Tedarik Zinciri Yönetimi Karar Aşamaları

İşletmelerde tüm yönetim şekillerinde olduğu gibi tedarik zinciri yönetiminde de çeşitli aşamalarda kararların alınması gerekmektedir. Başarılı tedarik zinciri yönetimi, bilginin, ürünlerin ve

Tedarikçiler Üretici Toptancı/ Dağıtıcı Perakendeci Tüketici Tedarikçinin Tedarikçisi Lojistik Ters Lojistik Bilgi Akışı Tedarik Zinciri Noktaları

tüm malzemelerin akışıyla ilgili farklı düzeylerde kararlar gerektirmektedir (Ackoff, 1971: 14-15). Şekil-30’da görüldüğü gibi tedarik zinciri yönetimi uzun dönemli, orta dönemli ve kısa dönemli kararları içermektedir. Bu kararlar bir piramit şeklinde düşünüldüğünde, piramidin en üstünde yer alan kararlar alttakilerin çalışmalarını belirlemektedir (Doğar, 2006: 12).

Şekil-30: Tedarik Zinciri Yönetimi Kararları Hiyerarşisi

Kaynak: Teigen, 2000: 14; Yıldızöz, 2006: 20; Doğar, 2006: 12; Civaroğlu, 2006: 33; Nevşehirli,

2007: 18; İlhan, 2009: 30;

Stratejik seviyede uzun dönemli kararlar verilir. Bu kararlar tedarik zinciri kararlarında incelenen yerleşim, üretim, envanter ve taşıma kararlarıdır. Stratejik kararlar zincir yapılandırmasının nasıl olacağını, her bir aşamada hangi süreçlerin uygulanacağını içermekte ve tüm tedarik zincirini kapsamaktadır ve bu nedenle işletmenin rekabet yeteneğinin önemli bir belirleyicisidir (Karabulut, 2005: 247). Taktik kararlarda haftalık talep tahminleri, dağıtım ve talep planlamaları, üretim planlaması ve malzeme ihtiyaç planlaması konuları ele alınmaktadır. Taktik kararlar, uzun dönemli stratejik kararlar ile operasyonel kararlar arasındaki gerekli ilişkileri kurmaktadır. Bu kararlar talebe dayalı olarak kapasitenin en etkin şekilde kullanılmasını amaçlamaktadır. Taktik kararlar düşük maliyetleri, yüksek müşteri memnuniyetini, düzenli çıktıları ve kaynakların en yüksek oranda kullanımının sağlanması gibi konuları kapsamaktadır (Elagöz, 2006: 74). Hiyerarşik yapının alt seviyesini ilgilendiren, eyleme dönük ve tesislerdeki işlemler düzeyindeki kararlardır. Operasyonel seviyede ise kısa dönem, günlük kararlar alınmaktadır. Bu kararlar ile işletme kararlarının etkin ve verimli kullanımı sonucu istenen değişim sürecinin gerçekleşmesi ve arzulanan çıktıların elde edilmesi

Stratejik Seviye Taktik Seviye

Operasyonel Seviye

Uzun Dönemli Kararlar

Orta Dönemli Kararlar

Kısa Dönemli Kararlar

amaçlanmaktadır (İlhan, 2009: 31). Şekil-31’de görüldüğü üzere stratejik seviyedeki kararlar uzun vadeli planları içerirken, taktik seviyedeki kararlar orta vadeli planları, operasyonel seviyedeki kararlar ise kısa vadeli, günlük kararları içermektedir (Eren, 2002: 29-30).

Şekil-31: Tedarik Zinciri Yönetimi Kararları

Kaynak: Johnson ve Pyke, 2003: 2; Yalçıner, 2004: 16; Susuz, 2005: 14;

Yıldızöz, 2006: 21; Elagöz, 2006: 74; Doğar, 2006: 11; Civaroğlu, 2006: 31; Demiryürek, 2007: 26.

