Taraf devletler bakımından söz konusu olabilecek diğer yükümlülükler de ayrımcılığı toplumsal hayatın bütün alanlarında ortadan kaldırmak için gerekli politika, proje ve eylem planlarının oluşturulmasıdır. IAOKS m.2/1’de taraf devletler ırksal ayrımcılığı kınarlar ve uygun her türlü imkânlar ve gecikmeksizin ırk ayrımcılığının her türlü şeklini ortadan kaldırma ve tüm ırklar arasında bir anlayışın
(i) Engelli bireylerin haklarının kabul edilebilirliği konusunda toplumun eğitimi;
(ii) Engellilere yönelik olumlu yaklaşımların ve toplumsal bilincin artırılması;
(iii) Engelli bireylerin becerileri, meziyetleri ve yeteneklerinin işyerlerine ve iş piyasasına katkısının haklarına saygıyla yaklaşmasını teşvik etmek;
(c) Tüm kitle iletişim toplumca tanınmasını teşvik etmek;
(b) Erken yaştan itibaren tüm çocukların eğitim sisteminin her aşamasında engelli bireylerin insan araçlarında engellilerin işbu Sözleşme'nin amacına uygun bir yaklaşımla tanımlanmasını cesaretlendirmek;
(d) Engellilere ve haklarına ilişkin bilinci artırıcı eğitim programlarını desteklemek. 502
ESKHK, Genel Yorum No: 16, p. 21; UYAR, s. 294, 295. 503
ESKHK, Genel Yorum No: 20, p. 38. 504
144 geliştirilmesi politikasını izlemeyi taahhüt ederler505. Buna içerik olarak benzer bir ifadeyi kadın temelinde, KKAOKS m. 2 de düzenleme altına almıştır506.
ESKHK vermiş olduğu 20 nolu yorumda, taraf devletlerin; sözleşme haklarının uygulama alanında, kamu ve özel kişiler aracılığıyla gerçekleşen şekli ve maddi ayrımcılığı ifade eden stratejiler, politikalar ve eylem planlarını uygulamayı ve yerleştirmeyi sağlamalıdırlar. Böyle planlar, stratejiler ve politikalar ayrımcılık temelleri ile gerçekleşen bütün gruplara uygulanmadır. Taraf devletler, bütçe ödenekleri ve ekonomik büyümeyi teşvik edici önlemler gibi ekonomik politikaları, ayrımcılık yapmaksızın sözleşme haklarının garanti edilmesine özen gösterilmelidir. Kamu ve özel kuruluşlar ayrımcılık yasağını düzenleyen eylem planlarını geliştirmelidir. Taraf devletler kamu yetkilileri için insan hakları eğitimi ve eğitim programları gerçekleştirmeli ve yargısal görevdeki adaylar ve yargıçlar bakımından da bu eğitimleri olanaklı kılmalıdır507.
505
Resmi Gazete, S. 24787, 16/06/2002. 506
GEMALMAZ, İnsan Hakları Belgeleri Cilt 5. s. 32.
507
145
SONUÇ
Her birey; erkek veya kadın; beyaz veya siyah; güçlü veya zayıf; eğitimli veya eğitimsiz; yaşlı veya genç olması, vatandaş ya da yabancı olması bakımından birbirinden ayrılmaktadır. Bu benzer olmayan özellikler ile aynı çatı altında, birilerinin ya da kurumların aykırı davranışlarına maruz kalmadan, yaşamını hukuk sınırları çerçevesinde istediği şekillerde sürdürebilmesi gerekmektedir. Tam olarak bu eşitlik idealine ulaşabilmek için ayrımcılık yasağı önemli bir fonksiyon üstlenmekte ve kendisini burada göstermektedir. AİHM’nin kararında belirtiği gibi bu farklılıkların ya da benzersizliğin demokratik bir toplum yapısı için bir tehdit unsuru olarak değil, zenginlik olarak görülmesi, günümüz heterojen toplum yapısı için elzem derecede zaruridir.
