e-posta aracılığıyla çok daha hızlı, kolay, kapsamlı, istenilen anda ve zamanda sağlanabilen iletişimi yaşayarak görmekteyiz.

2.5.3. Sanallaşma

Sanal, İngilizce “virtual” kelimesinin karşılığı olarak bir şeyin gerçeğe çok yakın olması ya da bir şeyin fiilen olması anlamını taşımaktadır. Bir şeyin sanal olabilmesi için başka bir şeyin gücünü ve yeteneğini içermesi gerekmektedir78.

Bilgi ekonomisi sanal bir ekonomidir Bilginin niteliği analogdan dijitale doğru değiştikçe fiziksel nesneler sanal bir boyut kazanmaktadır. Bu da ekonomik ve kurumsal yapıyı değiştirmektedir. Bu değişim “sanal market” , “sanal ofis”, “sanal mağaza”, “sanal piyasa” gibi yeni kavramlar oluşturmuştur. Örneğin internet üzerinden sanal mağazadan alışveriş yapılabilir.

Sanal organizasyonlar, iletişim teknolojilerinin kullanımı ile zaman, coğrafi konum ve organizasyonel sınırların ötesine ulaşma fırsatına sahiptirler79_.

78 _{AKIN, “2000 Yılına Doğru Bilgi Toplumu Üzerine Genel Bir değerlendirme ve Bilgi Ekonomisinin} Özellikleri”.

Sanallaşma bir gerçeklik olarak yükselmekle birlikte, bu konuda aşılamayan bazı sorunlar mevcuttur. Sanallaşma ilk olarak büroların ortadan kalkması olarak kendini göstermiştir ancak yapılan araştırmalar, yüz yüze iletişim ile ağ üzerinden iletişimin birçok açıdan farklılıklar taşıdığını ve sanal ortamlarda iletişim etkinliğinin istenen ölçüde başarılı olmadığını göstermektedir. Bu nedenle, sanal gerçekliğin birçok alanda yayılmaya devam edeceği, ancak bunun beraberinde çözüm gerektiren bazı sorunlar bulunduracağı söylenebilir80.

2.5.4. Molekülleşme

Bilgi ekonomisi moleküler bir ekonomidir. Molekül, maddenin en küçük ve en temel parçası olarak tanımlanır. Bir nesnenin parçalanabileceği ve hala o maddenin kimyasal kimliğini taşıyabilen en son nokta moleküldür. Bilgi ekonomisi, moleküler bir ekonomidir. Eski şirket yapısı parçalanıp yerini bireysel gruplara, dinamik moleküllere ve ekonomik faaliyetin temelini oluşturan birimlere bırakmıştır. Bilgi ekonomisinde girişimciliğin moleküler bir yapısı vardır. Bilgi işçisi yani insan molekülü tek başına bir işletme ünitesi gibi faaliyet gösterir.

Motive olmuş, kendi kendine öğrenebilen girişimci çalışanlar, yeni araçlar yardımıyla değer yaratmak üzere bilgi ve yaratıcılıklarını kullanabilecekleri şekilde yetkilendirilmiş olup, bu işçilerin oluşturacağı dinamik ekipler serbest ve esnek bir yapıda olacaklardır. Ve ekipler arasındaki ilişkiler ve etkileşim yeni bilişim altyapısı aracılığıyla arttırılabilecektir81_.

79 _{Ferit ORHAN, Yeni Ekonominin İnsan Boyutu, Uludağ Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans} Tezi, Bursa, 2002, s. 29.

80 _{AKIN, “2000 Yılına Doğru Bilgi Toplumu Üzerine Genel Bir değerlendirme ve Bilgi Ekonomisinin} Özellikleri”.

81 _{AKIN, “2000 Yılına Doğru Bilgi Toplumu Üzerine Genel Bir değerlendirme ve Bilgi Ekonomisinin} Özellikleri”.

