Uluslararası sözleşme metinlerinde, insan hakları bakımından yasal bir çerçeve oluşturma yükümlülüğü pozitif yükümlülüklerin temel çekirdek içeriğine işaret etmektedir. Üçüncü kişilerin davranışlarını belirlemek ve onların hareketlerini belirli şartlara bağlamak için oluşturulan insan hakları standartlarındaki yasal düzenlemeler pozitif yükümlülüklerin ilk ve en temel içeriğini oluşturur. Yasal düzenlemler ile beraber yaptırımların caydırıcı etkisi dolayısıyla hakların uygulanması da garanti edilmiş olmaktadır432.
Buna paralel olarak ayrımcılık yasağı bakımından yasal bir çerçevenin oluşturulması, devletin hem kendisini sınırlamakta hem de üçüncü kişilerin eylemlerinin hareket alanını belirlemektedir. Buna göre; bireyleri, meleğe kabul, meslekte yükselme gibi istihdamda, iş yerinde, aile yaşamında yahut toplumsal
430
ESKHK, Genel Yorum No: 16, p. 21. 431
KKAOKS, Genel Tavsiye Kararı No: 24, p. 17. 432
118 yaşamın herhangi bir alanında ırk, dil, din, cinsiyet, siyasi ya da başka görüş ya da diğer nedenlere dayalı olarak her türlü ayrımcı eylemlerden koruyacak yasal düzenlemelerin varlığı, hakkın yerine getirilmesi bakımından oldukça önem arzetmektedir. Devlet ve üçüncü kişiler tarafından gerçekleşen her türlü ayrımcı uygulamaların önüne geçilmesi, caydırıcı etkisi olan yaptırımların düzenlenmesine bağlıdır.
Ekonomik, sosyal ve kültürel haklar dâhil bütün insan haklarının korunmasında yasal tedbirler kaçınılmazdır. Sağlam bir yasal temel, bütün insan haklarının korunması için dayanıklı bir zemin oluşturur. Yasal sistemin oluşturulması, özellikle kadın, çocuk, azınlık ve engellilere gibi toplumun dezavantajlı birey ve grupların çoğunun karşı karşıya kaldığı şekli ya da maddi ayrımcılık ile mücadele etmek için temel bir gerekliliktir433.
İnsan hakları alanında oluşturulan sözleşmelerin ve bunların organların vermiş olduğu kararların hemen hepsinde ayrımcılık yasağına tam olarak yerine getirilmesi bakımından alınması gereken her türlü tedbirin başında yasama/yasal tedbirleri en ön sırada yerini almaktadır434.
MSHS’ nin 26. maddesinin ikinci cümlesi yasanın ayrımcılığı yasaklamasını hükme bağlamıştır. Bu hüküm, kanun yapıcılar bakımından bir pozitif yükümlüğe işaret etmektedir435. EAKS m. 2’de eğitimde ayrımcılık teşkil edebilecek mevzuat hükümlerinin yürürlükten kaldırılmasını düzenlemiştir. Ayrıca öğrencilerin eğitim kurumlarına girişte, herhangi bir ayrımcılık yapılmamasını ve gerektiğinde yasal düzenlemeler yapılmak suretiyle güvence altına alınmasını düzenleme altına almıştır. IAOKS, ırksal ayrımcılık yapılmasını yasaklayacak düzenlemelerin yapılmasını ve taraf devletlere her nerede olursa olsun, ırksal ayrımcılık teşkil eden yasaları ve düzenlemeleri değiştirmek, ortadan kaldırmak yükümlülüğü yüklemiştir (m.2). Taraf devletler, ırksal ayrımcılığı destekleyen örgütleri ve bu amaca yönelik örgütlü ve
433
SSENYONJO, Manisuli, Reflections On State Obligations With Respect To Economic, Social
And Cultural Rights İn İnternational Human Rights Law, The International Journal Of Human Rights, Y. 2011, C. 15, S. 6, s. 975.
