Araştırmaya katılan öğretmenlerin sahip oldukları demografik özelliklerin belirlenmesinde kişisel bilgi formundan yararlanılmıştır. Kişisel bilgi formunda toplam üç madde yer almakta olup, söz konusu maddeler ile öğretmenlerin cinsiyetlerine, medeni durumlarına ve yaş gruplarına ilişkin bilgilere ulaşılması amaçlanmıştır.
Araştırmaya katılan öğretmenlerin örgütsel adalet algılarının belirlenmesinde Niehoff ve Moorman (1993) tarafından geliştirilen, Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması Polat ve Ceep (2008) tarafından yapılan “Örgütsel Adalet Ölçeği”
kullanılmıştır. Ölçeğin Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışmasında tüm faktör yükleri 45 ve üzerinde olduğu için ölçeğin orijinal versiyonunda bulunan tüm sorular Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışmasında da ölçekte yer almıştır. Ölçek 5’li Likert türünde bir yapıya sahip olduğu için ölçekte bulunan maddelere verilen yanıtlar kesinlikle katılmıyorum (1) ve kesinlikle katılıyorum (5) Aralığındapuanlanmaktadır. Ölçekten alınan puan arttıkça öğretmenlerin örgütsel adalet algılarının da yükseldiği tespit edilmektedir. Ölçekte yer alan 9 madde ile işlemsel adalet algısı, 6 madde ile dağıtım sal adalet algısı, 4 madde ile etkileşim adaleti algısı ölçülmektedir. Ölçeğin Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışmasında Cronbach’s Alpha katsayısının. 96 olduğu tespit edilmiştir. Yine Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışmasında Cronbach’s Alpha katsayılarının etkileşimsel adalet alt boyutunda. 90 olduğu, işlemsel adalet alt boyutunda. 95 olduğu, dağıtımsal adalet alt boyutunda ise. 89 olduğu bulunmuştur (Polat ve Cep, 2008: 313).
Araştırmaya katılan öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık düzeylerinin belirlenmesinde DiPaola ve Hoy (2005) tarafından geliştirilen, Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması Taştan ve Yılmaz (2008) tarafından yapılan “Örgütsel Vatandaşlık Ölçeği” kullanılmıştır. Toplam 12 maddeden meydana gelen ölçek 5’li Likert türünde bir yapıya sahip olduğu için ölçekte yer alan maddelere verilen yanıtlar kesinlikle katılmıyorum (1) ile kesinlikle katılıyorum (5) aralığında derecelendirilmektedir.
Ölçeğin Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışmasında Cronbach’s Alpha katsayısının. 86 olduğu tespit edilmiştir (Usta-Öztürk, 2019: 60).
Araştırmanın Modeli ve Hipotezler
Yapılan bu araştırmada iki ve daha fazla değişken arasındaki ilişkinin incelenmesinde yaygın olarak kullanılan ilişkisel tarama modelinden yararlanılmıştır (Akkanat vd., 2017: 229).
