Araştırmamıza katılan hemşirelerin demografik verileri incelendiğinde; yaş ortalamasının kadınlarda 34,5 iken erkeklerde 33,4 olduğu görülmektedir. Çalışmamızdaki katılımcıların yaş ortalamasına göre hemşire grubunun genç olduğu ifade edilebilir. Hemşirelerin %77,7’ si kadın, %22,3’ ü erkektir. Bu sonuç bize kadınların erkeklere oranla bu mesleği daha çok tercih ettiğini göstermektedir. Katılımcıların eğitim durumuna bakıldığında %10,9’ u lise mezunu olduğu halde %71,9 gibi büyük bir çoğunluk lisans veya yüksek lisans mezunudur. Çalışma konumuz ile ilgili literatürler incelendiğinde Gürlek ve Aytuğ Kanber, 2011 tarafından 2010 yılında Devlet Hastanesi’nde çalışan 120 gönüllü hemşire üzerinde yapılan bir araştırmada, katılımcıların % 20’sinin lise mezunu olduğu, Yılmaz, Karadeniz ve Mumcu, (2005) tarafından 2004 yılında Trabzon Numune Hastanesi’nde çalışan 115 hemşirenin katıldığı araştırmada ise hemşirelerin % 49,9’unun lise mezunu olduğu, Çelen ve arkadaşlarının (2007) GATF Eğitim Hastanesi Yoğun Bakım Ünitelerinde görevli 102 yoğun bakım hemşiresi üzerinde yaptığı araştırmada ise yalnızca %2.2’sinin lise düzeyinde eğitim aldığı görülmüştür. Bu sonuç üzerine, araştırmamıza katılan hemşirelerin eğitim düzeylerinin iyi olduğunu söyleyebiliriz.
Keskin ve Yıldırım’ın (2006), Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde çalışan 120 hemşire üzerinde yaptıkları çalışmada, hemşirelerin eğitim düzeylerine göre iş doyumu incelenmiştir. Yüksekokul mezunu hemşirelerin iş doyumu ortalamaları (66.54±13.35) çıkarken, sağlık meslek lisesi mezunu hemşirelerin ise (67.3±10.6) olarak bulunmuştur. Çalışmanın sonucunda eğitim düzeylerinin, iş doyumunu etkilediği saptanmıştır (Keskin ve Yıldırım, 2006). Hemşirelerin iş doyumunun artmasının, iş verimliliğini etkileyen bir faktör olduğu düşünülmektedir.
Araştırmaya katılan hemşirelerin %75’i evli iken bunun %64,9' unu kadınlar,%10,9' unu erkekler oluşturmuştur,
%53,9’unun hemşire olarak çalışma yılı 12 yıl ve üstüdür. Ayrıca çalıştıkları bölümlere baktığımızda %33,6’ sı yoğun bakım, yenidoğan yoğun bakım, acil servis, ameliyathane ve palyatif gibi özelliklibirimlerde çalışmaktadır. Hemşirelerin görev aldıkları bölümlerde etkili hasta bakımı yapabilmeleri için yeterli bilgi, beceri ve deneyime sahip olmaları gerekmektedir.
Ayrıca gelişen teknolojiye paralel olarak tıbbi cihazları doğru kullanmaları gerekmektedir (Göz ve Baran, 2000).
Hemşirelerin bilgi ve beceri eksikliğini gidermek, teknolojiye bağlı gelişen tıbbi cihazların en iyi şekilde kullanılmasını sağlamak için eğitim programlarına ihtiyaç duyulmaktadır.
Araştırmaya katılan hemşirelerin %75’ i mesleklerinden memnun olduğunu belirtirken, %25’i yani azımsanamayacak bir çoğunluk (¼’ ü) mesleklerinden memnun olmadıklarını belirtmiştir. Akgöz ve arkadaşları (2005), Uludağ Üniversitesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi'nde (SUAM) çalışan hemşirelerin mesleki doyum düzeylerini belirlemek amacıyla yaptıkları çalışmanın sonucunda, SUAM'da çalışan hemşirelerin düşük mesleki doyuma sahip oldukları bulgusuna ulaşmışlardır.