434
İHK, Genel Yorum No:18, p. 5, 9; ESKHK, Genel Yorum No: 3, p. 3 435
119 diğer faaliyetleri yasaklamanın yanı sıra, bu örgütlere ve faaliyetlere katılmayı cezası öngörülmüş bir suç olarak düzenleyeceklerdir (m.4). KKAOKS’de cinsiyet temelinde kadına yönelik her türlü ayrımcılık yapılmamasını yasal olarak güvence altına alınması gerektiğini düzenlemişlerdir. Ayrıca taraf devletler, kadınların ve erkeklerin eşitliği ilkesini, kendi anayasalarına ve diğer ilgili mevzuata dâhil etmemişlerse bunları dâhil etmeyi ve uygulanmasını sağlamayı temin etmelidirler. Aynı şekilde kadınlara karşı ayrımcılık oluşturan mevzuat hükümlerinin, ceza hükümleri dâhil, değiştirilmeleri ya da ortadan kaldırılması yükümlülüğü yüklenmiştir (m. 2)436. EKHS de engellilere yönelik olarak ayrımcılığın yasal olarak yasaklanmasını ve var olan mevzuat ve düzenlemelerdeki ayrımcılığın ortadan kaldırılması için gerekli yasama tedbirlerinin alınmasını sözleşme ile koruma altına almıştır (m. 4)437.
ESKHK gerekli tedbirlerin alınmasında yasal düzenlemenin olmayışının, ayrımcılıkla mücadelede zorlanılabileceğini genel yorumlarında ifade etmiştir438. 20 sayılı genel yorumunda, sözleşmenin 2. maddesi 2. paragrafı ile uyumlu ayrımcılık yasağını ifade eden yasaların benimsenmesi kaçınılmazdır. Bu yüzden taraf devletler, ekonomik, sosyal ve kültürel haklar alanında ayrımcılığı yasaklayan özel yasaların benimsenmesini desteklemelidirler. Böyle düzenlemeler, kamu ve özel kişileri yükümlülük altına sokan ve yasaklanan temelleri kapsayan şekli ve maddi ayrımcılığı ortadan kaldırmayı amaçlamalıdır. Ayrımcılık yasağına aykırılık oluşturan diğer düzenlemeler de gözden geçirilmeli ve gerektiğinde değiştirilmelidirler439. Bundan dolayı taraf devletler, sözleşme sitemleri ile güvence altına alınan haklardan faydalanmayı ayrımcılığa karşı koruyucu kapsamlı ayrımcılık karşıtı mevzuatı ertelemeksizin yürürlüğe koyma yükümlülüğü altındadırlar. Bu mevzuat yürürlüğe konulurken, ayrımcılık temelleri bakımından tüketici bir liste
436
Bkz. SSENYONJO, s. 976. 437
Bkz. SHUTTER; s. 613, ÇAĞLAR, Selda, Engelli Hakları Sözleşmesi’nde Ayrımcılık Yasağı ve Türkiye’nin Uyum Sorunu, TBB dergisi, 2011, S. 96, s. 155.
438
ESKHK, Genel Yorum No: 3, p. 3. 439
120 değil, bütün ayrımcılık temellerinin dâhil olabileceği bir listesin sunulması gereklidir440.
ESKHK’nin engellilere yönelik olarak vermiş olduğu kararında, geçmişte engellilerle ilgili bazı yasal düzenlemeler yapılmış olmasına rağmen engellilerin hukuki durumlarında istikrarsızlığın devam ettiği ifade edilmiştir. Geçmişte ve günümüzde gerçekleşen ayrımcılığı telafi etmek ve gelecekte olabilecek ayrımcı muameleleri caydırmak için engellilerle ilgili kapsamlı ayrımcılık karşıtı mevzuatı oluşturma, hemen hemen bütün devletler bakımından kaçınılmaz görünmektedir. Böyle bir yasal düzenleme engelli kişiler bakımından olabildiğince makul ve uygun hak arama yollarına başvurma imkanı sağlarken, ayrıca engelli kişilerin topluma entegre, bağımsız ve özgür bir hayat yaşama olanağı tanıyan sosyal politika programları sağlar441. Aynı şekilde, sözleşmenin 2. maddesinin 2. paragrafı ile uyumlu ayrımcılık yasalarının benimsenmesi kaçınılmazdır. Bu yüzden taraf devletler ekonomik, sosyal ve kültürel haklarda ayrımcılığı yasaklayan yasaların benimsenmesini teşvik etmelidirler. Bu yasaların yasaklanan temellere bağlı olarak kamu ve özel aktörlere ilişkili hem şekli hem de maddi ayrımcılığı ortadan kaldırması amaçlanmalıdır442.