İnsanlık tarihinin ilk evrelerinde başlayıp yakın tarihe kadar devam eden kölelik uygulaması, bireylerin başlı başına bir değer ifade ettiği, insan onuru ve haysiyeti gibi değerlerin olmadığı bir anlayışı egemen kılmaktaydı. Özellikle, bayanların, hem köle hem de “şeytani bir varlık” olarak görülmeleri bakımından çoklu temelde ayrımcılık söz konusu olmaktaydı. Bunun yanısıra, bireyin seçme şansının olmadığı ırk ayrımcılığın yakın tarihimizde geldiği ürpertici sonuçlar ile hiçbir akli temele dayandırılamayacak olan üstünlük iddiası ayrımcılık yasağının bütün boyutlarıyla hâkim kılınmasının kaçınılmaz olduğunu göstermektedir.
Ön yargılar ve kalıpyargılar, toplumda ayrımcı uygulamaların oluşmasına güçlü zemin hazırlayan iki kavram olduğu bir gerçektir. Bireyi ya da grupları kendi özellikleri içerisinde değerlendirmeye engel teşkil eden kavramlardır. Olumsuz önyargı ve kalıpyargı davranışa yöneldiğinde, aşağılık-üstünlük ve iyi- kötü gibi nitelendirmelere eşlik eden ve bireyleri ve grupları aşağılama, dışlama, nefret etme ve ayrımcılık gibi tutumlar, toplumda yer alan farklılıklar ve çeşitlikler arasına mesafe koymaya yol açmaktadır. İşte ayrımcılık yasağı uygulamasının toplumsal hayatın her alanına aktarılması, bu açıdan da önem arzetmektedir. Özellikle topluma yönelik bilinçlendirme faaliyetleri, gruplar arasında var olan temelsiz olumsuz yargıları yıkmakta ve grupların birbirleriyle kaynaşması sağlanmaktadır.
146 Ayrımcılık yasağı ve eşitlik ilkesi birçok açıdan birbiriyle ilişki içerisindedir. Şekli ve maddi eşitlik anlayışının tam olarak gerçekleşmesi ayrımcılık yasağının etkili uygulanmasını gerektirir. Ayrıca taraf devletlerin yükümlülüklerin içeriğinin belirlenmesi açısından eşitlik ilkesi güçlü bir rol oynamaktadır. Şekli eşitlik anlayışının sadece benimsenmesi, bir engelli birey ile diğerleri arasında hak ve özgürlüğe erişim açısından bir eşit olduğu anlayışını yansıtır. Hâlbuki engelli bireylerin diğerleriyle eşitlik temelinde hak ve özgürlüğe erişebilmesi, engelliler özel durumu göz önüne alınarak belirli bir takım uyarlamaların yapılmasını gerektirmektedir. Dolayısıyla hem şekli hem de maddi eşitliğin ya da fırsat eşitliği ile sonuçlarda eşitlik yahut karma eşitlik düşüncesinin, her olayın özellikleri dikkate alınarak uygulama imkânı olması, eşitlik ve adalet idealinin gerçekleşmesi bakımından daha işlevsel olmaktadır.
Ayrımcılık yasağı, birçok uluslararası bildiri ve tavsiye kararları ile sözleşme ve şart şeklindeki belgelerde düzenleme altına alınmıştır. Bu belgelerin bazıları, ayrımcılık yasağını başlı başlına bağımsız/ayrı bir madde olarak düzenleme altına alırken; bazıları ise sözleşme sistemi ile tanımlanan haklar bakımından bir ayrımcılık yasağını düzenleme altına almıştır. Ayrımcılık yasağının, yalnızca sözleşme hakları ile sınırlı olması, hakkın kendisinden beklenen işlevselliği tam olarak yerine getiremeyeceği açıktır. Yasal olarak saptanmış bütün haklar temelinde bağımsız bir ayrımcılık yasağı hükmünün varlığı, daha etkili bir koruma alanı sağlamaktadır. Taraf devletlerin ulusal hukuk sistemleri içerisinde yer alan yasal olarak saptanmış bütün haklar bakımından bir ayrımcılık yasağı hükmü, hakkın kendi uygulama alanını da oluşturarak yerine getirilmesini daha etkin kılabilir. Ayrıca, ayrımcılık yasağının, konu ve kişi bakımından ayrımcılık kapsamı dâhil kapsamlı bir ayrımcılık tanımının benimsenmesi de yerinde olacaktır.