Şekil 1. Araştırma Modeli
Murat AKTEPE
47 Yapılan bu araştırmanın hipotezleri aşağıdaki gibi sıralanmaktadır;
H1:Araştırmaya katılan öğretmenlerin örgütsel adalet algıları cinsiyete göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H1a:Araştırmaya katılan öğretmenlerin dağıtımsal adalet algıları cinsiyete göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H1b:Araştırmaya katılan öğretmenlerin işlemsel adalet algıları cinsiyete göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H1c:Araştırmaya katılan öğretmenlerin etkileşimsel adalet algıları cinsiyete göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H1d: Araştırmaya katılan öğretmenlerin genel örgütsel adalet algıları cinsiyete göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H2:Araştırmaya katılan öğretmenlerin örgütsel adalet algıları medeni durum değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H2a:Araştırmaya katılan öğretmenlerin dağıtımsal adalet algıları medeni durum değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H2b:Araştırmaya katılan öğretmenlerin işlemsel adalet algıları medeni durum değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H2c:Araştırmaya katılan öğretmenlerin etkileşimsel adalet algıları medeni durum değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H2d:Araştırmaya katılan öğretmenlerin genel örgütsel adalet algıları medeni durum değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H3:Araştırmaya katılan öğretmenlerin örgütsel adalet algıları yaş grubu değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H3a:Araştırmaya katılan öğretmenlerin dağıtımsal adalet algıları yaş grubu değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H3b:Araştırmaya katılan öğretmenlerin işlemsel adalet algıları yaş grubu değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H3c:Araştırmaya katılan öğretmenlerin etkileşimsel adalet algıları yaş grubu değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H3d:Araştırmaya katılan öğretmenlerin genel örgütsel adalet algıları yaş grubu değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H4:Araştırmaya katılan öğretmenlerin örgütsel güven algıları cinsiyete göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H4a:Araştırmaya katılan öğretmenlerin yöneticiye güven algıları cinsiyete göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H4b:Araştırmaya katılan öğretmenlerin örgüte güven algıları cinsiyete göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H4c:Araştırmaya katılan öğretmenlerin genel örgütsel güven algıları cinsiyete göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H5:Araştırmaya katılan öğretmenlerin örgütsel güven algıları medeni durum değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H5a: Araştırmaya katılan öğretmenlerin yöneticiye güven algıları medeni durum değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H5b:Araştırmaya katılan öğretmenlerin örgüte güven algıları medeni durum değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H5c:Araştırmaya katılan öğretmenlerin genel örgütsel güven algıları medeni durum değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H6:Araştırmaya katılan öğretmenlerin örgütsel güven algıları yaş grubu değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H6a:Araştırmaya katılan öğretmenlerin yöneticiye güven algıları yaş grubu değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H6b:Araştırmaya katılan öğretmenlerin örgüte güven algıları yaş grubu değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H6c:Araştırmaya katılan öğretmenlerin genel örgütsel güven algıları yaş grubu değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H7:Araştırmaya katılan öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık algıları cinsiyete göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H8:Araştırmaya katılan öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık algıları medeni durum değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H9:Araştırmaya katılan öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık algıları yaş grubuna göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
H10:Araştırmaya katılan öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile örgütsel vatandaşlık algıları arasında pozitif yönde anlamlı ilişki bulunmaktadır.
H11:Araştırmaya katılan öğretmenlerin örgütsel güven algıları ile örgütsel vatandaşlık algıları arasında pozitif yönde anlamlı ilişki bulunmaktadır.
H12:Araştırmaya katılan öğretmenlerin örgütsel güven algıları ile örgütsel adalet algıları arasında pozitif yönde anlamlı ilişki bulunmaktadır.
H13a:Araştırmaya katılan öğretmenlerin dağıtımsal adalet algıları örgütsel vatandaşlık algılarını anlamlı düzeyde etkilemektedir.
H13b:Araştırmaya katılan öğretmenlerin işlemsel adalet algıları örgütsel vatandaşlık algılarını anlamlı düzeyde etkilemektedir.
H13c:Araştırmaya katılan öğretmenlerin etkileşimsel adalet algıları örgütsel vatandaşlık algılarını anlamlı düzeyde etkilemektedir.
H14:Araştırmaya katılan öğretmenlerin örgütsel güven algıları örgütsel vatandaşlık algılarını anlamlı düzeyde etkilemektedir.
H14a:Araştırmaya katılan öğretmenlerin dağıtımsal güven algıları örgütsel vatandaşlık algılarını anlamlı düzeyde etkilemektedir.
H14b:Araştırmaya katılan öğretmenlerin işlemsel güven algıları örgütsel vatandaşlıkalgılarını anlamlı düzeyde etkilemektedir.
H14c:Araştırmaya katılan öğretmenlerin etkileşimsel güven algıları örgütsel vatandaşlık algılarını anlamlı düzeyde etkilemektedir.
Araştırmanın Evreni ve Yöntemi
Araştırmanın evrenini, Yunak ve Çeltik ilçelerinde yer alan ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklem grubu ise Yunak ve Çeltik ilçelerinde görev yapan 173 kadın ve 138 erkek olmak üzere toplam 311 öğretmenden meydana gelmiştir. Araştırmanın örneklem grubunun belirlenmesinde eğitim bilimleri literatüründe sıklıkla kullanılan tesadüfü örneklem yönteminden yararlanılmıştır.