IAOKK; yapmış olduğu 1 nolu genel tavsiye kararında, birkaç taraf devletin yasal düzenlemelerinde sözleşmenin 4. maddenin (a) ve (b) fıkralarında öngörülen hükümlerin bulunmadığını ve taraf devletlerin sözleşme altında, ilgili hükümlere ilişkin olarak yükümlülüğü olduğunu tespit etmiştir443. Buna göre, ırksal öğretiye dayanan fikir ve düşüncelerin yayılmasını, ırka dayalı ayrımcılığın kışkırtılması ve ırksal ya da etnik kökene dayalı her türlü şiddet eylemlerini yahut bunların kışkırtılmasını yahut bu alana yönelik faaliyetlere her türlü yardımda bulunmayı, taraf devletler kanunda cezası öngörülen bir suç olarak düzenlemelidir. Ayrıca bu alana yönelik örgütleri ve bunların faaliyetleri yasa dışı ilan edilecek ve bu örgütlere katılma yahut yardımda bulunma da kanunla cezası öngörülmüş bir suç olarak kabul
440
SSENYONJO, s. 975, 976.
441
ESKHK, Genel Yorum No: 5, p. 16. 442
ESKHK, Genel Yorum No: 20, p. 37. 443
121 edilecektir. Buna ek olarak sözleşmenin 4. maddesi ile ilgili olarak yapmış olduğu 7 nolu yorumda; birçok taraf devletin yasalarının, sözleşmenin bu hükümlerini yeteri kadar karşılamadığını ifade etmiştir. Taraf devletlere, bu maddenin emredici hükümlerini karşılayabilecek uygun adımların atılması gerektiği tavsiye edilmiştir444. Komite başka bir kararında ise, ayrımcılık temeli olan ırk ayrımcılığı ile mücadele etmede, Sözleşmenin 4. maddesinin merkezi bir öneme sahip olduğu belirtmiştir. Taraf devletlerin bu yükümlülükleri tam olarak yerine getirmiş olması, sadece uygun yasaları oluşturması ile değil, ayrıca etkili bir şekilde uygulamasını sağlama ile olur445. Bunun haricinde; - ırksal üstünlük ve nefrete dayalı olan fikirlerin yayılması, - ırka dayalı nefreti kışkırtma, - herhangi bir ırk ya da farklı renk ya da etnik kökene mensup birey gruplarına karşı şiddet eylemleri ve 4- böyle hareketlerin tahrik edilmesi olarak dört kategoride ifade edeceğimiz eylemler, Sözleşmenin 4. maddesi bakımından cezalandırılması gerekir446.
KKAOKK, 19 sayılı genel tavsiyesinde, ailede şiddet ve kötüye kullanım ile işyerinde cinsel saldırı ve cinsel taciz dâhil şiddetin bütün türlerine karşı kadını korumak cezai yaptırımlar, hukuki yollar ve telafi edici hükümler dâhil olmak üzere taraf devletlerin etkili yasal önlemleri alması gerektiği ifade edilmiştir447.
Ayrımcılık karşıtı hukuk bakımından yasal tedbirlere, sözleşmelere taraf devletler öncelikle sözleşmeyle uyumlu olmayan yasal düzenlemelerin kaldırılması gerekmektedir. Daha sonra ayrımcılık yasağı bağlamında ayrımcılık karşıtı yasal düzenlemelerin oluşturulması ayrımcılık ile mücadelede etkin rol üstlenmektedir. Yasal düzenlemenin yapılması, hakkın gerçekleşmesi bakımından da önem arzettiğini ifade etmek gerekir. Ancak ayrımcılık yasağı bakımından nasıl bir düzenleme olmalıdır ki ilgili hak tam olarak yerine getirilmiş olsun? Ayrımcılık yasağına ilişkin yasal düzenlemeler konusunda uluslararası alanda ortaya konulan bir
444
IAOKK, Genel Tavsiye Kararı No: 7, p. 6. 445
IAOKK, Genel Tavsiye Kararı No: 15, p. 1-2. 446
IAOKK, Genel Tavsiye Kararı No: 15, p. 3. 447
KKAOKK, Genel Tavsiye Kararı No: 19, p. 24; Bkz. YILDIZ, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin Ayrımcılık Yasağını Düzenleyen 14. maddesinin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarıyla Birlikte İncelenmesi.