Günlük yaşamımızda her insan, ayrımcılık yasağını ihlal edici davranışlara, toplumun hemen hemen bütün alanlarında karşı karşıya kalmaktadır. Bundan dolayı, istihdam, eğitim, sağlık vs. toplumsal yaşamın diğer bütün alanlarını da içerisinde bulunduracak ayrımcılık yasağı alanı genişletilmelidir. Bununla birlikte, bu toplumsal yaşamın sürekli değişmesi de beraberinde ayrımcılık kategorilerin yeni ve güncel görünüm şekillerini, doğal olarak, ortaya çıkarmaktadır. Ortaya çıkan bu
147 güncel görünüm şekilleri de dikkate alınarak geniş bir ayrımcılık karşıtı hukuk sistemi oluşturulmalıdır.
Ayrımcılık yasağına ilişkin diğer bir nokta ise devletlerin bu alana ilişkin olarak yükümlülüklerinin içeriği konusudur. Bütün hak ve özgürlüklerde olduğu gibi, ayrımcılık yasağı da devletlere birtakım yükümlülükler öngörmektedir. Devletin ayrımcılık yasağı bakımından yükümlülüğü sadece bu alana yönelik olarak “haksız bir şekilde müdahale etmeme” olarak ifade edebileceğimiz “saygı gösterme yükümlülüğü ya da negatif bir yükümlülük” değildir. Ayrıca bu hakkın, fiili ve hukuki olarak, uygulamada tam olarak gerçekleşmesi için devletin aktif bir takım eylemlerde bulunması gerekmektedir. Pozitif yükümlülük olarak ifade edebileceğimiz bu yükümlülük alanında, devlet hakkın uygulamada yürürlüğünü tam olarak sağlamak için hem koruma hem de yerine getirme yükümlülüğü altında bulunmaktadır.
Bu tedbirler kapsamında öncelikle devletin koruma yükümlülüğü söz konusu olmaktadır. Devletin, üçüncü kişilerin ayrımcılık yasağını ihlal edici davranışlarını önlemeye ve ihlal gerçekleştiyse ihlalin sonuçlarını ortadan kaldırmaya yönelik koruyucu tedbirleri alması gereklidir. Koruma yükümlülüğü olarak ifade edebileceğimiz bu alanda, devlet hakkın ihlal edilmemesi için caydırıcı nitelikte yasal ve idari tedbirleri almalıdır. Buna rağmen ihlal gerçekleştiyse, ihlalin sonuçlarını ortadan kaldırıcı etkili hukuki başvuru yolları oluşturulmalıdır.
Yerine getirme yükümlülüğü kapsamında ise gerekli yasal, idari, yargısal, eğitsel ve diğer bütün tedbirleri alması gerekmektedir. Devletin yerine getirme yükümlülüğü bağlamında, yapması gerekli ilk tedbir, ayrımcılık yasağına aykırı olan yasalar, düzenlemeler ve uygulamaların değiştirilmesi ya da ortadan kaldırılmasıdır. Daha sonrasında uluslararası sözleşmesel yükümlülüklere uygun olarak, ayrımcılık karşıtı yasal sitemin oluşturulması gerekmektedir. Ayrımcılık yasağı ile mücadele etmek bakımından, yasal düzenlemelerin varlığı kaçınılmazdır. Dolayısıyla ayrımcılık karşıtı yasal mevzuat, diğer hukuk dallarını da kapsayabilecek bir şekilde yapılması gerekmektedir.
148 Yasal düzenleme alanında söz konusu olabilecek ilk düzenleme tanım konusudur. Yasal düzenleme, ayrımcılık yasağının kişi ve konu bakımından herkesi ve her yeri kapsayabilecek, güncel bir tanımını yapmış olması gerekmektedir. Buna ek olarak, verilen ayrımcılık kategorilerininde, yasa da açık olarak tanımlanması gerekir. Yasa kapsamında verilecek tanımlarda, ifadelerin net ve açık olmasına özen gösterilmelidir. Yasa kapsamında yer alan yaptırımları ve diğer düzenlemelerin ise, caydırıcı ve etkili olması gerekmektedir.