Hemşirelerin %68’ i kendisinin yeterli mesleki donanıma sahip olduğunu düşünürken, %31,3’ ü kendisini yeterli mesleki donanıma sahip görmemektedir. 1 hemşire ise bu soruyu cevap vermemiştir. Çalıştıkları kuruma ilk başladıklarında oryantasyon eğitimi alıp almadıkları ile ilgili soruya hemşirelerin %92,2’ si oryantasyon eğitimi aldığını belirtirken, %7,8’
inin oryantasyon eğitimi almadığı görülmüştür. Alınan oryantasyon eğitimini katılımcıların %69,5’ u yeterli bulurken,%23,4’
ü yeterli bulmamış, 9 kişi ise oryantasyon eğitimi almadığı için bu soruyu cevaplandırmamıştır. Kanber ve Gürlek (2011) Devlet Hastanesi’nde çalışan hemşirelerin hizmet içi eğitime yönelik görüşlerini belirlemek amacıyla yapmış oldukları çalışmanın sonucunda, hemşirelerin %70’inin oryantasyon eğitimi almadığı bulgusuna ulaşmışlardır. Oysa ki oryantasyon eğitimi işe yeni başlayan hemşirelerin görevlerine alıştırılması, mesleği ile ilgili kural ve yönergelerden haberdar olması, hemşire hatalarının önüne geçilmesi, iş doyumunun artırılarak iş verimliliğinin yükseltilmesi gibi önemli yararlar sağlamaktadır (Kanan ve ark., 2000).
Hastanelerin hizmet içi eğitim programlarını artırmaları hasta bakımının kalitesinin yükseltilmesi açısından da oldukça önemlidir. Hemşirelere en çok hangi konularda hizmet içi eğitime ihtiyaçları oldukları sorulmuştur. Katılımcıhemşirelerin
%32,03’ ü bu soruyu stresle başa çıkma diye cevaplandırmıştır. Daha sonra sırasıyla %15,63 hak ve sorumluluklar, %10,94 ile Hemşirelik yaklaşımları ve sağlık alanında yeni gelişmeler, %30,5' i ise iletişim, ilk yardım, mavi kod, hiyerarşi, bulaşıcı hastalıklar, organ bağışı, birim eğitimleri, bilgi güvenliği, bilgisayar kullanımı, yeni doğan bakımı, işaret dili, delici kesici
alet yaralanmaları ve sendika mevzuatı olmuştur. Kanber ve Gürlek’in (2011) çalışmasının bulgularına göre, hemşireler hizmet içi eğitim konularından öncelikle %38,3 oranında Kardiyo Pulmoner Resusitasyon’u almak istediklerini ifade etmiştir.
Hemşirelerin hizmet içi eğitim uygulamalarına yönelik değerlendirmeleri ise Tablo 12’ de verilmiştir. Araştırmada hemşirelerin %41,4' ü eğitim ihtiyaçları belirlenirken personelin görüş ve talepleri dikkate alındığını ifade ederken, %32’ si eğitim ihtiyaçları belirlenirken görüş ve taleplerinin dikkate alınmadığını ifade etmiştir. Özpulat’ ın (2005) Ankara Dışkapı Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde sağlık çalışanları üzerinde yaptığı araştırmada ise hemşirelerin %64,7’si eğitimin içerik ve organizasyonuyla ilgili olarak görüşlerinin kesinlikle dikkate alınmadığını ifade etmiştir. Eğitimin etkinliği ve hemşirelerin iş verimliliğini artırması için eğitim ihtiyaçları belirlenirken personellerin görüşleri mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.
Hemşirelerin %62,5’ u eğitim veren kişinin bilgi düzeyinin yeterli olduğunu düşünürken, %16,4' ü eğitimcinin bilgi düzeyini yeterli bulmamıştır. Kurumda uygulanan hizmet içi eğitimlerin konusunun güncel ve kapsamının yeterli olduğunu düşünenlerin oranı ise %62,5’ tir. Ancak Öztürk ve Savaşkan’ın 2007 yılında Trabzon’da yaptığı araştırmada aksi sonuç görülmektedir. Bu araştırmaya katılan hemşireler eğitim konularının güncel olmadığını ve ihtiyaçlarını karşılamadığını belirtmiştir. Eğitimin etkin ve verimli olması için kapsamının çalışanların ihtiyacına yönelik olması ve eğitim konularının güncel olması gerekmektedir.