Araştırmanın Yöntemi
Yapılan bu araştırmada anket ve ölçek uygulamalarında yaygın olarak kullanılan ve veri toplama sürecini hızlandıran yüz yüze görüşme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada kullanılan ölçeklerin tamamı geçmiş yıllarda geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılmış ölçekler olup, bu araştırmada da tüm ölçeklere ilişkin geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılmış ve bu araştırmaya özgü olarak ölçeklerin iç tutarlık katsayıları hesaplanmıştır
Murat AKTEPE
49 Veri Toplama Araçları
Araştırmaya katılan öğretmenlerin örgütsel güven algılarının belirlenmesinde Adams (2004) tarafından geliştirilen, Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması Kanten (2012) tarafından yapılmış olan “Örgütsel Güven Ölçeği” kullanılmıştır. Ölçek 16 maddeden meydana gelmekte olup, 5’li Likert türünde bir yapıya sahiptir. Bu nedenle ölçek maddelerine verilen yanıtlar kesinlikle katılmıyorum (1) ile kesinlikle katılıyorum (5) aralığında puanlanmaktadır. Ölçek üç alt boyuttan meydana gelmekte olup, söz konusu alt boyutlar yöneticiye güven, çalışma arkadaşlarına güven ve örgüte güven şeklinde sıralanmaktadır. Ölçeğin Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışmasında Cronbach’s Alpha katsayısının 0.85 olduğu tespit edilmiştir. Alt boyutlarda Cronbach’s Alpha katsayısının ise yöneticiye güven alt boyutunda 0.849 olduğu, çalışma arkadaşlarına güven alt boyutunda 0.854 olduğu, örgüte güven alt boyutunda ise 0.823 bulunduğu rapor edilmiştir (Kanten, 2012: 214).
Araştırmaya katılan öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık düzeylerinin belirlenmesinde DiPaola ve Hoy (2005) tarafından geliştirilen, Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması Taştan ve Yılmaz (2008) tarafından yapılan “Örgütsel Vatandaşlık Ölçeği” kullanılmıştır. Toplam 12 maddeden meydana gelen ölçek 5’li Likert türünde bir yapıya sahip olduğu için ölçekte yer alan maddelere verilen yanıtlar kesinlikle katılmıyorum (1) ile kesinlikle katılıyorum (5) Aralığındaderecelendirilmektedir.ÖlçeğinTürkçe geçerlik ve güvenirlik çalışmasında Cronbach’s Alpha katsayısının 0.86 olduğu tespit edilmiştir (Usta-Öztürk, 2019: 60).
Elde edilen verilerin analizinde SPSS 22:0 programı kullanılmıştır. Araştırmaya katılan öğretmenlerin demografik bilgilerinin yüzdelik dağılımlarının belirlenmesinde frekans analizi kullanılmıştır. Araştırma kapsamında kullanılan ölçeklere öncelikle açıklayıcı faktör analizleri yapılmış ve ölçeklerin alt boyutları belirlenmiştir. Sonrasında ölçek alt boyut ve toplam puanlarının cinsiyet ve medeni duruma göre karşılaştırılmasında Independent Samples T test kullanılmış, yaş gruplarına göre karşılaştırılmasında ise One Way ANOVA analizi kullanılmıştır. Ölçek puanlarının birbirleri arasındaki ilişkilerin belirlenmesinde Pearson Korelasyon analizi kullanılmıştır. Örgütsel Adalet Ölçeği ve Örgütsel Güven Ölçeği alt boyut puanlarının Örgütsel Vatandaşlık üzerindeki etkisinin incelenmesinde ise Çoklu Doğrusal Regresyon analizleri yapılmıştır.
Örgütsel Adalet Ölçeğinin toplam puanı ve Örgütsel Güven Ölçeğinin toplam puanı alt boyut puanlarının toplanmasıyla elde edildiğinden dolayı regresyon analizlerinde hata ortaya çıkmaması adına bu ölçeklerin sadece alt boyut puanları kullanılmıştır.