Yasal düzenleme kapsamında üzerinde durulması gerekli diğer bir konu ise, etkili hukuki başvuru yollarının erişilebilir olmasını güvence altına almış olmasının gerekliliğidir. Etkili hukuki başvuru yollarına, giderimler de dâhildir. Suçu gerçekleştiren kişilere yönelik olarak verilecek cezaların yanısıra ayrımcılık mağdurlarına, gerçekleşen ihlalin sonuçlarını ortadan kaldırıcı giderimlerin de yapılması gerekmektedir.
Son olarak, ayrımcılık karşıtı hukuk bağlamında, devletin strateji, politika ve eylem planları oluşturması gerekmektedir. Ayrımcılığın toplumsal yaşamın her alanında ortadan kalkması bakımından, bu durum temel bir zorunluluktur. Bu kapsamda, kamu personeli ve otoritelerine eğitim programlarının düzenlenmesi önemli olmaktadır. Bu eğitim programlarının, toplumsal hayatın her alanına yayılması gerekmektedir.
149
KAYNAKÇA A. Kitaplar ve Makaleler
AĞIRBAŞLI, Şennur, Sınırlı Ayrımcılık Yasağından Genel Eşitlik İlkesine, Seçkin,
Ankara 2009.
AKANDJİ-KOMBE, J.F., Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Pozitif
Yükümlülükler, Çev: Özgür Heval Çınar ve Abdulcelil Kaya, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Ek Protokollerinin Uygulanmasına İlişkin Kılavuz Kitap, Avrupa Konseyi, İnsan Hakları El Kitapları, No:7, Belçika 2008.
AKGÜNDÜZ, Ahmed, İslam Hukukunda Kölelik- Cariyelik Müessesesi ve
Osmanlıda Harem, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul 2000.
AKINCI, Müslüm, İsveç İdare Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara 2010.
ALPKAYA, Gökçen, BM’de Irksal Ayrımcılık Yasağı, Erken Uyarı ve Soykırım
Suçunun Önlenmesi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Y. 2011, C. 66, S. 3, s. 1-27.
ARSLAN, Süleyman, İngiltere’de Ombudsman Müessesesi, Amme İdaresi Dergisi,
Y. 1986, s. 19/1, s. 157-172.
ATAMAN, Hakan, Ayrımcılığa Karşı Uluslararası İnsan Hakları Mevzuatı, İnsan
Hakları Gündemi Derneği, Ankara 2007.
AYDIN, M. Fatih, Veda Hutbesinden İnsanlığa Mesajlar, Köprü Dergisi, Y. 2002, S.
80.
AYDINÖZ, Gonca, Avrupa Birliği Direktifleri ile ATAD Kararları Çerçevesinde
Ayrımcılık Yasağı ve Ayrımcılığın İspatı, Çalışma ve Toplum/Ekonomi ve Hukuk Dergisi, Y. 2009, C. 3, S. 22, s. 163-192.
BORELLİ, Silvia, Posistive Obligations Of States And The Protection of Human
150 Protection of Human Rights, INTERIGHTS Bulletin, Y. 2006, C. 15, S. 4, s. 101- 103.
CİN, Emine, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Danıştay Kararları Işığında
Kamu Hizmetlerine Girmede Cinsiyet Ayrımı, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Y. 2011, C. 69, S. 1-2, s. 1051-1073.
CİN, Halil / AKYILMAZ, Gül, Türk Hukuk Tarihi, Sayram Yayınları, Ankara
2011.
COMBRİNCK, Helene, Positive State Duties to Protect Women from Violence:
Recent South African Developments, Human Rights Quarterly, C. 20, S. 3, s. 666- 690.
ÇAĞLAR, Selda, Engelli Hakları Sözleşmesi’nde Ayrımcılık Yasağı ve Türkiye’nin
Uyum Sorunu, TBB Dergisi, 2011, S. 96, s. 149-178.
ÇAĞLAR, Selda, Uluslararası Hukuk ve Türk Hukuk Sisteminde Engellilerin
Eğitim Hakkı ve Devlet Yükümlülükleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2009.