Hemşirelerin %73,4' ü yapılan hizmet içi eğitimlere kendi istekleri ile katıldıklarını belirtmiştir. Kanber ve Gürlek 2011’deki çalışmalarında hemşirelerin %76,7’sinin eğitimlere isteyerek katılım gösterdiği bulgusuna ulaşmışlardır.
Eğitimlerden kazanılan bilgiler hemşireler tarafından çalışma alanlarında kullanılabilinecek uygunlukta olmalıdır.
Hemşirelerin %78,1’ i eğitimlerdenedindiği bilgiyi biriminde çalışırken kullandığını belirtmiştir. Katılımcıların %27,4’ ü eğitim sürelerinin yeterli olmadığını düşünürken, %24,2’si eğitim saatlerinin katılımcılar açısından uygun olmadığını belirtmiştir. %28,1’ lik bir çoğunluk kararsız kalmıştır.
Hemşirelerin %76,6’ sı hastane dışında aldıkları eğitimlerdeki bilgileri iş arkadaşları ile paylaşırken, %88,1’ i eğitimlerden edindiği bilgiyi çalışırken kullandığını belirtmiştir. Katılımcıların %75,0’ i eğitimlerin sürekli yapılmasını isterken, %78,1’ i ileride düzenlenecek eğitimlere katılacağını belirtmiştir. Hizmet içi eğitimlerin sürekli olması önerilebilir (Kanber ve Gürlek, 2011). Katılımcıların%62,5’i okulda aldıkları eğitimi mesleki yaşantıları boyunca yeterli olmadığını düşünürken, %67,2' si katıldığı eğitimlerin beceri eğitimi ile desteklenmesini istemektedir.
Serbest ve Ulupınar Alıcı’nın (2010) deneme ve oryantasyon sürecini tamamlayan 795 hemşire üzerinde yürüttüğü çalışmanın bulgusuna göre; hemşirelerin hizmet içi eğitim sürecine yönelik görüşleri ve öğrenim düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı fark ortaya çıkmıştır. Lise mezunlarının hizmet içi eğitim programlarına yönelik görüşleri daha olumludur (Serbest ve Ulupınar Alıcı, 2010).
Araştırma sonucunda elde ettiğimiz bulgular karşılaştırıldığında,Eğitim durumu ile meslek ile ilgili yeterli donanıma sahip oldukları düşüncesi arasında istatistik açıdan anlamlı bir fark bulunmuştur (χ2 = 7,619, p=0,022). Göriş ve arkadaşlarının (2014) yapmış olduğu çalışmanın sonucuna göre, eğitim durumu profesyonelliği etkilememektedir.
Profesyonelliğin, meslek ile ilgili yeterli donanıma sahip olma düşüncesi üzerinde etkili olduğu düşünülmektedir.
Eğitim durumu ile hizmet içi eğitim konuları güncel ve kapsamı yeterlidir düşüncesi arasında istatistik açıdan anlamlı bir fark bulunmuştur (χ2 = 19,855, p=0,011).Eğitim durumu ile okulda aldıkları eğitim mesleki yaşantıları boyunca yeterli olduğu düşüncesi arasında istatistik açıdan anlamlı bir fark bulunmamıştır(χ2 = 3,871, p=0,869).
