TÜRKİYE

Türkiye’de de Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nca hazırlanan “Türkiye

Uzay Ajansı Kurulması ve Uzaya Yönelik Faaliyetlerin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Tasarısı (Türkiye Uzay Kanunu Tasarısı)”207 _{Bakanlar Kurulu’nca 13/2/2017 tarihinde} TBMM’ye sunulmuştur.

203 _{Loi relative aux operations spatiales ; Kanun No: 2008-518, 3 Haziran 2008; Fransız Resmi Gazetesinde yayın}

tarihi 4 Haziran 2008

Bkz.https://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=LEGITEXT000018939303 ; Günel, s. 46.

204 _{Bkz 3 Haziran 2008 tarihli ve 2008-518 sayılı Fransız Uzay Faaliyetleri Kanunu m. 6, 13-15.}

205 _{Belgian Law on the Activities of Launching, Flight Operations or Guidance of Space Objects, 17 Eylül 2005;}

Yürürlük tarihi 1.1.2006. Bkz. https://www.belspo.be/belspo/space/beLaw_en.stm; Günel, s. 47.

206 _{Dutch Law Incorporating Rules Concerning Space Activities and the Establishment of a Registry of Space}

Objects, 13 Haziran 2006;

Bkz.http://www.unoosa.org/oosa/en/ourwork/spacelaw/nationalspacelaw/netherlands/space_activities_actE.html; Günel, s. 48; von der Dunk Frans, Regulation of Space Activities in The Netherlands: From Hugo Grotius to the High Ground of Outer Space, Ram S. Jakhu (ed.), National Regulation of Space Activities, Springer, ABD, 2010, s. 235

50

Türkiye Uzay Kanunu Tasarısı’nın 1. maddesinin birinci fıkrasına göre “Kanunun amacı;

ülkemizin uzay ve havacılık teknolojileri alanında temel politika ve stratejilerinin belirlenmesi, uygulanması, dışa bağımlı olmayan rekabetçi bir sanayinin geliştirilmesi, toplumun refahı ve milli menfaatler doğrultusunda uzay teknolojilerinin kullanımının yaygınlaştırılması, uzay ve havacılık teknolojileri alanında bilimsel ve teknolojik altyapıların ve insan kaynaklarının geliştirilmesi, kapasite ve yeteneklerin artırılması, bu alanlarda faaliyet gösteren kurum ve kuruluşların koordine edilmesi amacıyla Türkiye Uzay Ajansı’nın kuruluş, görev ve yetkileri ile çalışma usul ve esaslarının belirlenmesi, ülkemizin uzaya yönelik hak ve menfaatlerinin korunması ile buna ilişkin faaliyetlerinin düzenlenmesidir.”

Türkiye Uzay Kanunu Tasarısı’nın 13. maddesinde de özellikle uzay faaliyetleri olmak üzere uzay ve havacılık faaliyetlerine ilişkin genel esaslar belirtilmiştir. Özel sektörün, uzay ve hava araçlarını ve sistemlerini geliştirebileceği, imal edebileceği ve uzaya yönelik her türlü faaliyette bulunabileceği temel ilkeler bu maddede belirtilmektedir. 13. maddenin (1)-(5). fıkralarına göre:

“(1) Kurum ve kuruluşlar ile gerçek ve tüzel kişiler, Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası

sözleşmelere aykırı olmamak kaydıyla, bu Kanun hükümleri çerçevesinde uzay ve havacılık araçları ve sistemleri geliştirebilir, imal edebilir, kurabilir, kullanabilir ve uzaya yönelik faaliyetlerde bulunabilir. Ajansın iznine tabi hususlar ile alınacak izinlere ilişkin usul ve esaslar Ajans tarafından yürürlüğe konulan yönetmelikle düzenlenir.

(2) Uzay ve havacılık teknolojilerinin gelişimi ve kullanımında özel sektörün önemi gözönünde bulundurularak; uzay ve havacılık sanayii ve ilgili sektörlerin uluslararası rekabet edebilirliğinin ve teknik yeteneklerinin güçlendirilmesi amacıyla, özel işletmecilerin kabiliyetleri kullanılarak ürün ve hizmetlerin sistematik bir şekilde tedarik edilmesi, uzay ve havacılık teknolojilerinin geliştirilmesi ve kullanımına yönelik araştırma ve geliştirme sonuçlarının özel sektöre transferi, özel sektörce kullanılması ve sektöre özel girişimciler tarafından yapılan yatırımların kolaylaştırılması hususlarında finansal veya diğer önlemleri almaya Bakanlar Kurulu yetkilidir.

(3) Ajans, özel sektör tarafından bağımsız bir şekilde uydular geliştirmek, fırlatmak, işletmek ve benzeri kabiliyetlere sahip olmanın önemini dikkate alarak, gerekli ekipman ve teknolojiler konusunda araştırma ve geliştirme amacıyla tesisler ve yerleşkelerin kurulması, uzaya yönelik faaliyetlerin desteklenmesi ve radyo frekanslarının tahsisinin sağlanması dahil olmak üzere uzayın kullanımının teşviki amacıyla gerekli her türlü tedbiri alır.

51

(4) Uzay ve havacılık ile ilgili faaliyet gösteren gerçek ve tüzel kişiler, bu maddenin birinci fıkrası uyarınca yürürlüğe konulan yönetmelikle öngörülen faaliyetleri ve elde ettikleri yetenekleri uzay ve havacılık politika ve stratejisinin geliştirilmesi çerçevesinde Ajansa bildirmekle yükümlüdür.

