TAZMİNAT KOMİSYONU

a. Tazminat Komisyonu’nun Oluşturulması

Sorumluluk Sözleşmesi’nin 15. maddesine göre Tazminat Komisyonu üç üyeden oluşur, bir üye Talep Eden Devlet diğer üye Fırlatan Devlet tarafından seçilir. Komisyon Başkanı olan üçüncü üye ise iki tarafının ortak karar ile belirlenir. Tazminat Komisyonu’nun kurulması talebinden itibaren iki ay içerisinde üye belirleme işleminin bitirilmesi gerekir. Dört ay içinde başkan seçimi konusunda bir anlaşmaya varılmaz ise taraflardan biri BM Genel Sekreteri’nden iki aylık ek süre için bir başkan tayin etmesini isteyebilir. 15. maddeye göre:

“1- Tazminat Komisyonu üç üyeden oluşur. Bir üye Talep Eden Devlet tarafından, bir üye Fırlatan Devlet tarafından ve Başkan olacak üçüncü üye de her iki tarafın ortak mutabakatı ile belirlenir. Her iki taraf Tazminat Komisyonu kurulması talebinin yapılmasından itibaren iki ay içinde, üye belirleme işlemini gerçekleştirir.

453 _{Kaşıkara, s. 102; Kanunda Zarar Komisyonu olarak tercüme edilen “Claims Commission” Kaşıkara (s.102)}

tarafından “Talep Komisyonu” olarak adlandırılmıştır. Bu çalışmada “Tazminat Komisyonu” olarak adlandırılacaktır.

125

2- Komisyon'un kurulması talebinden itibaren dört ay içinde Başkan seçimi konusunda mutabakat sağlanamazsa, taraflardan biri Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'nden iki aylık ek süre içinde bir Başkan tayin etmesini isteyebilir.”

Sorumluluk Sözleşmesi’nin 17. maddesinde eğer Talep Eden Devletler veya Fırlatan Devletler birden fazla ise bu durumda da komisyona üye tayini aynı 15. maddede belirtildiği şekilde olacağı hükme bağlanmıştır. Talep eden devletlerin ortaklaşa olarak bir komisyon üyesi seçmesi ve Fırlatan devletlerin de ortaklaşa bir komisyon üyesi seçmesi ve ardından da her iki devletlerin ortak olarak bir komisyon başkanı seçmesi gerektiği belirtilmiştir. Bu durumlardan komisyon üye sayısının genişletilmesi söz konusu olmayacaktır.

Sorumluluk Sözleşmesi’nin 16. maddesine göre:

“1- Eğer taraflardan biri, öngörülen süre içinde üye belirleme işlemini gerçekleştirmezse,

diğer tarafın talebi ile Başkan, tek üyeli Tazminat Komisyonu'nu oluşturur454_.

2- Eğer herhangi bir nedenle Komisyon üyeliklerinde boşalma olursa, üye belirlenmesi için başlangıçta benimsenmiş olan usûl takip edilerek bu boşluk giderilir.

3- Komisyon kendi usul kurallarını belirler.

4- Komisyon toplanma yer veya yerleri ile diğer bütün idari konuları belirler.

5- Komisyon'un tek üye ile karar verdiği durumlar hariç olmak üzere, Komisyon'un tüm karar ve hükümleri oy çokluğuyla alınır.”

Sorumluluk Sözleşmesi’nin 17. maddesine göre “Tazminat Komisyonu'nun oluşumu, iki

veya daha çok sayıda Talep Eden Devletin veya iki veya daha çok Fırlatan Devletin Komisyon önündeki bir işleme birlikte taraf olması nedeniyle genişletilemez. Böyle bir işleme taraf olan Talep Eden Devletler, Talep Eden bir tek Devlet var olması halindeki aynı şekil ve şartlarda, ortaklaşa olarak bir Komisyon üyesi tayin ederler. Eğer böyle bir prosedüre iki veya daha çok

454 _{Sorumluluk Sözleşmesi’nin 17. maddesinin birinci fıkrasının ingilizce metnine göre “If one of the parties does}

not make its appointment within the stipulated period, the Chairman shall, at the request of the other party, constitute a single-member Claims Commission” denilmektedir. Burada belirtilen komisyonun tek üyeli

olacağıdır. Metnin resmi kanunlaşmış tercümesinde “Eğer taraflardan biri, öngörülen süre içinde üye belirleme işlemini gerçekleştirmezse, diğer tarafın talebi ile Başkan, tek başına Zarar Komisyonu'nu oluşturur” denilmektedir. “Tek başına” tabiri yanlış olup “tek üyeli” komisyon olarak düzeltilmesi doğru olacaktır. Bu çalışmada hem 16. madde de hem de 17. madde de belirtilen Başkan tarafından kurulan bu komisyon tek üyeli komisyon olarak metinlerde düzeltilmiştir. Ayrıca belirtmek gerekir ki sözleşmenin 16. maddenin 5. fıkrasında kanunun türkçe metninde “Komisyon'un tek üye ile karar verdiği durumlar hariç olmak üzere Komisyon'un tüm karar ve hükümleri oy çokluğuyla alınır.” denilmektedir ama kanunun resmi tercümesinden tek üyeli komisyonun