Çalışma yılı ile katıldığım eğitimler beceri eğitimleri ile desteklenmelidir düşüncesi arasında istatistik açıdan anlamlı bir fark bulunmuştur (χ2 = 13,817, p=0,008).Çalışma yılı ile hizmet içi eğitimlere kendi isteğimle katıldım arasında istatistik açıdan anlamlı bir fark bulunmuştur (χ2 = 9,976, p=0,041).Çalışma yılı ile okulda aldıkları eğitim mesleki yaşantıları boyunca yeterli olduğu düşüncesi arasında istatistik açıdan anlamlı bir fark bulunmamıştır (χ2 = 1,065, p=0,900)
Çalışma yılları mesleklerinden memnun olma düzeylerini yordamamaktadır (f=2,13, p=0,146) Meslekten memnun olma düzeyi ile çalışma yılı arasında negatif yönde düşük düzeyde bir ilişki bulunmaktadır. Yani çalışma yılı arttıkça, meslekten memnun olma düzeyi azalmaktadır.Oryantasyon eğitimin yeterli düzeyde bulunması, hizmet içi eğitimin olumlu değerlendirilmesini yordamaktadır (f=3,61, p=0,006).
Sonuç
Sağlık hizmetleri alanında çalışan hemşirelere, ihtiyaçları doğrultusunda, kurumun olanakları kapsamında, kurum yöneticilerinin katılım ve işbirliği ile düzenlenen hizmet içi eğitim programları; kurumsal verimliliğin ve hemşirelerin iş verimliliğinin artırılması, iş kazaları ve hayati önem taşıyan hataların önlenmesi, çalışanların mesleki güven duygusunun gelişmesi, kurum içi insan ilişkilerinin güçlenmesi gibi pek çok konuda fayda sağlamaktadır.
Sonuç olarak yaptığımız araştırmaya katılan hemşirelerin %85,2 gibi büyük çoğunluğunu kadınlar oluşturmaktadır.
Katılımcıların %73,4’ lük bölümü evli iken, hemşirelerin büyük çoğunluğu lisans mezunudur. Çalışan hemşirelerin büyük bir kısmı mesleğinden memnun olduğunu belirtirken kendilerini yeterli mesleki donanıma sahip olarak görmektedir.
Derya DÖNMEZ – Mustafa METE – Tayfun YEŞİLŞERİT
37
Katılımcıların yarıdan fazlası aldığıoryantasyon eğitimini yeterli bulurken, %7,8’ i kurumlarında çalışmaya başladıklarında oryantasyon eğitimi almadıklarını belirtmiştir. %73,4’ lük bir çoğunluk hizmet içi eğitime kendi isteği ile katılırken, yarıdan fazlası hizmet içi eğitim tekniklerinin yeterli olduğunu, eğitim duyurularının ilgili kişilere zamanında yapıldığını, hizmet içi eğitim yeri fiziki koşullarının, hizmet içi eğitim verenlerin bilgi düzeyinin, eğitimde uygulanan tekniklerin (anlatım, slayt vb.), eğitim konularının güncel ve kapsamının yeterli olduğunu belirtirken, %67,2’si katıldıkları eğitimlerin beceri eğitimi ile desteklenmesi gerektiğini bildirmiştir.
Katılımcıların %32’ si eğitim ihtiyaçları belirlenirken görüş ve taleplerinin dikkate alınmadığını belirtirken, %26,6’ sı kararsız kalmıştır. Yine katılımcıların%38,5’ u hizmet içi eğitimler sırasında verilen aralarda personelin ağırlanmasını yeterli bulmazken, %32 gibi bir çoğunluk kararsız kalmıştır. Katılımcıların %27,4’ ü eğitim sürelerinin yeterli olmadığını düşünürken, %24,2’si eğitim saatlerinin katılımcılar açısından uygun olmadığını belirtirken, %28,1’ lik bir çoğunluk kararsız kalmıştır.
Hemşirelerin %76,6’ sı hastane dışında aldıkları eğitimlerdeki bilgileri iş arkadaşları ile paylaşırken, %88,1’ i eğitimlerden edindiği bilgiyi çalışırken kullandığını belirtmiştir. Katılımcıların %62,5’i okulda aldıkları eğitimi mesleki yaşantıları boyunca yeterli olmadığını düşünürken, katılımcıların%78,1’ i ileride düzenlenecek eğitimlere katılacağını belirtirken, %75,0’ i eğitimlerin sürekli yapılmasını istemektedir.