2.5.5. Entegrasyon/Ağ’la Bağlanma

Bilgi ekonomisi bir iletişim ağı ekonomisidir. Geçmişteki hiyerarşik nitelikteki, bir ana terminale bağlı bilgisayar sistemi modelinden, internet modeli temelinde çalışan bağımsız ama birbirine bağlanabilen bir sisteme geçiş yapılmıştır. Ayrıca, iletişim ağlarının bant genişliği arttıkça, organizasyonel yapılar için tüm multimedya araçlarını(veri, düz metin, işitsel malzeme, görüntü ve görsel medya) kullanabilmek açısından oluşturulan fırsatlar da büyük ölçüde artmaktadır.

Yeni teknoloji ağları sayesinde küçük şirketler, büyük şirketlerin sahip olduğu ölçek ekonomisi ve kaynaklara ulaşım avantajını aşabilme imkanına sahip olur. Küçük şirketler aynı zamanda büyük şirketlerin altında ezildiği ağır yüklere de katlanmak zorunda kalmazlar. Bunaltıcı bürokratik işlemlerden, gergin bir hiyerarşi ve değişime karşı dirençten uzak dururlar. Büyük şirketler de bölünerek daha etkin çalışacak molekül kümeciklerine dönüştükçe, esneklik, özerklik ve hızlı hareket etme yeteneği kazanırlar.

Bilişim teknolojileri ancak kendisi ile mümkün olan birçok yeni sektörün ortaya çıkmasına neden olmuştur. Örneğin, iletişim ağları üzerinde elektronik ticaret yapabilmek ancak bilişim teknolojisinin mevcudiyetiyle mümkündür ve hızla yaygınlaşan elektronik ticaretin gelecekteki konumunu belirleyen de yine bilişim teknolojilerindeki gelişmeler olacaktır82.

21.Yüzyılın bir gereği olarak bütün ülkeler ulusal bilişim altyapılarını, işletmeler ise kendi içlerinde bir bilişim altyapısı kurmak zorundadırlar. Yeni ekonomik yapının bilişim gücü olmaksızın işlemesi imkansızdır. ABD teknoloji politikaları oluşturulurken ilk olarak desteklenecek teknoloji alanı olarak bilişimi belirlemiştir. Bu doğrultuda Ar-Ge programları; daha güçlü bilgisayarlar, daha hızlı bilgisayar ağları, daha sofistike yazılım geliştirme ve ulusal bilişim otobanını gerçekleştirmeyi amaçlamaktadır. Böylece,

82 _{AKIN, “2000 Yılına Doğru Bilgi Toplumu Üzerine Genel Bir değerlendirme ve Bilgi Ekonomisinin} Özellikleri”.

19.Yüzyılda demiryollarının oluşturduğu toplumsal ve ekonomik etkiye eşdeğer bir etki ülke çapındaki bilişim otobanıyla sağlanmaya çalışılacaktır83.

2.5.6. Aracısızlaşma

Bilgi ekonomisinde aracılar ortan kalkar. Üretici ve tüketiciler arasındaki aracı niteliğindeki fonksiyonlar, dijital iletişim ağları sayesinde ortadan kalkar. Aracı işletmeler, fonksiyonlar ve insanlar yeni değerler yaratmadıkça ve yeni işlevler üstlenmedikçe ortadan kalkacaklardır. Toptancılar, distribütörler, perakendeciler, orta kademe yöneticiler gibi aracıların ortadan kalkmasıyla düzen değişmektedir. Örneğin, müzisyenler, müzikleri internette bir veri tabanına dahil olduğunda yayıncılara ve pazarlayıcılara gerek kalmayacaktır. Gıda üreticileri, tüketiciler alışveriş listesi veri tabanından siparişlerini verip istedikleri anda teslim aldıklarında, süpermarket ve toptancılara gerek duymayacaktır. Oteller, müşterilerin ağ üzerinden istedikleri tüm bilgilere ulaşabilmeleri ve rezervasyonlarını yapabilmeleriyle birlikte seyahat acentelerine ihtiyaç duyulmayacaktır. Devlet, birçok devlet dairesi ile işlemlerini gerçekleştirmeye çalışan halkın, tek bir noktadan ve istenilen yerden bağlanılarak resmi işlemlerin halledilmesini sağlayabilir. Böylece aracıların ortadan kalkmasıyla tasarruf sağlanabilmekte hem de halkın daha kolay ve hızlı bir şekilde hizmet alabilmesi sağlanabilmektedir.