126

sayıda Fırlatan Devlet taraf ise, ortaklaşa olarak aynı yöntemle bir Komisyon üyesi tayin ederler. Eğer Talep Eden veya Fırlatan Devletler öngörülen süre içerisinde bu tayini gerçekleştirmezlerse, Başkan tek üyeli Komisyonu oluşturur455_”.

b. Tazminat Komisyonu’nun Kararı

Sorumluluk Sözleşmesi’nin 18. maddesine göre Tazminat Komisyonu, tazminat talebinin haklılığı ve gerekiyorsa tazminat miktarı üzerinde karar verir.

Sorumluluk Sözleşmesi’nde tazminat miktarı ile ilgili bir sınırlamaya gidilmemiştir. Sözleşmenin 12. maddesine göre “Fırlatan Devletin, bu Sözleşme dolayısıyla, zarar için

ödemek zorunda olacağı tazminat miktarı, zarar gören hakiki veya hükmi şahısların, Devlet veya Uluslararası Kuruluşların, eğer zarar meydana gelmeseydi elde edebilecekleri çıkarları ihya edecek şekilde, uluslararası hukuk ile adalet ve hakkaniyet ilkelerine uygun olarak, tespit edilir.” Bu durumda zararın miktarı zarar meydana gelmeseydi elde edebilecek çıkarları ihya

edecek şekilde Uluslararası Hukuk ile adalet ve hakkaniyeti ilkeleri içinde tespit edilecektir. Bu durumda ne fırlatan devletin milli hukukuna ne de talep eden devletin milli hukukuna bağlı bir çözüm gerçekleşmemektedir. Tazminat Komisyonu’nun vereceği tazminat miktarının kararı da bu madde hükümlerine uygun olarak gerçekleşecektir456_.

Sorumluluk Sözleşmesi’nin 19. maddesine göre:

“1- Tazminat Komisyonu XII. madde hükümleri çerçevesinde hareket eder.

2- Komisyon'un kararlan, taraflar aksini kararlaştırmadıkları takdirde, nihai ve bağlayıcıdır. Aksi takdirde Komisyon, tarafların iyi niyetle inceleyecekleri nihai ve tavsiye niteliğinde bir tazminata hükmedecektir. Komisyon, kararının veya tazminat hükmünün gerekçelerini belirtecektir.

455 _{Sorumluluk Sözleşmesi’nin 17. Maddesinin son cümlesinin ingilizce metnine göre “If the claimant States and}

launching States do not make the appointment within the stipulated period, the Chairman shall constitute a single-

member Commission” denilmektedir. Burada belirtilen komisyonun tek üyeli olacağıdır. Metnin resmi kanunlaşmış tercümesinde “Eğer Talep Eden veya Fırlatan Devletler öngörülen süre içerisinde bu tayini

gerçekleştirmezlerse, Başkan tek başına Komisyonu oluşturur” denilmektedir. “Tek başına” tabiri yanlış olup “tek üyeli” komisyon olarak düzeltilmesi doğru olacaktır.

127

3- Komisyon, mümkün olan en kısa sürede, kuruluşundan itibaren en geç bir yıl içerisinde, bu sürenin uzatılmasının Komisyon tarafından gerekli görülmemesi koşuluyla, kararını veya tazminat hükmünü verir.

4- Komisyon karar veya tazminat hükmünü kamuya açıklar. Kararının veya tazminat hükmünün onaylı birer örneğini tarafların her birine ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'ne verir.”

Komisyon’un tek üye ile karar verdiği durumlar hariç olmak üzere, Komisyon'un tüm karar ve hükümleri oy çokluğuyla alınmaktadır457_.

Ayrıca komisyonun kararı taraflar aksine kararlaştırmadıkları sürece nihai ve bağlayıcıdır. Fakat taraflar bunun aksini kararlaştırabilirler. Bu durumda Komisyon tavsiye niteliğinde bir karara hükmedecektir458_{. Ayrıca komisyon kararını ve tazminat hükmünü kamuya da} açıklayacak ve onaylı birer örneğini de tarafların her birine ve BM Genel Sekreteri’ne verecektir459.