Katılımcılar en çok stresle başa çıkma konusunda eğitim ihtiyaçları olduğunu belirtmişlerdir. Daha sonraki eğitim ihtiyacı duydukları konular ise sırasıyla hemşirelerin hak ve sorumlulukları, hemşirelik yaklaşımları, sağlık alanındaki yeni gelişmeler, iletişim, ilk yardım, mavi kod, hiyerarşi, bulaşıcı hastalıklar, organ bağışı, birim eğitimleri, bilgi güvenliği, bilgisayar kullanımı, yeni doğan bakımı, işaret dili, delici kesici alet yaralanmaları ve sendika mevzuatı olmuştur.
Öneriler
Bu çalışma sonuçlarına göre aşağıdaki öneriler geliştirilmiştir.
Kuruma yeni başlayan hemşirelere oryantasyon eğitimi mutlaka verilmelidir.
Kurum tarafından çalışanlarına verilen hizmet içi eğitim planı hazırlanırken hemşirelerin ihtiyaçları dikkate alınmalı onların görüş ve talepleri sorulmalıdır.
Kurumda çalışan hemşirelerin eğitim süresi, eğitim saati hakkındaki düşünceleri önemsenmeli eğitim süreleri ve saati ona göre hazırlanmalıdır.
Düzenlenen hizmet içi eğitimler beceri eğitimleri ile desteklenmelidir.
İnsanların en önemli varlığı olan “sağlığın” temelinde bulunan hemşireler için stresle başa çıkma konusunda eğitimler düzenlenmeli, moral ve motivasyonları her zaman yüksek tutulmalıdır.
Mesleki hak ve sorumlulukları yasalarla net bir şekilde belli olmalı bu konudaki kafa karışıklıkları ortadan kaldırılmalıdır.
Hemşirelik yaklaşımları ve sağlık alanındaki en son bilimsel ve teknolojik gelişmeler hakkında sürekli hizmet içi eğitim yapılarak hemşirelerin bu gelişmelerden mahrum kalmaması sağlanmalıdır.
İş kazalarını önlemek için kuruma yeni atanan bütün hemşirelere 16 saatlik İş Sağlığı ve Güvenliği eğitimi verilmelidir.
Kurumun kaliteli hizmet verebilmesi için tüm hemşirelere Klinik Kalite eğitimleri verilmelidir.
Kurumda çalışan hemşirelere Malzeme Yönetimi ile ilgili eğitim verilmelidir. Bu eğitim sayesinde talep edilen malzemenin niteliğini bilmeleri konusunda farkındalık oluşur. Bunun sonucunda kullanılması uygun olmayan (kaliteli olmayan) malzeme talebi yapmamaları sağlanarak kurumda meydana gelecek malzeme israfı engellenmiş olur.
Kurum içindeki israfı önlemek için Tasarruf ve Gelir Artırıcı Programlar (TGAP) hakkında tüm hemşirelere eğitim verilmelidir.
Sağlık Bakanlığı tarafından başlatılan Sağlıkta Enerji Verimliliği (SEVER) Projesi kapsamında proje ile ilgili tespitler yapılarak, sağlık tesislerimizde enerji kaynaklarının daha etkin yönetimi sağlanmalıdır.
Çalışan güvenliği için tüm hemşirelere KBRN (Kimyasal, Psikolojik, Radyolojik ve Nükleer) eğitimi verilmelidir.
Bütün hemşirelere Acil Durum ve Afet Yönetimi eğitimi verilmelidir.
Hemşirelik Kanunu günümüz şartlarına uygun bir şekilde yeniden güncellenip, hemşirelerin yasal sorumluluk, görev ve yetkileri bu doğrultuda kafa karışıklığına neden olmayacak şeffaflıkta tekrardan düzenlenmelidir.KAYNAKLAR
Açıkgöz, S., Özçakır, A., Kan, İ., Tombul, K., Altınsoy, Y., Sivrioğlu, Y. (2005). Uludağ Üniversitesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi'nde Çalışan Hemşirelerin Mesleki Doyumları. Türkiye Klinikleri J Med Ethics. 13(2):86- 96
Aday Memurların Yetiştirilmelerine İlişkin Genel Yönetmelik (R.G.27.6.1983 / 18090)
Aiken LH, Clarke SP, Sloane DM. Hospital staffing, organizational support, and quality of care: crossnational findings. Int J Qual Health Care. 2002;14(1):5–13.