122 takım standartlar bulunmaktadır. Bunlardan ilki; BM tarafından, “Model National Legislation for the Guidance of Governments in the Enactment of Further Legislation Against Racial Discrimination” oluşturulmuştur448. Diğeri ise ECRI General Policy Recommendation No. 7 kararıyla oluşturulan “On National Legislation To Combat Racism And Racial Discrimination” dir449. İlki model ulusal yasa, ikincisi ise 7 nolu genel politika tavsiyesi olarak adlandırılacaktır.
a. Model Ulusal Yasa
Model ulusal yasa, ırk ayrımcılığı karşı yürürlüğe konulacak mevzuat hükümleri bakımından hükümetlere rehber niteliğinde model yasa taslağını içerir. Bu hazırlanan yasa IAOKK’nin üyelerinin yapmış olduğu genel yorumlar ışığında hazırlanan ve hükümetlere rehber niteliğinde hükümler ihtiva etmektedir450. Model yasanın hazırlanma aşamasında, ulusal ve uluslararası sözleşmeler ve belgeler ışığında Türkiye’ninde içinde bulunduğu 43 ülkenin ayrımcılık ve eşitlik hükümleri incelenmiştir451.
Model ulusal yasanın birinci maddesinde; yasanın amacı, medeni, siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel alanların yanısıra istihdam, eğitim, konut edinme ve ürün ve hizmetlerin sağlanması alanlarında herhangi bir kişi kişiler grubu, kamu yetkilileri, kamu ya da özel veya ulusal ya da yerel kurumlar ya da kuruluşlar tarafından gerçekleştirilecek ırk ayrımcılığını yasaklamak ve sona erdirmektir.
448
http://www.ohchr.org/Documents/Publications/Discrimination962en.pdf. (e.t. 1.08.2015) 449
ECRI, Genel Politika Tavsiye No: 7, On National Legislation To Combat Racism And Racial Discrimination, 13.12.2002.
http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/ecri/activities/GPR/EN/Recommendation_N7/ecri03- 8%20recommendation%20nr%207.pdf. (e.t. 1.08.2015)
450
Model National Legislation for the Guidance of Governments in the Enactment of Further Legislation Against Racial Discrimination, s. 2.
451
Algeria, Australia, Austria, Brazil, Bulgaria, Canada, China, Colombia, Cuba, Cyprus, the former Czech and Slovak Federal Republic, Dominican Republic, Ecuador, El Salvador, Finland, France, Germany, Ghana, Guatemala, Hungary, India, Islamic Republic of Iran, Mexico, Morocco, Namibia, Netherlands, New Zealand, Nicaragua, Nigeria, Pakistan, Panama, Philippines, Portugal, Senegal, Spain, Sweden, Trinidad and Tobago, Turkey, the former Union of Soviet Socialist Republics, United Arab Emirates, United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, United States of America.
123 Tanımların yer aldığı birinci kısımda, ırk ayrımcılığının tanımı yapılmıştır452. IAOKS’de yer alan tanımda benzerlik gösteren bu tanıma açıkça doğrudan ve dolaylı bir şekilde gerçekleşen ayrımcı uygulamalar eklenmiştir453.
Yasanın ikinci bölümü “bir yasaya dâhil edilebilecek genel ilkeler ve önlemler” başlığını taşımaktadır. Bu bölüm, kendi içerisinde çeşitli kısımlara ayrılmaktadır. İlk kısımda genel ilkeler düzenlenmiştir. Buna göre;
Yukarıda tanımı verilen ırk ayrımcılığının yasada bir suç olarak düzenlenmesi gerektiği,
Irk ayrımcılığına karşı bütün insanların yasanın eşit korumasın altında olduğu; buna ırk ayrımcılığına karşı etkili bir başvuru hakkının yanı sıra bu tarz ayrımcılığın sonucu olarak maruz kalınan herhangi bir zarar için adil ve etkili giderim ya da diğer giderimleri arama hakkı da dâhil,
Devletler model yasanın ikinci paragrafında tanımlanmış olan özel önlemler dâhil ırk ayrımcılığına karşı ulusal ya da yerel politikaları yahut programları hükümet olarak geliştirmek için önlemler almaları
Devletler; özellikle istihdam, eğitim, sağlık, beslenme, konut edinme ve ürün olanak ve hizmetlerin sağlanması gibi medeni, siyasi, ekonomik kültürel alanlarda ve kamu görevlileri ve devletin diğer hizmet sağlayıcıları tarafından gerçekleşen herhangi bir idari eylem ile ilgili ırk ayrımcılığı ile mücadele etmek için önlemleri almaları,
gerekmektedir.