ÇAYIR, Kenan, Gruplararası İlişkiler Bağlamında Ayrımcılık, Ayrımcılık Çok
Boyutlu Yaklaşımlar, Der. Kenan Çayır, Müge Ayan Ceyhan, 1. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 393, İstanbul, s. 5-15.
DOĞAN, İlyas, İnsan Hakları Hukuku Ders Kitabı, Astana Yayınları 1. Baskı,
Ankara 2013.
DOĞRU, Osman, Devletin Sorumluluğu: İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nde
Pozitif Yükümlülükler, Danıştay ve İdari Yargı Günü 139. Yıl (Sempozyum), Danıştay Tasnif ve Yayın Bürosu Yayınları No: 74/2008, s. 193-210.
DOĞRU, Osman, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi İçtihatları Cilt 1, Legal
Yayınevi, Eylül 2004.
DÖNMEZ, Burcu Demren, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Eylül-Ekim 2012,Y. 25,
151
EDEL, Frederic, The Prohibition Of Discrimination Under The European
Convention On Human Rights, Council Of Europe Puplishing, Human Rights Files No:22, Council Of Europe 2010.
ERTAN, İzzet Mert, Sosyal Hakların Uluslararası Korunması ve Avrupa Sosyal
Şartı Sistemi, Beta Yayınevi, İstanbul 2015.
ERTAN, İzzet Mert, Uluslararası Boyutlarıyla Sağlık Hakkı, Legal Yayınevi,
İstanbul 2012.
FENDOĞLU, Hasan Tahsin, İslam ve Osmanlı Hukukunda Kölelik ve Cariyelik
Kamu Hukuku Açısından Mukayeseli Bir İnceleme, Umut Matbaacılık, İstanbul 1996.
FIRANK, Bernard, The World-Wide Growth Of The Ombudsman. Prof. Dr. Bülent
Nuri Esene Armağan, AÜHF Yayınları No:417, Ankara 1977, s. 159-180.
FREDMAN, Sandra, Discrimination Law, Oxford University Press, Mart 2012. GALİC, Nenad, States Pozitive Obligations To Protect Victims Against Domestic
Violance: Comparative Analysis Of Austria, Hungary And Croatıa’s Take On The Due Diligence Standard, Central European University 2011.
GEMALMAZ, Mehmet Semih, İnsan Hakları Belgeleri Cilt 1, Boğaziçi Üniversitesi
Yayınları, İstanbul 2003.
GEMALMAZ, Mehmet Semih, İnsan Hakları Belgeleri Cilt 3, Boğaziçi Üniversitesi
Yayınevi, İstanbul 2003.
GEMALMAZ, Mehmet Semih, İnsan Hakları Belgeleri Cilt 4, Boğaziçi Üniversitesi
Yayınevi, İstanbul 2004.
GEMALMAZ, Mehmet Semih, İnsan Hakları Belgeleri Cilt 5, Boğaziçi Üniversitesi
Yayınları, İstanbul 2004.
GEMALMAZ, Mehmet Semih, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunda Ayrımcılık
152 “Pozitifi Edim” ve “Destekleyici Edim”, Prof. Dr. Tunçer Karamustafaoğlu’na Armağan, Adalet Yayınevi, Ankara 2010.
GEMALMAZ, Mehmet Semih, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel
Teorisine Giriş, Cilt 1, Legal Yayınevi, Aralık 2012.
GEMALMAZ, Mehmet Semih, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel
Teorisine Giriş, Cilt 2, Legal Yayınevi, Aralık 2012.
GEMELAMAZ, Mehmet Semih, Açıklamalı, İçtihatlı, Karşılaştırmalı Ulusalüstü
İnsan Hakları Usul Hukuku Mevzuatı, 1. Kitap (Açıklamalı-Karşılaştırmalı) Birleşmiş Milletler Belgeleri, Legal Yayınevi, Mart 2006.
GÖREGENLİ, Melek, Temel Kavramlar: Önyargı, Kalıpyargı ve Ayrımcılık,
Ayrımcılık Çok Boyutlu Yaklaşımlar, Der. Kenan Çayır, Müge Ayan Ceyhan, 1.Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 393, İstanbul 2012, s. 17-27.