Aktay, G. (1994). İşyerlerinde İşçilere Yönelik Uygulanan Hizmet İçi Eğitim Faaliyetlerinin İş kazalarını Önlemedeki Rolü.
Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Aydın, İ. (2005). Öğretimde Denetim. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Aydın, İ. (2011). Kamu ve Özel Sektörde Hizmet İçi Eğitim El Kitabı. Ankara: Pegem A Yayınları.
Bağdu, M. (2014). Hemşirelikte Hizmet İçi Eğitim (Nazilli Devlet Hastanesi Örneği). Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Baysal, A. C. ve Tekarslan E. (2004). Davranış Bilimleri. İstanbul: Avcıol Basım Yayın.
Bek, H. (2007). İnsan Kaynakları Yönetiminde Eğitim ve Geliştirme Etkinliği (Örnek bir Uygulama), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(17),107–108.
Bertan, M. ve Güler, Ç. (1997). Halk Sağlığı Genel Bilgiler. Ankara: Güneş Yayınevi.
Bilazer, F. N., Konca, G.E., Uğur, S., Uçak H. ve Erdemir F. (2008). Türkiye’de hemşirelerin çalışma koşulları. Ankara:
Odak Ofset Matbaacılık.
Dağlı, D. (2010). Hemşirelikte Hizmet İçi Eğitimin Performansa Etkisi, Yüksek Lisans Tezi. Bitlis Eren Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Devlet Memurları 657 sayılı Kanun (R.G. 23.07.1965 / 12056),
Doğan, Ü. (1998). İstihdam-Verimlilik-Eğitim İlişkileri. Ankara Üniv., Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 52(1-4), 230–231.
Er, F. (2015). Hemşirelerin verimliliğe ilişkin tutum., Uzmanlık Tezi, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Ertaş, Ş. (2014). Hizmet İçi Eğitimin Verimliliğe Etkisi Konusunda idari Personelin Görüşleri (Gazi Üniversitesi Örneği).
Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Filiz, F. (2014), Sağlık Sektöründe Hizmet İçi Eğitim. Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniv., Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Furnham A., (2005), “The PsychologyBehavior at Work: The individual in the organization”, Second Edition, Taylor &
Francis Group, New York, USA
Gallagher L. (2007), Continuing education in nursing: A concept analysis, Nurse Education Today 2007; 27: 466–473 Göriş, S., Kılıç, Z., Ceyhan, Ö., Şentürk, A. (2006). Hemşirelerin Profesyonel Değerleri ve Etkileyen Faktörler. Psikiyatri
Hemşireliği Dergisi, 5(3):137- 142.
Göz F, Baran G. (2000). Hemşirelerin Elektrokardiografiye (EKG) İlişkin Değerlendirmelerinin ve Eğitim Gereksinmelerinin Belirlenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 4(2): 33-39.
Gürlek Ö, Kanber N. A. (2010). Hemşirelerin Uygulanan Hizmet İçi Eğitim Programından Beklentileri Ve Bu Program İle İlgili Düşünceleri, Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 14 (3): 52-58
Halkın Sağlık Eğitimi Yönetmeliği, (R. G. 06.08.2000 / 24132), Harcırah Kanunu 6245 sayılı (R. G. 28.02.1954 / 8637),
Harrison Jeffrey P, Sexton, Christopher,(2006), The improving efficiency frontier of religious not-for-profit hospitals.
Hospital
topics. 2006; 84 (1): 2-10. doi: 10.3200 / HTPS.84.1.2-10.