(5) Uzaya yönelik faaliyet gösteren kamu kurum ve kuruluşlar ile gerçek ve tüzel kişiler, faaliyetlerinde kişi, toplum ve çevre sağlığı ile güvenliğe yönelik ilgili kanunlarda ve Ajans tarafından yapılan düzenlemelerde belirlenen tedbirleri almak zorundadır.”

Uzaya yönelik faaliyetlerin yetkilendirilmesine ilişkin düzenlemeler tasarının 14. maddesinde açıklanmıştır. Tasarının 14. maddesinin birinci fıkrasına göre Ajans bir uzay

cismini208 fırlatan, komuta eden, fırlatılan uzay cisminin komutasını devralma veya bu cismin dünyaya geri dönüşünü gerçekleştirmeye yönelik faaliyetlerle ilgili başvuru sahibinin belirli bir zaman diliminde etik, finansal ve profesyonel garantileri sağladığını onaylayan, bildirilen sistem ve prosedürlerin ortaya konan teknik düzenlemelere uygunluğunu tasdikleyen lisanslar verebilir. Bu lisanslar belli operasyonlar için yetkilendirmelere de eşdeğer olabilir. Aynı maddenin ikinci fıkrasına göre Ajans bu yetkilendirmelere kişi ve mal209 _{güvenliği ile çevre ve} genel sağlığın korunması, uzay çöpü ile ilgili risklerin sınırlandırılması, milli güvenlik ve Türkiye’nin uluslararası taahhütlerine saygılı davranılmasını güvence altına almak amacıyla yükümlülük ve sınırlamalar getirebilir.

Tasarının 14. maddesi üçüncü fıkrasına göre ise Ajans tarafından verilen yetki belgesine sahip olmayan uzay cismini Türkiye sınırları içerisinde fırlatmak veya bu sınırlar içerisine indirmek isteyen uyruğu ne olursa olsun tüm işletmeciler ve uzaya fırlatma hizmetlerini tedarik etmeyi ya da uzay cisminin uzaydaki seyrini komuta etmeyi planlayan Türkiye Cumhuriyeti uyruklu gerçek ya da merkezi Türkiye’de bulunan tüzel kişiler bu faaliyetlerde bulunamazlar.

Tasarının 22. maddesinin birinci fıkrasına göre 14. maddede düzenlenen yetkilendirme ile ilgili hükümlere uymaksızın faaliyet gösteren veya Ajans tarafından yetkilendirilmiş olmakla birlikte yetkilendirildiği hususlar dışında başka bir faaliyeti yetkisiz olarak yürüten işletmeciler hakkında Ajans tarafından yürürlüğe konulan yönetmelikle belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde birmiyon Türk Lirasına kadar idari para cezası uygulanır.

208 _{Kanun tasarısında “space object” teriminin uluslararası andlaşma metinlerindeki türkçe tercümesi olarak verilen}

“uzay cismi” yerine “uzay nesnesi” terimini kullanmıştır. Bu çalışmada uluslararası metinlerin resmi türkçe tercümelerindeki “uzay cismi” terimi kullanılmıştır.

52

Türkiye Uzay Kanunu Tasarısı’nın 15’inci maddesi denetim, yetkilendirmenin askıya alınması ve iptalini içermektedir. Ajans tarafından yapılan yetkilendirmelerin hangi şartlarda ajans tarafından askıya alınabileceği veya iptal edilebileceği hususlarını düzenlenmiştir210_.

Türkiye Uzay Kanunu Tasarısı’nın 16’ncı maddesi, ajans tarafından sağlanan destekler, sigorta ve teminatları içermektedir. “Ajansın kendisinin veya yetkilendireceği işletmecilerin

faaliyetlerini yerine getirmeleri esnasında karşılaşılabilecek zararları ve riskleri telafi etmek veya ettirmek için sigorta yaptırabileceği” belirtilmektedir. Ayrıca ajans tarafından uzay ve

havacılık teknolojileri alanında araştırma ve geliştirme ile ürün geliştirme faaliyetlerinin desteklenmesine ilişkin düzenlenmeler de bu maddede yer almaktadır211_.

Türkiye’nin şu anda bir Uzay Kanunu hâlihazırda bulunmamaktadır. Belirtilen tasarı kanunlaşmamıştır. Bu tasarının bir parçası olan Türkiye Uzay Ajansının kurulması işlemi 13 Aralık 2018 tarihinde 30624 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 23 nolu “Türkiye Uzay Ajansı

Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi” ile gerçekleşmiş ve 13 Aralık 2018 tarihinde

Türkiye Uzay Ajansı kurulmuştur. 13 maddeli kararnamenin amacı Türkiye Uzay Ajansının kuruluş, görev ve yetkilerine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Kararname sadece Türkiye Uzay Ajansı teşkilatını ve personelini kapsamaktadır212_{. 13 Aralık 2018 tarihinde Resmi} Gazete’de yayımlanan 23 nolu Türkiye Uzay Ajansı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Ek-1’de verilmiştir.

210 _{Bkz. https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari.goruntule?pTutanakId=1869, s. 10.} 211 _{Bkz. https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari.goruntule?pTutanakId=1869, s. 10.} 212 _{Bkz. 13.12.2018 tarih ve 30624 sayılı Resmi Gazete, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Sayısı: 23,}

http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/12/20181213.htm& main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/12/20181213.htm.

53