GÖZLÜGÖL, Said Vakkas, Avrupa İnsan Hakları Hukuku, Turhan Kitabevi
Yayınları, Ankara 2014.
GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref/ GÖLCÜKLÜ, Feyyaz, Avrupa İnsan Hakları Hukuku
Sözleşmesi ve Uygulaması Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İnceleme ve Yargılama Yöntemi, Turhan Kitabevi Yayınları, Ankara 2013.
GÜL, İdil Işıl, Hukukta Ayrımcılık Yasağı, Ayrımcılık Çok Boyutlu Yaklaşımlar,
Der. Kenan Çayır, Müge Ayan Ceyhan, 1. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 393, İstanbul 2012, s. 117-133.
GÜL, İdil Işıl/ KARAN, Ulaş, Ayrımcılık Yasağı Kavram, Hukuk, İzleme ve
Belgeleme (Der. Burcu Yeşiladalı/ Gökçeçiçek Ayata), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 351, İstanbul 2011.
GÜLMEZ, Mesut, İnsan Hakları ve Avrupa Birliği Hukukunda Ayrımcılığın
Kaldırılması ve Türkiye, Belediye-İş Yayınları, Nisan 2009.
GÜLMEZ, Mesut, İnsan Haklarında Ayrımcılık Yasaklı Eşitlik İlkesi: Aykırı
153
HARRİS, David/ O’BOYLE, Michael/BATES, ED, Law Of The European
Convention On Human Rights, Oxford University Press, 2009
HEPPLE, Bop, Positive Obligations To Ensure Equality, Edit. Silvia Borelli And
David Geer, Postive Obligations Of States And The Protection Of Human Rights, Interights Bulletin, Y. 2006, C. 15, S. 4, s. 114-116.
HOŞ, Zeynep Müftüoğlu, Kamu Denetçiliği Kurumu ve Vergi Uyuşmazlıklarına
Uygulanışı, TBB Dergisi, Eylül- Ekim 2014, S. 114, s. 293-314.
HOWARD, Erica, The EU Race Directive Developing The Protection Against
Racial Discrimination Within The EU, Roudledge Yayınları 2010.
HUAWEN, Liu The Obligations of States under the International Covenant on
Economic, Social and Cultural Rights: The Chinese Case, The Norwegian Centre for Human Rights 2004.
İNCE, Rüveyda Sağlam, Kur’an-ı Kerim’de Kölelik Konusu, Yayımlanmamış
Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2010.
İNCEOĞLU, Sibel, Türk Anayasa Mahkemesi ve İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi
Kararlarında Eşitlik ve Ayrımcılık Yasağı, Çalışma ve Toplum Ekonomi Ve Hukuk Dergisi, Y. 2006, C. 4, s. 45-61.
İNCEOĞLU, Sibel/BOYAR, Oya/ KARAN, Ulaş, İnsan Hakları Avrupa
Sözleşmesi Ve Anayasa, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme, edit. Sibel İNCEOĞLU, Beta Basım, İstanbul 2013.
KARAN, Ulaş, Avrupa Birliği Ülkelerinde Ayrımcılık Yasağı ve Eşitlik Kurumları, İnsan Hakları Ortak Platformu, Eylül 2009.
KARAN, Ulaş, Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı, Ayrımcılık Çok Boyutlu
Yaklaşımlar, Der. Kenan Çayır, Müge Ayan Ceyhan, 1. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 393, İstanbul 2012, s. 135-162.
KARAN, Ulaş, Türkiye’de Ayrımcılık Yasağı ile İlgili Mevcut Başvuru Yolları,
154
KARAN, Ulaş, Uluslararası İnsan Hakları Hukuku Işığında Türk Hukukunda
Ayrımcılık Yasağı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2012.
KOCH, Ida Elisabeth, Dichotomies Or Trichotomies Or Waves Of Duties?, Human
Rights Law Review, Y. 2005, C. 5, S. 1, s. 81-103.
KOÇER, Mehmet Arif, İslam Hukukunda Ayrımcılık Yasağı (Cinsiyet Temelli
Ayrımcılık Örneği), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van 2010.