Hemşirelik Kanunu6283 sayılı (R. G. 02.03.1954 /8647) Hemşirelik Yönetmeliği (R.G. 8.3.2010 / 27515)
Derya DÖNMEZ – Mustafa METE – Tayfun YEŞİLŞERİT
39
Hemşirelik Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (R. G. 19.04.2011 /27910), Hizmet İçi Eğitim Yönetmeliği (Sağlık Bakanlığı, 05.10.1986/35898 sayılı Makam Onayı),
İleri, H. (1999). Verimlilik İle İlgili Kavramlar Ve İşletmeler Açısından Verimliliğin Önemi. S.Ü. MYO Dergisi, 5(1): 9-11.
Kamu Hastaneleri Birlikleri Verimlilik Değerlendirmesi Yönetmeliği (R.G. 10.12.2014 / 29201),
Kanan N, Aksoy G, Akyolcu N. (2000). Ameliyathane Hemşireliğinde Oryantasyon Programlarının Önemi. Hemşirelik Forumu Dergisi; 3(6): 8-11.
Kanber, N. Ve Gürlek, Ö. (2011). Hemşirelerin Uygulanan Hizmet İçi Eğitim Programından Beklentileri ve Bu Program İle İlgili Düşünceleri. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 14(3), 52-58.
Karadağ, G. ve Uçan, Ö. (2006). Hemşirelik Eğitimi Ve Kalite. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, S:3 (1); 30-31.
Karadeniz, Ş. (2008). Türkiye’de Halk Kütüphanecilerinin Hizmet İçi Eğitim Gereksinimleri. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Karahan, A. (2009). Demografik Farklılıkların İş Gücü Verimliliğine Etkisi. S.Ü. Sosyal Bilimler Ens. Dergisi, S.21: 270-272.
Keskin, G., Yıldırım, g. Ö. (2006). Hemşirelerin Kişisel Değerlerinin ve İş Doyumlarının İncelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 22 (1), 119-133.
Kol, Y. (2009). Türk Kamu Yönetiminde Hizmet İçi Eğitim. Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
Korkmaz, Ö. (2015). Belediyelerde İnsan Kaynakları Yönetiminde Hizmet İçi Eğitimin Önemi: İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve İzmir Büyükşehir Belediyesi Örnekleri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniv., Sosyal Bilimler Enstitüsü,İstanbul.
Korkmaz, S. (2010). Türkiye’de İstihdam ve Verimlilik İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
Köse, S. K. (2008). Korelasyon ve regresyon analizi. (Çevrimiçi) http://tr.scribd.com/doc/2066772/korelasyon-analizi, 9.
E.19.11.2019
Kurt, İ. (2000). Yetişkin Eğitimi. Ankara: Nobel Yayınları.
Kurt, L. (2012). İşgücü verimliliğinin göstergesi olarak iş çıktısı miktarına etki eden faktörlerin belirlenmesi: ODTÜ Kütüphanesi’nde bir uygulama. Yüksek Lisans Tezi, ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Kurtulmuş, S. (1998). Sağlık Ekonomisi ve Hastane Yönetimi. İstanbul: Değişim Dinamikleri Yayınları.
Mesleki Eğitim Kanunu, 3308 Sayılı (R.G. 19.06.1986 / 19139),
Mustafabeyli, Ö. (2016). Hemşirelerin Verimliliğe İlişkin Tutumlarının İşten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Okan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Özalan, F. (2015). Eğitim İhtiyaç Analizinin Hizmet İçi Eğitimde Önemi ve Yeri (Örnek Uygulama). Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Özbek, Ç. (2007). Verimlilik Arttırma Teknikleri. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Özpulat F. (2005). Sağlık Bakanlığı Ankara Dışkapı Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde Çalışmakta Olan Sağlık Personelinin Hizmet İçi Eğitim Programına İlişkin Görüşlerinin Saptanması. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Sempozyum Özel Sayısı 2010:283-291
Öztürk H, Savaşkan A. (2008). Hemşirelerin Hizmet İçi Eğitimlerle İlgili Yaşadıkları Sorunlar, Beklenti Ve Önerileri, İ.Ü.F.N. Hemşirelik Dergisi, 16 (61): 41-49
Pekel, H. (2001). İşletmelerde Motivasyon-Verimlilik İlişkisi Devlet Hava Meydanları İşletmesi Antalya Havalimanı Çalışanları Arasında Bir Örnek Olay Araştırması. Uzmanlık Tezi, SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü,Isparta.