İkinci kısım “cezalar ve tazminat” başlığını taşımaktadır. Buna göre;
Üçüncü bölümde tanımlanan suçlar, soruşturmaya tabi olacaktır.
452
“in this Act, racial discrimination shall mean any distinction, exclusion, restriction, preference or omission based on race, colour, descent, nationality or ethnic origin which has the purpose or effect of nullifying or impairing, directly or indirectly, the recognition, equal enjoyment or exercise of human rights and fundamental freedoms recognized in international law”.
453
“Model National Legislation for the Guidance of Governments in the Enactment of Further Legislation Against Racial Discrimination, s. 2, Bkz. KARAN, Uluslararası İnsan Hakları Hukuku Işığında Türk Hukukunda Ayrımcılık Yasağı, s. 65.
124
Irk ayrımcılığı mağdurlarının, Maruz kaldığı herhangi bir zarar ile ilgili adil ve yeterli tazmini ve diğer tazminlere hakları olacaktır.
İşlenen suçlarını; hapis cezası, para cezası, kamu görevine seçilme hakkının durdurulması, farklı ırk grupları arasında iyi ilişkilerin geliştirilmesine yönelik kamu hizmeti ile cezalandırılır.
Mağdurlar, zararı giderme yollarına ilişkin hakları bakımından gereğince bilgilendirilmelidir.
Aynı bölümün diğer kısmında “başvuru usulleri” dört paragrafta düzenlenmiştir. Buna göre;
Bu yasa kapsamında ırk ayrımcılığı olarak öne sürülen şikâyetler için bireyler ya da birey toplulukları başvuru hakkına sahiptir. Irk ayrımcılığı suçunun gerçekleşmesinde önce var olan ve amacı ırk ayrımcılığı ile mücadele etmek olan tüzel kişilerinde bu yasa altında ileri sürülen ırk ayrımcılığı şikâyetlerine, mağdurun onayı alınarak onun yerine dâhil olmak üzere başvuru hakkına sahiptir.
III. kısımda tanımlanan ve iddia edilen ırk ayrımcılığı eylemleri şikâyetleri için uygun yargısal organlara başvurulabileceği ya da diğer yerel başvuru yolları kullanılabilir. Yargı organları, kamu düzenine tehdit eden ırk ayrımcılığı eylemleri bakımından kendiliğinden yargılama yetkileri bulunmaktadır.
Bu yasa, uluslararası hukukta kabul edilebilirlik şartları olan bir konu ise ırk ayrımcılığına maruz kalan mağdurların haklarını uygun bölgesel ve uluslararası organlara arayabilmelerine olanak sağlamalıdır.
Diğer benzer suçlar bakımından geçerli olan yasal sürelerin burada da geçerli olduğu belirtilmektedir.
Ulusal Model Yasa’nın III. bölümü “suçlar ve cezalar” başlığını taşımaktadır. İlk kısmı, düşünce ve ifade özgürlüğü kullanırken işlenen ırk ayrımcılığı fiillerini düzenleme altına almıştır. Bu yasa altında ve uluslararası hukuk ile uyumlu olarak, düşünce ve ifade özgürlüğü ile barışçıl bir şekilde toplanma ve örgütlenme özgürlüğü bazı sınırlamalara tabi tutulabilir. Bunlar;
125 Irksal nefrete ya da ırk ayrımcılığına neden olabilecek ya da neden olacak bir girişim olarak yorumlanabilecek, sözler ya da davranışların bir kişi ya da gruba yönelik tehdit, hakaret, komik duruma düşürme ya da başka kötüye kullanım olması ya da bir kişi ya da grubu bu şekilde tahrik etme,
Yukarıda verilen paragraftaki fiiller ırk ayrımcılığı ile sonuçlanırsa, bu fiilleri tahrik eden kişilerin de ırk ayrımcılığı suçunun ortağı olarak kabul edilmesi,
I. Bölümde düzenlenen ırk ayrımcılığı temellerinden birine dayanarak kişiye ya da kişi gruplarına hakaret/ iftira edildiğinde,
Irksal ayrımcılığı tahrik etme amacı oluşturan teoriler ya da düşünceleri açıklayan ya da ima eden herhangi materyallerini herhangi bir sosyal iletişim araçları kullanılarak yayma ya da yayılmasına yol açma söz konusu olduğunda,
sınırlamaya tabi tutulur.
İlk iki seçenekte verilen eylemler, kamu ya da özel alanda işlenip işlenmediğine bakılmaksızın suç olarak kabul edilir.