KORKUT, Levent, Ayrımcılık Karşıtı Hukuk, İnsan Hakları Gündemi Derneği,
Ankara 2009.
LEACH, Philip, Positive Obligations from Strasbourg – Where do the Boundaries
Lie?, edit. Silvia Borelli and David Geer, Postive Obligations of States and the Protection of Human Rights, Interights Bulletin, Y. 2006, C. 15, s. 123-126.
LİEBENBERG, Sandra, Adjudicating The Positive Duties İmposed Bey Ekonomic,
Social And Cultural Rights, Edit. Silvia Borelli And David Geer, Postive Obligations Of States And The Protection Of Human Rights, Interights Bulletin, Y. 2006, C. 15, S. 4, s. 109-113.
MENEK, Abdulkadir, Kürt Meselesi ve Said Nursi, Nesil Yayınları, Mart 2011. MOWBRAY, Alastair, Cases, Materials, And Commentary On The European
Convention On Human Rights, Oxford University Press, United Kingdom 2012.
OVEY, Clare/ ROBİN, White, Jacobs And White, The European Convention On
Human Rights, Oxford University Press, New York 2006.
ÖZDEK, Yasemin, Avrupa İnsan Hakları Hukuku ve Türkiye, TODAİE, Ocak 2004.
ÖZERSİN, Serdar/ RUHİ, Ahmet Cemal, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi
155
POROY, Mehmet Akif, Yatay İlişkilerde Pozitif Yükümlülük İnsan Haklarının
Yatay İlişkilerde Geçerliliği, İstanbul Barosu Dergisi, Y. 2006, C. 80, S. 3, s. 1005- 1011.
QUİNTANA, Francisco, Prohibition on Racial Discrimination in Access to
Nationality: Case of the Girls Yean and Bosico v the Dominican Republic, edit. Silvia Borelli and David Geer, Postive Obligations of States and the Protection of Human Rights, Interights Bulletin, Y. 2006, C. 15, s. 153-155.
ROUSSEAU, J.-J., Toplum Sözleşmesi ya da Siyaset Hukuku İlkeleri, Çev. İsmail
Yerguz, Say Yayınları 2012.
RUHİ, Muhammed Emin, İnsan Hakları Hukuku Bağlamında Irk Ayrımcılığı
Politikaları ABD ve Güney Afrika Cumhuriyeti Örnekleri, Seçkin Yayınları, Ocak 2013.
SSENYONJO, Manisuli, Reflections On State Obligations With Respect To
Economic, Social And Cultural Rights In International Human Rights Law, The International Journal Of Human Rights, Y. 2011, C. 15, S. 6, s. 969-1012.
SUNAY, Reyhan, Hukuk ve Siyaset Ekseninde İnsan Hakları, Çizgi Kitabevi, Konya
2013.
TANAY, Gizem, Ayrımcılık Suçu, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara
2012.
TEZCAN, Durmuş/ERDEM, Mustafa Erdem/SANCAKDAR, Oğuz/ ÖNOK, Rıfat
Murat, İnsan Hakları El Kitabı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2010.
URGAN, Güven, Positive Obligations Of States Fort He Protection Of Prisoners’
Rights Under The Case Law Of The European Court Of Human Rights, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2013.
UYAR, Lema, Birleşmiş Milletlerde İnsan Hakları Yorumları, İnsan Hakları
Komitesi ve Ekonomik ve Sosyal Kültürel Haklar Komitesi 1981- 2006, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2006.
156
ÜNAL, Şeref, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, İnsan Haklarının Uluslararası
İlkeleri, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları 89.
ÜNLÜ, Tuğba, Eşitlik İlkesi ve Pozitif Ayrımcılık, Yayımlanmamış Yüksek Lisans
Tezi, Konya 2009.
ARSLAN, Yekbun Geylani, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa İnsan
Hakları Mahkemesi Kararları Bağlamında Ayrımcılık Yasağı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2006.
YILDIZ, Ceren, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin Ayrımcılık Yasağını
Düzenleyen 14. maddesinin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarıyla Birlikte