PFEFFER, Jeffrey, (1995), Rekabette Üstünlüğün Sırrı: İnsan, (Çev. S. Gül), Sabah Kitapçılık, İstanbul.
Rushton CH. Humanism in critical care: a blueprint for change. Pediatr Nurs 1991; 17:399-402.
Sabuncuoğlu, Z. (2013). İnsan Kaynakları Yönetimi. Bursa: Ezgi Kitabevi.
Sağlık Bakanlığı 2017 Yılı Hizmet İçi Eğitim Planı, (www.saglik.gov.tr., E.17 Şubat 2020),
Sağlık Bakanlığı Aday Memurlarının Yetiştirilmelerine İlişkin Yönetmelik (15.07.1987 tarih ve 21460 Sayılı makam onayı) Sağlık Bakanlığı Hizmet İçi Eğitim Yönetmeliği, (11/12/2009 Tarih ve B.10.0.SEG.0.72.00.03-010.03/15296 Sayılı Bakanlık Makam Onayı)
Sağlık Bakanlığı Sertifikalı Eğitim Yönetmeliği (R.G. 04.02.2014 / 28903),
Sağlık Meslek Mensupları ile Sağlık Hizmetlerinde Çalışan Diğer Meslek Mensuplarının İş ve Görev Tanımlarına Dair Yönetmelik (R. G. 22.05.2014 / 29007),
Sağlıkta Kalitenin Geliştirilmesi Ve Değerlendirilmesine Dair Yönetmelik (R.G. 27.06.2015 /29399)
Sağlık Bakanlığı Uzaktan Sağlık Eğitim Sistemi (USES) Sunum Hazırlama Rehberi, USES-2019, (eshdb.saglik.gov.tr., E.19 Şubat 2020),
Sağlık Bakanlığı Verimlilik Yerinde Değerlendirme Rehberi 2019, https://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/33192,c-d-ve-e1-rolu-4-ekim--2019pdf.pdf?0 E.19 Şubat 2020),
Serbest, Ş., Ulupınar Alıcı, S. (2010). Özel Bir Hastane Grubunda Çalışan Hemşirelerin Kurumdaki Hizmet İçi Eğitim Uygulamalarına İlişkin Görüşleri. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi Dergisi,18(2), 98-105.
SKS-Hastane (Versiyon-5; Revizyon-00), Temmuz 2015, Sağlık Bakanlığı, ISBN: 978-975-590-558-7, Ankara, Şencan, H. ve Erdoğmuş, N. (2001). İşletmelerde Eğitim İhtiyaç Analizi. İstanbul: Beta Basım Yayın.
Şenviren, B. (2014). Hizmet İçi Eğitim, Türleri ve Sağlık Kurumlarında Hizmet İçi Eğitim. Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Taymaz, H. (1997). Hizmet İçi Eğitim. Ankara: Pegem A Yayınları.
Taymaz, H. (2000). Okul Yönetimi. Ankara: Pagem A Yayıncılık.
TKY Uzmanlık Grubu (2002). Eğitim Kurumları İçin TKY ve Öz Değerlendirme. İstanbul: KalDer Yayınları.
Tural, R. (2009). Örgüt Kültürünün Çalışanların Verimliği Üzerindeki Etkileri ve Bir Uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,Niğde.
Uslu, A., Kutukız, D. ve Çeken, H. (2013). Otel İşletmelerinde Çalışan Personelin Aldığı Hizmet İçi Eğitimin Verimliliğe Etkisi. Verimlilik Dergisi, 2(1), 102– 103.
Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği, (R.G. 13.01.1983 / 17927 Mük.),
Yılmaz F, Karadeniz Mumcu H. (2005). Hemşirelerin Bağımlı ve Bağımsız Fonksiyonlarına Yönelik Düşünceleri ve
Yılmaz F, Karadeniz Mumcu H. (2005). Hemşirelerin Bağımlı ve Bağımsız Fonksiyonlarına Yönelik Düşünceleri ve