Özel konutta, sadece mevcut bir ya da daha fazla kişinin tanık olduğu ve bu konutun içerisinde meydana gelen bir fiil bu suçu oluşturmaz. Bölümün ikinci kısmı “ırksal şiddeti tahrik etme ve şiddet eylemleri” başlığını taşımaktadır. Buna göre;
Irksal temellere dayalı olarak, bir kişiye ya da kişi grubuna yönelik herhangi bir şiddet eylemini gerçekleştirmek ya da şiddet eylemini gerçekleştirmek için bir başkasını tahrik etmek suç olarak,
düzenlenir.
Bölümün üçüncü kısmı ise “ırka dayalı örgütler ve bunların aktivitelerini” düzenlemiştir.
Bireylere ya da birey gruplarına karşı ırk ayrımcılığını desteklemeyi, tahrik etmeyi, propagandasını yapmayı ya da organize etmeyi üstlenen herhangi bir örgüt yasa dışı ilan edilecek ve yasaklanacaktır.
Bireylere ya da birey gruplarına karşı ırk ayrımcılığını destekleme amacı ve etkisi olan herhangi bir aktiviteyi organize etme suç olarak düzenlenecektir.
Bu kısmın ilk paragrafı ile ilişkili olarak, ırk ayrımcılığı suçunun işlendiği zaman, örgütün yöneticisi ya da idari görevlisi yahut buna eşdeğer bir pozisyonda bulunan herhangi bir insan veya bu kapsamda
126 hareket eden ya da hareket ettiği iddia edilen herhangi bir kimse örgütün tüzel kişi olup olmadığına bakılmaksızın bu yasa kapsamında suçlu olduğu kabul edilecektir.
Yukarıdaki kişiler, ilgili suçun kendi bilgi ve rızaları dışında işlendiğini ve ırk ayrımcılığını engellemek için kendilerinden beklenen olası adımları attıklarını ispat ederlerse sorumluluktan kurtulabilirler.
Bu kısmın ilk paragrafında belirtilen örgütlerin aktivitelerine bilerek katılmak suç olarak düzenlenir.
Irk ayrımcılığı suçunu işleyen kişi, grup ya da örgütlere, maddi ya da herhangi diğer araç fark etmeksizin bilerek yardım etmek suç olarak düzenlenir.
Bölümün üçüncü kısmı ise “devletin kamu görevlileri ya da diğer memurları tarafından işlenen suçlar” başlığını taşımaktadır. Buna göre;
Irk temelinde birey ya da birey gruplarının bir hakka, imtiyaza ya da faydaya erişimini Devletin resmi ya da diğer görevlileri, kamu otoriteleri tarafından finansal destek alan bir kamu kuruluşu, ulusal kuruluş ya da yasal bir kuruluşun engellenmesi suç olarak,
kabul edilir.
Bölümün beşinci kısmı ise “alanlara göre işlenen suçlar” başlığını taşımaktadır. Bu kısımda; istihdamda, eğitimde, konut edinimi ile ürün, olanak ve servislerin sağlanması alanlarında gerçekleşen ırk ayrımcılığını düzenleme altına almış ve bu alan yönelik olarak gerçekleştirilen eylemleri suç olarak düzenlemiştir. Bunlara ek olarak birinci bölümde verilen ırk ayrımcılığı kapsamında, ancak üçüncü bölümde buna ilişkin özel bir ceza öngörülmeyen eylemlerinde suç olduğu ifade edilmiştir.
“Mağdurların korunması ve adaletin engellenmesi” başlığını taşıyan son kısım ise ırk ayrımcılığından mağdur olan kişiyi tehdit etme ya da bu yasa kapsamında kurulan başvuru yollarına ilişkin haklarını elde etmeyi herhangi bir şekilde engellemenin de suç sayılacağı ifade edilmiştir.
Görüleceği üzere ulusal model yasa oldukça kapsamlı hükümleri ihtiva etmekte ve bu hükümler ırk ayrımcılığı suçunu işlenmemesine yönelik, oldukça etkili ve uygulamaya yönelik caydırıcı önlemler içermektedir. Sadece ırk ayrımcılığını içeren bu yasanın, ayrımcılık yasağının diğer temelleri bakımından da etkili olabilecek
127 yasaların ya da kapsamlı genel bir ayrımcılık yasasının oluşturulmasını gerekli