Tedarik zinciri yönetiminde dört temel karar alanı bulunmaktadır. Her bir karar alanı hem stratejik hem de operasyonel öğeler içermektedir. Bu karar alanları yerleşim kararları, üretim kararları, envanter kararları ve nakliye kararları olmak üzere 4 başlık altında özetlenmektedir (Ganeshan ve Harrison, 1995; Cachon ve Fisher: 2000; 1032; Şen, 2007: 25-26):

• Yerleşim Kararları: Üretim merkezlerinin, stok noktalarının ve kaynak noktalarının coğrafi

olarak yerleşimi, bir tedarik zincirinin oluşturulmasında doğal olarak ilk adımdır. Bunların boyutu, sayısı ve konumu belirlendikten sonra ürünlerin nihai müşteriye kadar akabileceği mümkün

AYLIK TAHMİNLER HAFTALIK TAHMİNLER Dağıtım İhtiyaçları Planlaması SİPARİŞLER Envanter Dağıtımı Ana Üretim Çizelgelemesi Proses Seviyesinde Çizelgeleme Kurumsal Üretim Planlaması Malzeme İhtiyaç Planlaması Kurumsal Malzeme Planlaması Kurumsal Dağıtım Planlaması Stratejik Seviye Taktik Seviye Operasyon Seviye Talep

Yönetimi Dağıtım _{Üretim Malzemeler}

Malzemenin Serbest Bırakılması

güzergahlar da belirlenebilmektedir. Bu kararlar, müşteri pazarlarına erişimin temel stratejisini temsil ettiği ve gelir, maliyet ve hizmet seviyesinde önemli bir etkisi olduğu için bir işletme için büyük önem taşımaktadır. Bu kararlar; üretim maliyetleri, vergiler, üretim sınırlamaları ve buna benzerlerini göz önüne alan bir optimizasyon rutini tarafından belirlenmelidir. Yerleşim kararları temel olarak stratejik olsa da, operasyonel bir seviyeyle de ilişkilidir.

• Üretim Kararları: Stratejik kararlar; hangi ürünün hangi fabrikada üretileceğini

içermektedir. Daha önce de belirtildiği gibi bu kararların işletmenin gelir, maliyet ve müşteri servis seviyelerine büyük etkisi vardır. Bu kararlar vasıtaların var olduğunu varsaymakta, ürünün vasıtalara giden veya ürünün vasıtalardan gelen tüm yollarını belirlemektedir. Diğer bir kritik konu ise; üretim vasıtalarının kapasitesidir. Bu kapasite; işletme içindeki dikey entegrasyon seviyesine göre değişmektedir. Operasyonel kararlar ayrıntılı üretim planlamasına odaklanmaktadır. Bu kararlar; ana üretim planlamasını, makinelerdeki üretim planlamasını ve ekipman bakımını içermektedir. Diğer dikkate alınacak unsurlar ise, iş yükünün dengelenmesi ve bir üretim vasıtasındaki kalite kontrol ölçüleridir.

• Envanter Kararları: Envanter kararları hangi envanterin yönetileceğini ifade etmektedir.

Envanterler; hammadde, ara mamul ya da bitmiş bir mamul olarak tedarik zincirinin her adımında yer almaktadır. Envanter kararlarında amaç, tedarik zincirinde yaşanan belirsizliklere karşın tampon görevi yapmaktır. Envanteri elde bulundurmanın kendi değerinin %20 ile 40’ı arasında maliyeti vardır. Envanterin verimli bir şekilde yönetimi tedarik zinciri operasyonunda kritik bir noktadır. Üst yönetim; hedeflerin belirlenmesinde stratejiktir. Ancak birçok araştırma envanter yönetimine operasyonel bir bakış açısı ile yaklaşmaktadır. Bu yaklaşım dağıtım stratejilerini, kontrol politikalarını, sipariş miktarının optimum seviyesinin belirlenmesini ve yeniden sipariş noktasının belirlenmesini içermektedir.

• Nakliye (Dağıtım) Kararları: Nakliye kararlarının seçim tarzı en stratejik olanlardandır. Bu

kararlar envanter kararları ile yakından ilgilidir. Havayolu ile nakliye hızlı, güvenilir ve stokların güvenli olmasını garanti eder, ancak diğer yandan pahalı bir yöntemdir. Öte yandan deniz yolu veya tren ile gerçekleştirilen nakliye daha ucuzdur, ancak bu tip nakliyelerdeki belirsizlikleri yok etmek için büyük miktarlarda envanter bulundurmak gerekmektedir. Bu yüzden müşteri servis seviyesi ve coğrafi yer bu tip kararlarda önemli rol oynamaktadır. Nakliye; lojistik maliyetlerinin %30’undan fazla olduğu için,

operasyonel verimlilik ekonomik bir anlam kazanmaktadır. Nakliye büyüklüğü, rota ve ekipmanların planlanması işletmenin nakliye stratejisinin verimli bir şekilde yönetilmesindeki kilit rol oynamaktadır.